Peterloo

kritika objavljena na XXZ

2018.

scenario i režija: Mike Leigh

uloge: Rory Kinnear, Maxine Peake, Pearce Quigley, David Moorst, Rachel Finnegan, Robert Wilfort, Karl Johnson, Alastair Mackenzie, Tom Gill, Tim McInnerny

Mike Leigh je svoje ime stekao svojim neobičnim, gotovo teatarskim improvizicionim pristupom (do nečega nalik scenariju se dolazilo u sinergiji sa glumcima nakon po nekoliko meseci intenzivnih proba) koji je savršeno radio u njegovoj "zoni ugodnosti" - dramama o pripadnicima niže-srednjih slojeva u stilu socijalnog realizma. U tom smislu je Leigh bio i ostao jedan od šampiona britanskog angažovanog filma uz Kena Loacha i, donekle i na sasvim drugi način, Kena Russella. Doduše, Leigh je svoju poetiku unekoliko razbio svojim prethodnim filmom Mr Turner koji je zapravo bio "celebrity biopic" u ključu kostimirane drame i koji je kao takav najviše poslužio reditelju da dokaže da može napraviti film koji spektakularno izgleda kada mu se osiguraju sredstva, a glumcu Timothyju Spallu da ostvari možda ulogu svog života.

Leigh, čini se, nastavlja sličnim (ne baš istim) putem sa svojim najnovijim filmom Peterloo, pokušavajući da pomiri svoju staru strast za socijalnim dramama i prizorima iz života radničke klase, i novu koja ga usmerava ka istorijskim ličnostima i temama. U intervjuima i javnim nastupima Leigh je i inače tvrdio da je "Peterloo", kovanica za masakr na Polju Sv. Petra u blizini Manchestera kada je Kraljevska Vojska napala 60.000 mirnih demonstranata usmrtivši njih 15 i ranivši još nekoliko stotina, kao događaj kriminalno zapostavljen, skoro izostavljen iz britanske zvanične istorije iako bi u njoj imati važnu ulogu kao vesnik revolucionarnih trendova i u smislu parlamentarizma i u smislu socijalizma. Kruže glasine da je Peterloo bio projekat koji je pažljivo razvijao godinama, ako ne i decenijama. Rezultat je, međutim, takav da je film vredniji kao istorijska lekcija nego kao umetničko delo iz brojnih razloga...

Potencijal za oba se vidi već na samom početku kada upoznajemo Josepha (Moorst) kao mladog vojnika koji je preživeo Waterloo i koji se, od rata oštećen, vraća kući u Manchester koji postaje središte zanimljivog i prograsivnog političkog pokreta koji zahteva veću reprezentaciju uglavnom radničkog grada, univerzalno pravo glasa i izbore svake godine, dok neki radikalniji predstavnici zahtevaju još više klasne borbe, razvlašćenje ludog kralja, njegovog sina regenta i celokupne aristokratije. U pokret je uključen Josephov otac Joshua (Quigley), iz prikrajka sve posmatra mudra i žestoka majka Nellie (Peake) i ostatak proširene familije, susedstva i zapravo celog grada.

Sa druge strane imamo londonsku aristokratiju oličenu u premijer Lordu Liverpoolu (Wilfort), sekretaru za unutarnje poslove Lordu Sidmouthu (Johnson), generalu Johnu Byngu (Mackenzie) i ostatku političkih, policijskih i vojnih struktura predvođenih suludim regentom (McInnerny). Događaji će krvavo kulminitati u toku govora koji će održati prestonički reformator Henry Hunt (Kinnear) koji je figurirao kao vođa reformatorskog pokreta na nacionalnom nivou.

Za reditelja koji inače nema iskustva sa akcijom, Leigh je zapanjujuće efikasan i kinetičan kako u prvoj, tako i u ključnoj sceni borbe pred sam kraj filma, unoseći pravu dozu haosa i nereda da bi visceralni učinak bio maksimalan. Problem je, međutim, ono što je između te dve scene, a zauzima dva sata i kusur dragocenog vremena, a to se svodi na razgovore, razgovore, razgovore ovih i onih, drugih i trećih, o situaciji doma i u svetu, radikalnim i manje radikalnim zahtevima, zakonskim i vanzakonskim osnovama za intervenciju i njeno izazivanje i provokaciju iako su demonstranti bili mirni kao bubice. Čini se da je ideja bila, u stilu političko-istorijskih filmova kao što je, recimo, Selma Ave Duvernay, ispitaju sve okolnosti koje su masakru prethodile i iz svih mogućih uglova.

Problem sa tim je dvostruki, i na nivou ideje i na nivou njene izvedbe. Na nivou ideje smo u problemu, barem mi koji nismo britanski istoričari upoznati sa detaljima "Peterlooa", jer kontekst ostaje vrlo specifičan i britanski, bez dovoljno uočljivih poveznica sa Američkom i Francuskom revolucijom, kao i onom Industrijskom koja se u to doba zaletala, a nedostaju čak i relacije sa Marxom i Engelsom i kasnijim događajima. Interakcije između brojnih sporednih i epizodnih likova stoga mogu delovati dosadno, nezanimljivo i irelevantno i u istorijskom i u filmskom kontekstu, na stranu što je, u smislu izvedbe, karakterizacija bolno pojednostavljena, pa tako imamo blagorodne, iako ne nužno najbistrije obične male ljude i karikaturalno zle aristokrate. Tu, nažalost, ne pomaže puno ni impozantna fotografija Dicka Popea koja period rekreira precizno, a na momente čak dirljivo u scenama iz prigradskog života, ni gluma izuzetno raspoloženih glumaca. Peterloo je film koji bi možda bio dosta bolji na oba nivoa - istoriografskom i filmskom - da je Leigh odredio šta je od ta dva prioritetnije.