Hustle

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Moram da priznam da sam u teoretskom sukobu Bena Stilera i Adama Sendlera bio na strani prvog.

Zašto, kada su oni praktično kao braća, makar što se tiče načina na koji grade karijere, uglavnom se fokusirajući na „tajpkast“ uloge na granici simulacije mentalnih poremećaja u komedijama „ćoravog“ tipa?

U krajnjoj liniji, tu foru sa braćom najbolje je uočio Noa Baumbah, dajući im uloge braće-luzera i rivala, i to u ozbiljnijem, dramsko-komičnom registru u filmu ,,The Meyerowitz Stories“ (2017).

Između njih su ipak postojale i finese u pristupu likovima, a kod Stilera se ipak osećala doza ironije i odmaka prema tim tipskim ulogama koje je igrao za honorare kada bi dobio priliku da se pozabavi malo ozbiljnijim komičarskim materijalom. Za to ne treba ići dalje od njegovog ,,Tropic Thunder“ (2008) da bi bilo posve jasno o čemu se tu radi.

Sendler je, pak, u principu ostajao zarobljeniji u tim tipskim ulogama, iako je i pokušavao da te okove pokida, makar sa ,,Punch-Drunk Love“ (Pol Tomas Anderson, 2002). Fakat je, međutim, da je on bolje iskoristio priliku za skok u dramski modus operandi koju mu je Baumbah pružio, pa je usledilo iznenađenje za najširu publiku u vidu njegove uloge kod braće Safdi u ,,Uncut Gems“ (2019).

Posle te uloge, čini se, više ništa neće biti isto za Sendlera, čak i kada bude primoran da se vraća kreveljenju za honorare. On je, naime, otkrio da je glumac, a ne samo komičar, iako mu gluma kao takva zapravo nije toliko predstavljala problem, koliko mu je problem bio „tajpkast“ i zabijanje u određene tipove uloga. I kao komičar, Sendler nije bez potencijala (premda, doduše, to na filmu nije baš često mogao da pokaže), a za to treba proveriti neke njegove ranije „stend-apove“. Kada, konačno, u taj miks glumačkog i komičarskog umeća dodamo i njegovu ljubav prema košarci, dobićemo ,,Hustle“, film u Sendlerovoj produkciji, a u režiji Džeremaje Zagara koji nam se upravo ukazao na Netfliksu.

Sećate li se one prispodobe o konju koji ima hiljadu mana, od kojih su neke čak krupne, ali je ipak dobar konj jer se na drugu stranu kantara mogu staviti i vrline? Takav će konj odneti prevagu nad onim koji ima samo jednu manu, doduše krucijalnu – tu da je loš. E, pa, Hustle je takav konj, odnosno film.

Prva rečenica koju čujemo u filmu glasi „Ćao, Lepi, kako je?“, dok Sendler u pratnji srpskog vodiča ide kroz vlažni podrum da pogleda novu košarkašku nadu, nekog Jovanovića kojeg igra niko drugi do NBA centra iz Dalas Meveriksa Bobija Marjanovića. Sendler, naime, igra košarkaškog skauta Stenlija Šugermana koji radi za NBA tim Filadelfija 76ers, i čiji je posao da iskopava talente po evropskim ligama. Jovanović i njegovi srpski ortaci mu, naravno, muljaju nešto, ali šta drugo možemo očekivati od „filmskih“ Srba?

Počeli smo, dakle, s jednim stereotipom i jednim lažnjakom. Štos sa stereotipima je taj da su u natpolovičnom broju slučajeva tačni (uostalom, da postoji savez za to „tante za kukuriku“ bi bio nacionalni sport u brojnim balkanskim državama), a lažnjak – taj da se glavni lik preziva Šugerman – ovde čak i ima smisla: on je sad taj koji traži.

Elem, Stenli je na pragu da uspe u životu, makar da osigura poziciju pomoćnog trenera i da se „skine“ sa stalnih putovanja po vremenskim razlikama, spavanja po hotelima i žderanja loše hrane, pa da može nešto vremena da provede i sa porodicom, ženom Terezom (Kvin Latifa) i kćerkom Aleks (Džordan Hal). Gazda kluba Reks Merik (Robert Dival) ga gotivi, gazdina kćerka Ket (Hajdi Gardner) poštuje njegovu ekspertizu, ali ga gazdin sin (Ben Foster) baš i ne „zarezuje“. A pride, ima i ideju da bi s klubom pokušao da igra „manibol“, odnosno da se u donošenju odluka oslanja isključivo na statistiku.

Kada gazda Reks umre, sin preuzima klub, a Stenli pada u nemilost, odnosno vraća se na staru poziciju skauta jer je junoša očito zeznuo nešto s dovođenjem perspektivnog, ali sebičnog Nemca Hasa. Stenlijev zadatak je da iskopa „kariku koja nedostaje“, što mu i uspeva na neočekivanom mestu, na basket-terenu u Španiji.

Mladić se zove Bo Kruz (Huanćo Ernangomes, NBA košarkaš, trenutno u timu Juta Džez), inače je građevinac i samohrani otac koji košarku „u sistemu“ nije igrao godinama, ali poseduje sve potrebne fizičke i poneki od psihičkih kvaliteta. U klubu nisu oduševljeni tako divljim izborom, pa novi gazda rešava da Stenliju i Bou postavi nogu u vidu mladog provokatora Kermita Viltsa (još jedna NBA zvezda, Entoni Edvards iz Minesote, na glumačkom zadatku) koji uspeva da dekoncentriše Boa na treningu-audiciji.

Ipak, Stenli je uveren u svoj uspeh toliko da je spreman da napusti sistem, uzme mladog i temperamentnog Španca pod svoj krov i lično preuzme njegov trening, kako bi ga spremio za test amatera pred draft. Šta mislite, gledaoci sa iskustvom, hoće li u tome uspeti i hoće li na putu dotle doći do još nekih peripetija?

Prvi od nedostataka koje ,,Hustle“ pokazuje je apsolutno evidentan manjak originalnosti: za svaki segment filma može se naći parnjak u nekom starijem i, na prvi pogled, boljem filmu. Tako imamo i ,,Trouble With the Curve“ (Robert Lorenc, 2012) i ,,Up in the Air“ (Džejson Rejtman, 2009), ponešto tragova iz ,,Jerry Maguirre“ (Kameron Krou, 1996), a o ,,Rocky“ serijalu i ,,Creed“ (Rajan Kugler, 2015) da i ne govorimo, ako ni zbog čega drugog, a ono zbog silnih citata u montažnim sekvencama treninga pred zoru.

Nije naročito nov štos ni to da košarkaši igraju po filmovima, od onih bedastoća s najvišim NBA košarkašem svih vremena, Georgijem Murešanom, pa do igrano-animirane varijante oba ,,Space Jam“ filma. (Kao bonus, glavni producent filma, uz Sendlera je Lebron Džejms, a silni aktivni i bivši košarkaši igraju uloge u rasponu od kameo-pojavljivanja do onih integralnih za priču.) Drugi nedostatak, pak, preti da postane krucijalan, a to je nepoznavanje ili, bolje rečeno, negiranje poznavanja okruženja. Samu mehaniku pojedinog sporta film ne mora da poznaje niti da poštuje, premda poznavanje i poštovanje daje na autentičnosti.

Kulturu koja taj sport okružuje, načine na koji se poslovi vode i kako stvari funkcionišu u medijskoj prezentaciji tog sporta, međutim, film mora da pogodi. Upravo bajkovitost koju propoveda ,,Hustle“ (od trnja do zvezda, odnosno od basket-terena direktno u NBA, iako bi takav igrač mogao da se nada nekim Harlem Globtrotersima u najboljem slučaju, dok za NBA ipak treba igrati u Realu, Po Ortezu, Partizanu ili makar Megi) na nekoliko mesta preti da potopi film. Ali ga angažman svih uključenih i pozivanje na neke druge sportske drame čiju smo bajkovitost tolerisali, tu spasavaju.

Režija Džeremaje Zagara, rođenog u Filadelfiji i verovatno fana Siksersa, iznimno je inteligentna, posebno u onim čisto košarkaškim scenama u kojima odstupa od dogme sportskog prenosa, postavlja kameru na manje pozicija i snima iz blizine, tako da ,,Hustle“ podseća na košarkašku verziju Skorsezeovog ,,Raging Bull“ (1980). U tome demonstrira i sjajnu sinergiju s direktorom fotografije Zakom Maliganom čije snimanje na tri različite RED kamere rezultira unikatnom, toplo-zrnastom slikom na tragu „lažnih sedamdesetihih“ (eto još jedne posvete ,,Rocky“ počecima) u kojoj čak ni umetnuti snimci iz drona i sa mobilnog telefona ne štrče previše.

I glumački je skoro sve na mestu. Ben Foster jedini ostaje neiskorišćen u punoj meri, Kvin Latifa igra ulogu koja joj dobro stoji, a Robert Dival ima koloritnu počasnu epizodu. Vrlo dobro se snalaze i košarkaši, sadašnji i bivši, od Kenija Smita, sada TV voditelja, koji igra Leona, Stenlijevu „vezu“ s prvom ligom NBA-ja, preko Entonija Edvardsa koji potencira drskost, pa do Huanća Ernangomeza koji ima nezahvalan zadatak da njegov lik bude talentovaniji košarkaš nego on sam, ali koji ima prirodan glumački talenat da to izvede bez po muke.

A Sendler kao zvezda filma? On je odličan jer pruža celog sebe, od ljubavi prema košarci, preko dramskih dubina do komičarskog tajminga i kalibracije koliko daleko s nekim štosem treba da ide. Čak uspeva da isfura neke od svojih manirizama, recimo da isfura fizički hendikep (ovde je to ruka u gipsu) i da lagano sugeriše da je jadnik koji će nam se smiliti. Ali kao vezivno tkivo, on ,,Hustle“ drži na okupu, uvek iznad vode i sasvim blizu nivoa dobrog filma.

The Sadness / Ku bei

 kritika objavljena na XXZ

2021.

Scenario i režija: Rob Jabbaz

uloge: Berant Zhu, Regina Lei, Chen Ying-Ru, Wang Tzu-Chiang, Lan Wei-Hua, Ralf Chiu, Chou Chi-Min, Emerson Tsai

Jeste li, dragi čitaoci, primetili sličnosti između dramaturgija filmova katastrofe i zombi-horora? I u jednima, i u drugima, ulog je preživljavanje, najčešće goli život, a prosede se najčešće svodi na gomilanje opasnosti, pa dolazila ona od zombija, vanzemaljaca ili podivljale prirode. I jedan i drugi žanr se takođe mogu iskoristiti za povlačenje društveno-kritičkih paralela. U slučaju horor-filma The Sadness, dugometražnog prvenca kanadskog filmskog autora s tajvanskom adresom Roba Jabbaza, ova teza je dodatno pojačana nečim sa čime se svi možemo povezati preko svog nedavnog iskustva s pandemijom i reakcijama na nju.

Film počinje s mladim zaljubljeni parom, Jimom (Zhu) i Kat (Lei), koji se budi u svom malom tajpejskom stanu i sprema da započne novi radni dan. Odnos između njih dvoje je stabilan, iako ne nužno idealan, vidi se da su različitim životnim stadijima (ona radi, on „juri“ tezge), što implicira rasporede koji se ne mogu uvek uskladiti i otkriva određenu dozu sebičnosti i kod jednog i kod drugog, a što će sve biti izglađeno određenim dnevnim rutinama koje treba ispoštovati.

Da situacija nije baš normalna, podsećaju nas vesti s video-klipova u kojima se raspravlja o Alvin-virusu koji je, navodno, kombinacija gripa i besnila, koji „divlja“ već neko vreme, ali do sada nije uzeo nijednu smrtnu žrtvu, o kojem doktori, naravno, savetuju maksimalni oprez, a građani, recimo njihov komšija (Chiu) se toga uglavnom ne drže, te prizor koji Jim vidi s terase: staricu (Chou) koja stoji na svojoj mansardi u krvavoj haljini. Dalju potvrdu opasne situacije par će dobiti u toku vožnje na njen posao, svedočeći divljanju zaraženih pojedinaca na ulicama.

Bliski susret s pandemijom njemu će se dogoditi u fast-food zalogajnici na putu kući, gde će pomenuta starica napasti i zaraziti ostale, da bi se košmar nastavio i kod kuće, odakle on jedva uspeva da pobegne skuterom. Ona će se, pak, s pandemijom susresti na povratku kući u metrou, prethodno se jedva othrvavši nasrtajima neimenovanog starijeg, tada još nezaraženog, biznismena (Wang). Biznismen će, jednom kada se zarazi, postati centralni negativac filma, a žena koju Kat uspeva nekako spasiti od njega, Molly (Chen), postaće neko o kome ona vodi brigu. Priča dalje ide svojim tokom u smislu toga da će se razdvojeni ljubavnici pokušati spojiti, usput preživljavajući horde krvožednih, zaraženih zombija.

Štos je, međutim, u tome što ovi zombiji nisu ni spore, ni brze kreature bez mozga svedene na primarne nagone hranjenja u svrhu preživljavanja, već su više nalik na besne (u kliničkom smislu) zlice koje su sposobne za lukavstvo, potiskivanje svojih nagona na neko vreme u taktičke svrhe, te kreativni sadizam oličen u silovanjima, ubijanjima i kanibalizmu. Teza koju tu Jabbaz s pravom postavlja je to da nas zaraza ne čini monstrumima, već samo doprinosi tome da svoje monstruozne nagone čije je seme odavno posađeno (možda čak iskonsko za ljudsku vrstu) ispoljimo bez griže savesti i straha od odmazde sistema. Sistem je, pak, i sam „podivljao“ i srušio se, što čujemo i vidimo u dva ključna subverzivna momenta filma: kada lokalni „organ reda“ preti preko razglasa i kada jedan od predstavnika sile (vojne ili policijske) podivlja u direktnom televizijskom prenosu i napadne svog nadređenog, predsednika ili premijera.

Sve to je vrlo dobro i promišljeno koreografirano i režirano, uz trikove s ubrzavanjem i usporavanjem protoka vremena i obilato krvoliptanje koje je odrađeno po „starom sistemu“, praktičnim efektima umesto kompjuterskim, te ostale gadosti uz raskošnu upotrebu maske. Jabbaz će na par mesta znalački ubaciti omaže boljim delovima Yeon Sang-hoove „zombi“-trilogije, animiranom filmu Seoul Station i igranom Train to Busan, što nije nimalo slučajno, budući da se i sam prvotno bavio animacijom. Kanadsko-tajvanski reditelj čak odlazi tako daleko da uspeva da podvali i omaž samom sebi, tako što na televizijski ekran ubacuje svoj kratki animirani film Fiendish Funnies (2013). Kasting mladih i perspektivnih glumaca, uz par iskusnih i poznavaocima azijskih kinematografija prepoznatljivih, svakako mu ide na ruku, kao i orkestriranje tehničke ekipe iza kamere.

Sve bi, dakle, bilo divno i krasno da u priču ne ulaze dva faktora. Prvi od njih je nasleđen iz žanrovske odrednice filma kao krvavog horora o zombi-katastrofi, a to su određena dramaturška pravila da se moraju podizati ulozi i tenzije. Iako Jabbaz nije nužno „sprinter“ koji će iz najjačeg oružja zapucati na početku, ipak je „srednjeprugaš“ prisiljen da „trči maraton“, pa će se momentum svega, od napetosti, preko šoka do gadosti, istrošiti negde do dve trećine ili najkasnije tri četvrtine trajanja filma.

Drugi problem je takođe posledica prvog, jer onda kraj mora imati nekakvu jasnu poentu. Autor će usput poentirati „na malo“, u čemu će uspevati, ali neku širu, generalnu poentu na kraju ipak neće uspeti da napravi, barem ne dovoljno snažno i dovoljno jasno. Pritom, u vazduhu najviše ostaje da visi sam naslov filma koji se u ovom kontekstu čini generičkim za „uzdignuti horor“: mi možemo zamisliti da u korenu sve te monstruoznosti skrivene u nama stoji određena praznina, a u njenom korenu, pak, tuga, ali se ta tuga nijednom rečju u filmu ne spominje. Ipak, i pored toga The Sadness je jedan od zanimljivijih, hrabrijih i svakako krvavijih horora u poslednje vreme.

The Unbearable Weight of Massive Talent

 kritika pročitana u emisiji Filmoskop na HR3

Krajem prošle godine, na istom ovom mjestu, mogli smo se podsjetiti glumačke veličine i versatilnosti Nicolasa Cagea, visina do kojih se zna vinuti ili ponora u koje zna upasti igrajući uloge koje, čini se, jedva da više i bira, svih njegovih pogodaka i promašaja kojima skupno može biti samo jedno: to da su neočekivani, ili ih mi makar ne očekujemo. Bilo je to u uvodu za kritički prikaz filma Svinja Michaela Sarnoskog, u kojem je Cage polučio izvrsnu ulogu, jednu od boljih u svojoj karijeri. Da, to je bila ona „dobra” uloga prošle godine, ali nije bila jedina. Nicolas Cage je odigrao i dvije bizarne (premda ne nužno loše) uloge u filmovima različitih stilova, žanrova, aspiracija, dometa, konačno i kvalitete: odigrao je lik koji ne govori i koji je potpisan samo kao Domar u poštenom B-filmu Kevina Lewisa pod nazivom Willy's Wonderland, te glavnu ulogu u bizarnom i kontroverznom američkom prvijencu japanskog žanr-autora Siona Sona, Prisoners of Ghostland. Iako se prošla godina s tri uloge može nazvati čak i „normalnom” u „nenormalnoj” karijeri Nicolasa Cagea, posebno u usporedbi s 2019. u kojoj je glumac imao šest premijera, uglavnom u B-filmskom registru, ona je svejedno znakovita u smislu toga da izgleda kao da se Cage trudi potvrditi trač o sebi kao glumcu koji ne bira uloge i koji bi se, za honorar, razumije se, pojavio i u školskoj predstavi i na privatnoj rođendanskoj zabavi. Upravo ta tvrdnja služi kao premisa akcijske meta-komedije Nepodnošljiva težina golemog talenta čiju režiju potpisuje Tom Gormican i koja je velikim dijelom snimljena u Hrvatskoj, preciznije u Dubrovniku koji glumi španjolski otok Mallorcu.

Gormican otvara film intrigantno: mladi par kod kuće gleda sada već „stari” film Con Air, s Nicolasom Cageom u glavnoj ulozi, te komentira njegovo glumačko ostvarenje kao genijalno. U njihov životni prostor upadaju maskirani napadači koji odovode djevojku. Rez na sljedeću scenu: glumac Nick Cage (u interpretaciji Nicolasa Cagea) odlazi na razgovor s redateljem za ulogu koja mu može revitalizirati karijeru, budući da je razveden, nastanjen u hotelu i dužan na sve strane, zbog čega mu se „smiješe” jedino uloge u generičkim akcijskim B-filmovima za skromne honorare. Štos s tom ranom sekvencom u Gormicanom filmu je, pak, taj da redatelja s kojim se glumac sastaje igra David Gordon Green, upravo redatelj filma Joe u kojem je „u stvarnom životu” Cage odigrao jednu od svojih najboljih uloga, koja mu je donekle revitalizirala karijeru. Ulogu, pak, neće dobiti, što će ga dovesti do trenutka pijanstva i eskapade na kćerkinom rođendanu, i to pred bivšom ženom. Njegov agent Fink (Neil Patrick Harris) ipak ima rješenje koje se može ispostaviti spasonosnim: za pojavljivanje na privatnoj zabavi ekscentričnog španjolskog bogataša Javija Gutierreza (Pedro Pascal), Cage će dobiti milijun dolara kojima može podmiriti dugove i nakon toga se fokusirati na vlastiti oporavak i popravak odnosa sa svojim bližnjima. To bi bila razumna stvar, ali Nick također dolazi u paketu s „vragom na svom ramenu”, Nickyjem koji je ništa drugo do mlađa i nabrijanija verzija njega samog, i koji mu ne da mira...

Na Cageovu sreću, bogataš Gutierrez je filmofil čiji se ukus dosta poklapa s njegovim (što uključuje i preko jednog stoljeća star klasik Kabinet doktora Caligarija), ali je, pak, na nesreću, Javi pod istragom obavještajnih agencija koje sumnjaju da je upravo on vođa organiziranog kriminalnog klana koji stoji iza politički škakljive otmice djevojke iz uvodne scene, inače kćeri katalonskog predsjednika. Cagea zbog toga vrbuje dvojac agenata kako bi im zbog bliskosti s Gutierrezom pomogao u špijuniranju, tako da on mora izmisliti razlog zašto bi na njegovom posjedu ostao još nešto vremena. Prilika se pojavljuje u vidu Javijevog scenarija i Cageove ideje da njih dvojica ipak skupa napišu jedan svoj. Slijede trenuci zbližavanja dvojice prijatelja uz drogiranje i jurnjave automobilima, potom izdaje, prevrati i otkrića, s posve akcijskim finalom. Reference, naravno, „pršte na sve strane”: u točno određenim trenucima citiraju se i spominju ikoničke uloge u filmovima kao što su Napuštajući Las Vegas, Opčinjena Mjesecom ili Bez lica, podsjeća i na one kvalitetne koje su pomalo pale u zaborav, poput nastupa u Mandolini kapetana Corellija ili u Čuvajući Tess, kao i na neke od generičkijih, primjerice u „rimejku” Nestali u 60 sekundi. Otkriva se da Javi ima „svetište” Nicka Cagea napučeno memorabilijom iz njegovih filmova, citiraju se i replike iz Cageovih filmova u nešto izmijenjenom kontekstu, dok je dvostruka uloga koju Cage igra vrlo jasan namig prema filmu Adaptacija Spikea Jonzeeja (prema scenariju Charlieja Kaufmana) u kojem je glumac također igrao dvostruku ulogu, doduše u ključu fizički identičnih blizanaca.

Koncept meta-filma centriranog oko određenog lika i djela određenog glumca, imenovanog ili neimenovanog, nije naročito nov. Sjetimo se samo Posljednjeg akcijskog heroja, ili možda još otvorenije naslova Biti John Malkovich, pa i spomenute Adaptacije, ili Sedam psihopata u kojem vrlo lako možemo zamisliti Cagea na mjestu obojice protagonista. Također, i sama Cageova dosadašnja karijera kao da priziva vlastiti meta-film, a na taj poziv se Tom Gormican odazvao, navodno pišući scenarij skupa s Kevinom Ettenom bez Cageovog znanja koji je, navodno, ulogu u filmu i poziciju njegovog producenta prihvatio tek kada je isti pročitao. Stvar je, međutim, u tome što svaki od navedenih filmova funkcionira u određenom setu pravila koja je sam napisao. U usporedbi s njima, Gormicanov film, iako ima najviše sirovog materijala u smislu šarolikog izbora uloga koje je Nicolas Cage odigrao u svojoj karijeri i u smislu njegovog osebujnog privatnog života, djeluje dosta nevješto konstruiran i izveden. Scenarij je takav da služi tek kao kostur i „mehanička osnova” za guranje predvidljivog zapleta, pravolinijski unaprijed nagomilanih referenci koje služe kao osnovna „municija” za ubiranje humornih poena. Čak se i preokret od komedije prema akcijskom filmu s komičnim elementima može opisati kao inverzija onoga što je Martin McDonagh izveo u Sedam psihopata. U svemu tome likovi ostaju nedovoljno razvijeni, od središnjeg pa do onih rubnih, a za kretanje zapleta neophodnih. Cageov lik možemo shvatiti tek kao kolekciju referenci, tjelesnih i glasovnih tikova drugih likova koje je glumac u svojoj karijeri odigrao. S Javijem, Pedro Pascal ipak ne uspijeva realizirati svoj komičarski potencijal. Agenti ostaju sramotno nedorađeni, a Javijev rođak ispostavlja se kao kartonski zlikovac. Neil Patrick Harris reciklira svoju najpoznatiju televizijsku ulogu u tek nešto utišanom registru kao Fink. Interesantan je tek izbor glumačke kćeri Lily Sheen (roditelji su joj Michael Sheen i Kate Beckinsale) za ulogu Cageove kćeri. Glavna mana filma je, pak, režija, i to na nivou pojedinih scena, napose onih akcijskih, što se nekako može objasniti time da je dominantni izričaj u kojem Tom Gormican operira komedija, i to ona televizijskog prizvuka. Također, ni izbor Dubrovnika za lokaciju snimanja ne može se baš opravdati, budući da je grad „obezličen” (logično, „igra” jednu sasvim drugu lokaciju), a opet nije uvjerljiv da bi mogao proći kao španjolsko otočje.

Na koncu, pitanje koje možemo postaviti glasilo bi: „Čemu sve to?” Karijera Nicolasa Cagea će se po svoj prilici nastaviti nekim svojim tijekom, i u njoj će se i dalje smjenjivati pogoci i promašaji, iznimne, iznenađujuće i bizarne uloge koje će davati materijala za analizu, teoretiziranje ili za sprdnju, i u tom smislu Nepodnošljiva težina golemog talenta neće ništa promijeniti. Doduše, film možda možemo više cijeniti ako ga nazovemo pravim imenom: u pitanju je klasično servisiranje fanova napravljeno od strane redatelja iz redova njih samih i s blagoslovom glumca koji je za njihovu zabavu bio spreman rekreirati komadiće svojih uspjelijih ili osebujnijih uloga. Ali čak i u tom slučaju teško možemo reći da je Nepodnošljiva težina golemog talenta dobar film.

Savages / Divljaci

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Hrvatska kinematografija doista kuburi s domaćom publikom sa kojom, čini se, ne može nikako naći zajednički jezik.

Suviše lako bi bilo sve svesti na aroganciju filmske kritike i „establišmenta“ koji forsira hermetičke festivalske drame, ili, pak, na utisak da hrvatska publika „puše na hladno“ kada je reč o domaćem filmu, poučena iskustvima iz devedesetih i ranih 2000-ih godina.

Ponekad je, ipak, i malo do autorske (ne)spretnosti, malih budžeta, nesrećno vođenog marketinga ili, pak, provala loše sreće kada je reč o distribuciji.

A kada se slučajno, poput crnog labuda koji ruši generalizacije, desi hit, obično dolazi iz komičnog registra. Od poslednjeg takvog slučaja, filma ,,Svećenikova djeca“ (2013) Vinka Brešana prošla je skoro decenija. Istovremeno, filmovi iz drugih bivših jugoslovenskih republika, Srbije i Bosne i Hercegovine, neretko uspevaju dostići status filmskog hita, što govori o tome da hrvatska publika nije nužno alergična na jezik(e) koje razume skoro kao maternji.

Kao i brojni pokušaji da se trend preokrene pre njega, i film ,,Divljaci“, dugometražni igrani prvenac Darija Lonjaka (nekoliko kratkih žanrovskih igranih filmova i dokumentaraca „televizijskog” formata), obećava nam nešto novo. Ovog puta, to je punokrvna akciona komedija namenjena pre svega širokoj publici. Tome u prilog govori i agresivna reklamna kampanja, kako po medijima (režiser, scenaristi i glumci su se „rastrčali” da daju intervjue), tako i po društvenim mrežama. Ali i interesantna distributerska odluka da film paralelno krene i po regionalnim bioskopima.

Dok ne sačekamo zvanične brojke kao potvrdu, možemo se osloniti samo na paušalne utiske koji nisu baš najpovoljniji: projekcija po multipleksima nema previše, jedna ili dve dnevno u proseku, a ni one nisu dupke pune. Što je šteta, jer su ,,Divljaci“ film koji jedino u takvom ambijentu funkcioniše u potpunosti.

Dakle: leto je 2018. godine, i „Hrvatska je u dobrom ritmu“, kako iz „off-a“ kaže sportski komentator Drago Ćosić. Mandžukić je upravo postigao pobedonosni gol protiv Engleza u polufinalu Svetskog prvenstva i Hrvatska je ušla u finale, gde je čeka Francuska...

Negde usred ličke „nigdine“, cestom juri golf ,,dvojka“. Zaustavlja se na benzinskoj pumpi, iz nje izlaze bivši robijaš mutne prošlosti Zolja (Alen Liverić) i njegov prijatelj Jasmin (Branko Janković) kome na čelu piše da je budala. U autu ih, sav nervozan, čeka vozač Mali (Borko Perić). Akcija je, naravno, pljačka, a cilj je ukrasti dovoljno love od pazara da bi mogli da stignu na mundijalsko finale u Moskvu. Pljačka, logično, polazi po zlu, slučajni prolaznik policajac prepoznaje Jasmina i daje se za njima u poteru, pa oni moraju da beže u šumu, tamo ostave auto i da preko reke pređu u Bosnu.

Nevolje i peripetije tu tek počinju. Kamion u koji se uvale kao slepi putnici završava u kampu za obuku terorista, pa nakon još jedne potere, Zolja i Jasmin završavaju u zarobljeništvu. Dok Jasmin uspe da sačuva golu kožu po cenu da im se pridruži za „specijalnu akciju“, Zolja čeka svoju sudbinu, i to pred kamerama u maniru Jutjub videa Islamske Države. Zapovednik kampa je Arapin Turab (Slavko Sobin skriven iza očito lažne brade), dok kao glavni ideolog služi hodža Enver (Dejan Aćimović). A među „stanovnicima“ kampa ima i fanatika, ali i očajnika, kao što je to invalid Halid, pa i jedna „nevesta“ (Maja Jurić) skrivena iza hidžaba. Mogu li se naši momci izvući?

Početak filma jeste furiozan, ali se u njemu još uvek osećaju klišei i „štake“ odomaćene u hrvatskoj i regionalnoj kinematografiji, poput preteranog oslanjanja na komediju situacije i naravi radi ubiranja lakih poena kod publike. To znači da su likovi zasnovani vrlo jednostavno, čak i plošno, te da su prisutni od početka do kraja u nekoj svojoj „datosti“.

Zolja je mešavina kriminalca i komandosa koji govori taman onoliko koliko treba i čini se da zna šta radi (Liverić se pokazuje kao pouzdan „akcioni heroj“ hrvatskog filma). Jasmin je budala, ponekad kukavica, ponekad oportunista, ali zapravo nije loš lik i zna da bude pravi „jaran“ kada zatreba (Janković možda ima i najnezahvalniju ulogu u filmu jer mora da balansira na rubu karikature, a ponekad odlazi i preko)... Dok je Mali permanentno uplašen (Perić i inače često igra te kukavno-komične tipove). I negativci – teroristi, osim nekoliko časnih izuzetaka (koji svejedno ne iskaču mnogo iz okvira klišea), zapravo funkcionišu kao grupni karakter, i to često karikaturalan.

Srećom, i to insistiranje na komediji, osim ispada prema seksualnom i toaletnom humoru, ponekad naleti na poneku zgodnu referencu, citat ili omaž (rasprave o temperaturi ruske vagine neodoljivo podsećaju na ,,Šejtanov ratnik“ (Stevan Filipović, 2006), a ispresecani su prilično vešto koreografiranim i režiranim akcionim scenama potere u automobilima i pešice. Najvažnije od svega, trio scenarista uglavnom uspeva da se suzdrži od rafalnog ispaljivanja neizgrađenih štoseva, odnosno da izbegnu inflaciju i devalvaciju istih.

„Divljaci“ dosta profitiraju od smirivanja u drugoj polovini, kada se u mešavinu komedije i akcije ubacuje i psihološki triler, pa i politička drama koja studira odnose snaga unutar kampa.

To otkriva i kompozitno poreklo scenarija i više „ruku“ kroz koje je on prošao, ali te razlike su, srećom, dovoljno vešto izglađene.

Na sve to, finalna trećina i obračun u kampu i tunelima oko njega deluje pomalo nemotivisano i nakalemljeno (ima takvih skretanja i ranije u filmu). Ali Lonjak tu vrlo vešto koristi „jugoslovensku mitologiju“ o bazi ,,Željava“ i uspeva da ubaci nekoliko momenata subverzije (Titova bista, zarđala vojna tehnika, ostala jugo-komunistička memorabilija). A „treš“-izraz koristi kao vrlo zgodno vezivno tkivo da film nikada ne shvatimo sasvim ozbiljno, a da nastavimo da ga gledamo s interesovanjem.

To je, ipak, poduhvat svoje vrste, imajući u vidu da ,,Divljaci“ nose i nemalu dozu kontroverze i provokacije hranjene pre svega potpunim odsustvom političke korektnosti. Ovaj hrvatski film ipak Bosni i Hercegovini (uglavnom) ne pristupa s visoka i iz kultur-rasističke vizure, implicirajući da je ta zemlja poligon za uzgoj džihadista - već iz one čisto žanrovske i filmofilske, referirajući se tu na sijaset akcionih filmova, od onih B-kategorije, pa do ranih radova Voltera Hila. Potvrdu za to ćemo dobiti i u formi Emira Hadžihafizbegovića, glumca koji ima specifičnu težinu u regionalnim okvirima, a čiji se lik pojavljuje pomalo kao „deus ex machina“.

Na kraju, ,,Divljaci“ su film koji možda ne može srušiti predrasude o regionalnoj kinematografiji i koji možda nije ni tako revolucionaran kakvim pokušava da se predstavi. Ali je makar nepretenciozan, zabavan film rađen za publiku, sa relativno skromnim budžetom, ali zato s puno entuzijazma, solidnih ideja, talenta i veštine, onako filmofilski.

Last Looks

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Ne može se čovek, a kamoli filmski kritičar, načuditi nekim stvarima kao što je to, recimo, logika ovih naših distributera. Recimo, kojom idejom sada u bioskope puštaju ,,Last Looks“ Tima Kirkbija, prošlogodišnji film koji je „jučerašnja vest“ čak i na „striming“ platformama. To, naravno, ne znači da se film ne isplati pogledati na velikom platnu radi većeg užitka, premda ni ono nije neophodno, jer je film dovoljno dopadljiv i u kućnoj varijanti.

Možda je razlog za takvu odluku „hitmejkerski“ potencijal koji u našim krajevima uživa Mel Gibson i kao glumac i kao režiser. Njegove glumačke i autorske veštine niko razborit ne spori, ali Gibsonov problem u globalnom, a naročito holivudskom, kontekstu su njegovi kontroverzni stavovi o pojedinim pitanjima i ekscesi iz privatnog života koji su postali javna stvar.

Dok kao režiser još ima šansi za globalno iskupljenje (delimično obavljeno s njegovim poslednjim filmom ,,Hacksaw Ridge“ iz 2016. godine, u nadi da će biti kompletirano najavljenim „rimejkom“ Pekinpoovog klasika ,,Wild Bunch“ iz 1969, o čemu je bilo reči pre nekoliko godina, ali izgleda da su se stvari u međuvremenu zakomplikovale), Gibson kao glumac osuđen je na limbo između B i „niske A“ produkcije.

U teoriji, ,,Last Looks“ deluje kao solidan materijal za pokušaj povratka: u pitanju je priča o „propalom“ detektivu koji pokušava da se vrati u igru tako što će pijanog glumca, osumnjičenog za ubistvo supruge, spasiti dugogodišnje robije. Ali to ne znači da nas putem ne čekaju iznenađenja.

Prvo od njih je svakako to da glavna uloga dotičnog „podivljalog“ detektiva Čarlija Valda (doslovno, čovek je puk‘o i odselio se u divljinu, gde ga i upoznajemo u uvodnoj montažnoj sekvenci) nije dodeljena Gibsonu, već Čarliju Hanamu. To možda deluje kontraintuitivno, budući da Hanam više odaje utisak konzervativnog, nego li divljeg tipa, ali zapravo ovde funkcioniše zbog retkog prirodnog kvaliteta koji glumac poseduje. On je zapravo „kameleon“ i karakterni glumac širokog raspona, zarobljen u telu filmske zvezde.

Elem, njega u jednom trenutku poseti bivša devojka, privatna detektivka divljeg karaktera Lorena (Morena Bakarin, zanosna kao i uvek) s ponudom da joj pomogne na pomenutom slučaju glumca optuženog za ubistvo. Valdo, koji se u međuvremenu „deinvestirao“ i svoju egzistenciju sveo na samo 100 stvari koje poseduje, tu ponudu isprva odbija, ali nakon posete policajca svinjskih manira (Klensi Braun) i bande repera predvođenih Sveg Dogom (Klif Smit, iliti Method Man lično, iz Wu-Tang Clan), a naročito posle sumnje da je Lorena nestala jer se u nešto upetljala, rešava da se ipak spusti u grad i malo pronjuška.

Tamo upoznaje poslodavca, vlasnika televizijske produkcijske kuće Vilsona Sikorskog (Rupert Frend, fenomenalno ljigav) i advokaticu Fontelu Dejvis (Robin Givens) kojoj užasno ide na živce, a onda i svog neposrednog klijenta, glumca Alistera Pinča. I eto nam tu Mela Gibsona u drugom najlogičnijem „kastingu“ za ovaj film. Pinč je, naime, nekada bio veliki glumac koji još uvek zna da citira Šekspira napamet, ali se u međuvremenu propio, pa je primoran da „tezgari“ igrajući mušku varijaciju na temu rijalitija ,,Judge Judy“ u sudskoj sapunici.

Kada je njegova supruga Monika ubijena, Pinč je bio mrtav pijan i ne seća se ničega iz te noći, ali zapravo deluje kao tip koji je više opasan za sebe, nego li za druge, za šta kao krunski dokaz može poslužiti to koliko je investiran u odgoj svoje kćerkice Gebi. Istražujući slučaj, Valdo će se sukobiti sa bivšim kolegama, ali će upoznati i neke vrlo koloritne likove. I to jednog dosadnog advokata specijalizovanog za odštete zbog telesnih povreda, tajkuna Đemšidija, gangstera Dona Kjua (Džejkob Scipio, najveći komičar u filmu) s kojim se Lorena nekako upetljala i njegovog siledžiju Inuita koji se jako vređa kad ga nazovu Eskimom... Kao i jednu vrlo posebnu učiteljicu po imenu Džejn Vajt (Lusi Fraj) do čije škole i razreda vode svi tragovi misterije.

Sam zaplet filma nastalog po scenariju i po „palp“ romanu Hauarda Majkla Gulda je pun rupa, ali gledaocu makar pruža zadovoljstvo da se i sam igra detektiva, a da se pritom ne investira previše. S druge strane, jasno je da se sam Guld ne uzima previše ozbiljno makar po tome da tu konstataciju ubacuje i u tkivo scenarija. Nešto manje je uspela metafora s naslovom koji je filmadžijska i televizijska fraza koja označava da je glumac spreman da uleti u kadar i koja se pominje na očekivanim mestima na početku i na kraju.

Solidan pogodak je, međutim, izbor Tima Kirkbija za režisera. Njegovo ime možda nije baš najpoznatije u filmskim krugovima (budući da pre ovog ima samo dva nezapažena bioskopska naslova), ali Kirkbi je utrenirani televizijski rutiner i apsolutni ekspert za video-specijale „stend-ap“ komičara. Kirkbi je zapravo „zasijao“ kao egzekutor pilot-epizode sada već kultne serije ,,Fleabag“ koja je u toj fazi bila vrlo nesvakidašnji, čak rizičan projekat.

Ovde se, logično, najbolje snalazi u komičnim momentima koje uvek drži u dovoljno diskretnom registru, ali i kad god treba da lagano podigra neku od referenci na „osvetljene“ i „osunčane“ neo-noar filmove sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka. Ni on zaplet ne shvata preterano ozbiljno, pristupa mu krajnje generički tako da misteriju više gradi u širinu nego u dubinu, pritom se ne bojeći logičkih preskoka u raspetljavanju iste, držeći nas sve vreme u stanju lagane zainteresovanosti i zadovoljnog osmeha.

Efekat koji pokušava da postigne na tragu je režiserskog opusa Šejna Bleka, naročito filmova ,,Kiss Kiss Bang Bang“ (2005) i ,,The Nice Guys“ (2016). Ali, za to mu ipak nedostaje zanatske veštine koju Blek, i naročito egzekutor njegovih najkvalitetnijih scenarija, Ričard Doner, poseduju. Na kraju, ,,Last Looks“ bolje prolazi kao poluozbiljna zezalica, nego kao nešto što se stavlja pod lupu, ali i to je uglavnom dovoljno za dobru ocenu.

Imena Šejna Bleka i Ričarda Donera nisu pomenuta slučajno i vode nas natrag do Mela Gibsona od kojeg su njih dvojica napravila holivudsku zvezdu (istini za volju, Gibson je postao poznat s ,,Mad Max“ trilogijom Džordža Milera, ali je i tada još uvek bio percipiran kao australijski glumac, dok ga je Donerov serijal ,,Lethal Weapon“ koji je uzleteo 1987. fiksirao u Holivudu). Odstupanje od tipa akcionog glumca, heroja ili zlikovca (svejedno) ovde mu leži više nego solidno, pa ulogu pijanog glumca uzima i „proždire“. Čak i da ceo koncept zvuči suviše poznato u kontekstu Gibsonove reputacije, on makar pokazuje zdrav ironijski odmak i spremnost na zezanciju i, što da ne, provokaciju. Malo li je?

Studio 666

 kritika objavljena na XXZ

2022.

režija: B.J. McDonnell

scenario: Jeff Buhler, Rebecca Hughes

uloge: Dave Grohl, Nate Mendel, Pat Smear, Taylor Hawkins, Rami Jaffee, Chris Shiflett, Whitney Cummings, Jeff Garlin, Leslie Grossman, Jenna Ortega, Kerry King, John Carpenter, Lionel Richie, Will Forte

Krvav je hleb umetnički, a muzikantski u tome nije nikakav izuzetak. Čak i kad nema egzotičnih hobija poput kolekcionarstva svega i svačega, opijanja, drogiranja, razvoda i alimentacija, treba se grčevito boriti za opstanak na sceni u sve težim i težim uslovima. Ploče kupuju situirani audiofili, diskove više skoro niko, virtuelni servisi su ranjivi na pirateriju, turneje postaju sve zahtevnije, a za krajnjeg konzumenta sve skuplje, a treba održati neki nivo. U tom smislu, ideja da jedan od trenutno najvećih i najpopularnijih rock sastava snimi „trash“ film u žanrovskom kalupu horor-komedije u promotivne svrhe zvuči kao razuman potez.

Studio 666 bi se isto tako mogao nazvati „Foo Fighters: The Trash Movie“ budući da u njemu Dave Grohl i ekipa igraju sami sebe kako odlaze u ukletu kuću da snime svoj deseti, jubilarni album. Nije to naročito nov koncept, Tennacious D su snimili The Pick of Destiny koji bi se mogao podvesti pod „heavy metal“ horore stilski, iako muzika nije nužno na toj šini. Gorak ukus, pak, ostavljaju neke druge stvari koje su produkt sticaja okolnosti i nemaju nužno veze sa samim filmom: prerana i neočekivana smrt bubnjara Taylora Hawkinsa je rezultirala prekidom turneje i u velikoj meri obesmislila egzistenciju filma u periodu između prve runde „streaming“ distribucije i izlaska na čvrstom video-formatu.

To opet ne znači da film sam po sebi mora biti kvalitetan, iako ima neke svoje momente. Studio 666 se uglavnom šeta po liniji klasične komedije u kojoj su i sastav i stanje stvari u muzičkoj industriji na meti uglavnom klasičnih, ponekad čak istrošenih fora i fazona, da bi postepeno skretao prema hororu koristeći se nekih tipičnih žanrovskih poštapalica, poput uklete kuće, izmišljene rock-istorije koja referira na neke stvarne slučajeve i okultne podloge. Usput se ubacuju prozivke, reference i cameo-uloge u svrhu skupljanja komičnih poena, sa polovičnim uspehom. Primera radi, komičarski potencijali glumaca kao što su Will Forte, Jeff Garlin i Leslie Grossman su potrošeni na po scenu ili par njih, Whitney Cummings prolazi tek nešto bolje iako joj je lik na jednu notu, a simpatije će pre pobrati muzičari kao što su Kerry King i Lionel Richie, te reditelj i kompozitor John Carpenter (da, baš taj).

Verovatno su najboljoj poziciji Grohl i društvo, a ponajviše sam Grohl čija je film i bio ideja inicijalno. Ne samo da njegov lik ima najviše „mesa“ (ipak je on taj koji poludi, odnosno pokupi kletvu i kreće da ubija svoje kolege i drugare), nego postaje evidentno da je on taj koji više od svih uživa u pažnji javnosti, ali i u svim aspektima svog posla. Dobro je to što još uvek može primiti ili makar izmisliti šalu na svoj račun, ali Studio 666 ostaje samo gledljiv film, daleko od dobrog ili po bilo čemu posebnog. Mada, ako su se zabavljali snimajući ga, zaslužili su.

A Film a Week - 40 Steps

 previously published on Cineuropa

Hatred is taught, but so is tolerance. An attempt to do so in a very specific situation is the central topic of the documentary 40 Steps, written and directed by Gad Aisen and Manor Birman, which has just premiered at Docaviv, where it also triumphed in the Beyond the Screen Competition.

The title of the film refers to the distance between two schools that share a playground in the Shapira neighbourhood, in the southern part of Tel Aviv. One of them, Shapira Neighbourhood School, is public, while the other, Shorashim State-Religious School is, well, religious. The former is attended by students coming from the ranks of the secular people in the area, many of whom are immigrants and refugees from Palestine, Africa and the former Soviet Union, while the second is attended by the Orthodox Jewish kids who are descendants of the immigrants from the previous waves. The trouble is rooted in the past, specifically some 100 years ago, when Shapira was founded by the Jews looking for cheaper land than that which was available in fast-growing Tel Aviv, and for peace and quiet, which was not the case in Jaffa. Since 1924, Shapira has become home to countless waves of Jewish immigrants and refugees from different parts of the world, but the most recent influx that the neighbourhood has witnessed has brought people who are not religious, or even Jewish at all, whom the “natives” see as a threat.

It is up to the two heads of the schools, Shahar and Elior, to make things work while not betraying the principles that both of the institutions were founded on. They have to find a common language to reconcile both of the opposing cultures, while also dealing with the personal problems of their students and their parents, plus the wider problems of the community, such as the pressure from gentrification and the division of the population along several fault lines (other than the best-known Israeli-Palestinian conflict, there are also tensions between the religious and the secular, the European and the African, and between generations of immigrants), which can result in protests that verge on violence.

The filmmaking duo takes a humanist perspective, which prevents them from being objective or neutral, but nevertheless, they try to provide the necessary screen time for both sides, represented by the two protagonists and a gallery of supporting characters (the students, their parents, and the heads’ own parents, spouses and children) in each camp. Sometimes, they unearth the absurdities inherent in this society (the leader of the organisation behind the protests against the “infiltrators” is a former leftist and peace activist who also belongs to marginalised societal groups, being a woman, a lesbian and a child of Holocaust survivors), but their primary goal is to provide a sympathetic ear for both sides and to convey a message of tolerance.

On the level of its craft, 40 Steps is decent and thorough, while not exactly an innovative film. The semi-observational approach (the subjects rarely talk directly to the camera, which follows them around closely) fits the material. The switches between the semi-close-ups shot by Aisen and the aerial drone shots and 3D graphics add to the dynamics, while the rapid editing by Noga Weizman, which employs a jump cut here and there, keeps the tempo upbeat for the whole of the doc’s 78 minutes.