Free State of Jones

2016.

režija: Gary Ross

scenario: Gary Ross, Leonard Hartman

uloge: Matthew McConaughey, Gugu Mbatha-Raw, Mahershala Ali, Keri Russell, Christopher Berry, Sean Bridges, Jacob Lofland, Thomas Francis Murphy, Bill Tangardi

Free State of Jones je film sa “oscarovskim” ambicijama. Tema je zanimljiva i inspirativna, u pitanju je manje poznata fusnota iz istorije Američkog građanskog rata i borbe za jednakost, reditelj je Gary Ross kome nominacije nisu nepoznate, glavnu ulogu igra konzistentno dobri Matthew McConaughey koji već ima jedan kipić u svojoj kolekciji, a zamah je epski, sa trajanjem od preko dva sata, masovkama borbe i neskrivenom političkom porukom u izbornoj godini. Međutim, Free State of Jones pada upravo zbog te prevelike ambicije, pokušavajući da pruži široki, celoviti pogled na kraju gubi svoju nit.

Naš junak je Newton Knight (McConaughey), bolničar u armiji Konfederacije koji je shvatio suštinu sukoba kao nečega što bogati vode, a siromašni se u njemu bore i ginu. Prelomna tačka je pogibija njegovog nećaka (igra ga Jacob Lofland, jedan od klinaca iz filma Mud) i Newton se kao dezerter vraća doma. Međutim, tamo se ne susreće samo sa poterom južnjačke vojske, nego i sa sistemskom pljačkom i terorom koji je preostalom stanovništvu (ženama, deci i starcima) nametnut. To ga navodi da “ode u partizane” i sakrije se u močvari sa odbeglim robovima. Kako se ratna sreća okreće na stranu Unije, tako se grupici otpadnika priključuje sve više dezertera i oni kreću u akciju: postavljaju zasede vojsci i po modelu Robina Hooda otimaju ukradenu imovinu koju dele među sobom i vraćaju svojim familijama. Pred kraj rata su ovi pobunjenici držali ne samo okrug Jones, nego i nekoliko susednih okruga, odupirući se Konfederaciji do kraja sa malo ili nimalo podrške od strane Unije.

Zvuči kao još jedna priča o “belom spasitelju”, ali to ovde uglavnom ne stoji. Film je po tom pitanju uglavnom istorijski precizan, pozicionirajući Newtonovu borbu kao pre svega klasnu. Naprosto, niti je Newton ikada bio robovlasnik, niti je većinsko stanovništvo naslovnog okruga ikada imalo novca za robove, pa rat nikada nisu doživljavali kao svoju borbu, što je u velikoj meri i omogućilo uspeh pobune. Spoznaja o nužnosti ukidanja ropstva (makar kroz jednakost pred Bogom) i emancipacije je došla kasnije i postepeno, a u filmu je prikazana kroz njegovu drugu ženu Rachel (Mbatha-Raw) i prvog saborca Mosesa (Ali).

Problem se krije drugde. Naime, negde na 90 ili 100 minuta se pojavljuje savršen trenutak da bi se film trijumfalno okončao, sa diverzijom na groblju (upitne istorijske ispravnosti, ali svejedno) i ubistvom južnjačkog pukovnika (Murphy). Međutim, Ross tera dalje, kroz posleratne godine u kojima su stari rasistički zakoni zamenjeni novima kako bi se ropstvo nazvalo šegrtovanjem ili kako već, pa sve do posleratnih izbora na kojima su u teoriji mogli glasati i crnci i uspona KKK-a.

Razumem logiku iza toga, Free State of Jones je dobrohotan i nadasve informativan film koji ne polazi za dramaturški zgodnim, shematskim rešenjima, ali na filmskom planu to naprosto ne radi. I pored razvlačenja i proširenja teme do tačke konfuzije, Ross mora da se oslanja na arhivske fotografije praćene brojnim karticama teksta, pa je pitanje zašto je toliko zavlačio kada se nametalo jednostavnije, iako ne savršeno elegantno rešenje. A kao šlag na torti stoje i “flash forward” intervencije i priča koja se dešava 50-ih godina XX stoleća i čiji je junak jedan od Newtonovih potomaka koji pada žrtvom segregacionih zakona. Jasno je šta je Ross hteo time da kaže, ali je i dalje nezgrapno.

Vizuelno, film je zanimljiv, fotografija je atraktivna i pritom ne deluje artificijelno, a lokacije se čine autentičnim. Ross se vrlo dobro snalazi sa akcijskim scenama, držeći se proverenih uzora poput Spielberga i odustajući od shaky-cama koji je masakrirao akciju u njegovom prethodnom filmu The Hunger Games. Začudo, pada na nivou pričanja priče i kao scenarista, što mu je i primarna vokacija. Usled toga Gugu Mbatha-Raw ne uspeva da ostvari bolju ulogu, iako je kao glumica sposobna za to, iz prostog razloga što njen lik nije dovoljno razvijen i uglavnom služi kao protagonistina štaka, a slično se može reći i za Keri Russell. Njih dve imaju i zajedničku scenu kasnije u filmu koja bi mogla biti emotivni vrhunac, ali zapravo služi samo da poveže dve linije radnje.

Sa druge strane, Matthew McConaughey je očekivano odličan. Razlog tome je što svom liku dodaje dodatni sloj mesijanskog kompleksa koji je sasvim očekivan za takvog čoveka u takvoj poziciji. Istorijski spisi govore više u prilog tome da je Newton Knight bio pre umetnik gerilskog preživljavanja nego hrabri vojskovođa i rođeni lider, ali umetnička sloboda je legitimna stvar. Solidni su i Thomas Francis Murphy i Bill Tangardi kao negativci, pukovnik i poručnik, a na strani “naših” uspeva da se izvuče i Mahershala Ali kao Moses koji posle rata postaje aktivista za ljudska i građanska prava.

Na kraju, Free State of Jones nije potpuno gubljenje vremena, ali će bolje proći kod interesenata za period, istoriju i sa njom povezanu triviju nego kod publike čija je orijentacija čisto filmska. Informativnost je dobra stvar i možda može sama izneti dokumentarac, ali to ne važi za igrani film. Agenda i ne-filmske ambicije su umanjile vrednost jednom potencijalno snažnom filmu. Šteta.