The Two Popes

kritika objavljena na XXZ

2019.

režija: Fernando Meirelles

scenario: Anthony McCarten

uloge: Jonathan Pryce, Anthony Hopkins, Juan Minujin

Iako još ne žanje nagrade u onim prestižnijim kategorijama, Netflix marljivo skuplja nominacije. I jedno i drugo je stvar politike, ali i taktike. Čini se da "streaming" produkcijski gigant ima tačno razrađen plan koje će od svojih filmova poslati u bioskope i kada. Od tri najprominentnija Netflixova filma koji su se ove godine našli u konkurencije za nagrade, The Irishman, Marriage Story i The Two Popes, poslednji je nekako najdiskretniji i najviše "televizijski" u svom izrazu, što samo po sebi nije loše, naročito kada se film oslanja na glumačke izvedbe dvojice velikana kao što su Jonathan Pryce i Anthony Hopkins, obojica u konačnici nominovani za Oscare za svoje uloge.

Većina radnje filma smeštena je u okruženje razgovora koji je tadašnji Papa Benedict XVIII vodio sa svojim budućim naslednikom, argentinskim kardinalom Jorgeom Mariom Bergogliom, a koji se tiče predloga potonjeg da odstupi sa biskupskog mesta i "zaduži" kakvu župu ne bi li mogao ponovo raditi neposredno s ljudima. Kao što znamo, to se odstupanje nije dogodilo, već je nedugo zatim odstupio upravo Benedict, odnosno Joseph Ratzinger, a Bergoglio je postao prvi Papa iz Latinske Amerike, prvi papa iz reda Juzuita i prvi Papa koji je uzeo ime Francisco po svecu asketi.

Ratzinger je od samog početka svoje vladavine bio kontroverzna figura, kako zbog svoje nacističke prošlosti (premda on tvrdi da je pristupio Hitler Jugendu protiv svoje volje) i konzervativnih dogmatskih stavova (naročito po pitanju homoseksualnosti, abortusa i razvoda braka), tako i zbog onoga šta je, odnosno nije činio kada su crkvu potresli skandali, kako interni (pronevere novca), tako i eksterni (brojne afere o pedofiliji). Suprotno njemu, "akademskom" tipu koji je vrlo malo vremena proveo baveći se opipljivim, realnim stvarima, Bergoglio je bio i ostao više "narodski", pratio je fudbal i plesao tango, bio u stalnom kontaktu s ljudima i sebi prebacivao greške iz prošlosti. Uprkos razlikama u ideologiji, dogmatskim i životnim stavovima, njih su dvojica postali i ostali prijatelji.

Njihovim ljudskim odnosom, više nego crkvenim pitanjima, bavi se i film čiju režiju potpisuje Fernando Meirelles, brazilski reditelj filmskoj publici poznatiji po filmovima dosta drugačijeg senzibiliteta poput City of Gods i The Constant Gardener. The Two Popes se najviše može okarakterisati kao ne preterano teška drama sa nekoliko humornih momenata, ali i iskoraka prema filozofskoj i teološkoj raspravi u kojoj dvojica glumaca moraju da sarađuju i da se nadmeću igrajući dve distinktivne javne ličnosti. Zbog scenarija Anthonyja McCartena (Darkest Hour, The Theory of Everything) punog sočnih i mesnatih replika, kao i zbog glume dvojice veterana, ova dvosatna "parlaonica" je ugodna za gledanje.

To, naravno, ne znači da je operisana od sve težine, premda je akcenat u principu na ugodnim momentima muškog prvo rivalstva, a kasnije i prijateljstva, a "televizijsko", odnosno "streaming" poreklo ne oduzima filmu artističku raskoš i autorski komentar koje Meirelles uspeva da na diskretan način progura kroz film. Recimo, "flasback" scene smeštene u Buenos Aires za vreme vojne hunte vizuelno jako odudaraju od ostatka filma, nasuprot letnjoj paleti živih boja imamo oštre crno-bele kontraste, dok poneki od situacionih kadrova kojim se otvaraju scene naglašavaju neznatnost naših likova u odnosu na velelepno zdanje papske letnje rezidencije, a time i njihovu ljudskost.

Čini se da, razvijajući likove i dajući im pozadinske priče, i Meirelles i McCarten favorizuju Bergoglia, što znači da se Anthony Hopkins u ulozi Ratzingera mora više i odlučnije boriti za mesto na ekranu, što mu ne pada teško, čak se videlo da uživa u pojedinim momentima improvizacije, kao što je to onaj sa picom koju halapljivo jede, otvarajući prostora za jedan distinktivan meta-momenat. Jonathan Pryce kao Bergoglio, pak, ima zadatak da pronađe pravi balans kako nadzemaljska dobrota njegovog lika ne bi prerasla u karikaturu, a mudrost u ludost.

Još jedan od nedostataka koji se može zameriti filmu može biti i manjak odlučnosti da se adresiraju problemi unutar crkve, poput stava o pedofiliji među sveštenstvom i izostanka reakcije, što se vidi i u utišavanju tona kada se razgovor između dvojice protagonista povede o tome. Tu Meirelles i McCarten svakako mogu biti oštriji u reimaginaciji susreta dvojice Papa, ali onda bi The Two Popes bio drugačiji film, kritičniji, subverzivniji. Ovako, kao pre svega priča o prijateljstvu dvojice muškaraca i njihovom međusobnom uvažavanju razlici u stavovima uprkos, ostaje na liniji poruke mira i humanosti. Stvarne ili lažne, u slučaju filma, kao i kad je odašilje sama crkva, prosudite sami.

A Film a Week - Super Me / Qi Huan Zhi Lv

previously published on Asian Movie Pulse

It rarely happens in the film world that a filmmaker has a debut and sophomore feature all in the same year and in span of a few months. Screenwriter by trade with some TV and one feature film credit under his belt, Zhang Chong debuted as a director with a fantastic, slightly operatic cautionary tale-type drama "Super Me" that world-premiered at Sitges before its distribution at home turf in China and the subsequent festival run, where we caught it at Paris International Fantastic Film Festival by the courtesy of Fortissimo Films. Zhang’s second feature, co-directed with Zhang Bo, "The Fourth Wall", was awarded the Bronze Pyramid at Cairo, and will be the topic of some other review.

"Super Me"’s protagonist, Sang Yu, played by the young Taiwanese actor Wang Talu (also known as Darren Wang), seems like a perfect man for a modern day Chinese and global capitalism: highly motivated and able to work constantly under severe stress, but his lifestyle is beginning to take a toll on his mental health. He has not been sleeping for more than six months. As soon as closes his eyes, a masked demon comes to kill him in his dreams, so he wakes up in terror. He is at his wits’ end, having already lost his job, a place to sleep and a primary mean to earn his rent – his computer.

Then he realizes that he has a super-power to bring some objects from his dreams back to reality. Since they are all antiques and treasures, he becomes rich over night. And as he progresses as a proper Indiana Jones of the dreamworld, being more and more in control of his dreams, he gets richer and richer, more and more successful and famous. That draws the attention of some interested parties, like his former work partner San Ge (Cao Bingkun) and a relentless coffee-shop owner Hua Er (Song Jiu) who serves as his love interest from early on, but also a cohort of gangsters lead by the ruthless Qiang Ge (Wu Gang).

By its looks and mechanics, "Super Me" is a typical case of mainland Chinese repertoire movie aimed at wide audience. It is operatic in tone, powered by overly expressive acting on the verge of affectation especially by Wang and laced with plenty of cheap-looking, but still efficient CGI and with the emotion dictated by way too loud and overused music cues. However, it is nice to look at, thanks to the camerawork by Saba Mazloun and the set design by Giancarlo Derchie, easy to follow and overall an interesting watch for a period of time.

What it works against it are the dramaturgical laws, which is strange, knowing Zhang’s background as a screenwriter that he projects even to his protagonist. The trouble is that we as the audience know that there has to be some flip side to Sang’s overnight richness, but Zhang takes too much time to get to the point, insisting on repetitions with minimal gradation instead. Truth to be told, the montage sequences Zhang relies on are not repetitive themselves, but their point is pretty much the same. Also, the love story never kicks in properly, and the same goes for the meta-moment of Sang and San Ge being the film professionals.

Nonsensical ending with a number of plot twists thrown at the audience does not help either, since it is more or less a late attempt to add some layers to a simple story that should remain simple in its basic construction. The story needed more work on the details within it, action sequences could be longer (since it seems Zhang enjoys directing them), while the whole effort in making a point on a universal level seems a bit uncalled for. But even so, "Super Me" is not a complete waste of time.

Dark Waters

kritika objavljena na XXZ

2019.

režija: Todd Haynes

scenario: Mario Correa, Matthew Michael Carnahan (prema novinskom članku Nathaniela Richa)

uloge: Mark Ruffalo, Anne Hathaway, Tim Robbins, Bill Pullman, Bill Camp, Victor Garber, Mare Winningham, Louisa Krouse

Teflon. Ispostavilo se da vas vaš omiljeni tiganj može ubiti zato što njegova presvlaka sadrži kancerogene materije. To više i nije neka naročita novost, a nju smo, kao i obično, saznali iz medija gde je dospela zahvaljujući upornosti jednog čoveka koji je predstavljao grupu obespravljenih ljudi u borbi za istinu i satisfakciju protiv korporativnog giganta, kako to u filmovima ovog tipa obično biva, što je i tema filma Dark Waters koji nekako nije dovoljno odjeknuo da bi se o njemu govorilo u sezoni nagrada, a čiju režiju potpisuje izuzetno cenjeni Todd Haynes.

Mala digresija pre nastavka. Pečenje šnicli u kućnoj radinosti uglavnom nema smisla bez teflona. Limeni ili, još bolje, gvozdeni emajlirani tiganji mogu vršiti posao neko određeno vreme dok se usled lepljenja i ribanja presvlaka ne sastruže, a keramika i staklo tek nemaju smisla i po pitanju lepljenja i po pitanju ukusa. Opet, je li rizik od raka dovoljna cena koju smo spremni platiti zarad hedonizma? Hoćemo li zapaliti još jednu cigaretu da o tome razmislimo?

Priča počinje početkom 90-ih godina prošlog stoleća (uvod je, doduše i pomalo štrčeće lociran u 70-te, ali priča će se ubrzo vratiti i na to) kada Wilbur Tennent (Camp), farmer iz ruralno-šljakerskog gradića Parkersburg, savezna država West Virginia, dođe u kancelariju korporativne advokatske firme u Cincinnatiju, savezna država Ohio, ne bi li sa jednim od zaposlenika, Robom Bilottom (Ruffalo) koji je u ranije pomenutom gradiću odrastao. Tema razgovora je mogućnost tužbe protiv velike korporacije DuPont koja je, ispuštajući hemikalije u vodu, nanela štetu celom gradu i regionu, trujući stoku i ljude.

Problem je tu dvostruk. Sa jedne strane, Bilott je zaista ekspert za ekološko pravo, ali je u svom životu radio uglavnom za drugu stranu, odnosno branio je korporacije od tužbi za štetu, a njegova firma bi se radovala ako bi privukla korporaciju DuPont u svojstvu velikog i bitnog klijenta. Sa druge strane, Parkersburg u principu živi od DuPonta koji drži i pokreće celu lokalnu ekonomiju, pa je pitanje koliko bi tužba tu urodila plodom.

Bilott prihvata slučaj po sistemu "realnost je realnost, ali uspomene iz detinjstva su uspomene iz detinjstva" i postaje nešto stručnija i svedenija varijacija na temu Erin Brokovich, igrajući za raju, ali ne zanemarujući taktiku. U tome, barem do neke tačke, ima podršku svog šefa Toma Terpa (Robbins) i svoje požrtvovane, a zapostavljene žene (Hathaway), te pomoć lokalnog advokata Harryja Deitzlera (Pullman). Bilott je takav tip da će ići do kraja, odlaziti na večere ne bi li nešto priupitao korporativnu glavešinu (Garber) koja ga izbegava, a na putu do pobede je spreman da žrtvuje i svoje psihičko i fizičko zdravlje. Epilog priče je da je DuPont na kraju morao da plati nekoliko "masnih" i zapravo sve "masnijih" odšteta dok kompanija nije pristala na kompromis koji ju je koštao nekih 600 miliona dolara.

Todd Haynes, inače autor koji se po pravilu bolje snalazi u indie okruženju i sa filmovima smeštenim u određeni period manje ili više bliske prošlosti gde se pojedinac sukobljava sa društvom, odnosno njegovim reakcionarnim elementima (homofobija, rasizam), ovde je gotovo neprepoznatljiv, odvodeći film u pravcu standardne hollywoodske sudske drame po istinitom događaju. Pa opet, dodirne tačke sa autorovim filmovima nisu baš nevidljive, naročtio kada je reč o filmu Safe koji za protagonistkinju ima domaćicu osetljivu na razne hemikalije. Takođe, Dark Waters je tip filma koji bi svojim stavom nepoverenja prema spletu vlasti i kapitala savršeno pasao i među paranoidne trilere 70-ih i među njihovu reinkarnaciju 90-ih, dok mu hladna, sivo-plava paleta boja izvrsno pristaje.

Svoju dodatnu vrednost da ga digne iznad proseka Dark Waters crpi i iz glumaca. Anne Hathaway je, doduše, svedena na stereotip zapostavljene supruge, ali je zato prilično ugodno ponovo videti Tima Robbinsa na velikom ekranu sa kojeg u poslednje vreme često odsustvuje. Bill Pullman od relativno male epizode uspeva da ostvari mesnatu ulogu, Bill Camp toliko dobro skida težak seljački akcenat da su titlovi neophodni da bi ga razumeli, a Victor Garber sjajno kanalizira stav bogataša uverenog da čini dobru stvar, a da pritom nema pojma o posledicama koje njegovo činjenje i nečinjenje ostavljaju.

Pa opet, Dark Waters je film koji u potpunosti na svojim plećima iznosi Mark Ruffalo koji je možda postao i neka vrsta tipskog izbora za intelektualce koji se bore protiv nepravde u sistemu zahvaljujući svojoj ulozi u filmu Spotlight Todda McCarthyja gde je igrao novinara koji raskrinkao pedofiliju u okvirima Katoličke Crkve u Bostonu i okolini. On je zaista tip glumca kojem stoje ti zamišljeni likovi koji deluju kao da "kasno pale" i kojima treba vremena da progovore, ali ne zato što su tupi, nego zato što se usuđuju pitati ono što drugi pre njih nisu, pritom pazeći na formulaciju. Ovde je izvrstan i sasvim u skladu sa tipom svog lika koji možda neće biti "narodski" poput Erin Brokovich, niti će dobiti priliku da izdeklamuje završnu reč "za Oscara", ali je zato sasvim na liniji intelektualnog integiteta i poštenja, što je sasvim dovoljan razlog da se Dark Waters pogleda.

The Voice / Glas

kritika objavljena na XXZ

2019.

režija: Ognjen Sviličić

scenario: Ognjen Sviličić, Marijana Verhoef

uloge: Franko Jakovčević, Belma Salkunić, Petra Krolo, Karla Brbić, Barbara Vicković, Goran Bogdan, Mia Petričević, Josip Lukić

Problem konzervativne rekonkviste u većini post-komunističkih zemalja teško je čak i adresirati jer se dotična pojava ponaša kao vrlo sofisticirani virus koji mutira čim pomislimo da smo pronašli pristup koji tu štetu neutralizuje. Takvo stanje stvari se itekako vidi u Hrvatskoj čija je novija istorija još komplikovanija od one u, recimo, Mađarskoj ili Poljskoj, pa sudar konezervativnosti i moderniteta izgleda još paradoksalnije. Taj sraz studira Ognjen Sviličić u svom najnovijem filmu Glas koji je nakon svetske premijere u Busanu i evropske u Varšavi došao u domaće kino-dvorane, dok će se publika u Srbiji strpeti do Festa.

Sviličić, inače plodniji kao scenarista nego kao reditelj, ovde bira kombinovani pristup koji balansira između studije slučaja i didaktičnosti, gradeći ga oko sukoba u koji upada „novi momak” u katoličkom internatu sa novom sredinom oličenom u vršnjacima i autoritetima. Momak se zove Goran (Jakovčević), do tada je živeo sa svojom samohranom majkom (Vicković) u Splitu i recimo da dolazi sa reputacijom buntovnog, što samo po sebi nije ništa neobično za tinejdžere. Takvom životu je došao kraj jer majka odlazi da radi na kruzeru, a Goran zapravo nema kamo da ode – otac nije u priči, a to nisu sasvim ni rođaci.

Prvi susret sa domom se čini ugodnim: osoblje je ugodno, opremljenost izvrsna, a drugari su prijateljski nastrojeni. Direktorka doma Danijela (Salkunić) demonstrira „meku moć” i uspostavlja autoritet bez podizanja glasa, ali je ipak jasno da govori s visoka, naročito u trenucima kada se napola šali. Osim drugarskog prozivanja i spuštanja, čini se da nije problem ni to što se Goran, za razliku od svih ostalih, ne moli pred ručak. Uostalom, ta molitva je jedina stvar koja isprva deluje rigidno jer se u domu i momci i cure oblače kako hoće, vise na telefonima, piju, žuraju, konzumiraju pornografiju i sve u tom stilu.

Goranov problem je, čini se, što nije uspeo da se savlada u ključnom trenutku. Njemu je, naime, dodeljena uloga Josipa u priči o rođenju Isusovom, a on je već na prvoj probi izjavio za tekst da je glup i nelogičan (kako je to Marija devica, a trudna?), čime je povredio kolektivna verska osećanja, kako svojih drugova, tako i uprave. Goran će, međutim, čvrsto ostati na ateističkim pozicijama i neće popustiti pritisku rulje, suptilnom koji uključuje Bibliju za decu u svrhu lektire ili manje suptilnom koji uključuje batine, autoriteta u domu oličenog u direktorki i ostatku osoblja, autoriteta sa strane (pojavljuje se i blagoglagoljivi župnik), pa čak ni svojoj familiji – majka ionako nema vremena za njegove šarade, a ujak i ujna (Goran Bogdan i Mia Petričević kao namig prema filmovima Agape i Ne gledaj mi u pijat sa kojima bi Glas mogao da deli zajednički univerzum hrvatske realnosti) mu jedino savetuju da se komformira i ne izdvaja iz gomile.

Ono što je centralna misterija filma koju Sviličić nema nameru da do kraja razreši je Goranova motivacija za takvo ponašanje, a ta se nedorečenost može smatrati i jednim od retkih problema u filmu. Naime, Goran sve vreme ostaje enigma od lika (mladi Jakovčević je očito instruitan da glumi u mikro-registru, sa večito istim izrazom lica), njegova pobuna nijednom nije artikulisana i sve se komotno može otpisati kao inat koji je sam sebi svrha, tinejdžerski bunt ili prosto reakcija na iritaciju opšte prakse. Sviličić kroz likove svih ostalih postavlja klišeizirana pitanja koja teško da bi neko u tom obliku zaista postavio, ali zato kroz Goranov znakovito ćuti.

Čini se da je posve namerno pravi primer studije ostavljen u pozadini i dat u detaljima koji se isprva čine kao da tu ne pripadaju, poput LED lampicama osvetljene kapelice u domu koja je epitom kiča ili govorancijama koje direktorka čita ili tera druge da čitaju, a koje su primeri klasične i nimalo sofisticirane indoktrinacije. Jedan od njih se odnosi na sukob između „hodača za život”, odnosno ekipe protiv abourtusa, i levičarskih demonstranata u kojem su, jasno, simpatije direktorke na strani religioznih fanatika kojima ustavne slobode ne znače ništa. Drugi je, pak, imputiran pokojnom papi u kojem on upozorava na „zlo s Istoka, Zapada i Juga”, odnosno afričke i arapske izbeglice. U tim trenucima Sviličićev film efektno pokazuje stepen normalizacije koji su zaumne, fundamentalističke ideje doživele i dokle su se infiltrirale u društvo da egzistiraju uporedo sa izletima na more, Vojkom V, pornićima pred spavanje i brzim internetom.

Sviličić u filmu uspeva da se referira i na druge situacije i stvari, recimo sasvim intuitivno stavljajući mladog reditelja Josipa Lukića u epizodnu ulogu i oslanjajući se na usluge Lukićevog direktora fotografije Marinka Marinkića koji na sebi svojstven način od užarenih dalmatinskih pejzaža i hladnijih, racionalnijih enterijera stvara kulisu za sukob svetova. Intuitivna odluka da se uglavnom osloni na glumačke usluge neprofesionalaca se pokazala dobrom, naročito u smislu balansa između individualnog i grupnog mentaliteta. Glas je tako kompleksan i slojevit portret hrvatske neprijatne stvarnosti koji ne bi bilo loše pogledati još koji put i koji se može pokazati vrlo poučnim na neočekivanim mestima.

A Film a Week - Lorni - The Flaneur

previously published on Asian Movie Pulse

For the most of the people, the first that comes to mind when the cinema of India is mentioned is Bollywood. Those with a broader cinematic knowledge will think of the Indian New Wave. But "Lorni - The Flaneur", a feature debut by Wanphrang K. Diengdoh is something that defies all the expectations: a micro-budgeted, guerilla-filmed noir set in a peculiar surroundings of the city of Shillong and its diverse cultural milieu. The film avant-premiered at home, at the 14th edition of Habitat Film Festival in New Delhi in May, before its official World Premiere in the First Features Competition at Tallinn Black Nights Film Festival.

Shem, played by Adil Hussain of "Life of Pi" and "Hotel Salvation" fame, is an unlicensed private investigator (the first term in the title is a Khasi-language word for an inquisitive person who knows what is going on in community) who spends his days idling (hence the second part of the title) at a local joint in the town of Shillong in the hilly state of Meghalaya in the North-Eastern part of India. His "half-breed" origins make him both a perfect insider and outsider in the Khasi-dominated local culture and the perfect man for the job of investigation of the disappearance of the missing cultural and mythical artefacts stolen from a local well-to-do household. Soon enough, the investigation takes the turn from reality towards the surreal realm of dreams, alcohol-infused hallucinations and the folklore myths...

The film's basis consisting of integral noir genre elements like the jaded, lonely detective who explains his moves and thought process in the voice-over narration, a strange mission, a proper femme fatale, some local informants and unlikely suspects is immersed into an out-of-ordinary setting of a culturally specific Indian city that is big enough to support a detective-type of story, but small enough to maintain the authenticity and the culture of gossiping. Apart from shooting the whole film in the guerilla fashion in just 24 days on a shoestring budget, Diengdoh's heroic work reflects in the fact that the elements of the local culture are masterfully interwoven, so the film cannot be written off as a piece of pastoral exoticism: the treatment of languages (a mix of Khasi, English and Hindi) heard in conversations, the culture, the philosophy and the visual identity of the place, captured through the lens of the cinematographer Paramesh Deka, feels organic in "Lorni - The Flaneur".

Diengdoh is a multi-disciplinary artist with the background in short and documentary filmmaking, music and performance arts, as well as a cultural activist in the #khasinewwave movement, do it does not come as a huge surprise that he did most of the technical and creative work on the film himself. "Lorni - The Flaneur" was his brainchild from the start and he developed it for ten years as a film and as a graphic novel. Apart from writing and directing it, he also served as his own editor and composed the original score and the songs seen and heard in the film himself, while also performing them with one of his bands, Nion.

Diengdoh's cast of local non-actors blends perfectly with the surroundings, adding another layer of authenticity to the story, while the only real star, Adil Hussain, serves perfectly as their leader and anchor, drawing the viewer's attention to himself. In the end, "Lorni - The Flaneur" is a completely original piece of filmmaking that innovates the noir genre and a pleasant, smooth and fun watch, which makes it compulsory for anyone who calls himself a cinephile.

The Good Liar

kritika objavljena na XXZ

2019.

režija: Bill Condon

scenario: Jeffrey Hatcher (prema romanu Nicholasa Searlea)

uloge: Ian McKellen, Helen Mirren, Russell Tovey, Jim Carter, Mark Lewis Jones

Granica između "aerodromske / plažne" pero-lake literature i one legitimne ponekad zna da bude mutna, što je posebno slučaj sa žanrom trilera. Srećom, tom žanru medij filma savršeno odgovara, pa nije redak slučaj da komad trivijalne književnosti dobije filmsku adaptaciju koja ga uzdiže i daje mu na ceni, ma koliko neke konvencije, što književnog medija, što žanra, radile protiv njega. Koliko je to slučaj sa romanom The Good Liar Nicholasa Searlea i sa filmskom adaptacijom Billa Condona za koju je scenario napisao Jeffrey Hatcher, može se raspravljati. I u toj raspravi treba najozbiljnije uzeti u obzir njene glavne favorite, britanske glumce zlatne generacije Iana McKellena i Helen Mirren koji konačno dobijaju priliku da glume zajedno i jedno nasuprot drugom.

Roy (McKellen) i Betty (Mirren) se upoznaju preko "dating" aplikacije u montažnoj sekvenci preko koje ide uvodna špica, pritom se, sasvim prema nepisanim pravilima igre, lažno predstavljajući i skrivajući poneki detalj o sebi. To će sve pasti u vodu kada se upoznaju i uživo, na večeri, gde će razmeniti prava imena i otkriti sasvim normalne sitne ljudske navike kao što je to povremena konzumacija alkohola.

Veza koju zatim započinju nije odmah romantične prirode, već dvoje starijih i usamljenih ljudi (ona je udovica, on nije u kontaktu sa svojom porodicom) prosto prave društvo jedno drugome i u tome uživaju. Na jednom od ranih sastanaka, oni odlaze da gledaju Inglorious Basterds, što je za mehaniku radnje bitno jer će se Betty otkriti kao penzionisana univerzitetska profesorka istorije (što označava pripadnost određenoj klasi), ali služi i kao namig na dešavanja rezervisana za poslednju trećinu i rasplet filma koji ima veze sa Drugim svetskim ratom. Zapravo, sve ide po planu i prema očekivanjima, Roy se useljava u Bettynu gostinsku sobu, a jedini koji diže glas protiv veze je njen zaštitnički nastrojeni unuk Stephen (Tovey), student istorije čija je akademska teza arhitektura Alberta Speera, što je još jedan signal prema istorijskom okviru Drugog svetskog rata.

Ispostavlja se da je Stephenov osećaj ispravan i da Roy nije penzioner blage naravi, već da je čovek sa interesantnom prošlošću vezanom za sigurnosne službe, ali i sa ništa manje zanimljivom sadašnjošću kao karijerni prevarant koji zajedno sa svojim računovođom Vincentom (Carter) pelješi ne samo ulagače sklone rizičnim, polu-legalnim poduhvatima, već i ranjive udovice. Nama je to jasno bezmalo od samog početka filma, a Betty, "teška" blizu 3 miliona funti, može poslužiti kao njegov "penzioni fond" i proverbijalni poslednji veliki posao kada oboje sva sredstva prebace na zajednički račun koji će on isprazniti. Međutim, sva je prilika da Betty nije ni izbliza naivna i dosadna kakvom se predstavlja.

Postoji nešto sa percepcijom finansijske prevare kao vrhunskog zločina bez žrtve u kojem se računi svode između pohlepnih pokvarenjaka i ništa manje pohlepnih naivaca. Dodatno zaogrnuto velom pero-lake romanse koju sa integritetom guraju dvoje izuzetnih glumaca čiji su likovi dovoljno profilirani (sa po par osobina i naznaka prošlosti i sadašnjosti), a opet savršeno "vazdušasti" da ih je moguće interpretirati na inspirativan način, tako nešto je dovoljno da film dogura do trećeg čina i njegovih preokreta.

To je, pak, naseleđena slabost iz izvornog romana, ali iz celog žanra trivijalnih trilera, koja se ne manifestuje samo na nekim nelogičnostima u mehanici zapleta i raspleta, kao i u pojedinim vizuelnim i verbalnim "migovima" koji su tu samo da usmeravaju radnju, već i po tome što se ti ključni obrati ne čine zasluženima, već su tu zato što "tako piše u scenariju". U svemu tome je možda najveća šteta što je Drugi svetski rat sveden tek na kulisu za neke od tih navodno iznenađujućih otkrića, a takođe je propuštena prilika da se ozbiljnije pozabavimo generacijom koja je u njemu aktivno učestvovala ili mu makar neposredno svedočila, te njenim traumama koje je nosila do starosti.

Pa ipak, u režiji Billa Condona koji svaki posao radi korektno, bilo da je reč o ozbiljnijim dramama sa prizvukom biografskog za stariju publiku (Gods and Monsters, Kinsey, Mr. Holmes), bilo da je reč o "no-name" televizijskim i video-filmovima, ili, pak, o čistoj komercijali (Dream Girls, novi Beauty and the Beast), The Good Liar je korektan, iako ne impozantan film koji treba pogledati. Ian McKellen, koji je sa rediteljem radio već na Gods and Monsters i Mr. Holmes, i Helen Mirren su apsolutno savršeni i sami bi poslužili kao dobar razlog za gledanje filma, pa bio on ekranizacija jeftinog trilera, telefonskog imenika ili finansijskog izveštaja. Ovde naprosto briljiraju u doziranju emocija, strahova, tajni i laži, kao i u međusobnom nadmudrivanju i glumačkom nadigravanju.

The Corporation / Korporacija

kritika objavljena na XXZ

2019.

režija: Matej Nahtigal

scenario: Zoran Benčič

uloge: Primož Vrhovec, Uroš Fürst, Jana Zupančič, Ivo Barišič, Jelena Perčin, Borut Veselko, Katarina Stegnar, Lejla Korać, Matija Vastl, Niko Goršič, Pia Zemljič, Marinko Prga

Pre četiri godine je produkcijska kuća Lignit na neki način dovela film noir u Sloveniju sa filmom Case Osterberg (domaćeg naziva Psi brezčasja, prevodivog kao Bezvremenski psi) kao stilskom vežbom "hard boiled" noira po striktnim američkim uzorima. Reč je tu o kreativnom kolektivu koji je operisao van ustaljenih filmskih kanala i koji je zanat pekao na rock sceni: scenarista Zoran Benčič je zapravo pisac i lider rock sastava Res Nullius, reditelj Matej Nahtigal se kalio režirajući njihove spotove, a i producent Tomi Matič je bio član grupe. U konačnici, Case Osterberg je bio efektniji kao pokazna vežba da je film noir moguće snimiti u Sloveniji i van sistema, nego što je to bio kao celovit film: naprosto, čvrsti žanrovski kanoni u tekstu nisu najbolje funkcionisali lingvistički, a ni u pretpostavljenom kontekstu, ali su Nahtigal, Benčič i Matič pokazali potencijal za nešto bolje i veće od toga.

Sada smo to dočekali sa filmom Korporacija koji je ovog puta snimljen u sistemu, i to u slovenačko-hrvatskoj koprodukciji, na lokacijama u Velenju, Ljubljani i Zagrebu, uz jedan izlet do Kočevja i sa makar pristojnim budžetom koji je omogućio da film produkcijski, stilski i vizuelno štima, a da mnoštvo lokacija tvori jednu zaokruženu geografiju koja nema nužno veze sa onom našom, običnom. Takođe, ovde se generički internacionalna imena likova u centralnoevropskom ključu i mesta (imenuju se samo Metropola i Provincija) još bolje uklapaju u priču o korupcionaškoj mreži između policajaca, kriminalaca, političara i tajkuna nego što je to bilo u Nahtigalovom prethodnom filmu. Američki uzori su potisnuti pomalo u drugi plan i zamenjeni evropskim, u vizuelnom smislu skandinavskim, a politički triler u centru zbivanja pogađa čak i one mete koje nije prevashodno gađao.

Leon Gal (Vrhovec) je neotesani policijski inspektor kakve viđamo i na ulici, a ne samo na filmu. U skladu sa žanrom, on ima problem sa autoritetima, ali zato ispravan moralni kompas i mračnu prošlost koja je oblikovala njegove veštine plivanja među sitno-kriminalnim polusvetom i koja mu je glavna motivacija da se upetlja u slučaj koji je iznad njegovog nivoa odlučivanja. Reč je o sumnjivom građevinskom projektu u kojem učestvuju gradske vlasti i tajkunska korporacija kojim će na mestu naselja baraka u kojem je on odrastao biti podignut najnoviji i najmoderniji trgovački centar, a njegovi nekadašnji susedi će završiti na ulici. I zaista, uzalud su i saveti njegovog šefa Urbana Pavlova (Fürst) koji zna da pliva i sa krupnijim ribama i briga i supervizija partnerke Kaje (Zupančič) koja voli da igra po pravilima, Gal je krenuo putem uništenja, pritom potencijalno ugrožavajući i sve sebi bliske, uključujući i svoju ljubavnicu, elitnu prostitutku Veroniku (Stegnar) i njenu maloletnu kćerku Alex (Korać) i starog pozorišnog glumca Svena (Barišič) koji je jedina očinska figura koju je on ikada imao.

Njegova istraga kriminalne hobotnice vodiće preko jednog dokumenta koji je po svemu sudeći falsifikat, a koji je verovatno i zataškan jednim starim trostrukim ubistvom zamaskiranim u saobraćajnu nesreću. Leonova upornost, preka narav i prakse da nestaje i pojavljuje se kako mu padne na pamet najviše brige, pak, zadaju njegovom šefu, naročito kada Gal jednom prilikom nestane na duže vremena. Urban je, pak, u moralnoj nedoumici jer će mu pakt sa politikom i tajkunerijom oličenom u familiji Rihter koju čine otac Roland (Veselko) i "fatalna" kći Brigita (Perčin) doneti željno čekano unapređenje, a opet, rezultati Leonove istrage se ne mogu tek tako ignorisati...

Mešavina noir krimića i političkog trilera nije tolika novina u globalnim kinematografskim okvirima, ali na lokalnom nivou u neku ruku ipak jeste, premda se taj spoj u poslednje vreme probija na televiziji, tako da je Korporacija promptno dobila nadimak "slovenački Chinatown". To nije bez osnova, naročito ako se povuku paralele između likova, ali opet je pristup malo drugačiji i svedeniji. U svom scenariju Benčić uspeva da bez problema podvali štos sa zamenom glavnog junaka u drugoj polovini filma koji po pravilu bolje radi u literaturi, ali ni ovde ne smeta, te sa jasnom promenom motivacije određenih sporednih likova. U neku ruku je problematično to što film više zahvata u širinu nego u dubinu kada je reč o centralnoj aferi, pa se čini da su ključna otkrića koja usmeravaju zaplet suviše laki poeni, premda u kompaktnom formatu od 90-ak minuta to teško da može biti drugačije.

Benčić je, pak, sa svoje strane odradio izvrstan posao u smislu dijaloga koji predstavljaju gotovo idealan omer žanrovskih standarda i onoga što percipiramo kao realno u govoru, što je se na slovenačkom (a i drugim srodnim jezicima) može ispostaviti kao pretežak zadatak. Ovde, za promenu, dijalozi ne zvuče drveno i prevedeno sa stranog jezika, već imaju kvalitet fluidnosti i prepoznatljivosti u nekom realnom svetu. To, takođe, umnogome olakšava posao glumcima od kojih neki prosto briljiraju. Sudar ega između svojih likova Vrhovec i Fürst igraju realno i sa određenom dozom alfa-mužjačke hemije, dok ponajbolji posao u filmu rade Jana Zupančić i Pia Zemljič, ma koliko potonja imala minornu epizodu od samo jedne scene. Unekoliko su, međutim, u problemu hrvatski glumci u postavi kojima bi ipak trebalo malo više vokalnog treninga naročito kada imaju ozbiljnije replike (što je slučaj sa Jelenom Perčin) na jednom vrlo specifičnom stranom jeziku čiju akcentologiju i melodiju ne poznaju i ne osećaju.

Pa opet, Korporacija bi, solidna kakva jeste uprkos određenim nedostacima, mogla da bude sasvim dobar izvozni proizvod i smernica za regionalne autore kako je moguće napraviti žanrovski film po pravilima struke koji je istovremeno uronjen u lokalni kontekst, ali ga i nadilazi. U tome određenu ulogu igra i kamera finskog direktora fotografije J-P Passija koja izvlači najbolje od lokacija i temeljno ih rekontekstualizira bez opterećivanja i bez kompleksa, ali i glatka montaža Vladimira Gojuna, kao i diskretna muzička pratnja braće Sinkhauz. Korporacija je prilčan korak napred za regionalni žanrovski film.