Locked Down

 kritika objavljena na XXZ

2021.

Režija: Doug Liman

Scenario: Steven Knight

Uloge: Chiwetel Ejiofor, Anne Hathaway, Dulé Hill, Jazmyn Simon, Ben Kingsley, Ben Stiller, Mindy Kaling, Claes Bang

Zapravo, bilo je samo pitanje dana kada će se „lockdown“ preseliti i na filmske ekrane, podići se do nivoa glavne teme filma, a možda čak i postati žanr za sebe. Sa ekipom ispred i iza kamere, Lock Down, čiju režiju potpisuje Doug Liman, scenario Steven Knight, a glavne uloge Chiwetel Ejiofor i Anne Hathaway, podizao je očekivanja koja će na kraju izneveriti time što je, raspoloživom talentu uprkos, ovo još jedan isprazan film niskih ambicija koji puca na lake mete i uglavnom ih promašuje

Paxton (Ejiofor) i Linda (Hathaway) su „budući bivši par“ koji je zatvaranje uhvatilo usred raskida. Njihova veza je, saznajemo, započela strasnim vožnjama na motoru, ali se pretvorila u kolotečinu zapravo odvojenog života i međusobnog prebacivanja. Ona ga je, čini se, nadrasla: dok je on samo vozač kombija, doduše sa pesničkim ambicijama, ali i sa osudom zato što je nekog prilično povredio u tuči, ona ganja direktorsku karijeru u globalnoj korporaciji koja sumnjivim klijentima prodaje visoku modu i skupi nakit.

Njih i pandemijska realnost drugačije tretira, on je na prinudnom odmoru s neizvesnom budućnošću, a ona je zadužena za otpuštanje bivših kolega na zoom sastancima, zbog čega joj se smeši i unapređenje i selidba u New York. Ni jednom ni drugom zapravo nije lako, ali se s time nose drugačije, on čitajući poeziju na ulici „kolegama robijašima“ i, nakon slučajnog otkrića u bašti, konzumacijom „kućnog“ opijuma, a ona zadržavanjem fasade normalnosti preko dana i rutinom alkohola i cigareta uveče.

Taman kada pomislimo da ćemo kroz ceo film samo gledati njih dvoje kako „pucaju s mozgom“ svako za sebe, trtljaju, drže monologe i svađaju se jedno s drugim, sudbina umeša svoje prste: njena firma je prodala dijamant izložen u elitnoj londonskoj robnoj kući koja se zatvara, a on je zadužen za prevoz. Neko bi pomislio da će njemu kao (bivšem) pobunjeniku i avanturisti na pamet pasti ideja o krađi (jer su pravila distance takva da je tako nešto zapravo ne samo moguće, nego i lako izvedivo), ali ideju zapravo dobija ona, smorena svojim korporativnim poslom i nemoralom u koji je njena firma ogrezla. Pljačka će biti njihova poslednja zajednička avantura pred konačni rastanak.

Uprkos naslovu i gotovo mandatornim naklonima prema ikoničkim momentima prvog „lockdowna“ u proleće 2020. godine, poput uvođenja pokrivala za nos i usta (ko nije imao masku, mogla je i marama da posluži), redova ispred radnji, frikova koji opsesivno kupuju toalet-papir, aplaudiranja medicinskim službama i trovanja vestima (tako čujemo da je Boris Johnson zaglavio u bolnici s koronom), Knight i Liman u svom scenariju možda donekle dokumentuju taj period, ali zapravo vrlo retko hvataju njegovu suštinu. Da, videćemo zoom razgovore i šta se dešava u njihovoj pozadini (od toga da tinejdžeri šalju poruku sloganima, preko toga da jednom otpuštenom radniku sin predškolske dobi ušetava u kadar u ključnom trenutku, pa sve do „navika“ koje su pojedini likovi usvojili u komunikaciji), likovi će nam pričati i o umoru koji od takve komunikacije osećaju, kao što će nam pričati o svom skliznuću u ludilo ili se truditi da ostanu normalni, ali sve to zapravo deluje veštački i skriptirano od opštih mesta.

To smo ludilo svi doživeli i u svojim životima, pa ovom filmovanom nekako manje verujemo, ma koliko glumci inače bili uverljivi (ovde su opterećeni teatralnim monolozima, pa su u problemu) i ma koliko se ikoničkih simbola tog vremena sećali. Naravno, dodatni problem je i što se sa likovima baš ne možemo ni saživeti u potpunosti (rečenica „U ovome smo svi zajedno.“ jedna je od odvratnijih manifestacija licemerja) jer osećamo da oni zapravo i nisu tako loše prošli s pljačkom ili bez nje. Naravno, određena logika snimanja nalaže da je lakše raditi s velikim kućama nego s tesnim stanovima, što onda zahteva i određeno klasno pozicioniranje likova, ali ovo dvoje nam u najboljem slučaju deluju kao siroti mali truli buržuji, a on pomalo i kao parazit u njenoj kući i na njenoj plati.

Čak i pokušaj demonstracije nekakvog stava ili makar okretanja filma u interesantnijem pravcu od prizora iz propale veze ovde deluje zatupljeno. Zapravo, takva su pravila igre, ako rizik nije veliki, onda ni pljačka u „caper“ krimi-komičnom maniru nije napeta, ne angažuje gledaoca dovoljno i zapravo deluje nakalemljeno. Liman se kroz svoju karijeru znao pokazati kao darovit i igriv reditelj sposoban da svašta zapakuje u igrani film, a Knight je makar sa scenariom i režijom filma Locke (2013) pokazao kako se žonglira s malim brojem likova i ograničenim prostorom, pa je bilo očekivano da njih dvojica naprave makar pristojan film na temu „lockdowna“.

Zapravo jedino što možemo smatrati nesumnjivo interesantnim su poznati glumci u epizodnim ulogama preko Zooma, pa ćemo tako videti i Bena Kingsleya i Bena Stillera i Mindi Kalling na kratke trenutke. Sami njihovi likovi i nisu toliko interesantni koliko činjenica da su ih odigrali preko Zooma, odnosno da su makar asistirali Limanu i direktoru fotografije Remiju Adefarasinu nameštajući svoje kamere i zauzimajući pozu, možda čak i koristeći vlastitu scenografiju. Ako je najintrigantnije u filmu da li vidimo stvarnu dnevnu sobu Bena Stillera i stvarnu garažu / kabinet Bena Kingsleya, onda zaista ne sluti na dobro...

A Film a Week - A Hero / Ghahreman

 Previously published on Asian Movie Pulse

Penal system is the common topic in Iranian cinema, and for good reasons so. Firstly, the problems with it are real, from the death penalty that is administered way too much to the overcrowded prisons and the toxic mix between the all-powerful bureaucracy and the vision of justice more based in some elusive code of honour than in written laws. Secondly, prisons are the perfect metaphor for the isolated, deeply unhappy society. Thirdly, the whole idea of punishment instead of rehabilitation that is in place in Iran (among other countries) is not only prone to backfiring, but is absurd in its core, since the person with a prison record has less chances in life generally. The sense of absurdity is highlighted when it comes to imprisoning people for debt: theoretically they have to stay in prison until they pay it off, but practically it is impossible as long as they are incarcerated.

Situation like is at the centre of Asghar Farhadi’s new film “A Hero” which premiered at Cannes’ official competition, where it won Grand Prix and François Chalais Award. We were lucky to catch it early on its festival tour, at Sarajevo Film Festival’s magnificent Open Air stage.

Farhadi opens and closes the film with a shot of a prison, which he sees as a human zoo of sorts, but with open gates, meaning that the prisoners can occasionally go in and out. That is the case with Rahim (Amir Jadidi) who is imprisoned for the debt to his creditor and former brother in law, Bahram (Mohsen Tanabandeh) who lent him money to pay off the loan sharks after his business went bust. On a weekend leave, Rahim forges a plan to get out of prison and stay out of trouble for good: his secret girlfriend (it has to be a secret, since he is divorced, imprisoned and disgraced) Farkhondeh (Sahar Goldust) has found a handbag with some gold coins in it, so they would sell them in order for Rahim to arrange an agreement with Bahram to get out of prison so the couple can get married and restart their life. Since Bahram is suspicious towards Rahim’s ability to pay and keep paying the instalments, the deal falls through.

Rahim then changes his plan: he will look for the owner and give the bag back to her, which he does with the agency of his sister Mali (Maryam Shahdaei) and her husband Hossein (Alireza Jahandideh). The prison warden is delighted with Rahim’s honesty and wishes to make him a hero in the eyes of public and to use him as a publicity stunt that the prison actually reforms people. All of a sudden, Rahim is a hero, the local charity organization joins his case and his chances for liberation look good. But Bahram is still not convinced that Rahim has found his honesty, so he keeps finding holes in his story, and he is not the only one to do so, especially in a mass- and social media-driven society. Can Rahim, who seems as an honest, but unadjusted man in a cunning society, endure all the pressure, especially knowing that he has a bit of temper and that he is sensitive to the injustice…

Farhadi relies on his theatrical experience to direct “A Hero” in a subdued fashion, using slightly longer takes captured in the hand-held camerawork by Ali Ghazi and Arash Ramezani, which adds the additional feeling of realism to this working- or lower-middle class drama. For the filmmaker, the milieu is a bit out of his comfort zone, but he shows that he understands it while highlighting the details for the maximal emotional and cerebral effect t. The good thing is that, due to the fluid acting and clear sense of rhythm in the editing, keeps the film engaging for the whole of its 127 minutes of runtime, albeit it still feels a bit overlong.

The problem lays in Farhadi’s script which is, figuratively speaking, being lead to some side alleys that, story-wise, lead nowhere, but are precious for the filmmaker’s real intentions. Fahradi is actually more interested in a complicated ethics play and polemic in which individual actions are being judged by the system that can be influenced by different factors.

On that level, “A Hero” is a superb work, but as movie it loses its momentum at places, especially those that feel constructed or “overplayed”. Nevertheless, it is a fine film that can be placed around the middle on the ladder of Farhadi’s opus.

Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Nećemo puno pogrešiti ako kažemo da nam je već dosta Marvelove serijske proizvodnje superherojskih filmova i konstantnog proširivanja univerzuma, čija mehanika već počinje da liči na telenovele. Iako je kraj već nekoliko puta proglašen, on se zapravo čak i ne nazire, a nadležni u Marvelu stalno otvaraju nove i nove priče, često orijentisane prema ciljanoj demografiji u globalnom bazenu publike. A pitanje je jedino, kada će se i kako one spojiti u neki novi telenovelični „filmski univerzum“.

Na svu sreću, u tim lutanjima i balansiranju između servisiranja starih i privlačenja novih fanova, Marvelovci ponekad pogode i poneku poentu. ,,Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings“ primer je relativnog pogotka, a najbolja vest u svemu tome je činjenica da ovaj film stoji relativno samostalno, kako po pitanju priče, tako i po pitanju stila kojim se azijska tematika i kineska mitologija tretiraju s relativnim respektom.

Naslovni junak Šang-Či doduše postoji u Marvelovom stripovskom univerzumu, ali se sigurno ne može svrstati u najpopularnije. Nastao je 70-ih godina u vreme pomame za kung-fuom, nakon toga se nekako održavao u životu. U stripovima u kojima se Šang-Či pojavljuje najproblematičniji je odnos prema kineskoj kulturi koji je u najmanju ruku pojednostavljen i sveden na stereotipe. Najveći problem je, pak, negativac, Šang-Čijev rođeni otac Doktor Fu Manču. Problem nije dramaturške prirode (ipak je to bilo pre nego što je Dart Vejder otkrio tajnu Luku Skajvokeru), koliko se mogao naći u koncepciji lika koji u jednom spaja stereotipe o Azijatima i one o zlim genijima.

Stvar koju je kreativni tim iza ,,Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings“ pogodio u centar je menjanje negativca, odnosno njegovog identiteta. On je ovde i dalje Šang-Čijev otac, ali pod novim imenom i sa novom biografijom. Pravila zanata nalažu da je akcioni film dobar samo onoliko koliko je to njegov negativac, a ovde za bonus imamo i vrhunskog glumca u dobro napisanoj ulozi, Tonija Longa, honkonškog glumca poznatog iz filmova Vong Kar-vaja kao što su to ,,In the Mood for Love“, ,,2046“ i ,The Grandmaster“.

Pričom o negativcu Venvuu ovaj film čak počinje. Venvu se nekako domogao deset magičnih prstenova koji mu daju neverovatne moći poput polja sile i besmrtnosti. Oko sebe je okupio vojsku ljudi kojima je upravljao i pomoću kojih je kontrolisao sve, od kriminala u Kini do globalne politike u narednih hiljadu godina. Jedino što je ostalo neosvojeno s njegove strane je mitsko selo Ta Lo skriveno šumom koja se stalno pomera.

U potrazi za selom naleće na njegovu čuvarku, mističnu i naoko miroljubivu Li (Fala Čen), koja je jedina sposobna da se odupre njegovoj sili u direktnoj borbi. Dešava se nešto neočekivano, njih dvoje se zaljubljuju jedno u drugo, odriču se svojih moći i napuštaju svoje dosadašnje živote. Plod njihove ljubavi bili su dvoje dece, radoznali dečak Šang-Či i devojčica Šialing. Za celu priču se ispostavlja da je u formi naratorke priča Li, netom pre nego što će poginuti kada je sustigne Venvuova prošlost.

Dvadesetak godina kasnije, Šang-Či živi kao Šon (kanadski glumac Simu Liu), još jedan kineski imigrant u San Francisku koji i pored svog obrazovanja radi na hotelskom parkingu, a vreme provodi sa svojom jednako neambicioznom i za tri koplja šašavijom prijateljicom Kejti (Avkvafina u svojoj potpisnoj komičnoj ulozi). Njihov miran život prekida se u trenutku kada ih u autobusu na putu na posao napadnu dvojica siledžija u nameri da otmu Šonov medaljon, pa on mora da im se suprotstavi svojim kung-fuom. Ako to još može da se podvede pod „čovek zna se da se bije“ izgovor, susret sa trećim siledžijom koji umesto ruke ima usijano sečivo sigurno ne može.

Stvar je jasna, Šang-Či je pobegao od oca koji ga je obučavao za atentatora, otac ga je pronašao, verovatno u nameri da se domogne talismana pokojne Li, a osim njega u opasnosti je i njegova sestra. Šialing (Menger Žang) živi u Makau, ispostavlja se da vodi dark veb imperiju s fantastičnim tučama i klađenjem, i Šon i Kejti moraju da odu tamo da je upozore na opasnost.

Venvu kaje, naravno, brži od njih i ima opsežni zli plan da konačno osvoji Ta Lo uz pomoć talismana svoje dece. Želja mu je da mu se u tom poduhvatu pridruže i njih dvoje jer njegova motivacija nije čisto osvajačka, već ima i emocionalnu komponentu. Venvu, naime, ne može više da živi bez Li, a ona ga, čini mu se, zove da je oslobodi iz stene u koju su je njena familija i ljudi iz sela zazidali.

Ta Lo, međutim, nije obično selo, već predstavlja fantazijsku tampon-zonu između između svetova, a iza stene je portal koji u svet pušta žderača duša kojeg je sve teže zaustaviti što više duša proždere... Sledi bitka sa sve borilačkim veštinama, mačevima, strelama, zmajevima i drugim mitološkim bićima...

Finalna bitka ujedno je i najslabiji deo filma, ali je zapravo nužno zlo da bi ,,Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings“ bio i ostao Marvelov film. U pitanju je kakofonija i inflacija haosa s predvidljivim završetkom razvučena na preko pola sata sa sve gomilom sitnih obrata. To postaje posebno primetno i zamorno u varijanti 3D projekcije (srećom dizajn je dovoljno šaren da pokrije činjenicu da su 3D projekcije inherentno tamnije od 2D), ali na sreću film uspeva da pre toga zaradi dovoljno kredita da istrpimo tu prolongiranu orgiju vizuelnih efekata.

Prethodne akcione sekvence tučnjave i jurnjave su dovoljno dobro osmišljene i koreografirane, uz pametne reference kako na fantazijske „wuxia“ filmove, tako i na hongkonške akcijade s modernijom tematikom. Rana scena borbe između Venvua i Li u sećanje priziva ,,Crouching Tiger, Hidden Dragon“ Anga Lija, tučnjava u autobusu kanonske filmove Džekija Čena, a jurnjava po skelama stospratnice moderne azijske akcione filmove.

Tretman likova i glumačka podela su takođe dobro pogođeni. Venvu dobija dovoljno prostora da prodiše i postane najzanimljiviji lik filma, a zbog interpretacije Tonija Longa možemo mu potpuno verovati. Kontrateža između Venvua i Li oslikava kontratežu „muškog“ osvajačkog i „ženskog“ odbrambenog principa. Menger Žang je više nego solidna kao Šialing koja zaslužuje sopstveni akcioni film, Avkvafina reciklira svoju komičnu personu u nešto pasivnijem obliku, ali joj je komičarski tajming perfektan, baš kao i sposobnost brzog prebacivanja u dramski stil glume. I Simu Liu kao Šon, odnosno Šang-Či bolje prolazi u komičnim momentima baziranim na nespretnosti i neambicioznosti, ali je solidan i kao lik kojeg nešto mori, pa i kao akcioni heroj. Mišel Jeo kasnije ulazi u film kao mudra i blaga tetka iz sela Ta Lo, a za tragače za Marvelovim referencama, tu su i Benedikt Vong (Vong iz filma ,,Doctor Strange“) i Ben Kingsli kao Trevor / Mandarin iz trećeg filma ,,Iron Man“, doduše u ironičnom kontekstu.

Sve to pod svojom režiserskom palicom spretno drži Destin Danijel Kreton. Profesionalno, on potiče iz jednog sasvim drugačijeg miljea, nezavisnih filmova poput ,,Short Term 12“ kojim nije lansirao svoju karijeru, već i karijere glumaca Bri Larson, LaKita Stefilda i Ramija Maleka, a njegov stil se može opisati kao spoj pojavnog realizma i dubokog humanizma u sferi ideala. Njegov prethodni film ,,Just Mercy“ jeste bio holivudski, ali u poptuno drugačijem kanonu socijalno relevantnog filma po istinitim događajima. Sada prvi put radi sa ogromnim budžetom i uspeva da napravi film koji je dovoljno spektakularan da privuče pažnju široke publike, ali i dovoljno ukorenjen u emocijama da zadrži pažnju one zahtevnije.

Vreme i zarada na bioskopskim blagajnama će pokazati hoće li ,,Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings“ biti samo kuriozitet u Marvelovoj kolekciji superherojskih filmova ili će to biti prekretnica i poslužiti kao motivacija za traženjem manje poznatih stripovskih likova za niz samostalnijih filmova. Već u prvoj sedmici film je pokrio svoj nominalni budžet, što nije mala stvar u ovim kriznim vremenima. Pitanje je samo hoće li to biti dovoljna motivacija studijskim glavarima.

Annette

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Negde u prvoj trećini mjuzikla „Annette“, po tekstu i muzici braće Rasela i Rona Maela (poznatijih po tome što su kreativni duo benda Sparks), a u režiji umetnika poznatog pod pseudonimom Leos Karaks, antijunak, stend-ap komičar Henri Makhenri (Adam Drajver) postavlja sebi retoričko pitanje - zašto je postao komičar.

On će na njega, nakon svojevrsne slovenske antiteze („ja li grmi, ja l‘ se zemlja trese“, znate već kako to ide), odgovoriti dubokom konstatacijom da mu je glavna motivacija da razoruža publiku kako bi joj mogao reći istinu. U tom trenutku, on je svakako Karaksov alter ego.

Leos Karaks, pravim imenom Aleks Kristof Dipon, kroz celokupnu karijeru koja broji tek šest dugometražnih filmova, otprilike toliko kratkometražnih i par video-spotova za 37 godina rada, pokušava da nađe modalitet kako bi razoružao publiku da bi joj „podvalio“ neprijatnu ili teško shvatljivu istinu. On taj način pronalazi kroz elemente teatra i performativne umetnosti u formi filma i kroz kreaciju iluzije nerealnog i izmišljenog da bi se pozabavio onim realnim, a često duboko skrivenim.

Istinom i iluzijom kao vektorom za istu se bavio kroz veći deo karijere, od izmišljanja umetničkog pseudonima, u pitanju je anagram od imena Aleks i Oskar, preko učestalog nazivanja svojih likova jednim od tih imena, pa sve do takođe učestalog „kastinga“ glumca Denija Lavana za svoj filmski alter ego. U ranijoj fazi karijere koja se naslanja na nasleđe „novog talasa“, Karaks je sa svojim filmskim Aleksom u Lavanovoj interpretaciji tragao za istinama o ljubavi, da bi nakon uspeha sa ,,Boy Meets Girl“ (1984) i ,,Bad Blood“ (1986) pogoreo sa ,,The Lovers on the Bridge“ (1991) probivši rokove i budžete. Nakon osam godina pauze, usledio je veliki povratak, bez Lavana i Aleksa, u formi ispitivanja perverzije na liniji ne mnogo različitoj od Novog francuskog ekstremizma sa filmom ,,Pola X“ (1991). Lavan se vratio, ne kao Aleks, nego kao Oskar u filmu ,,Holy Motors“ (2012) i išao od sastanka do sastanka, od uloge do uloge, vozeći se u beloj limuzini ulicama Pariza, a Karaks je nastavio da ispituje životne misterije na sijaset tema.

U filmu ,,Annette“ nemamo ni Aleksa, ni Oskara, a forma mjuzikla je sama po sebi sasvim artificijelna i rigidna, ali veoma je vjerovatno da pred sobom imamo Karaksov najistinitiji film. Možda čak i najličniji, budući da u njegovim filmovima muzika ionako igra bitnu ulogu i da je u ranijim intervjuima izjavljivao da želi da živi muziku. Karaks nam ovde kroz performativnu i teatralnu formu propoveda istinu, ne samo svoju, već i univerzalnu.

Njegove aspiracije jasne su od samog početka, meta-uvoda u kojem se „braća Sparks“ retorički pitaju hoćemo li početi, dok su u muzičkom studiju prisutni sam Karaks i njegova kći. Nakon toga upoznajemo naše likove, već pomenutog Henrija, i njegovu ljubav, opersku pevačicu En Defrano (Marion Kotijar). Henrijeva komedija bi se teško mogla nazvati smešnom, koliko neprijatnom i provokativnom. On publiku zaista angažuje i uspeva da je natera na interakciju i horsko ponavljanje, ne bi li joj podvalio različite asocijalne opservacije. Sa druge strane, En u publici budi iskrene i duboke emocije činom svog umiranja na sceni, zbog čega je omiljena i među kolegama i među posetiocima.

Njih dvoje se upoznaju, zaljubljuju i postaju poznati par kojem je žuta štampa i treš-televizija uvek za petama, kako to inače biva s parovima slavnih. Kao negativno, zloslutno prisustvo, tu je i jedan od njenih bivših ljubavnika, korepetitor s dirigentskim ambicijama (Sajmon Helberg). Sreća zaljubljenog para biće krunisana brakom i rođenjem kćerkice, naslovne Anet, ali, kao što to već znamo iz filmova (a i iz života), takva sreća ne može da traje dugo.

Javljaju se nesigurnosti i sa njegove i sa njene strane. Kako su se oni iz različitih svetova zaljubili jedno u drugo? Kako će moći da jedno drugo zadrže? Šta ako njega stignu grehovi prošlosti u skandalu a la „me too“? Dodatni faktor je činjenica da roditeljstvo na njih drugačije utiče: dok je Enina karijera neokrnjena, Henrijeva slava je na zalasku.

Na sve to, dolazi do tragedije na odmoru na jahti na olujnom moru i Henri ostaje sam sa Anet. Ili to nije tek tako slučajno? Bilo kako bilo, Anet (do pred sam kraj film prisutna jedino u formi animirane lutke) nosi nezemaljski talenat. Da bi talenat svoje kćeri okrenuo u svoju korist, Henri mora da potraži pomoć dirigenta, bivšeg korepetitora, ali nesigurnost (ili nečista savest) vreba iza svakog ćoška i preti da ga sustigne...

Artificijelnost postavke jasna je iz svakog kadra i scene. Kadrovi su u principu duge, neprekinute vožnje kroz opsežno postavljene i koreografirane scene koje se dužinom približavaju činovima u teatru. Uprkos tome, ,,Annette“ ni u jednom trenutku nije statičan ili, daleko bilo, dosadan film. Trajanje od skoro dva i po sata se ne oseća, scene su pune dešavanja pregledno uhvaćenih kamerom direktorke fotografije Karolin Šempetije, a montaža Neli Ketije precizna je i ključna za odvajanje većih i značajnijih celina.

Jedan od aduta svakako je kasting. Adam Drajver ima tu jedinstvenu čudačku energiju, ali ona je dovoljno versatilna da se može okrenuti i u smeru „lakših tonova“ kao kod Džarmuša u filmu ,,Paterson“ (2016) ili Baumbaha u ,,The Meyerowitz Stories“ (2017). Bilo u smeru emocijama nabijene drame kao opet kod Baumbaha u ,,Marriage Story“ (2019), ali i prema mračnijim sferama, zbog čega je i izabran za glavnog negativca Kajla Rena u novom ,,Star Wars“ serijalu. Ovde, uz dodatak pesme i donekle plesa, dobija priliku da svog lika povede u sva tri pravca. Za Marion Kotijar već znamo da, pored glume, ume i da peva, makar od filma ,,La vie en rose“ (2007), međutim njeno prisustvo je ovde dosta više eterično, ali sa težinom distrakcije kakvu je unela i kod Nolana u ostvarenju ,,Inception“ (2010). Sajmon Helberg ovde igra kontratipa nespretnog i nesigurnog muškarca koji ga je proslavio u seriji ,,The Big Bang Theory“, njegovo prisustvo je dovoljno zloslutno, a opet nekako humano.

Muzika je možda najbitniji aspekt u ovakvom filmu, posebno ako likovi svoje replike, uz tek par izuzetaka, moraju da otpevaju. Što se pevanja tiče, ono ponekad prelazi u aritmični recitativ, doduše možda ne tako ekstreman kao u „antimjuziklu“ ,,London Road“ (2015), ali svakako podalje od teatarskih i filmskih kanona žanra. Instrumentalna podloga, pak, čini da se „Annette“ s lakoćom kreće kroz šumu različitih muzičkih žanrova, od za Sparkse potpisni eklektični art-pop, preko rok opere, do one klasične, pa sve do neoklasike i avangarde, a to kontrolisano mnoštvo žanrova nikad nije konfuzno i kakofonično.

Na tematskom planu, u filmu se mogu iščitati tragovi dva potpuno različita mjuzikla, ,,The Star Is Born“ (iz ranijih inkarnacija) i ,,New York, New York“: reč je o sukobu koncepta slave i braka i pokušajima da se nađe balans između jurnjave za uspehom i ispunjenim privatnim životom. Karaks, međutim, podiže ulog sa demistifikacijom društva spektakla i činjenice da čak ni selebriti ličnosti nižeg ešalona poput komičara i klasičnih muzičara više nemaju pravo na privatnost, niti vremena da shvate šta im se sa životima dešava pre nego što ih stres sustigne, nesigurnosti nagrizu, a pucanja otvore pukotine kroz koju će propasti. S tom poentom Karaks možda dolazi na „kraj banketa“, ali to ne znači da je išta manje u pravu.

Zapravo, to je možda poenta i o savremenoj filmskoj sceni i filmskoj umetnosti, što posebnu težinu ima kada dolazi od stvaraoca koji je svedočio mnogim smenama trendova. Leos Karaks je sa ,,Annette“ napravio svoj prvi američki film, doduše u širokoj globalnoj koprodukciji, ali u holivudskom klasičarskom žanru, ali je uspeo i da, kodovima žanra uprkos, napravi svoj najrealniji i „najnormalniji“, najpristupačniji film koji o životnim istinama govori jasnim jezikom. Žiri u Kanu je to prepoznao, pa je nagradio i njega za režiju (uprkos tome da rešenja nakon uvoda filma možemo predvideti) i braću Mael za muziku (iako su već pominjali kako im je jedna od životnih želja da pišu filmsku muziku i mjuzikle). S tim u vezi, „Annette“ je idealan film za gledanje u paru s još jednim kanskim naslovom, dokumentarcem ,,The Sparks Brothers“ Edgara Rajta.

Respect

 kritika objavljena na XXZ

2021.

režija: Liesl Tommy

scenario: Tracey Scott Wilson, Callie Khouri

uloge: Jennifer Hudson, Forest Whitaker, Marlon Wayans, Tituss Burgess, Audra McDonald, Marc Maron, Kimberly Scott, Hailey Kilgore, Saycon Sengbloh, Leroy McClain, Skye Dakota Turner, Mary J. Blige

Muzički biografski filmovi su se u poslednjih nekoliko godina vratili u modu, a primera je dosta, od Bohemian Rhapsody i Rocketmana pa do Ma Rainey’s Black Bottom. Potonji je primer i za jedan drugi trend, takozvane »Black History« filmove koji se bave tematikom od zvanične istorije potisnutim događajima važnim za istoriju Afroamerikanaca koja još uvek nije nužno prihvaćena od strane one zvanične i akademske. U tom filmsko-političkom trendu nikako ne treba zaboraviti niti na The United States vs. Billie Holiday koji je na elegantan način spojio i zaokruživo koncepte »biopica« muzičke zvezde i filma sa političko-aktivističkom agendom.

Zapravo je bilo pitanje dana kada će svoj biografski film dobiti i kraljica soula, Aretha Franklin. Notorna po svom stavu dive ne baš lake za saradnju i dogovor (u šta smo se mogli uveriti iz činjenice da je njen koncertni film Amazing Grace proveo bezmalo 50 godina u bunkeru, prevashodno zbog njenog nezadovoljstva), kraljica je sama odredila glumicu koja će je igrati, Jennifer Hudson, dobitnicu Oscara za sporednu ulogu u filmu Dreamgirls (2007), i to je ujedno i najveći adut inače prilično školskog filma Respect.

Za razliku od većine svojih koleginica, Aretha je zapravo imala buržoasko poreklo. Otac C.L. Franklin (Forest Whitaker, dobar kao i obično) bio je poznati propovednik i aktivista za građanska prava, a u njegovoj kući u Detroitu okupljala se afroamerička politička, verska i kulturna elita, između ostalih i pevačica Dinah Washington (cameo uloga Mary J. Blige). Arethina majka (Audra McDonald, nedovoljno prisutna i iskorišćena) bila je takođe baptistička sveštenica, pijanistkinja i pevačica gospela. Aretha zvana Re (kao devojčicu je igra Skye Dakote Turner) je uglavnom odrastala s ocem, bakom (Kimberly Scott), bratom i sestrama, a porodični odnosi nisu bili naročito harmonični. Ipak, Aretha je imala muziku, kako u crkvi, tako i u kući.

Teza koju film zastupa je da su Arethu u principu povređivali muškarci. Najpre je kao dvanaestogodišnjakinja bila silovana od strane jednog od očevih gostiju u vlastitoj kući, a u tom prelomnom trenutku nije dobila podršku pre svega od oca koji se više brinuo za svoj ugled nego za dobrobit. Otac joj je takođe u ranoj fazi karijere figurirao kao menadžer i zapravo je upravljao njenom karijerom i, može se reći, eksploatisao je. Zato joj se Ted White (Wyans), muljator koji se muvao oko muzičke scene u Harlemu, isprva učinio kao doba opcija za beg, ali brak s njim bio je neskladan, pun eksploatacije i nasilja.

Tek sa menadžerom Jerryjem Wexlerom (Maron) i njegovim bendom »session« muzičara, belaca iz Alabame koji su njenu muziku brzo kapirali, Aretha je uspela da pronađe svoj glas i snimi pesme kao što su naslovna Respect, Freedom i ostali potpisni hitovi koji su od nje načinili globalnu zvezdu. Sa sestrama (Kilgore, Sengbloh) na pratećim vokalima, i polako preuzimajući konce svoje karijere, Aretha Franklin je snažno zastupala i svoju rasu kao vrlo vokalna građanska aktivistkinja, ali i svoj rod, što se dosta kosilo ondašnjim prilično patrijarhalnim načelima u afroameričkim sredinama.

Osnovni problem filma Respect je što je toliko školski da je zapravo »wikipedijski«, odnosno podseća na čitanje enciklopedijskog članka u kojem se hronološki (sve do 1972. godine, albuma Amazing Grace i povratka gospel korenima) listaju fakti, polu-istine i glasine koje su se zapatile o junakinji, njenom životu i karijeri. Njen politički aktivizam, primera radi, nikad zapravo ne zaživi kao legitimna filmska tema i zapravo je stalno u fusnoti. Čini se da se rediteljka Liesl Tommy i scenaristkinja Tracey Scott Wilson (obema je ovo prvi dugometražni film, karijeru su do sada uglavnom gradile na televiziji) nisu usudile zakoračiti u nepoznato, van uobičajenih šablona.

To se delimično popravlja kada na scenu stupa Jennifer Hudson, više kao pevačica (sama peva svoje deonice) nego kao glumica (reč je o dobroj imitaciji, ali svejedno imitaciji) i uopšte kada na scenu stupa muzika. Primer za to je nastanak naslovne pesme, ali i snimanje u studiju u Alabami koje pokazuje mehaniku kako te neke stvari izgledaju iznutra, kao i koncertno izvođenje numere Freedom u ključnom trenutku za Arethin život i karijeru. Postavlja se pitanje da li bi Respect bio bolji film da je još malo više mjuzikl, odnosno da se malo više prepusti muzici.

Solidno se drže i tehničke i vizuelne komponente filma, poput scenografije, kostima i šminke koji verno dočaravaju detalje perioda koji film zahvata, od 50-ih do 70-ih godina prošlog veka. Ali ono što Respect čini relativno ugodnim gledalačkim iskustvom je izvrsna glumačka podela. Forest Whitaker opet demonstrira kako može biti konstantno dobar u različitim tipovima uloga, Marlon Wayans pokazuje da je zapravo bolji dramski glumac nego što je komičar iako forsira (ili mu forsiraju) uloge komičnog registra. Kada se podvuče crta, Respect ostaje film pun respekta prema kraljici, ali nekako bez te duše koja za soul neophodna.

A Film a Week - Hit the Road / Jaddeh Khaki

 previously published on Asian Movie Pulse

Panah Panahi is the son of the acclaimed Iranian dissident filmmaker Jafar Panahi, the winner of many prizes at the top film festivals and the auteur who was sentenced to 6 years in prison and 20-year filmmaking ban for his socially critical work. Panah inhereted his father’s filmmaking talent, got his filmmaking education and learned the tricks of the trade by assisting his father and even co-editing his film “3 Faces” (2018). “Hit the Road” is Panahi Junior’s feature directing debut that was selected for Directors Fortnight at Cannes. We had the chance to see it at Sarajevo’s Open Air section.

Hit the Road opens to the sounds of Chopin’s piano music over the black screen before the action starts in the car. A hyperactive, obviously bored boy (Rayan Sarlak), pretend-plays the keyboard drawn on the cast on his father’s (Hassan Madjooni) leg. The mother (Pantea Panahiha of “Breath” and “I Am Diego Maradona” fame) sits on the front seat, while the elder brother (Amir Simiar) is the driver. There is a sense of secrecy around the family road trip, it certainly is not a vacation, the car is a rental and the cell phones are forbidden. It actually has something to do with the sullen and largely silent much older brother, the kid brother is told the reason for his trip abroad (illegally crossing the border) is the prospect of marriage, but the story rings fake. By the end of the film, we shall know more.

The trip itself has many bumps and situations on the way to keep us interested according to the laws of the dramaturgy, but “Hit the Road” is not a film of much action. Everyone in the family plays a certain role, the kid is a little menace and a sort-of comic relief, the bearded father is cynical in order to hide his true emotions and fears, the mother is empathetic, but stoic, suggesting that she shares a special bond with his older son, while the big brother is somewhat mysterious. There is also the sick family dog as a plot device or a metaphor of sorts that highlights the unease of the situation. The film is actually about the family relations and the emotional weight of one of the family members parting.

Panahi directs his first feature with style and elegance, channeling the energy and the hypnotic feeling of the masters of his father’s generation of Iranian filmmakers. Some of the scenes he carefully sets and shoots are a prime example of visual poetry, some others feel a notch too staged, but for a good reason. At one point, he even takes a trip out of the realistic realm he keeps his film grounded in for the rest of the film.

The acting is stellar and energetic, albeit the characters sometimes fit the well-known types and the family bickering is somewhat of a genre of its own. Pantea Panahiha occupies the emotional center of the film with grace and integrity, Hassan Madjooni balances well between the world-weariness and wit of his character, Amin Simiar is efficient as the quiet, worried one, while the sheer energy Sarlak is the proper discovery of the film.

Aesthetically, “Hit the Road” is a wonderful to look at. Amin Jafari’s cinematography captures the beauty of the natural surroundings in Northern Iran, while the smart editing by Ashkan Mehri and Amir Etminan induces some interesting rhythm changes in an overall deliberately slow pace. In the end, “Hit the Road” is nothing short of an impressive feature debut, making Panah Panahi one of the exciting new voices of the Iranian cinema.

Worth

kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Koliko vredi ljudski život? Na to pitanje ćemo dobiti različite odgovore, u zavisnosti od toga koga pitamo. Ako pitamo filozofa, odgovor će biti niz reči i rečenica, a svodiće se uglavnom na to da je svaki ljudski život neprocenjiv i samim tim dragocen. Ako pitamo pravnika, ekonomistu ili, ne daj bože, političara, odgovor će možda varirati, ali će se uvek sastojati od brojke i valute.

Tim kompleksnim pitanjem se bavi film Sare Kolanđelo ,,Worth“ koji se ovih dana pojavio na Netfliksovom striming servisu. Iako je premijeru imao na poslednjem pretpandemijskom izdanju Sandensa prošle godine, tajming za distribuciju nije nimalo slučajan. ,,Worth“ je film po istinitim događajima koji tretira posledice terorističkih napada 11. septembra 2001. godine, pa tempiranje na okruglu dvadesetogodišnjicu i komemorativni ton koji je okružuje, deluju kao promišljena i pametna odluka.

Glavnog junaka filma, advokata Keneta Fajnberga (Majkl Kiton) upoznajemo na predavanju koje drži pred amfiteatrom punim studenata. Tema je vrednost ljudskog života, iz pravničke perspektive, i on materiji pristupa interaktivno, pa uspeva da angažuje nekoliko studenata da se upuste u raspravu i cenkanje. To ne treba da čudi, jer je Fajnberg majstor za poravnanja u građanskim tužbama za odštetu. Njegova logika je jednostavna i pragmatična, a zasniva se na fino podešenom kompromisu kojim će sve strane biti delimično zadovoljne, ali niko neće biti u potpunosti zadovoljan, niti će se osećati oštećenim.

Zbog toga dobija ponudu da preuzme vođenje Fonda za kompenzaciju žrtvama, u cilju određivanja formule po kojoj će se unesrećeni i naslednici poginulih biti finansijski kompenzovani. Taj zadatak je nezahvalan kako za samog Fajnberga, naviknutog na racionalni, matematički pristup, tako i za tadašnju administraciju koja anticipira haos ako dođe do klastera privatnih tužbi protiv avio-prevoznika koje bi mogle obogaljiti kompletnu ekonomiju. Pritom ne treba zaboraviti da je Fajnberg bio demokrata i čak bivši šef kabineta senatora Teda Kenedija, što će reći opozicija Bušovoj administraciji. Ali on zadatak prihvata, uz dodatni uslov da radi besplatno, što znači da je za njega to etičko, a ne političko pitanje.

Ono što Fajnberg u početku nije u stanju da shvati je da će se zapravo baviti emocijama, kako pojedinaca, tako i cele nacije potresene događajima, a tu matematičke formule namenjene distinkciji koliko vredi život domara, a koliko direktora. Naravno, opoziciju dobija iz svih slojeva, od proletera do bogataša, i od porodica direktnih žrtava, pa do vatrogasaca i radnika hitne pomoći koji su se razboleli čisteći teren. Pritisak na njega vrši kolega Li Kvin (Tejt Donovan), da prihvati ponudu za oštriju finansijsku distinkciju, dok se široki front građana udružuje pod vođstvom aktivističkog advokata Čarlsa Vulfa (Stenli Tuči).

Hoće li se Fajnberg i tim njegovih saradnika među kojima se izdvajaju „desna ruka“ Kamil Biros (Ejmi Rajan) i pridošlica iz kancelarije u WTC-u Prija Kundi (Šunori Ramanatan), uspeti da se izbore sa izazovima i dobiju poverenje 80 procenata oštećenih u roku od dve godine i time sprečiti „masne“ privatne tužbe? Hoće, ako shvate da su to sve ljudske priče. Poput priče čoveka koji je izgubio ljubavnika u Pentagonu, a kojeg ljubavnikovi roditelji mogu da isključe iz kompenzacije. Ili priče brata (Kris Tardio) i udovice (Laura Benanti) poginulog vatrogasca.

Kao film po istinitim događajima, ,,Worth“ zapravo ne donosi ništa novo na polju rasprave o 11. septembru, ali mu to nije ni bio cilj. Isto vredi i u svetlu etičke rasprave o tome, može li se i treba li se vrednost ljudskog života izražavati u novcu. Pa čak ni na dramaturškom nivou, jer se ova doku-drama komotono može podvesti pod etiketu filmova o hladnokrvnim i hladnim racionalistima koji pronalaze svoje srce. To i ne treba da čudi, imajući u vidu da je scenarista Maks Borenstin poznat po radu na filmovima o Godzili i King Kongu, pa da verovatno sa doku-dramom kao žanrom nema dovoljno iskustva da bi pokušao da ide mimo školskih konvencija.

Na emocionalnom nivou, međutim, film je bolji od toga. Zasluge za to pripadaju rediteljki Sari Kolanđelo koja uspeva da pronađe ljudski ugao kod svih od mnoštva likova, koji ovde imaju neki lični ili profesionalni interes. Kamera iz ruke i paleta smeđe-sivih boja ovde savršeno služi svrsi i sjajno diktira generalni neveseli, čak i pomalo mračni ton. Takav pristup zapravo ne treba da čudi, imajući u vidu da se njen prvenac ,,Little Accidents“ (2014) bavio sličnom tematikom i moralnim dilemama, samo na nižem nivou rudarske nesreće i lanca „manjih“, ličnih nesreća kao njenih posledica. Razlika je, međutim, u tome da je u svom prvencu Kolanđelo žrtvovala priču radi atmosfere, što ovde nije slučaj.

„Worth“ je impresivan film i na glumačkom nivou, što takođe nije iznenađujuće, a za to u vidu moramo imati i drugi film Sare Kolanđelo, ,,The Kindergarten Teacher“ (2018) u kojem je do savršenstva razigrala Megi Džilenhol. Ovde to čini s Majklom Kitonom koji uspeva da ostvari jednu od najboljih uloga u karijeri, koja je i inače u uzlaznoj putanji još od revitalizacije kod Injaritua u filmu ,,Birdman“ (2014). Sada, međutim, nemamo autoreferentnost i autoparodiju kao oruđa za ubiranje relativno lakih poena kod publike, već je Kitonov zadatak mnogo teži jer zapravo igra relativno antipatičan lik koji je istovremeno i mlitav i krut, obavijen u profesorsku distancu i gordost, ali svejedno uspeva da postigne da se mi saživimo (i) sa njime. Kiton je uparen sa vrlo bogatom galerijom glumaca u sporednim i epizodnim ulogama (Stenli Tuči je očekivano odličan u ovakvom tipu uloge finog, ali nepopustljivog čoveka, Ejmi Rajan je više nego solidna u svojoj ulozi, a manje poznati Laura Benanti i Kris Tardio mogu se ispostaviti i kao otkriće filma). Sara Kolanđelo ih sve precizno vodi kroz likove i odnose sve do izuzetnog glumačkog rezultata.

Na kraju, ,,Worth“ možda nije jedan od onih filmova za dugo pamćenje, niti je spektakl koji zahteva veliko platno za potpuni angažman gledaoca. Zapravo, njegova publika van Amerike zapravo i nije tako brojna. Ali, poput Fajnbergovih kompromisa, niko njime neće biti nezadovoljan, niti će smatrati da su ta dva sata izgubljena. Iskupljenje za tipskost u vođenju priče ćemo svakako naći u dobroj glumi i kanalisanju emocija.