Death Wish

kritika originalno objavljena na DOP-u

Kao što danas imamo “neesonijade”, akcione filmove sa Liamom Neesonom, tako smo nekada imali “bronsonijade”, to slično samo sa Charlesom Bronsonom. Nekih drastičnih razlika između tih filmova nema, osim što je Neeson bolji glumac nego što je to Bronson bio, pa njegovi likovi mogu više varirati i generalno su dublje karakterizirani. Bronson je, verovatno zbog svoje face izmučenog težaka, po pravilu igrao sirovine – kauboje, vojničine, pandure, detektive i osvetnike uz vrlo retka odstupanja kao što je to bio početak kultnog osvetničkog akcionog trilera Death Wish u kojem njegov Paul Kersey počinje kao uglađeni newyorški arhitekta, te bivši ratni veteran koji je služio u Koreji uprkos prigovoru savesti. I dobro, to smo nekako “kupili”. Death Wish je postao štancerski serijal koji je dobacio do brojke 5, a sada je dobio i “remake”, i to u režiji kultnog Elija Rotha.

Jedan od problema ove nove remake varijante je i to što u njemu ne igra Liam Neeson kao najlogičniji izbor za Paula Kerseya, već u toj ulozi gledamo Brucea Willisa. Njemu takođe svaka čast, on ima glumački raspon koji se ne može tek tako otpisati, ali je taj raspon pomeren u drugu stranu. Willis je sjajan komičar grubijanskog šmeka i spasitelj sveta, a najuspešniji je u svom tipu nevoljkog duhovitog i ciničnog akcijaša na rubu depresije koji se kroz film pita “zašto baš ja i zašto baš danas”. Ukratko, ne “kupujemo” ga na početku kao Paula Kerseya, koji je ovde hirurg na urgentnom centru u Chicagu, a ne arhitekta u New Yorku, s tim da ta kozmetička promena ne znači praktično ništa jer nenasilje, pripadnost višoj srednjoj klasi i blaga narav dotičnog lika ostaju. Kasnije će se, naravno, transformirati u “willisovskog” akcijaša-osvetnika-depresivca, pa je sama njegova pojava na početku “spoiler”, koliko to može biti u tako tipskom filmu u kojem nekada miran lik kreće na put osvete kad mu krimosi ubiju ženu (ovde je igra vrlo simpatična Elisabeth Shue) i u komu pošalju kćer (ništa manje simpatična Camila Morrone).

Tu imamo dva moguća scenarija u čemu leži kvar. Po prvoj varijanti, prvo smo imali scenario (potpisuje ga iskusni Joe Carnahan), pa glumca koji je pogrešno izabran. Po drugoj, prvo smo imali glumca, pa scenario koji nije dovoljno razvijen prema njemu. Kako god, novi Death Wish deluje kao još jedan štancerski “remake”, ni po čemu poseban i ne naročito dobar.

Ne može se čak reći ni da je Eli Roth, jedan od “kumova” “torture porn” pod-žanra, ovde ostavio neki naročiti lični pečat. Da, nasilje je, kad do njega dođe, stripovski preterano, izbušeno mecima velikog kalibra i “medium rare” krvavo, a glave se na par mesta atraktivno razbijaju, ali to nije “gore” koji smo od njega očekivali. Dok je razvoj našeg protagoniste apsolutno nedostatan, pa se u prvoj trećini film pomalo i vuče po pitanju tempa, ostatak je, čisto režijski gledano, korektan, ali ne preko toga. U krupnije zamerke po pitanju “castinga” ili, pak, rada sa glumcem spada i ono preglumljivanje Vincenta D’Onofrija u ulozi protagonistinog brata Franka, dok svetlu tačku predstavlja Dean Norris u ulozi “hardboiled”, pomalo komično nadrkanog policijskog detektiva.

Humorni momenti kojih ima u filmu ponekad pogode metu, ali dosta često i promaše. Veoma simpatična i uslužna prodavačica oružja Bethany (Kirby Bliss Blanton) svakako spada u bolje momente filma, dok Kerseyeva inicijalna nespretnost sa oružjem prilično nespretno izvedena. Nešto od toga ima funkciju socijalnog ili (meta-)filmskog komentara usmerenog na trilere osvete, kao u onoj sceni u garaži sa “trailera”, ali je to u fokusu tek povremeno i ne naročito konzistentno.

Prevladava utisak da je novi Death Wish jedan popriličan lažnjak. Počev od onih “2nd unit” helikopterskih panorama Chicaga koje skrivaju da je film uglavnom sniman u Montrealu, preko logičke rupe da se žrtve pucnjave na južnoj strani grada prevoze u bolnicu na severnoj, pa do posve lažne statistike o porastu broja ubistava u urbanim sredinama na kojoj se svet filma zasniva. Čini se da novi Death Wish egzistira ne u našem svetu, već u fantazijama ultra-konzervativnih medija (a čućemo i njih, kao i one relativno liberalne u relativno brzim montažnim sekvencama radijskih voditelja koji raspravljaju o osvetniku u kapuljači, što je jedna od retkih smislenih intervencija u smislu odstupanja od originala) u kojem gradom vladaju bande i narko-dileri i gde su građani koji uzimaju pravdu u svoje ruke dobrodošla pojava makar kao dopuna nedostatno agilnoj i birokratskim procedurama sputanoj policiji. Desna agenda stoji i u slučaju originala, očito, samo sa razlikom da je tadašnja statistika išla njoj u prilog: beše to doba urbanog propadanja pre džentrifikacije, a lokalni zakoni o oružju su u gradovima tada bili znatno liberalniji nego što su to danas.

U redu, verovatno ovde ne mogu sporiti argument da je ovo samo jedan blesavi film koji se koristi dostupnom ikonografijom i logičnije izabranim svetonazorom kako bi ispričao svoju priču, ali ga to u današnje vreme ne čini samo promašenim i nepotrebnim, već i potencijalno opasnim, a potpuno nesvesnim svojih implikacija.

Downsizing

kritika originalno objavljena na Monitoru

2017.

režija: Alexander Payne

scenario: Alexander Payne, Jim Taylor

uloge: Matt Damon, Christoph Waltz, Hong Chau, Kristen Wiig, Rolf Lassgard, Udo Kier, Jason Sudeikis, Neil Patrick Harris, Laura Dern

Uz ime Alexandra Paynea se vezuju realistični portreti važnih društvenih tema u izbalansiranom tonu između komedije i drame u kojima dominira čisto ljudska perspektiva. Filmovi kao što su Citizen Ruth, Election, About Schmidt, Sideways i Nebraska. S tim u vezi, njegov najnoviji film naslova Downsizing je budio očekivanja u pravcu “dramedije” indie stila o, recimo, otpuštanju, bilo iz perspektive dobrog šefa koji to teška srca radi, bilo iz perspektive sredovečnog radnika koji mora nanovo ustrojiti svoj život i snaći se u novonastaloj situaciji. Jasno nam je, međutim, da tako nešto nećemo dobiti još sa prvom sekvencom u kojoj nam se podastire scenario po kojem su norveški naučnici alternativne sadašnjosti ili (vrlo) bliske budućnosti otkrili rešenje za problem prenapučenosti Zemlje i “karbonskog traga” koji ljudska vrsta u post-industrijskom konzumerističkom svetu ostavlja za sobom – smanjivanje ljudskih jedinki na visinu od, u proseku, 13 cm.

Ima to neku svoju logiku: čovek te veličine neće imati potrebe za životnim prostorom većim od jedne sobe po današnjim merilima niti za količinom hrane koju današnji čovek proždire, pa će samim tim konzumirati manje energije (iz kakvih god izvora) i proizvoditi manje otpada. Po zakonu brojki bi imovina koju ima u “svetu velikih” značila višestruko više u svetu smanjenih, pa je logično za očekivati da dobar deo onih koji se za takvo šta odluče ostatak života provedu u dokolici samo na osnovu ušteđevine i prodate imovine iz prošlog života. Logičku rupu da bi smanjeni ljudi bili na većem udaru elemenata i grabljivica (zamislite da, recimo, vidite štakora koji vam izgleda veliki kao slon) su Payne i njegov ko-scenarista Jim Taylor nekako zakrpili, ali se sa jednom drugom, da određena roba, na primer tehnika, smanjenih dimenzija može koštati i više nego ona normalne veličine, nisu niti pozabavili.

Naš junak je “payneovski” obični čovek iz Omahe u državi Nebraska (odakle je i sam Payne) koji se u životu nije baš najbolje snašao. On se zove Paul Safranek i igra ga Matt Damon. Želeo je da postane hirurg, ali ga je u tome sprečila majčina bolest, pa je postao radni terapeut. On bi svojim životom još bio zadovoljan da njegova žena Audrie (indie glumica Kristen Wiig) nema nerealne snove o luksuzu i boljem životu. Zato mu se smanjivanje i čini kao solidna opcija ne samo zbog reklame koja mu se servira, a koja izgleda kao karikatura reklame za kuće u predgrađu 50-ih godina prošlog veka (u kojoj igraju Neil Patrick Harris i Laura Dern, urnebesno), već i zato što je njegov drugar (Sudeikis) na taj način rešio sve probleme.

Pičvajz, međutim, nastaje kada se Audrie predomisli usred procesa, a Paul osvane sam u smanjenom svetu i sa (jako) smanjenim sredstvima, pa umesto kuće dobije jedino garsonjeru i umesto dokoličarenja mora da radi da bi preživeo. Što će reći, kakav je gubitnik bio u stvarnom svetu, takav je i u koloniji smanjenih ljudi. So na ranu mu sipa i prvi sused, srpski muljator Dušan Mirković (igra ga Christoph Waltz sa generičkim ruskim akcentom) koji živi raskošno, ali će mu Dušanova čistačica, u pređašnjem životu vijetnamska disidentkinja Ngoc Lan Tran (Hong Chau čiji akcenat treba biti komičan, ali izaziva nelagodu po osnovama rasizma) pokazati da on u životu nije tako loše prošao, naterati ga da pomaže drugima i da promeni svoje nazore…

Ovakav materijal kao da traži reditelje drugačijeg profila i ostaje nam da zamišljamo šta bi od toga napravili Spike Jonze, Michel Gondry ili Charlie Kaufman koji se ne samo snalaze, već i uživaju u stvaranju uvrnutih, alternativnih svetova. Na tom polju Payneu nekako i ide, prema je ironično da film naslova Downsizing bude njegov najraskošniji projekat, interesantno dizajniran i pun zgodnih, dojmljivih efekata koji skupljaju humorne poene na razlikama između “velikog” i “malog” sveta.

Payne takođe uspeva da provuče i nešto svoje filozofije pristojnosti i humora na temu provincijalne malograđanštine na početku filma (recimo ona pasaža sa pijancem u kafani koji zaziva diskriminaciju smanjenih je sasvim na tragu provincijalnog populizma koji je zavladao Amerikom i istokom Evrope), što Payne čini iz insajderske pozicije, pa to nije ni vulgarno, ni kultur-rasistički. Nešto poena će Payne ubrati inteligentnom opservacijom da lako rešenje nije uvek pravo i da nikad nije kompletno – kriza srednjih godina pogađa i velike i male ljude sličnom žestinom, kao i da stvari koje čine da svet funkcionira nisu uvek naročito vidljive i još manje su moralne. Kao i u našem svetu, i u smanjenom će profitirati muljatori, dok će prljave poslove obavljati sirotinja i ilegalni migranti nastanjeni dovoljno daleko da ne bi narušavali sliku idile.

Problem je, međutim, to što je film pun potrošenih klišea u smislu mehanike, a istovremeno meandrira kada je reč o temama, dok su mu likovi plošni, karikaturalni ili odveć dosadni da bi držali pažnju i da bi satira uspela. Kapetan kojeg igra Udo Kier, recimo, ne može na duže staze podići tempo filma, a ne može, realno, ni Christoph Waltz. Lik vijetnamske disidentkinje je suviše karikaturalan da bi ga prihvatili, pa makar i kao Paulovu novu simpatiju, a sam Paul je jednostavno bezličan i baš nas briga za njega. Dodajmo tu i tupavu, neuverljivu romansu i razvučeno trajanje koje često otpada na prazan hod i eto razloga za zaobilaženje ovog filma u širokom luku.

Tematska nekonzistentnost je tek priča za sebe. Payne je ranije znao da žonglira sa više tema i pitanja i da ih uklopi u svoj “low-key” filmski svet, Nebraska je sjajan primer za to. Možda je problem sa Downsizingom to što nije “low-key”, pa samim tim ne leži njegovom autoru koji je tek ponekad na tragu nečega. Možda ponajviše sa opaskom da je šteta koju smo već napravili tolika da prostim smanjivanjem neće biti rešena.

A Film a Week - Cold Skin / La piel fria

North Atlantic, 1914. As the Great War is about to begin with its bloodshed, a young weather scientist is taking his post on an inhabited island for the period of one year. Since his predecessor is nowhere to be found, and the only other human on the island is a lighthouse technician named Gruner (Ray Stevenson, glimpsed in Thor films) gone (slightly) mad, it seems it is going to be a long year with not so much work to keep him busy and with his collection of books and his log as the only company. What our civilized nameless hero played by David Oakes (of TV series The Borgias fame) does not know yet, is that the island is infested with amphibian humanoid creatures swarming at night and attacking both him and Gruner. Two men must form an alliance in order to survive, but it is more complicated than it seems.

Written by Jesús Olmo (known for 28 Weeks Later...) and Eron Sheean and based on Albert Sanchéz Pinol’s Spanish-language novel of the same name, Cold Skin is a modestly budgeted Spanish-French co-production filmed in English with intentions of global appeal. The film was directed by one of the later-stages members of New French Extreme Cinema movement, Xavier Gens who made his name with his debut Frontier(s) in 2007. only to fall into the pattern of international mediocre genre filmmaking with computer game adaptation Hitman (2007), post-apocalyptic jump scare-fest The Divide (2011) and yet another exorcism-themed movie The Crucifixion (2017). With Cold Skin, Gens was more lucky than skillful to come at the same time as Guillermo Del Torro’s The Shape of Water and, sharing the topic of romance between humans and amphibians, to serve as its companion piece.

The trouble is that the film goes nowhere fast just as soon as the two men team up to shoot the creatures from the top of the lighthouse. They are both one-dimensional characters, with our hero being somewhat humane and scientifically curious regarding the creatures and Gruner being a misanthropic madman, speaking of himself in third person and having openly genocidal tendencies while keeping one female creature as his pet and sex slave. The endless shoot-outs night after night with always the same type of dynamics between two of them wears out its welcome pretty quickly, while the plot developments towards the end of the film do not help much.

The most intriguing part of the film, the creatures, are not being explored in any way even if the writers and the director have one specimen on disposal throughout the film. That female named Aneris and played by underused Aura Garrido might be the most interesting and complex character in the film, but is demoted to the point of conflict between the two “frenemies” and even the duality of romance and sexual exploitation serves only to make their personalities more apart from one another.

The context of WWI stays completely unused for other purposes than to show us an array of equipment and weaponry from that period of time, so the story could theoretically have taken place anytime between Columbus and early Cold War. There is a metaphor of colonization and exploitation somewhere (the same type of questions “are they humans or are they animals” were popping out in the racial theories from that period of time), with the WWI being the last colonial war, but here it is a long shot.

Visually, however, the film looks nice, with compelling special effects and intelligent creature design. Cold Skin also profits from location shooting on the black rocks of Lanzarote and Iceland and the cinematography by Daniel Aranyó and production design by Gil Parrondo belong to a better piece of filmmaking than this one.

A Quiet Place

kritika originalno objavljena na DOP-u

Horor je vrlo zahvalan žanr. Publika ga voli jer se bavi večitim temama straha za vlastiti život sa kojima se može povezati gomila drugih tema. Trpi citate i sam je citatan, pa je moguće raditi inovacije na planu žanrovske mehanike. Lako ga je “preobući” i postaviti u različite vremenske okvire. Pogodan je za kombinaciju sa SF-om, trilerom, komedijom, dramom... A i najčešće je jeftin za produkciju, pa ga producenti vole jer zarade na hororima znaju biti desetostruke u odnosu na uloženo. U poslednje vreme najmanje jedan horor obeleži filmsku godinu: It Follows, The Witch, Get Out... Ove godine će to biti A Quiet Place, jedan izuzetno pažljivo urađen horor u svim segmentima kojem je uspeh na kino-blagajnama zagarantiran.

“Set up” nije ni najmanje nov, zapravo je reč o reciklaži 28 Days Later... i sličnih postapokaliptičnih filmova gde su (živi i zdravi) ljudi lovina monstrumima. Ovde imamo džinovske insektolike vanzemaljce koje privlači svaki zvuk jači od prirodnog šuma, a komparativna prednost ljudi je u tome da su ta bića slepa, pa im se mogu u tišini odšunjati i uteći. Čak je i uvodna sekvenca posete familije lokalnoj radnji uz karticu teksta koja samo daje vremenski okvir “89. dan” prilično tipična za sve Walking Dead i slične varijante, majka i dvoje dece uzimaju (tuđe) lekove na recept, alat i potrepštine dok ne dođe otac i kaže da će se uskoro smračiti i da je vreme da se ide doma. Na starim novinama piše “Zvuk je!” na naslovnici na kojoj imamo sliku bića koja teroriziraju Zemlju. Najmlađi sin će zgrabiti igračku koju će mu otac (John Krasinski) oduzeti zbog buke koju ona pravi, ali će mu je starija, gluvonema sestra (sjajna mlada glumica na znakovnom jeziku Millicent Simmonds koja je debitirala prošle godine u filmu Wonderstruck Todda Haynesa) dati, što će dečaka odvesti u pogibiju na putu kući kada je jednom uključi.

Već tu imamo dve stvari po kojima A Quiet Place odskače. Prva je jeziva mirnoća na kojoj Krasinski u funkciji reditelja (reč je inače o poznatom televizijskom glumcu-komičaru kojem je ovo treća režija nakon obećavajućeg prvenca Brief Interviews with Hideous Men po motivima proze Davida Fostera Wallacea i bezoblične indie drame The Hollars) insistira. Znamo da je to samo zatišje pred buru, ali svejedno “kupujemo” u potpunosti. Druga stvar su dvostruke implikacije hendikepa: sa jedne strane, devojčica ne može znati koliko buke radi, dok je sa druge celoj familiji otvoren kanal za komunikaciju kroz znakovni jezik koji svi znaju. Ta komunikacija je možda pojednostavljena, ali je makar tekuća. Dodajmo na to komparativnu prednost izbora Millicent Simmonds koja ne glumi hendikep koji se i ne može do kraja odglumiti, već sa njim živi.

Priča se nastavlja godinu dana kasnije. Majka (odlična Emily Blunt) je u visokoj trudnoći, a familija živi na farmi u tišini, komunicirajući sa susedima pomoću svetlosnih znakova. Otac ima dve opsesije: da preko radio-stanice stupi u kontakt sa preživelima na drugom kraju sveta i da konstruira funkcionalni slušni aparat za kćer. Nijedna od te dve stvari mu ne uspevaju, ali će se druga pokazati vrlo bitnom. Dok se majka sprema na porod, otac preživelog preplašenog sina (Noah Jupe iz Suburbicona) vodi na ribolov, a kćerka se, iznervirana odbijanjem i shrvana krivicom, iskrada iz kuće i odlazi na bratov grob. Majka slučajno proizvede buku, jedan od insektoida je locira, pa počinje akcija koja se bez daha i predaha odvija do kraja filma.

Film sa tako intrigantnom premisom da se sve mora odvijati u tišini se u izvedbi mora zasnivati na dizajnu zvuka, na veoma tihim, a opet distinktivnim šumovima bosih nogu po pesku, po kućnim podovima, povetarcem koji se pretvara u vetar, grančicama koje pucketaju, hukom reke i vodopada i to ovde umnogome funkcionira apsolutno savršeno jer je celi taj tihi svet pažljivo osmišljen. To se prenosi i na vizuelni nivo: peščane staze za hodanje itekako imaju smisla, lokacije ruralnih predela savezne države New York su impozantne, a enterijeri detaljno rekreiraju kulturu “preppera”, onih što se pripremaju na smak sveta. Takođe, smanjene mogućnosti za razgovor teraju Krasinskog da pokaže ono što bi inače mogao kazati kroz usta svojih likova (novinske naslovnice, beleške, otvorene knjige), a ona novinarska da slika govori više nego 1000 reči tu nije bez vraga. Trudnoća i porod su tu zanimljivi dodaci, posebno zbog činjenice da novorođenčad niti shvataju niti poštuju koncept tišine, što će se pokazati važnim na jednoj tački zapleta. U prednost filma se takođe može ubrojiti i vrlo uverljiva familijarna dinamika između likova, a činjenica da su John Krasinski i Emily Blunt u braku i van ekrana tome samo govori u prilog.

Doduše, film će nas malo izneveriti time što nam neće prikazati porod već ranjene žene koji ona mora izvesti u tišini, što je izazov koji Krasinski i njegovi ko-scenaristi, horor-štanceri Bryan Woods i Scott Beck nisu bili spremni prihvatiti. Takođe, obilata upotreba originalne muzike koja treba zakrpiti “rupe” u zvučnom zapisu nastale zbog premise apsolutne tišine pokazala se preteranom i pogrešnom, naročito kada nam gudači najavljuju “jump scare” momente, ali takva pompa u soundtracku je tipična za Michaela Baya koji je na ovom filmu jedan od producenata. To su sve legitimne zamerke koje će naći neko kome je posao da ih traži, ali je, sve u svemu, A Quiet Place kao žanrovski film u smislu inovativnosti i obrade, izuzetno dobar.

Toliko dobar da će gotovo svima promaći koliko je ovaj film zapravo zao, odnosno kakvu zaumnu desničarsko-konzervativnu agendu propagira. Opet ništa čudno za Baya, ali nije on tu jedini krivac. A tu imamo očite stvari kao što su survivalizam, “family values” u smislu tvrdog patrijarhata – pater familias kojeg svi slede i žena-majka koja sa trbuhom do zuba obavlja kućanske poslove, te, na koncu, na nos nabijeni “pro life” stav (jer ko bi normalan radio na produženju vrste u okolnostima apokalipse). Kad zagrebemo ispod površine (pazi spoiler!), onda nije nimalo slučajno da su naši filmski monstrumi na pola “xenomorphi” iz Aliena, a na pola džinovske bogomoljke, da, one bube kod kojih ženke proždiru mužjake. Onda nije čudno da su u horor-filmu sa tako niskim “kill countom” sve tri “on screen” žrtve muškarci: dečak za čiju je smrt su-odgovorna njegova sestra, odrastao muškarac koji se žrtvuje ne bi li zaštitio familiju i starac koji se ubija shrvan tugom što je njegova žena poginula (van ekrana) verovatno usled nepažnje ili se ubila iz slabosti. Na koncu, i kraj koji je omaž Alienovom nastavku Aliens u kojem se bori žena protiv žene, majka protiv majke (ma koliko poslednji kadar filma bio efektan i napaljiv) nudi lažno osnaživanje žena kroz patrijarhat: sledeći ono što ju je muž / otac naučio.

You Were Never Really Here

kritika originalno objavljena na Monitoru

2017.

scenario i režija: Lynne Ramsay (prema noveli Jonathana Amesa)

uloge: Joaquin Phoenix, Judith Roberts, Ekaterina Samsonov, Alessandro Nivola, Alex Manette, John Doman, Frank Pando

Malo je filmaša koji su zaista sposobni ispričati priču koristeći se skoro isključivo audio-vizuelnim sredstvima, koristeći se sa malo do nimalo dijaloga. Lynne Ramsay je jedna od njih. Njena karijera nije impresivna brojem naslova, You Were Never Really Here joj je tek četvrti dugometražni film, ali njeni prethodni radovi, jedan do drugog zaokruženi arthouse filmovi i noseći stubovi kinematografije neprijatnog, glasno govore sami za sebe: Ratcatcher (1999), Morvern Callar (2002) i We Need to Talk About Kevin (2011). U njima je ispričano sve što treba biti fotografijom, muzikom, dizajnom zvuka i montažom, likovi zaista govore kao osobe koje žive tim životima, ne objašnjavaju nam zaplet. Za beskompromisnu autorsku ličnost Lynne Ramsay indikativni su projekti od kojih je odustala: Jane Got a Gun (2015) i The Lovely Bones (2009), a razlog je u oba slučaja bio isti – kreativne razlike sa producentima.

S tim u vezi, u rukama nekog drugog, You Were Never Really Here bi bio možda generički, možda limitirano inovativan, ali svejedno žanrovski standardan triler osvete. Ovakvu sporu vožnju po mračnim koridorima ljudske psihe bi, osim Ramsay, slično efektno mogli uraditi jedino možda Paul Schrader, Martin Scorsese, Paul Thomas Anderson i Nicolas Winding Refn. Vratićemo se kasnije i na njih.

Naš (anti-)junak Joe, u kojeg potpuno uranja jedan od najboljih “method” glumaca današnjice Joaquin Phoenix skriven iza neuredne, duže kose, zarastao u bradu i opremljen robusnim telom sa nešto nehajnog sala, “enforcer” je za privatnog detektiva Johna McClearyja (Doman) i specijalista za pronalaženje i spasavanje izgubljenih devojaka koje su upale u nevolju. Inače je vojni veteran sa traumama sa pustinjskog ratišta (Irak ili Afganistan, svejedno) i traumama iz detinjstva (što vidimo u izuzetno kratkim i precizno montiranim flashback scenama) koji posluje isključivo sa gotovinom i preko posrednika Angela (Pando), nasilja se ne boji, a kao oružje preferira čekić. U slobodno vreme se brine sa svoju demencijom načetu majku (Roberts) u kući u Queensu i kontemplira samoubistvo.

Slučaj koji će promeniti sve je pokušaj spasavanja trinaestogodišnje Nine (Samsonov), kćeri senatora Votta (Manette) koja je navodno pobegla iz kuće i locirana je u vili u centru koja služi kao “igralište” u ringu maloletničke prostitucije. Kako se bliže izbori na kojima je on u kampanji za reizbor guvernera Williamsa (Nivola), Votto tvrdi da želi diskreciju kakvu ne bi imao da slučaj rešava policija. Jednom kada Joe izvuče Ninu iz pomenute kuće, stvari se okreću naopako, ring se pretvara u političku zaveru, a krvavi obruč u kojem ginu svi umešani se steže oko Joea.

Priču bez gubljena vremena izvlačimo iz detalja koje nam Ramsay pokazuje, a predložak koji liči na poveznicu između Taken serijala i Bessonovog hita Léon: The Professional ovde izgleda sasvim drugačije. Autorica se ne ustručava da prikaže brutalno nasilje, ali to čini elegantno, slikajući ga kroz ogledalo ili objektiv kamere za prismotru i dajući nam ga post festum. To važi za akciju spasavanja, dok još dva-tri ubistva Joe izvede u deliću sekunde u toku obračuna u kojem pratimo uglavnom njega, zlikovcima se može pripisati još jedno u kadru, a ostatak leševa sa posledicama nasilne smrti Joe “samo” pronađe. Čak i obavezna, žanrovski folklorna scena u kojoj junak “vida svoje (površinske) rane” ovde izgleda potpuno drugačije nego u bilo kojem filmu koji ste videli.

Jasno nam je da se Joe ne snalazi u ovom svetu (odnosno da se snalazi onako kako mora, a nije mu prijatno), ali vrlo je verovatno da se takav, oštećen i naprasit, ali ne i zao i bezdušan, ne bi snalazio ni u jednom. U ubijanju ne uživa, čini to utilitarno, a njegove pripreme su nalik ritualima kojih se drže sportisti i umetnici pre nego što započnu sa poslom. Njegov život je košmar, a za samoubistvo nema moralnu slobodu, pa svoje pokušaje prekida tik pred finalizacijom čina. To najbolje vidimo u najpoetičnijoj sceni nestandardne, “vodene” sahrane njegove majke u novijoj filmskoj istoriji koja se pretvara u viziju i fantaziju zbog koje Joe odustaje od svog nauma.

Lokacije New Yorka i okolice, te košmarnost svega viđenog, jasna su asocijacija na Scorseseov Taxi Driver za koji je scenario napisao Paul Schrader zapisujući svoje alkoholičarske košmare, s tom razlikom da Ramsay ne koristi pomagala poput naratora i zapravo elegantnije izlaže fragmente Joeove psihe. Kritičari su već pohitali da filmu zalepe baš tu etiketu, mada se poveznice mogu povući i sa Schraderovim filmom Hardcore (milje pedofilije), te brojnim trilerima osvete i iskupljenja iz 70-ih, 80-ih i 90-ih godina prošlog veka, dok se stilizacija u određenoj meri oslanja na Refnov Drive, a svet deli sa sjajnim Good Time braće Safdie sa kojim je You Were Never Really Here “podelio” i pozornicu za premijeru, Cannes.

S tim u vezi, zanimljivo je da je film na premijeru stigao nedovršen, selektori su pogledali grubu verziju i pokazali “dobru veru” da će sve biti u redu. Na koncu, nedostajala je samo odjavna špica, a očekivalo se da će premontirana, dovršena verzija izaći u distribuciji. Kako nisam video tu festivalsku verziju, ne bih se upuštao u to koliko ova koja trenutno igra u kinima od nje odstupa. Posao dodatno otežava i taj fragmentirani, eliptični stil pripovedanja, ali upravo on je razlog da se film gleda bez daha.

Poveznica, pak, sa Paulom Thomasom Andersonom je dvostruka. Ona očita je Joaquin Phoenix koji je sa Andersonom radio na filmovima The Master i Inherent Vice. Možda je zbog ratnog i PSTP-ovskog “pedigrea” The Master tu ipak nešto bolja asocijacija, ali oba Andersonova filma su se u velikoj meri, ako ne i potpuno, odvijala u de-strukturiranim umovima Phoenixovih likova, što je slučaj i sa You Were Never Really Here. Drugu poveznicu ne vidimo, ali je čujemo – originalna muzika Jonnyja Greenwooda, ovog puta oslonjena na sintisajzere, koja se sjajno uklapa i u odabranu i dodatno obrađenu muziku koju čujemo na radiju u vožnji ili kao pratnju snimcima sa kamera za prismotru (to je tek posebna poslastica u smislu finese – ta muzika zvuči kao da se upravo pušta sa korištenog CD-a), nego i u inače impozantnu zvučnu shemu gradske vreve, razgovora slučajnih prolaznika, televizijskog programa i, povremeno, preteće tišine.

U svakom slučaju, You Were Never Really Here je film o kojem ćete još dugo razmišljati i koji se urezuje u pamćenje, bilo svojom preciznom izvedbom (montaža Joea Binija je, da istaknemo još jednom, vrhunska), bilo originalnošću i apsolutnom samouverenošću sa kojim Lynne Ramsay pristupa materijalu. Jedino pitanje je, međutim, je li to trebalo baš tako ili bi poneki žanrovski mehanizam više dobro došao u ovom inače žanrovskom materijalu. Autorica to pitanje očito nije postavila, nju nije briga ni za šta osim za svoju viziju.

A Film a Week - Double Lover / L'amant double

Remember those “sexy” mystery thrillers based on cheap psychoanalysis and, generally speaking, bogus psychology riddled with the clichés of genitalia symbols serving as their foundations? They might have emerged in the late 70’s, reached their peak in the 80’s and continued to drag through the 90’s, finally moving to the new natural habitat on cable TV and video platforms in the new millennium. They were usually cheap and trashy, but still fun enough to give them a chance. And if they were done with skill and zest, like those directed by Brian de Palma, they could be watched repeatedly both as guilty pleasures and as exercise in style.

It is a bit of a surprise that the French director François Ozon, known for his knack both for mystery thrillers and fearlessness to tackle the topics of sexuality while remaining light-hearted in tone, had not taken such a project before. And with Double Lover, a loose adaptation of Joyce Carol Oates’ pulp novel Lives of the Twins, he goes all in, playing with mirrors, off-kilter framing, split images and architecture porn in a manner that could be described as frigid chic. Ozon approaches the depths of camp, but keeps the film above the surface, while keeping the whole thing just the right nuance of weird.

The film opens with an unnecessary shot of a young woman getting her hair cut short probably because opening it with the following shot of a stretched vagina for the gynecological exam transforming into a vertically-set eye would be a bit too much. We are introduced to the same young woman named Chloé and played by the titular star of Ozon’s Young and Beautiful, Marine Vacth, complaining about abdominal pain. Since the reason for that cannot be found anywhere in her body, it is ruled psychosomatic, so Chloé is being advised to try going to psychotherapy with Dr Paul Meyer (Belgian actor Jérémie Renier, seen often in Dardenne brothers films). After a number of sessions, her pain is deemed cured, she falls for her therapist, he falls for his patient and they move in together.

But one day, coming back from her work as a part-time guard at modern art museum, she sees him with another woman outside his former office. Back home, she finds his old passport with another surname and old photos of two identical-looking children. He denies everything, from being there to not being the only child, so she begins her own investigation by getting an appointment there under a false name. The new therapist in Paul’s old office introduces himself as Louis (also Renier), Paul’s twin brother. However, his methods are a bit different: he berates and borderline rapes his patients, but Chloé falls for him too, while her mind dives deeper and deeper into chaos.

As we know, she is not the most reliable narrator in the world, so everything that ensues – love triangle and even threesome with the twins, reversion of roles in sex in a particular scene with a strap-on, nightmares, the return of the abdominal pain, pregnancy, her cat, Louis’ cat, “crazy cat lady” neighbour, secrets of the past... – can take part both in reality and in dreams. Who is gaslighting whom? Is Louis real or just a figure of imagination? If so, whose – hers or Paul's? All we know is that there is more than we are able to see on screen in carefully arranged scenes followed by Philippe Rombi’s brilliant score cues.

The silliness of the source material maybe calls for a filmmaker who would make it downright bizarre fest, like Almodovar, but Ozon follows some other cues. The plot closely resembles Cronenberg’s Dead Ringers and Ozon is also not afraid to play with body horror, so here is the first hint. Then, there are traces of Hitchcock via de Palma like in much of Ozon’s work in the mystery and thriller field, here spiced up with Rosemary’s Baby-era Polanski and dream / nightmare logic of David Lynch. With intelligent casting (Jaqueline Bisset’s double role is a bonus) and directing the actors away from their usual types (Renier’s proletarian appeal is being transformed into something more sophisticated, still on the line of machismo and in the case of Louis, with a note of psychoticism) and past their limitations (that goes for Vacth, a former model), Double Lover simply works because it does not take itself too seriously. It might be superficial, but it is fun and well done one.

Gringo

kritika originalno objavljena na DOP-u

Podsetimo se, pre 17 godina mrak kino-dvorana je ugledao film The Mexican, krimi-komedija u režiji Gorea Verbinskog sa Bradom Pittom, Juliom Roberts i Jamesom Gandolfinijem u nosećim ulogama. Blesavi zaplet se vrteo oko toga da je nespretni i malerozni sitni krimos poslan u Meksiko da pokupi i preko granice vrati naslovni antikni revolver i time otkupi svoj život od mafijaškog bossa kojeg je svojom nepažnjom spravio u zatvor. Stvari, naravno, nisu išle po planu i sve se pretvorilo u “clusterfuck” da njega jure svi živi, između ostalog i gay plaćeni ubica koji je oteo njegovu curu sa kojom krimos ima turbulentan odnos koji je razlog mnogim nevoljama. Bio je to osrednji film, u suštini neautentičan, derivativan, pun kulturno neosetljivih šala na račun Meksikanaca, ali solidno zabavan i pratljiv do te mere da je uprkos laganom podbačaju na kino-blagajnama u neku ruku obeležio početke Div-X kulture.

Gringo je njegov savršen “companion piece”. Ne “update”. Ne nastavak. Baš prateći film koji 2018. godine izgleda isto kao što bi izgledao i 2001: osrednje, neautentično, derivativno, malo “humorno”, malo “napeto”. Opet imamo situaciju u Meksiku koja se pretvara u “clusterfuck”, samo što umesto američkog krimi-miljea imamo korporativni: u centru priče je pomalo naivni zaposlenik kome se smeši otkaz dok njegovi korumpirani šefovi muljaju, pa je smislio da lažira otmicu i makar naplati nekakvu otpremninu, a sve, logično, odlazi u vražju mater pa se u poteru uključuju i karteli i dvostruki agenti i na pare alavi klinci koji drže ušljivi motel i američki turisti na naizgled nepovezanoj švercerskoj misiji i bivši komandos koji je navodno promenio svoje nazore, ali nije izgubio veštine. Reč je o gledljivom, solidno zabavnom i kompetentno režiranom filmu koji u svom “genetskom kodu”, kao i The Mexican, ima beskonačno razvodnjene kopije “lakšeg” Tarantina i Guya Ritchieja, te zvučnu glumačku postavu.

Gledanje filma zapravo ima više smisla nego bilo kakvo prepričavanje radnje, za šta treba pohvaliti reditelja Nasha Edgertona, nekadašnjeg glumca i kaskadera kojem je ovo druga režija. Njegov jedini propust je možda potpuno nepotrebna uvodna scena koja čak ni ne radi kao “udica”, a prvu trećinu filma šalje u “flashback” da bi se onda ponovila iz drugog ugla. A-ha momenat tu i nije baš naročito jak, upravo smo videli kako se sve to odigralo – na jedini način kako je moglo. Ono po čemu je Gringo sasvim solidan film je i napeta akcija pametno tempirana kroz film, a za pohvalu je naročito izrazito precizna montaža Lukea Doolana, Davida Rennieja i Tatiane S. Riegel (poznate po sjajno obavljenom poslu u filmu I, Tonya).

Glumački je Gringo takođe solidan, ali hajdemo reći da to nije neočekivano s obzirom na glumačka imena s kojima Edgerton raspolaže. Brat Joel već ima epitete versatilnog i pouzdanog glumca, s tim da Rich ne spada u njegove najinspirativnije likove. Charlize Theron u retkim trenucima kada se od njene Elaine ne zahteva prostačenje sasvim je solidna kao karijeristkinja koja ne preza ni od čega na putu uspeha. David Oyelowo ovde igra kontra svog uobičajenog tipa stoičkih boraca, pa kao komičar ponekad pogađa, a ponekad promašuje kao naivni cendravac kojeg je život preveslao. Sharlto Copley briljira kao ludi komandos, što je i inače njegov tip uloge u američkim filmovima. Utisak popravlja plejada epizodista, od odlične Amande Seyfried kao simpatične cure Sunny, preko vrlo solidne Thandie Newton i uvek pouzdanog Yula Vazqueza, pa do sasvim neočekivane epizodice Paris Jackson, kćeri Michaela Jacksona.

Problem je, međutim, u scenariju. Prvo, likovi su tanki, a najčešće i karikaturalni. Tako je Rich stereotipni ljigavi šef koji se sprema da izda svog prijatelja, a Elainino odsustvo empatije je samo po sebi pretvara u lik na rubu psihopatije, pa je njen prostakluk i kurvarluk u suštini nepotreban, da ne pominjemo onu scenu njenog nervnog sloma sa plakanjem u autu koja joj nevešto pokušava udahnuti ljudskost, dok začudni momenat da je mafijaški boss opsednut sastavom The Beatles ne spada u red najuspešnijih. Drugo, i najverziraniji majstor od reditelja (a Nash Edgerton to nije, ma koliko se trudio) bi se namučio kako izvesti da gledaoci znaju da protagonistu žena vara i s kim, a da on to tek saznaje. Ovde to deluje zaista nespretno.

Treće i konačno, jedno je staviti do znanja da ti se živo fućka za političku korektnost, a drugo je to udariti na sva zvona i zapravo je namerno rušiti na svakom koraku. To čak nije ni “southparkovski”, to je jednostavno nedoraslo. Dobro, falš-španjolski kojim pokušavaju da govore Amerikanci se može tumačiti i kao sprdnja sa njihovim ignorantskim stavom prema drugim kulturama, kao što je imitacija gluvo-neme osobe koju izvodi najnegativniji lik u filmu potpuno u skladu sa njegovim karakterom. Kap koja preliva čašu su dve nevezane metafore sa gorilama koje se serviraju liku koji je, po akcentu se tačno čuje, afrički imigrant. Nema veze ko ih i iz kojeg razloga servira, za takvom provokacijom nema potrebe.

Vredi li i pored toga pogledati Gringa? Kako se uzme, odnosno koliko vam prežvakanost priče kao takva smeta. U kućnim uslovima, ovo je jedan od onih filmova koje se gleda s pola mozga, sendvičem u jednoj ruci i pivom u drugoj. Uostalom, ovo je Amazonova produkcija, pa će mu kućni video biti glavni medij. Za kino je već potrebno naoružati se većim količinama kokica i gaziranog pića jer bez toga film ima jako malo smisla.