Harvest

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Atina Rejčel Cangari jedna je od ključnih figura grčkog „weird wave“ kinematografskog pokreta. Sarađivala je s drugom dvojicom ključnih autora, rediteljem Jorgosom Lantimosom koji figurira kao najvažnije ime pokreta i scenaristom Eftimisom Filipuom, čak se može reći da je upravo ona prepoznala njihove talente i pokazala iz svetu. Naime, Cangari je studirala performans na čuvenoj njujorškoj akademiji Tiš, a posle i filmsku režiju na univerzitetu u Ostinu, skupa sa Ričardom Linklejterom u čijem je filmu Slacker (1991) igrala jednu od uloga.

Njen opus u dugom metru nije toliko impozantan brojčano, ali su u pitanju osebujni filmovi. Prvenac The Slow Business of Going (2000) snimljen je na engleskom jeziku i u američkoj produkciji, ali se zapravo može tvrditi pa je poslužio kao inspiracija za kasnije „grčko čudaštvo“. Attenberg (2010) jedan je od paradigmatičnih filmova pokreta, a Chevalier (2015), pak, jedan od najuspelijih i, ako ćemo pravo, najboljih.

Sa Harvest se Cangari vraća engleskom jeziku i internacionalno poznatim glumcima, pa se na površini film čini prijemčivijim široj publici, iako u njemu ima dosta čudačkog i „art“-štimunga. Nakon premijere u Veneciji, film je putovao po izabranim festivalima, a na „turneji“ se zaustavio i na austrijskom nacionalnom festivalu Diagonale u Gracu gde je Atina Rejčel Cangari bila počasna internacionalna gošća, pa je tom prilikom napravljena retrospektiva njene karijere.

Sarađujući na scenariju s Džoslin Barns (Nickel Boys), Cangari zapravo adaptira istoimeni roman Džima Krejsa smešten u Škotsku u period „ograđivanja“, odnosno potiskivanja seoskog, kmetovskog stanovništva kako bi se otvorio prostor za uzgoj ovaca za proizvodnju vune i štofa. Neimenovano zabačeno selo u kojem se priča odvija, međutim, nije se po načinu života puno promenilo od srednjeg veka: zemlja se obrađuje ručno, žito se takođe ručno trebi, kokoši i svinje slobodno šetaju između kuća, a blato je posvuda. Gospodara Kenta (Hari Meling) se poštuje, a on je zauzvrat dobar i milostiv prema seljanima. Njegova veza sa seljanima je i njegov prijatelj iz detinjstva i bivši lični sluga Volter (Kejleb Lendri Džouns) koji se tu na selu oženio i nastanio.

Radnja filma se odvija u toku jedne prilično događajne sedmice. Sve počinje s požarom u ambaru koji seljani nisu uspeli da ugase na vreme kako ne bi stradali gospodarevi golubovi. Osumnjičene za požar pronalaze u troje stranaca predvođenih ženom (Talisa Tešera) koju optužuju da je veštica zbog njene boje kože. Gospodar Kent, međutim, dolazi u pratnju drugog tamnoputog čoveka, Erla (Arinze Kene), čija je dužnost da mapira područje, a Volter dobija zadatak da mu u tome asistira. Prava nevolja, međutim, izbija sa spoznajom da i gospodar ima svoje gospodare, odnosno da tu zemlju nije nasledio baš on, nego dalji rođak njegove pokojne žene Džordan (Frenk Dilejn) koji ima potpuno drugačiju viziju budućnosti od „seoske idile“ koja je tu uspostavljena. Zato on dolazi sa svitom da uspostavi svoju vlast nad nasledstvom, pa Volter kao naša tačka gledišta mora da se snađe u novonastaloj situaciji.

Vizuelno, Cangari „gađa“ ugođaj realizma, pa od glumaca zahteva da budu ekspresivni s relativno malo dijaloga koji po pravilu ostaje kriptičan, a od direktora fotografije Šona Prajsa Vilijamsa da hvata kontraste između idilične lepote prirode i blatnjave ružnoće sela i ljudi obučenih u rite. U tom smislu, magija analogne fotografije na traku od 16mm je tu prisutna u svojoj zrnastoj slavi, dok montaža uspostavlja spori tempo koji gledaoca uvlači duboko u svoj svet. Prisutna su, međutim, određena iskakanja od tog realizma, pa se mogu čuti savremeniji kolokvijalizmi ili videti neprirodno iskošeni uglovi kamere s kojima se pomalo i preteruje, dok je sve garnirano psihodeličnom gitarskom muzikom na tragu 70-ih, čime film dobija „weird wave“ notu pomešanu s odjecima britanskih „ponoćnih filmova“, radova Larsa fon Trira i ruskih reditelja poput Germana i Balabanova.

Jasno, Harvest je metafora za opasnosti ksenofobije, klasnog društva i najšire shvaćenog kapitalizma za sve upletene društvene slojeve upakovana u pod-žanr folklornog horora nalik na The Wicker Man (1973). Pravi užas tu dolazi od bizarnih rituala kao što su „vaspitavanje“ dece lupanjem glave u kamene-međaše kako bi znali kamo pripadaju i kažnjavanja stranaca, ali i od svakodnevnog ponašanja ljudi jednih prema drugima. S jedne strane, imamo odnose moći, a sa druge mentalitet rulje, a ni u jednom, ni u drugom slučaju tu nema puno mesta za lojalnost i ljudskost. Kao takav je dosta efektan, ali može biti i frustrirajući i iscrpljujući.