The Personal History of David Copperfield

 kritika objavljena na XXZ

2019.

režija: Armando Iannucci

scenario: Armando Iannuci, Simon Blackwell (prema romanu Charlesa Dickensa)

uloge: Dev Patel, Morfydd Clark, Aneurin Barnard, Daisy May Cooper, Hugh Laurie, Tilda Swinton, Rosalind Eleazar, Aimée Kelly, Anthony Welsh, Ben Whishaw, Benedict Wong, Peter Capaldi, Darren Boyd, Gwendoline Christie

Naš svet ponajpre možemo opisati kao "dickensovski", pre svega u smislu surovosti. Nije tu reč toliko ni o državnom ustrosjstvu ili ekonomskom sistemu, premda izražene klasne razlike perpetuiraju surovost. Reč je pre svega o ljudskoj prirodi i instinktivnim reakcijama na izazove. Da, naš je svet uglavnom uvek bivao "dickensovski", sa retkim pauzama kada su se blagodeti progresa delile manje-više "na ravne časti" po društvu.

Britanski pisac iz viktorijanskog doba i sinonim za pravac realizma, Charles Dickens, zapravo se proslavio (i posledično obogatio) pišući o toj surovosti sistema prema čoveku i čoveka prema čoveku. Njegovi romani, romani u nastavcima i novele doživljavale su brojne filmske, teatarske i televizijske adaptacije. U tom smislu je njegovo "kapitalno delo" David Copperfield predstavljalo poseban izazov za brojne filmske autore. Prvo, taj roman ima najviše autobiografskih elemenata od svih Dickensovih. Drugo, format od preko 600 štampanih stranica i struktura "bildungsromana" koji kroz brojne epizode i susrete s različitim likovima prati glavnog junaka od detinjstva kroz avanture, poslove, saznanja i poznanstva do slave i ugleda u odraslo doba, zaziva pre na seriju (sa ili bez prefiksa mini-) negoli film.

Treći eventualni razlog za brigu je to što ko-scenarista i reditelj filma Armando Iannucci svakako nije poznat ni po romantizaciji, ni po realizmu, već po (političkoj) satiri i cinizmu kojim se obilato služi u svojim filmovima i TV projektima. Biografski podatak da je škotski filmaš italijanskog porekla zapravo diplomirao na viktorijanskoj književnosti neće privući toliko pažnje, a mnogi će zaboraviti i da je baš na temu Dickensa i re-evaluacije njegovog dela snimio i televizijski dokumentarac. Iannuccija je, pak, lakše vezati na film i seriju o Alanu Partridgeu, serije The Thick of It i Veep (koje su na satirični način obrađivale službenike britanske, odnosno američke vlade i njihovu specifično "dickensovsku" kombinaciju nemarne i vrlo namerne okrutnosti), film In the Loop (2009) koji je funkcionisao kao most između dve političke serije, te adaptaciju stripa The Death of Stalin (2017) koja se na vrlo inovativan način pozabavila fenomenima staljinizma i otimačine za nasleđe velikog diktatora u krugovima njegovih saradnika.

Ispostavlja se da je nepoverenje prema Iannucciju bilo posve neopravdano. Prvo, adaptacija je temeljna, inteligentna i promišljena, a anegdotarnost materijala prosto grli i nosi je sa ponosom. Drugo, adaptacija je scenografski i kostimografski raskošna i zapravo živahna, a da ne zanemaruje težinu Dickensove pisane reči, bez ijedne naznake televizijske generičnosti. Izgleda da je Iannuccijevo iskustvo sa komedijom, pre svega sa "tehničkim" aspektima iste poput tajminga ovde čak i pomoglo u smislu relaksacije, a autorova političnost je solidno poslužila za poentiranje.

Ono što će nekim gledaocima upasti u oči je "modernizacija čitanja" izvornog materijala izvedena kroz savremeni pejzaž glede rasne i nacionalne pripadnosti glumaca koji glume pojedine likove, dakle bez viktorijanske monokulturnosti. Sve i da nije postojao nekakav "masterplan" zašto Iannucci to radi osim što mu pojedini glumci odgovaraju za pojedine uloge (biće da je upravo to glavni razlog za "intervenciju"), sve jednostavno štima ako se ne obraća puno pažnje na očekivanu "demografiju". Iannucci je dozvolio sebi da se na sličan način zabavlja i sa "castingom" za The Death of Stalin gde su glumci govorili svojim prirodnim akcentima engleskog jezika, bez nekog naročitog "ključa" za šta bi newyorški ili britanski engleski mogli stajati.

Glumačka podela u Iannuccijevom Davidu Copperfieldu je dobra i sama po sebi. Bio Indijac ili ne, Dev Patel je izvrstan glumac koji zna odigrati i etičnost i uglađenost i dobrotu kojom inducira empatiju, pa ga zato nije teško prihvatiti kao naslovnog junaka. Upomoć mu dolaze i tradicionalno "opaljeni" Hugh Laurie kao Mr. Dick (vrlo doziran komični lik koji bi lako završio u domenu karikature) i Tilda Swinton kao Copperfieldova ekscentrična tetka Betsy Trotwood, kao i Ben Whishaw kao jedan od glavnih negativaca Uriah Heep koji u glumčevoj interpretaciji nikako nije zlikovac kao iz crtanih filmova. Inovativna je odluka da ista glumica, Morfydd Clark, igra i majku Claru i suprugu Doru, a dramaturško opravdanje za to možda nije očigledno, ali ga nije teško pretpostaviti i privhatiti.

Obojen izvrsnom glumom, vođen preciznom režijom po pametno složenom scenariju i za vizuelnom komponentom za pohvalu, The Personal History of David Copperfield je film koji dobro čini svima upletenima, od glumca Deva Patela u naslovnoj ulozi, preko reditelja Armanda Iannuccija do pisca izvornog romana Charlesa Dickensa. Ovo je moderna, ispravna i pametna adaptacija.

I’m Thinking of Ending Things

 kritika objavljena na XXZ

2020.

scenario i režija: Charlie Kaufman (prema istoimenom romanu Iaina Reida)

uloge: Jessie Buckley, Jesse Plemons, Toni Collette, David Thewlis, Guy Boyd

Svi ponekad poželimo da sa nečim završimo. Da iskočimo iz svoje kože. Da iz korena promenimo svoj život ili same sebe. Da damo otkaz na poslu. Da izađemo iz veze koja možda nije ni tako loša, ali nas ne ispunjava. Dosta često je štos u tome da većinu toga naprosto ne možemo napraviti ili jednostavno nemamo hrabrosti za to. To je tek ishodište i u romanu Iaina Reida i u njegovoj filmskoj adaptaciji u rukama Charlieja Kaufmana I’m Thinking of Ending Things koji se upravo pojavio na internetskom servisu Netflix.

Charlie Kaufman je jedan od filmskih autora sa vrlo distinktivnim stilom i tematikom kojom se bavi. Za Spikea Jonzeja napisao je scenarije za Being John Malkovich (1999) i Adaptation. (2002), a za Michela Gondryja scenarije za Human Nature (2001) i Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004). Sam je, pak, režirao Synecdoche, New York (2005) i animirani film Anomalisa (2015). Pored toga, pisao je i režirao i na televiziji, a oprobao se i kao pisac literature nenamenjene adaptaciji za ekran. Celokupan njegov filmski opus bavi se egzistencijalnim temama i unutrašnjim životom njegovih protagonista, zapravo odnosom koji ljudi oličeni u protagonistima Kaufmanovih filmova imaju do života. I’m Thinking of Ending Things nije nikakav izuzetak od toga, ali su pravci u kojima Kaufmanov misaoni tok (nemojmo se zavaravati da je ovo neka čvrsta adaptacija romana) luta brojni, do sada retko viđeni i na unikatan način pretočeni u filmski material.

Već na samom početku Kaufman krši jedno od svojih pravila dobrog ukusa iz Adaptation. i film otvara sa naratorom, odnosno naratorkom, i naslovnom rečenicom. Naratorka je mlada žena koja po potrebi menja svoje ime i svoju profesionalnu orijentaciju, a koju igra Jessie Buckley, poznata po izuzetnim ulogama u filmovima Beast (2017) i Wild Rose (2018), te u serijama Chernobyl i Fargo. Ona sa svojim dečkom Jakeom (Jesse Plemons koji neverovatno podseća na mladog Philipa Seymoura Hoffmana) putuje automobilom u posetu njegovim ostarelim roditeljima koji žive na farmi nekoliko sati udaljenoj od grada. Prva logična pretpostavka je da mlada žena naprosto želi prekinuti vezu koja traje nekoliko meseci, ali ne vodi nikuda (Jake je možda osećajan i dobar slušalac, ali niti ima tu neke strasti, niti su njih dvoje kompatibilni), ali stvari su kompleksnije i uvrnutije od toga.

Prvi pogled u to vidimo jednom kada dospeju na farmu i on joj brže-bolje pokaže komadić brutalnosti farmerskog života: mlade jaganjce koji su se živi smrznuli. Druga čudna pojava je tišina u kući u kojoj potvrđeno živi dvoje ljudi i izgrebana vrata koja vode u podrum, navodno posledica živahnog psa. Jednom kada se roditelji i pas pojave, stvari postaju još sumnjivije. Pas dolazi i odlazi bez ikakve logike, a roditeljsko prisustvo stvara više nelagode sinu nego njegovoj curi. Oni se takođe ne ponašaju baš naročito »normalno« čak i kada se uzme u obzir pritisak upoznavanja, majka (Collette) je karikatura majke koja, bolesti uprkos, kuva ogromne formalne večere iz nekih prošlih vremena i u svakom trenutku može osramotiti sina, a otac (Thewlis) je karikatura simpltona koji govori nikad motivisanim britanskim akcentom i ima neobjašnjen flaster na čelu. Scene kućne idile su presečene scenama iz života starog, usamljenog i tužnog domara (Boyd) iz lokalne škole koji čisti podove i gleda romantične komedije na portabl-televizoru.

Tu već stvari postaju neprijatno čudne, ne samo u smislu nekakvog »traga« za budućnost u smislu pojavljivanja domara, već se i roditelji podmlađuju i postaruju van svake logike, a i njihovo ponašanje se menja. Jasno, radi se o verzijama sebe i projekcijama. Jakeovo ponašanje se takođe menja prema autističnom i neprijatnom, uz ignorisanje molbe njegove devojke da krenu kući što ranije kako bi ona sutradan stigla na posao.

U sledećem, trećem činu, takođe smeštenom u i oko auta, konverzacije postaju sve raširenije i čudnije, citira se Pauline Kael i njena kritika Cassavetesovog filma A Woman Under the Influence (1974), razmatra se značaj samoubistva za viđenje umetnika kao što je David Foster Wallace, netačnost teorije o »Mussilinijevim vozovima« koji dolaze na vreme, citira se poezija, staje se na sladoled usred zime i posećuje se dotična škola, gde se čak i labavi dodir sa realnošću gubi. Je li Jakob možda serijski ubica? Je li to domar? Šta neimenovana mlada žena zaista želi da prekine?

Ideje o poveznicama među svim tim elementima radnje razlog su zašto se I’m Thinking of Ending Things kvalifikuje kao film za višekratno gledanje i pomnije proučavanje kako bi se svi ti tragovi ispitali. U tom smislu, najkorektniji opis bi bio nešto između Woodyja Allena iz perioda opsesije Ingmarom Bergmanom, Luisa Bunuela i Davida Lyncha upakovano u melanholični, čak depresivni svet Charlieja Kaufmana, uz ponešto humora koji dolazi iznenada. Čak i tehnički aspekti filma imaju dramaturšku funkciju: fotografija Lukasza Zala (Cold War) u starinskom 4:3 formatu slike pojačava teskobu, a izabrani uglovi kamere i način na koji ih Kaufman menja dodaju na osećaju misterije.

Izbor glumaca takođe teško može da bude bolji. I Jessie Buckley i Jesse Plemons tek odnedavno dobijaju prave prilike da zablistaju u punom sjaju, a I’m Thinking of Ending Things im tu priliku nudi na najjednostavniji mogući način: u dugim dijaloškim scenama u kojima se razvijaju i doziraju različite emocije koje moraju odigrati. Sa druge strane, Toni Collette i David Thewlis se vešto poigravaju sa dosta kriptično napisanim likovima roditelja.

U svakom slučaju, I’m Thinking of Ending Things je obavezna lektira za ljubitelje opusa Charlieja Kaufmana, a osećaj koji film postiže skoro je istovetan osećaju koji izaziva čitanje slojevitog romana okrenutog ka unutrašnjem životu svojih likova. Jedino pitanje koje se tu nameće, uzevši u obzir da se filmu treba u budućnosti vraćati, je to koliko je Netflix, poznat po učestalom menjanju dostupnih naslova, pogodna platforma za tako nešto. Nekakva fizička ili virtuelna, ali svejedno postojanija, kopija filma bi svakako došle za ponovno gledanje u nešto daljoj budućnosti.

A Film a Week - Beasts Clawing at Straws / Jipuragirado japgo sipeun jimseungdeul

 previously published on Asian Movie Pulse

Jean-Luc Godard reportedly said that for a film to be successful, its filmmaker needs just two things: a woman and a gun. Kim Yong-hoon’s filmmaking debut “Beasts Clawing at Straws” features a number of women, and although it is not that high on guns which are replaced with blades, it is still an enjoyable viewing experience. A bag full of money and a bunch of people desperate enough to do everything in order to get it certainly helps to achieve it.

“Beast Clawing at Straws” premiered earlier this year at IFFR, winning the Special Jury Award and further contributing to the present visibility and popularity of the Korean cinema on the festival circuit. Its expected festival tour and box office performance was impacted by the pandemic conditions, but we finally got the chance to see it at the online edition of Sarajevo Film Festival in its non-competitive Kinoscope programme.

The afore-mentioned Louis Vuitton bag is firstly found by Joong-man (Bae Seong-woo, terrific), a man clearly down on his luck who has to work at the reception desk in a modest hotel sauna. Although he seems like an honest fellow, the temptation of a windfall big enough to recover from a failed business and to move out of his demented mother’s (Yun Yuh-ying) house seems too big to resist, so he hides it in the warehouse. The loot used to belong to an in-debt customs officer Tae-young (Jung Woo-sung of “The Good the Bad the Weird” fame) who owes a lot of money to the loan shark called Mr Park (Jeong Man-sik). The money he borrowed from him disappeared along with his girlfriend Yeon-hee (played with gusto by Jeon Do-yeon, the star of “The Housemaid” and “Secret Sunshine”) who, as we learn further on, used it up to start her massage parlour / prostitution business. Other personae dramatis include the masseuse Mi-ran (Shin Hyun-bin), her abusive husband and her Chinese low-level gangster client Jin-tae (Jung Ga-ram) eager to help her get out from the relationship by killing her husband in a fake accident so she could pick the insurance money and start a new life. A lot of duplicity ensues, followed by a number of murders and some ironic twists, while the bag and the money in it switch hands in the setting of a coastal city of Pyeongtaek.

“Beasts Clawing at Straws” is divided in six chapters hopping through different timelines in a non-linear fashion. That might be the sign of the literal origins (it is based on novel by a hugely popular Japanese author Keisuke Sone), but it is also a homage to classics of the American post-modernist darkly humorous thrillers by the Coen brothers (there are echoes of both “Fargo” and “No Country for Old Men” narrative-wise) told in the fashion of Quentin Tarantino’s “Pulp Fiction” Kim tries and ultimately succeeds to emulate.

That kind of re-contextualization might be a tough bite to chew for an inexperienced filmmaker, but Kim seems like someone who knows what he is trying to achieve, even if the viewers are left in the dark for a long period of time. His basic storytelling is clever and efficient, with both the sense for particular details and wider social landscape, with the use of the colour scheme both for coding the character’s intentions and painting the worlds of the rich and the poor being one of the movie’s high points. The editor Han Mee-yeon deserves the praise for his works, and so do the cinematographer Kim Tae-sung and the production designer Han Ah-reum.

The writer-director Kim Yong-hoon is equally successful in the realization of the actors’ potentials, especially for those in the leading roles. The dynamics between Joong-man and his mother is simply brilliant thanks to Bae Seong-Woo and Yun Yuh-ying’s amazing acting, while Jeon Do-yeon’s Yeon-hee is one of the most memorable opportunistic movie psychopats recently. Jung Woo-sung is also at the top of his game as a man who is just too involved with the wrong kind of crowd to defy his unfortunate destiny.

“Beast Clawing at Straws” is not a flawless masterpiece and Kim Yong-hoon has made some of the wrong steps both as a writer and as a director. Unlike his knack to highlight the ironic details in a stylish way, his treatment of the majority of the supporting characters is faulty, with most of them being sketched in a too broad manner. Also, the hard-hitting glockenspiel soundtrack is over-used in highlighting the key moments of tension and therefore too revealing. Nevertheless, it is quite a fun and a bloody movie ride about greed, lies and deception.

 

She Dies Tomorrow

 kritika objavljena na XXZ

2020.

scenario i režija: Amy Seimetz

uloge: Kate Lyn Sheil, Jane Adams, Chris Messina, Kate Aselton, Kentucker Audley, Tunde Adebimpe, Jennifer Kim, Josh Lucas, Adam Wingard

Evo jednog budalastog pitanja koje često neinspirativni šefovi pitaju na razgovorima na posao ili na »team building« sastancima kolektiva: Šta biste uradili da znate da ćete sutradan umreti? U takvom okruženju nema preterano smisla odgovarati na takvo pitanje očito pokupljeno iz nekog glupavog priručnika, ali ono svakako otvara neke nove filozofske ravni razmišljanja. Svesni smo svoje smrtnosti (premda je i to pitanje koliko), ali saznanje o smrtnoj uri koja nam se bliži, evo, samo što nije, postavlja nas pred izazov kako se sa time nositi. Paničiti ili ne? »Zapakovati« sve ili se prepustiti haosu i ništavilu? Možda probati nešto novo, nešto divlje?

Glavna junakinja drugog filma Amy Seimetz She Dies Tomorrow, zgodno nazvana Amy (Sheil), sigurna je da će umreti sutra. Ne, nije očito bolesna, niti se čini da pomno planira samoubistvo. Opet, ona je lečena alkoholičarka i depresivna je, a skorašnji raskid sa dečkom sigurno ne pomaže situaciji. Sa druge strane, upravo je kupila kuću (verovatno svoju prvu), još se nije raspakovala, pa zašto bi se onda ubijala. U momentima krize, ona će nazvati svoju (možda jedinu) prijateljicu Jane (Adams) koja, pak, ima svoje brige, recimo rođendansku sedeljku žene svog brata koja ju ne podnosi, i umorna je od Amynih eskapada i vraćanja na šablone alkoholizma, ali će ipak doći u pokušaju da svoju prijateljicu razuveri i opameti. Ipak, vreme se bliži, sluša se prerada Lakrimoze iz Mozartovog Rekvijema (ne baš inspirativna muzika za nastavak života) i pred Amynim očima će zatreperiti stroboskopska svetla u bojama policijskih rotacija...

Jane će, sa druge strane, ipak otići do svog brata Jasona (Messina), tamo je naravno i slavljenica Susan (Aselton) i par prijatelja. Ono što donosi sa sobom je i zaraza neke vrste koju je pokupila od Amy i koja će proraditi tačno na vrhuncu zabave, kada se seče torta. Susan će, naravno, pomisliti da Jane samo traži pažnju, i to baš na »njeno veče«, ali situacija se uskoro razvija u pravcu spoznaje svih prisutnih, ali i ljudi koje su Amy i Jane još naknadno videle, poput doktora (Lucas) i instruktora vožnje na buggy stazi... Sadašnjim epidemiološkim rečnikom, njih dve su neka vrsta »super-širitelja«, ali ono što one šire nije nikada do kraja objašnjeno, je li to zaraza za paniku, panika od zaraze ili nešto sasvim treće, posve apstraktno i metafizičko.

Jasno, She Dies Tomorrow je film koji bi savršeno funkcionisao kao metafora za trenutno stanje sveta, sa sve pandemijom i info-demijom, ali i sasvim različitim ličnim iskustvima i obrascima ponašanja koja nas ostavljaju u konfuziji i u strahu od ovoga ili onoga. Film je, naravno, zamišljen i snimljen osetno pre toga, oslanjajući se na elemente različitih žanrova (horora, trilera, psihološke drame i neprijatne komedije bazirane na začudnosti) i po svemu je namerno neodređen tako da funkcionira kao sasvim slobodna meditacija o smrti i smrtnosti, ali i o životu kao takvom, sa svim odlukama, ispravnim i pogrešnim, ali i nužnostima i zakonistima.

Ta neodređenost je sasvim utemeljena autorskim senzibilitetom Amy Seimetz, inače primarno glumice, koja je svoju rediteljsku karijeru započela kratkim eksperimentalnim filmovima. Još od svog dugometražnog igranog prvenca Sun Don’t Shine, ona aktivno izbegava ekspoziciju i eksplikaciju, razvijajući likove kroz fragmente njihovih egzistencija i međusobnog odnosa. Negiranje konvencija tu ne staje, jer autorica i protok vremena i spojnice među likovima i odnose između nivoa sna, jave i (manje ili više distorziranog) sećanja tretira prilično frivolno.

Zbog toga She Dies Tomorrow deluje više kao misaoni eksperiment pretočen u elegantnu filmsku formu gde se o svakom detalju u svakoj sceni, pa bila to replika dijaloga, tip i dužina kadra, zvučna ili kolor-shema, može raspravljati u nedogled i gde se svaka pojedinačna autorska odluka mogu braniti ili osporavati. Nevolja sa misaonim eksperimentima je, međutim, u tome da parametri njihove uspešnosti ili neuspešnosti nisu nikad unapred određeni, pa ih je zbog toga teško evaluirati. Opet, to ne znači da She Dies Tomorrow nije jedinstveno, neponovljivo i za sinapse gledalaca vrlo stimulativno filmsko iskustvo. Vođena čeličnom voljom i fluidnom vizijom i potpomognuta od strane izrazito talentovanih glumaca iz indie krugova i nadahnute tehničke ekipe, Amy Seimetz je uspela da napravi nešto za pamćenje.

Relic

 kritika objavljena na XXZ

2020.

režija: Natalie Erika James

scenario: Natalie Erika James, Christian White

uloge: Emily Mortimer, Bella Heathcote, Robyn Nevin, Jeremy Stanford, Chris Bunton

Horor je u ovom trenutku verovatno najživlji i najraznolikiji filmski žanr koji se pritom odlično drži i na bioskopskim blagajnama jer nije skup za proizvodnju i ima svoju vernu fan-bazu. Naravno, ima tu dosta i previše „štanca“, kvalitetnijeg ili manje kvalitetnog, koji se zadovoljava time da reciklira žanrovske formule, ali i više nego dovoljno novih, inovativnih filmova koji odlaze dalje od pojavne ravni i funkcionišu na simboličkoj i metaforičkoj ravni, a ponekad čak bivaju i socijalno relevantni. Novi val horora je po pravilu sporovoznog tempa, doterane estetike i zapleta koji „ljušti“ slojeve i povezuje onostrano sa našim fizičkim svetom. U autorsko društvo koje sačinjavaju Jordan Peele (Get Out, Us), Ari Aster (Hereditary, Midsommar), austrijski duo Veronica Franz – Severin Fiala (Goodnight Mommy, The Lodge), David Robert Mitchell (It Follows), Robert Eggers (The Witrch, The Lighthouse) i Jennifer Kent (The Babadook) sada moramo ubrojati i debitantkinju iz Australije Natalie Eriku James čiji se prvenac Relic ozbiljno kandiduje za horor ove čudne godine.

U neka normalnija vremena, Relic bi se dokazao i na svom prirodnom terenu, u bioskopu, ali „lockdown“ je učinio svoje, pa su mu šanse za distribuciju nakon premijere na Sundance festivalu svedene na „drive-in“ bioskope i ne baš idealno tempirano izbacivanje na bespuća interneta. Regionalna publika ga je, doduše, mogla videti uživo na festivalu Fantastic Zagreb ili legalno na internetu u okviru nedavno završenog Sarajevo Film Festivala, a nije isključeno ni lansiranje u mrak kino-dvorane u predstojećoj sezoni nagrada.

Nakon uvodne scene za koju kasnije otkrivamo da može biti i „flashback“ i „flash-forward“, a u kojoj starija gospođa poplavljuje kupatilo kad odluta ili zaspi u kadi, Relic počinje razgovorom između povratnice u ruralnu sredinu Kay (Mortimer) i lokalnog šerifa. Tema razgovora je njena majka Edne, odnosno njen ničim objašnjen nestanak i iz tog razgovora saznajemo dve stvari: Edna je u godinama i načinje je demencija („zaboravlja stvari“, kaže Kay), a majka i kći nisu u naročito bliskim odnosima, odnosno razgovaraju telefonom možda jednom mesečno.

U priči se ubrzo pojavljuje i „treća generacija“, odnosno Sam (Heathcote), devojka koja je u nekoj vrsti životne pauze otkad je napustila studije i zaposlila se kao konobarica. Ona pokazuje entuzijazam da pomogne i „da se nađe“ majci i naročito baki, pomalo svesna da zapravo prvo mora da pronađe sebe. Istoriju zameranja između Kay i Edne možemo lako pretpostaviti, a u slučaju Sam i Kay vidimo klasičnu međugeneracijsku mikro-agresiju. Za očekivati je da su odnosi prisniji ako se „preskoči“ jedna generacija, međutim Ednin (Nevin) povratak, jednako misteriozan i reklo bi se nemotivisan kao nestanak, naša će očekivanja staviti pod upitnik.

Jasno je da Edna nije baš „sva svoja“, ali misterija je šta nju tačno muči i progoni. Sa jedne strane, tu su svakako fizička i mentalna nemoć koje ne pogađaju samo nju, nego posredno deluju i na njenu kći i na unuku, kao i na međusobne odnose svih triju. Sa druge, pak, postoje naznake da je nešto i sa samom kućom čija atmosfera u smislu jezivosti prelazi granicu klasične staračke kuće natrpane relikvijama bolje prošlosti, te pokazuje izvesna svojstva žanrovskog klišea uklete kuće. Detalji kao što su raspored nameštaja i neke od notica koje Edna sama sebi ostavlja govore u prilog tome da u kući postoji nekakvo prisustvo, a pitanje je u kojoj je meri ono stvarno, a u kojoj izmišljeno.

Natalie Erika James priču vodi sa sigurnošću punokrvne filmske autorice, ali i sa odlučnošću debitantkinje i vizionarke. Tempo je namerno spor, ali ni u kojem slučaju umrtvljen, i filmu veći deo vremena funkcioniše u dramskom ključu sa hororom kao nekom vrstom začina koji naglašava stvarnu jezivost bolesti, nemoći i neskladnih porodičnih odnosa. U tome autorica i njen ko-scenarista Christian White fino doziraju informacije koje su nam potrebne, ne pokušavaju da nam išta nacrtaju, pa ono neizrečeno i nepokazano postaje jednako bitno i potentno kao i ono izrečeno. Jamesovu valja pohvaliti i za energičnu, do kraja žanrovsku završnicu filma i „krešendo“ koji do nje vodi, pa ona zbog toga ne deluje nakalemljeno.

Gluma je izvrsna, što zbog prostora koji je ostaljen instinktima triju glumica, što zbog preciznog vođenja. Britanska glumica Emily Mortimer je skrenula pažnju na sebe filmovima kao što su The Bookshop i The Party, premda se do sada uglavnom specijalizovala za sporedne uloge u filmovima. Bella Heathcote, sa druge strane, još nije dobila šansu za pravu glavnu ulogu u ozbiljnom filmu (igrala je epizodu kod Refna u The Neon Demon), a ovde tu svoju priliku koristi. U filmu, pak, najviše profitira australska glumica Robyn Nevin (najpoznatija po epizodnoj ulozi u nastavcima The Matrix) čiji je lik zapravo „najmesnatiji“.

Demencija je kao tema obično bila prisutna u prvoloptaškim komedijama, u melodramama i dramama, uglavnom služeći izvlačenju smeha, suza ili glumačkih bravura. Retko kada je, međutim, ona predstavljena organski, kao nešto zaista strašno i nepoznato, ne samo dementnoj osobi, nego i njenom okruženju. Uparena sa žanrovskim standardom uklete kuće (vrlo pametno, smisleno i originalno), u filmu Natalie Erike James Relic, ona dobija jedan novi tretman.

A Film a Week - In Praise of Love / U slavu ljubavi

 previously published on Cineuropa

A village squeezed between the hills, the woods and the desert in the region of Western Sierra Madre in Mexico is the focus of Tamara Drakulić’s attention in her latest film, In Praise of Love. After her excursion into fiction filmmaking with Wind (2016), she is back to her preferred style of poetic documentary meditation, not too dissimilar to her earlier globe-trotting works like The Swing (2012) and Ocean (2014). In Praise of Love premiered at this year’s edition of the Sarajevo Film Festival in the documentary competition and further festival exposure can be expected.

The film starts in a strictly observational fashion, with long, static medium-to-long shots of the village, its crumbling houses and the nature surrounding it. Within this setting, we see people doing their daily work: the elders are tending to the animals, while the children and teenagers attend school. The villagers also have their fun and festivities, as seen in the opening shot of a horse-racing event.

Several minutes in, Drakulić introduces the film’s narrator, a beekeeper named Beto, who from then on serves as our guide through the secluded world of the village. His voice sometimes off-screen against the uniquely coloured landscape — lensed with a sense of lyricism by Igor Đorđević — and other times seen talking directly to the camera with a half-drank beer bottle next to him, Beto provides some of the historical and mythological context of the place. He isn’t always completely coherent, as his stories often intertwine reality and folklore beliefs, but he still manages to get his point across.

Once home to miners digging up gold, silver, antimony and mercury from the nearby hills, the village was then considered prosperous. But after the revolutionary upheaval in the first half of the 20^th century and the nationalisation of the mines, most inhabitants left (as illustrated by the footage of the ruins of former haciendas). The locals who stayed, most of them of Huichol native origins, turned back to agriculture, but economic trends are not exactly favourable and the process of depopulation has steadily continued ever since.

The world of the adults is juxtaposed to that of the teens who are rehearsing Shakespeare’s Romeo and Juliet in the ruins, in the fields and even in the church. Their rehearsals add another form of lyricism and romanticism to the film, complementary to Beto’s narration and to the visuals, serving as a kind of meditation on the beauty of nature and of the simple life.

By combining different documentary approaches, from the observational to the more conventional — including intertitles providing contemporary context, such as the one the film ends on — Tamara Drakulić manages to tell the story of the village in a sincere and inspired way. Working as her own editor, she establishes a clear sense of rhythm and the deliberately slow pace serves the film well. With her newest film, Drakulić certainly praises love, in its different forms.

Eden

 kritika objavljena na XXZ

2020.

režija: Ánges Kocsis

scenario: Ágnes Kocsis, Ivo Briedis, Gábor Németh, Andrea Roberti

uloge: Lana Barić, Daan Stuyven, Lóránt Bocskor-Salló, Maja Roberti

Mogu li umetnička dela makar marginalno predvideti budućnost? Skrivaju li se u prošlosti i sadašnjosti neki znakovi ili sve možemo otpisati kao neke čudne podudarnosti i puke sinhronicitete? Film Eden u režiji Ágnes Kocsis, autorice koja je još uvek u tranziciji od statusa perspektivne do statusa zrele, svoju premijeru imao je ove godine u Rotterdamu, u programima Voices i Big Screen Competition, da bi mu festivalsku turneju prekinula pandemija. Nakon Göteborga i duže pauze, Eden je igrao i na virtuelnoj ediciji Sarajeva u programu Focus.

Junakinja filma Eva u interpretaciji hrvatske glumice Lane Barić alergična je na sve živo i neživo, a svaki kontakt sa spoljnim svetom je može ubiti, pa se zato u retkim prilikama u kojima se kreće izvan kuće oblači u astronautski skafander i kacigu. Njen jedini kontakt sa svetom su brat Gyuri (Bocskor-Salló) koji ima sve manje živaca za takav aranžman i armija doktora koji je proučavaju i sa njom eksperimentišu. Uzrok Evine bolesti je i predmet sudskog postupka koji treba da utvrdi je li ona zaista bila izložena nečemu opasnom onomad kada je bila u pustinji ili je sve to »u njenoj« glavi, odnosno stvar psihosomatike.

U tu svrhu i u svojstvu sudskog veštaka u njen život ulazi psihoterapeut Andras (flamanski glumac Daan Stuyven) sa zadatkom da posle nekoliko seansi donese svoje stručno mišljenje o njenom psihičkom stanju. Andras u međuvremenu razvije profesionalni interes za svoju novu, neobičnu pacijentkinju, a taj interes ubrzo transcedira do nivoa ljudski univerzalnog, humanog i prijateljskog. Sa druge strane, ni on nije čovek koji živi savršeno uređen život: i on, jednako kao i ona, pati od usamljenosti i izolacije, te pokušava da se ponovo poveže sa svojom kćeri školskog uzrasta, Lizom (Maja Roberti).

Nema sumnje da se Eden dotiče izrazito kompleksnih tema kao što su odnos ekologije i ekonomije, zdravlja i profita, ali glavne teme su (nametnuta) izolacija, usamljenost i (ne)mogućnost nošenja sa istima jer svako ljudsko biće želi kontakt sa svetom koji ga okružuje, kako sa predmetima, tako i sa drugim ljudima. U tom smislu, Evin »karantinski« status sa ove pozicije deluje kao zloslutno predskazanje onoga što nas je dva-tri meseca nakon premijere filma sve doletelo, pa gledanje filma sa ovako male vremenske distance može biti uznemirujuće za ljude koji su teško podnosili zatvaranje u svoje kuće i stanove. Bilo bi zanimljivo i ispitati stvar u obrnutom smeru i upitati Lanu Barić koliko ju je rad na ovom filmu pripremio za karantin jednom kada su se kamere i reflektori ugasili.

Centralni problem filma Eden je, pak, njegov anestezirani tempo i trajanje od preko 150 minuta za kojim, realno, nema potrebe, jer pritisak dosade, nedogađajnosti i anksiozu osećamo već u ekspoziciji. Takva postavka glumce stavlja pod dodatni pritisak da zadrže gledalačku pažnju u dugim scenama i kadrovima kojima Eden obiluje. Oni to uspevaju uz izniman trud, Lana Barić i Daan Stuyven briljiraju u zajedničkim scenama, ali i svako za sebe i u interakciji sa drugim glumcima. Ključ njihovog uspeha je doziranje intenziteta emocija koje odašilju.

Još jedna od jačih strana filma je i hladna, aseptična estetika bele odeće, belih zidova stanova i neonskih svetala medicinskih laboratorija koja savršeno oslikava unutrašnje živote protagonista. Naravno, nije to naročita novina u mađarskoj kinematografiji, Eden čak upadljivo liči na On Body and Soul Ildikó Enyedi i na vizuelnom i na tematskom planu, ali ovde to funkcioniše taman dovoljno da nas ta aseptična čudnovatost održava zaintrigiranima za dalji razvoj događaja. Prisutni su, naravno, i uticaju drugih autora, od Tarkovskog do Béle Tarra, diskretno ukomponovani u viziju Ágnes Kocsis. U konačnici, Eden je film za publiku specifičnog »arthouse« senzibiliteta kojoj itekako ima šta da ponudi, dok mu fali malo komunikativnosti (što je nedostatak scenarija na kojem je radila grupa autora) da bi jednako efikasno delovao i na širu publiku.