31.3.18

Lista - Mart 2018



Ukupno pogledano: 42
Prvi put pogledano: 39
Najbolji utisak (prvo gledanje): The Death of Stalin
Najlošiji utisak: Compulsion / Sadie



*ponovno gledanje
**kratkometražni film
objavljene kritike su aktivni linkovi



datum izvor Naslov na Engleskom / Originalni naslov (Reditelj, godina) - ocena

01.03. festival Horizons / Horizonti (Stefan Dragomirović, 2017) - 6/10
03.03. video Charlie Wilson's War (Mike Nichols, 2007) - 8/10
04.03. festival The Silent Revolution / Das schweigende Klassenzimmer (Lars Kraume, 2018) - 4/10
04.03. festival Grande Punto (Vanja Hovan, 2018) - 5/10
05.03. festival Offenders / Izgrednici (Dejan Zečević, 2018) - 6/10
06.03. festival Comic Sans (Nevio Marasović, 2018) - 7/10
*06.03. festival A Ciambra (Jonas Carpignano, 2017) - 7/10
07.03. kino Game Night (John Francis Daley, Jonathan Goldstein, 2018) - 7/10
07.03. video Overdrive (Antonio Negret, 2017) - 3/10
08.03. video 1922 (Zak Hilditch, 2017) - 5/10
*09.03. festival Marlina the Murderer in Four Acts (Mouly Surya, 2017) - 7/10
11.03. video The Dark Tower (Nikolaj Arcel, 2017) - 3/10
11.03. video Borg McEnroe (Janus Metz, 2017) - 7/10
12.03. video The Glass Castle (Destin Daniel Cretton, 2017) - 5/10
12.03. kino The Foreigner (Martin Campbell, 2017) - 4/10
12.03. video England Is Mine (Mark Gill, 2017) - 5/10
13.03. video Stronger (David Gordon Green, 2017) - 7/10
13.03. video Blood Money (Lucky McKee, 2017) - 3/10
13.03. kino Red Sparrow (Francis Lawrence, 2018) - 4/10
13.03. video Super Dark Times (Kevin Phillips, 2017) - 8/10
14.03. kino Phantom Thread (Paul Thomas Anderson, 2017) - 7/10
15.03. video Compulsion / Sadie (Craig Goodwill, 2016) - 2/10
19.03. kino The Death of Stalin (Armando Iannucci, 2017) - 9/10
20.03. video The Pirates of Somalia (Bryan Buckley, 2017) - 7/10
21.03. kino Foxtrot (Samuel Maoz, 2017) - 7/10
23.03. festival Phaidros (Mara Mattuschka, 2018) - 3/10
23.03. festival Smash My Heart / Zerschlag mein Herz (Alexandra Makarova, 2018) - 5/10
23.03. festival Gatekeeper (Lawrence Tooley, Loretta Pflaum, 2017) - 8/10
23.03. festival COPS (ISTVAN / Stefan A. Lukacs, 2018) - 5/10
23.03. festival Anna Fucking Molnar (Sabine Derflinger, 2017) - 6/10
*23.03. festival Johnny Guitar (Nicholas Ray, 1954) - 8/10
23.03. festival Pratersauna: The Final Round (Heikel Ben Bouzid, 2017) - 5/10
23.03. festival Red Earth, White Snow / Rote Erde, weisser Schnee (Christine Moderbacher, 2018) - 4/10
** 23.03. festival Zalesie / Virgin Woods (Julia Zborowska, 2017) - 7/10
25.03. video Only the Brave (Joseph Kosinski, 2017) - 7/10
25.03. festival Bikini Moon (Milčo Mančevski, 2017) - 7/10
26.03. video Happy Death Day (Christopher Landon, 2017) - 6/10
27.03. video Annihilation (Alex Garland, 2018) - 6/10
28.03. kino The Strangers: Prey at Night (Johannes Roberts, 2018) - 4/10
30.03. video Mom and Dad (Brian Taylor, 2017) - 5/10
30.03. video My Friend Dahmer (Marc Meyers, 2017) - 6/10
30.03. video Permission (Brian Crano, 2017) - 6/10

30.3.18

Mom and Dad


2017.
scenario i režija: Brian Taylor
uloge: Nicolas Cage, Selma Blair, Anne Winters, Zackary Arthur, Robert Cunningham, Olivia Crocicchia, Lance Henriksen, Sharon Gee

Dva su faktora koja će privući publiku da pogleda Mom and Dad. Prvi je Nicolas Cage koji ima jedan od onih svojih epskih “meltdown” momenata na ekranu koji ovde potpuno ima smisla. U tom sceni on lamentira nad svojim sredovečnim životom i razvaljuje bilijarski sto koji je postavio u podrumu dok peva dečiju pesmicu Hokey Pokey. Od Cagea i očekujemo ludorije na ekranu, ali ovde je prevazišao samog sebe, a scena ostavlja kombinaciju smeha, nelagode i konačnog razumevanja određenog mehanizma kao što bi to učinio kakav etično upitni YouTube klip.

Drugi je reditelj Brian Taylor koji je sa kolegom Markom Neveldineom zajedno režirao čudne, inovativne, dinamične iako ne uvek (zapravo dosta retko) uspele žanrovske filmova kakvi su Crank i njegov nastavak s podnaslovom High Voltage, Gamer i nastavak Ghost Rider: Spirit of Vengeance. Neveldine se nije baš proslavio sa žanrovski čistim The Vatican Tapes, pa valja videti kako se Taylor pokazao oslanjajući se više na začudnost nego na čisti žanr. Što nas dovodi i do trećeg razloga za intrigiranost – ovaj komad žanrovskog filma (reč je o horor-komediji) ima neapologetski uvrnutu premisu i traži od nas potpuno poverenje što je u današnje vreme moralno (pre)osetljive, neduhovite ili sitničave publike prilična hrabrost.
Premisa od koje sve počinje sa onom ružnom špicom koja pokušava da imitira i B-filmove i televizijski serijski i reality program je ta da roditelji potaknuti signalom sa televizije (može biti reč i o oružju psihološkog rata, ali i o nekoj formi virusa – ali je svakako MacGuffin) kreću na ubilački pohod prema svojoj deci i pritom nisu zombiji bez mozga, već su u stanju planirati kompleksne sheme ubistva. Vredi zabeležiti da tuđu decu (ispostaviće se bitnim da za taj status ne postoji “age limit”) ne diraju ukoliko im baš fizički ne stanu na put. Tako da ćemo ceo film pratiti tok maminog (Blair) i tatinog (Cage) ubilačkog pohoda, odnosno preživljavanje njihovih potomaka, kćeri srednjoškolke (Winters) i sina na pragu puberteta (Arthur).

Dobra stvar sa svim tim je apsolutno odsustvo romantizacije žrtve. Kćerka reži na sve koji nisu njena najbolja prijateljica (Crocicchia) ili dečko (Cunningham), sebična je, samoživa i milenijalski antipatična, a sin je jedan od onih klinaca koji za sobom ostavljaju neverovatne količine nereda. Ništa bolje nisu prošli ni počinioci – sredovečni luzeri koji, kao sredovečni, proćelavi, salasti otac sanjaju o “danima ponosa i slave” u svojim srednjoškolskim danima ili kao anestezirana, preumorna, besposlena i banalizirana majka domaćica o karijeri koje se odrekla radi podizanja familije.

Stvari ne ispadaju onakvim kakvim ih zamišljamo ili kako smo uvereni jer nama to pripada kao nekakvo prirođeno klasno pravo. Odjednom više nismo mladi i puni energije, nego starimo i postajemo umorni, šanse nikada nismo imali ili smo ih propustili. Lako je tačno odrediti trenutak kada se ta promena dešava i to rade Taylorovi likovi (trenutak kad su zamenili društvene uloge i postali roditelji), ali ne i sam Taylor znajući da je istina kompleksnija od toga. On je, pak, na pravom tragu kada pretpostavi da je tu reč o narativima koje društvo forsira, a koji ne samo da nisu kompatibilni sa realnim svetom, nego se ne slažu ni jedan sa drugim, narativ o prioritetu uspeha kosi se sa narativom o prioritetu familije. I ta kuća u predgrađu i taj njihov naizgled uređen život dovoljan da se zapitamo šta im fali ne znače da se oni ne osećaju zarobljeno, očajno, promašeno.
Ali jedna nekoliko puta ponovljena sociološka opaska ne čini dobar film automatski. I zaista, scenario je mogao biti dorađeniji, likovi profiliraniji, ton i slika dorađeniji, režija preglednija sa manje posezanja za flashback objašnjenjima ionako jasnih stvari naročito kad te stvari nisu ni tako daleko u minutaži. Takođe, glumci, naročito mladi su mogli biti bolje usmereni da njihova ostvarenja ne bi bila toliko bezlična. Nicolas Cage je odličan u svojim momentima ludila (čak i pre nego što ga zakači ubilački virus), a Selma Blair ima onu toplu, majčinsku notu koju alternira sa ludilom, ali je svejedno utisak da ni oni nisu do kraja iskorišteni. Lance Henriksen u kratkoj epizodi kao deda, agresivni vijetnamski veteran je osvežavajući faktor.

Najveći problem u tehničkom i estetskom smislu su hektična montaža i estetika video-spota na koju se Taylor bez ikakvog opravdanja kači (osim možda da svoje likove iz stare i nove MTV generacije učini još manje simpatičnima). Konačni utisak je da je Taylor prečesto računao na lake humorne poene koje će izvući muljajući na svim nivoima. Primer za to je i humor koji u teoriji targetira rasizam ali je u izvedbi rasistički jer ničim drugim nije potkrepljen da bi se od toga napravila poenta. Pomalo je razočaravajuće da u analizu i kritiku filma treba uložiti više vremena nego što je uloženo u njegovo stvaranje.



28.3.18

Foxtrot

kritika objavljena na DOP-u


Svašta će se reći za Foxtrot, drugi film interesantnog izraelskog autora Samuela Maoza koji je ove godine kao izraelski kandidat za Oscara dogurao do “polufinala”, odnosno do užeg spiska od 9 naslova, ali se ne može reći da je potcenjen, naročito u kritičarskim krugovima gde pljušte unisone pohvale tek uz poneku diskretnu ogradu. Potpisnik ovih redova bi pre ustvrdio suprotno, da je film precenjen, zanimljiv i možda jedva dobar, ali teško bi bilo reći da je reč o remek-delu. Film je, naime, prepun detalja od kojih ne štimaju svi jednako dobro, a ne baš najsrećnija struktura u tri čina sa nepotrebnim epilogom čini to da Foxtrot bude bolji u pojedinostima nego u celini.

Mada, početak obećava: neko kuca na vrata “posh” stana u Tel Avivu, gospođa otvara i smesta pada u nesvest. Shvatamo i zašto: na vratima je vojska, i to obično znači samo jedno: “vaš sin taj-i-taj poginuo je na dužnosti”. Dok se gospođa majka imena Daphna (dojmljiva Sarah Adler) oporavlja na krevetu, otac porodice Feldman, uspešni arhitekta Michael (odlični Lior Ashkenazi) potpuno se drugačije nosi sa vešću, naoko je pribran, ali se bes u njemu taloži. Kako je vojska jedan od stubova izraelskog društva i kako je verzirana u situacijama poput ove, ne samo da postoje protokoli za sahranu, već i za pomoć ožalošćenima koji čak idu do detalja koliko vode treba popiti i u kojim intervalima.
Jedna nota apsurda provejava tom pričom, bilo da je reč o Michaelovom napadno srdačnom bratu, hladnoj i distanciranoj dementnoj majci ili o sigurnosti sa kojom vojnici nastupaju. Neslaganje rodova i činova će dovesti do teško zamislivog: moguće birokratske greške da pokojni Jonathan Feldman nije Daphnin i Michaelov sin.

Druga priča upravo je centrirana oko Jonathana (Yonaton Shiray) kojeg zatičemo kao čuvara rampe na putu kuda češće prolaze kamile nego Arapi. On na tom mestu služi vojsku, menja dnevne i noćne smene sa kolegama, svi spavaju u kontejneru-baraci, gaze blato i vrte jedne te iste priče ako ih uopšte vrte. Između ostalog kako je fokstrot, njihova kota nazvana po 6. slovu američkog vojničkog alfabeta, zapravo vrlo jednostavan ples preko kojeg se plesač ravnim pokretima sve vreme vrti u krug. I o nagibu barake. I o antiknoj pornografiji. Treća priča spaja prve dve ne baš najsrećnije kroz gorko-slatku tragikomediju o prebacivanju krivice, a epilog u flashbacku nepotrebno objašnjava ono što se iz tona filma može očekivati pritom se prodajući kao začudni momenat.
Ne može se reći da se Maoz u svom drugom dugometražnom filmu (za prvi, Lebanon, lociran skoro potpuno na unutrašnjost tenka i fokusiran na dinamiku između članova posade, kasirao je Zlatno Lava u Veneciji) nije dotakao važnih tema poput žalovanja, osećaja odgovornosti za nečiju smrt i besmisla ne samo ratovanja nego i vojskovanja i da njegova mešavina surovog realizma i snolikog nadrealizma nije vizuelno interesantna. Ponajbolji primeri za to su kadrovi snimljeni s plafona u prvom delu i scene iz svakodnevnog iznurujuće dosadnog vojničkog života u drugom delu filma. Međutim tako proračunati pojedini autorski postupci su na neki način zasenjeni teškorukaškim metaforama i stiče se utisak da je film snimljen sa osnovnom idejom da po svaku cenu deluje jako pametno. Jedan od mehanizama njegovog osiguranja je i moralna komponenta – kritika antiratnog filma je sama po sebi škakljiva stvar.

Međutim, konačni utisak koji sa nameće je vezan pre svega za strukturu nalik pozorišnoj predstavi u tri čina (mali broj lokacija je takođe faktor). Foxtrot deluje kao skup tri vrlo različita, pa čak i različito kvalitetna kratka filma na tri teme koji su na silu povezana u jednu celinu. Počevši od naslova u dva svoja značenja koji se provlači kroz sva tri dela. Zbir ponekad vredi manje nego njegove komponente pojedinačno.



26.3.18

The Death of Stalin

kritika originalno objavljena na Monitoru

2017.
režija: Armando Iannucci
scenario: Armando Iannucci, David Schneider, Ian Martin, Petter Fellows (prema stripu Fabiena Nuryja i Thierryja Robina)
uloge: Paddy Considine, Olga Kurylenko, Adrian McLaughlin, Simon Russell Beale, Steve Buscemi, Jeffrey Tambor, Michael Palin, Rupert Friend, Andrea Riseborough, Jason Isaacs

Počnimo od skandala. Ruska država je zabranila prikazivanje film The Death of Stalin Armanda Iannuccija i time pokazala svoju autoritarnu prirodu. Cenzura umetnosti, kulture ili zabave je već zločin sam po sebi, ali ovde je zanimljiviji jedan drugi fenomen: apsolutno odsustvo smisla za humor, a samim tim i nepoznavanje tog famoznog narodnog duha koji ova komedija navodno vređa. Jer sprdati se sa vlašću i sopstvenom nemoći je sasvim ruska i sasvim ljudska stvar. Čak se i sam Staljin, navodno, zezao na svoj račun i pozivao svoje potčinjene da mu pričaju viceve o Staljinu – diktatoru i masovnom ubici. To, naravno, ne znači da zbog vica niko nije robijao, ali čisto sumnjam da se Josif Visarionovič oko toga sam angažirao, njegovu paranoju pokretale su druge, jednako bizarne ako ne i bizarnije, stvari.

To ne znači da The Death of Stalin ne igra na skliskom terenu u moralnom smislu. Za početak, sprda se sa nečijom smrću i to se ne smatra korektnim pa makar taj neko bio i diktator i masovni ubica. Drugo, tog diktatora i njegovu bratiju, suradnike, dupeuvlakače i partnere u zločinu ovaj film prikazuje u dosta benignijem, nevinijem i, ako baš insistirate, pozitivnijem smislu nego što su oni svojim delom zadužili čovečanstvo. Oni su ovde prikazani kao tašti, blesavi, dementni, karikaturalni, tupavo-manipulativni karijeristi koji se glože oko upražnjenog trona i zbog toga upadaju u nevolje jedni s drugima. The Death of Stalin je, dakle, punokrvna komedija naravi koja skreće u komediju situacije, pa čak i u “slapstick”.
A sve počinje sa jednim radijskim koncertom i pozivom sa najvišeg nivoa upućenim direktoru radija Andrejevu (Considine) da bi drug Staljin želeo da dobije snimku upravo završenog koncerta na kojem su orkestar i pijanistkinja na maestralan način odsvirali Mozarta. Problem je samo u tome što koncert nije snimljen, pa direktor naređuje ponovnu izvedbu uz popunjavanje publike sa ljudima iz redova slučajnih prolaznika, dirigent pada od treme, pa osoblje pod hitno mora pronaći novog (i to dok se u pozadini odvijaju hapšenja po Berijinim zloglasnim spiskovima za čistke), a pijanistkinja (Kurylenko) koja je u čistkama izgubila članove familije traži izdašnu finansijsku donaciju za svoje usluge.

Za to vreme se Staljin (McLoughlin), Berija (Russell Beale), Hruščov (Buscemi), Malenkov (Tambor), Molotov (Palin) i društvo zabavljaju u Vođinoj vili, pričaju šaljive zgodbe iz rata i gledaju kaubojski film koji je običnim građanima zabranjen, da bi se na koncu pozdravili sa “Živeo Staljin! Živeo John Wayne! Živeo John Ford!” Spremajući se da legne na počinak, Staljin je konačno dobio svoju ploču sa koncertom, a u omotnici i pisamce – optužujuću i osuđujuću poruku. Možda je njegov moždani udar koji je usledio posledica upravo te poruke. Možda nije.
Istorija nas uči da se Drug Koba još četiri dana mučio dok nije na kraju umro, budivši se nekoliko puta iz kome, ali u filmu je to svedeno samo na jedno jutro i jedno buđenje, uz malo fizičkog, čak i toaletnog humora, te referencu na takozvanu “Doktorsku zaveru”, jedan od najperfidnijih Staljinovih i Berijinih antisemitskih trikova. Bez obzira na prisustvo diktatorovog potpuno neuračunljivog sina Vasilija (Friend) koji pije kao smuk, bulazni o teorijama zavere i prečesto se hvata za pištolj, te njegove razboritije kćeri Svetlane (Riseborough), borba za moć počinje među bivšim suborcima. Malenkov je izabran za naslednika, ali je dovoljno slab karakter da ga Berija i Hruščov mogu okretati kako hoće, Berija već odavno muti sa tim svojim spiskovima, Hruščov pokušava da pomoću “meke moći” okrene karte u svoju korist, ostali se okreću ovisno od situacije. Šta će, međutim, na sve to reći maršal Žukov (Isaacs), heroj Lenjingrada, Staljingrada i Bitke za Berlin? Pripremite se za urnebesni obračun tokom trodnevnog mimohoda, na sahrani i odmah posle iste…

Armando Iannucci se trenutno može smatrati najvećim majstorom kulturne i političke satire i farse. Škotski reditelj italijanskih korena, a prisutan je uporedo na radiju, televiziji i filmu. On stoji iza lika Alana Partridgea, serija The Thick of It i Veep, dok je njegov prethodni film In the Loop slika i prilika uspele političke farse koja korača stopama Kubrickovog Dr. Strangelovea, ali se ni u jednom trenutku ne pretvara u kopiju, pritom hvatajući bit trenutka i ismevajući apsurd Blairovog i Bushovog angažmana u Iraku. Film se oslanjao na rafalni tempo verbalnog humora tu i tamo presečen nekim fizičkim gegom i bio je dinamičan iako su se ljudi u njemu bazično sve vreme prešetavali hodnicima i trtljali jedni sa drugima.
The Death of Stalin je film dosta klasičnijeg prosedea, od početka do kraja deluje skriptirano bez prevelike improvizacije. Scenario koji je Iannucci napisao sa suradnicima baziran je na stripu Fabiena Nuryja i Thierryja Robina i oslanja se na “set piece” scene i masovke, a jednom kada se uspostave karakteri likova šale postaju očekivane, ali ne manje smešne. Iannucci je imao na raspolaganju sjajne glumce sa obe strane Atlantika i pušta ih da govore svojim prirodnim akcentima bez ikakvog opravdanja ili potrebe za istim, pa tako Hruščov zvuči kao muljator iz Brooklyna, Staljin govori “cockney” slangom kao kakva londonska baraba, a Berija pravilnim engleskim. Uostalom, ako kupujemo Hruščova kao silom prilika obešenjaka, Molotova kao polu-dementnog starca koji pokušava da se uhvati i čvrsto drži partijske linije, a Žukova kao šerifa koji će, ako treba i fizički zaustaviti Beriju, zašto ne bismo prihvatili odsustvo ruskog akcenta.

U konačnici, The Death of Stalin je, kako god se politički orijentirali, vrlo dobra komedija. Razlog njenog uspeha nije ni to što podseća na bolne istine, samo nekim drugim tonom, premda ima i toga. Reč je o filmu koji balansira na tankoj liniji, vodi se logikom najboljih (osim Dr. Strangelovea, još se jače osećaju tragovi Monty Pythona), smeje se svojim budalastim likovima, a humor ne koristi kao oruđe za relativizaciju njihovih zločina.




25.3.18

A Film a Week - Bikini Moon


After a seven-year pause since his last feature Mothers in which he blended two fiction stories with a documentary about Macedonian serial killer Vlado Taneski, Milčo Mančevski is back with another lively cross-genre film experience Bikini Moon. This time, we have a documentary filming crew framed within a fiction story, a New York City-set urban fairytale touching a number of topics from homelessness, mental illness, class dynamics with a noticeable racial component and the interconnection between kindness and exploitation to the process of documentary filmmaking itself.

The titular character, played with gusto by Condola Rashad, is obviously unstable Iraq war veteran that catches the attention of the film crew lead by the director Trevor (Will Janowitz) and his girlfriend – producer Kate (Sarah Goldberg) in a social services centre while looking for a place to stay. Bikini’s story is not always coherent, but the background can be filtered out: after surviving a nervous breakdown following an explosion in the warehouse where she worked as a forklift operator, she was discharged with little to no means to support herself. Her only goal in life is to get her daughter Ashley (newcomer Mykal-Michelle Harris) out of foster care and back to her life.

Bikini is undoubtedly charismatic character, especially portrayed in arresting fashion by Condola Rashad, but unstable as she is and also prone to self-destructive patterns of behavior, she is not particularly reliable and trustworthy, which makes it harder for her all the time. At first, it is not even clear if Ashley really exist or she is just a figure of Bikini’s imagination. On more than one occasion, she would simply run out of an unpleasant situation to even less pleasant one.

Her sheer presence draws a rift in Kate’s and Trevor’s relationship. This is not all her fault, but she is still a contributing factor, maybe even a catalyst. The fact is that Trevor seems like a jerk half-interested in his own film project, but the real reason for that is Kate’s obsession with rescuing people in trouble no matter the cost. The whole thing will end with boom operator Krishna (Sathya Sridharan) stepping up as the new director and a dispute over the rights to the previously filmed material ensuing among the crew with Bikini taking a vocal part in it.

Written by Mančevski and first-timer W.P. Rosenthal, Bikini Moon offers more than enough narrative “curveballs” to keep it from being predictable and stale. The dilemma pitched by Mančevski through the character of Trevor about authenticity vs. the style in documentary filmmaking by the means of having or not having boom in the frame seems interesting enough to be explored a bit more. The decision to cast less known actors without established star presence was the right one as they fit perfectly in the background in the classical indie mockumentary style Mančevski is employing. The use of different formats and aspect ratios, including the vertical cell phone shots, is also commendable.

Mančevski’s idea was to paint the most realistic portrait of the city he lives in as independent as possible from the influences of producers, investors and politicians pushing their own agendas and he succeeds in his intentions completely, making a vibrant and serious film in process. Bikini Moon might not repeat the success of the director’s debut Before the Rain, none of his latter films did, but some festival and art house exposure is a realistic expectation.

21.3.18

Phantom Thread

kritika originalno objavljena na DOP-u

Nekad je s Paulom Thomasom Andersonom bilo lako: u njegovom filmu je bilo potrebno pronaći koga je pokopirao i proveriti je li to učinio do perfekcije, a ipak napravio izuzetan film. Od Hard Eight (David Mamet), preko Boogie Nights (Martin Scorsese) do Magnolije (Robert Altman) i There Will Be Blood (Stanley Kubrick), Andersonovom najboljem filmu do sada koji je značajan i kao prva rediteljeva saradnja sa kasnije stalnim kompozitorom Jonnyjem Greenwoodom. Stvari onda postaju zanimljive i zapletene jer Anderson počinje da se poziva na po više uzora odjednom i da prvenstveno studira ljudsku psihu pritom ne mareći nužno za priču, pa se The Master izgubio negde putem i postao izuzetno dojmljiv film o svačemu i ni o čemu, a sama ideja da se adaptira u principu nerazumljivo pisanje Thomasa Pynchona rezultiralo je koliko je moguće (ali ne potpuno) koherentnim napušenim i osunčanim kalifornijskim neo-noirom Inherent Vice, inače vrlo zabavnim za gledanje.

Namerno ili slučajno, Phantom Thread je film kojeg prvo treba izdržati, naročito njegov početak, naslov za koji će se ispostaviti da je banalan i “pitch” da se elitni krojač ima za nezamenjivog genija kako smo to navikli od, recimo, slikara. Vic je u tome da bi se materijal i priču moglo re-aranžirati u kratkometražni film od pola sata (umesto koju minutu preko dva sata), a da se suština i većina detalja u tome ne bi pogubili. Međutim jednom kada se prestanemo vrteti u stolici, kada se othrvemo potrebi da zaspimo, Phantom Thread će nam se uvući pod kožu i nizom suptilnih detalja i filmskih posveta prošetati kroz izvestan broj zanimljivih teza, ali i oneobičenih truizama.

Radnja je smeštena u London 50-ih godina prošlog stoleća, dakle vreme oporavka posle rata, ali i vreme u kojem stara aristokratija nije potpuno obezvlašćena dolaskom novih snaga. Nakon uvodnog kadra i kratke replike u tom trenutku neimenovane žene kako joj je on ispunio snove, priča počinje sa krojačem Reynoldsom Woodcockom (Daniel Day-Lewis u svojoj, navodno, poslednjoj filmskoj ulozi) koji izvesnoj grofici predstavlja svoju najnoviju unikatnu haljinu, da bi posle za doručkom “otpustio” svoju poslednju u nizu muza. Krojač će se onda otpraviti na ručak u gostionicu u predgrađu, tamo ugledati ženu iz prvog kadra, konobaricu Almu (izvrsna Vicky Krieps), pokušati i impresionirati ju svojom dečačkom narudžbom gotovo svega što se nudi na jelovniku. Nakon zajedničke večere, njih dvoje će završiti u njegovom studiju i Alma će postati njegov novi model, muza i ljubavnica.

Woodcock je, kako mu i prezime suptilno poručuje, priličan drkadžija sa kojim jedino njegova sestra Cyril (odlična Leslie Manville) može izaći na kraj u partiji pasivne agresivnosti. Opet, Alma nije ni izbliza nežna i naivna ženska na kakve je navikao, već je i sama sklona “nadgornjavanju” i manipulaciji sa ciljem potpune kontrole, pa će na ovaj ili onaj način postati odlučujući faktor ne samo u njegovoj karijeri, već i u celokupnom životu.

Teme kojih se Anderson dotiče su brojne i uglavnom diskretno podigrane. Sa jedne strane, imamo problem nepodnošljivog genija koji zbog svog statusa može nekažnjeno izvoditi gluposti ili maltretirati ljude oko sebe. Ovde je to krojač, ali u životu smo svedočili takvom ponašanju od strane umetnika, naučnika, sportista, poslovnjaka, političara, profesora. Na to se nadovezuje i sociološki aspekt, odnosno britansko društvo opsednuto tradicijom, pa nije nimalo slučajno da je Alma strankinja (neobelodanjenog porekla, ali je luksemburška glumica koja je karijeru izgradila u germanofonoj kinematografiji igra sa svojim prirodnim akcentom sa čas germanskim, čas romanskim prizvucima), da njeno ponašanje nije u skladu sa engleskim kanonima i da ih je spremna srušiti.

Primetan je i aspekt psiholoških profila dvoje centralnih likova koji definiraju njihove međusobne odnose. Reynolds je od svih žena u svom životu poštovao jedino svoju pokojnu majku sa kojom je imao odnos od ljubavi do mržnje i koja će se pojaviti kao prikaza u njegovom bunilu koje citira horor filmove, i ta će se fantomska nit protezati i kroz odnos sa Almom koja jedina ima snage i hrabrosti da mu se suprotstavi i to ponekad sa pozicije moći. Zanimljiva je i sestrina uloga u svemu tome, njeno postavljanje od ugađanja do meke moći i promena strane u sukobu, a detalji poput govora tela, doziranih facijalnih ekspresija i gestikulacije su zlata vredni.

Bez potrebe da se posebno naglašava, Daniel Day-Lewis duboko ulazi u ulogu i proždire je kako to samo on ume, a Leslie Manville i Vicky Krieps su mu dostojni partneri u toj igri. Je li ovo najbolja uloga u njegovom životu i stoga zasluženo testamentarna (ako se zaista obistini najava trajne penzije)? Nije, ali Day-Lewis nema loših uloga u svojoj glumačkoj karijeri, a ovde imamo redak slučaj da on igra sa nekim, a ne protiv nekog ili sam protiv svih. U tom smislu je Vicky Krieps zapravo otkrovenje filma i vrata Hollywooda su joj otvorena.

Takođe, u tehničkom smislu film je sjajno nastudiran i pod punom kontrolom. Soundtrack koji potpisuje Jonny Greenwood koji se šeta od jazza do klasike upotpunjuje vizuelni identitet filma, a dizajn zvuka (posebno u onoj urnebesnoj sceni Alminog prvog doručka) je impozantan. Kada smo već kod vizuelne komponente, Anderson je sam sebi služio kao nepotpisani direktor fotografije, snimajući na traci od 35 i 70 mm, jasno evocirajući Kubrickovu vizuelnu poeziju koja savršeno funkcionira u priči koja spaja Kubrickovu atmosferu sa zapletom ne-žanrovskog opusa Alfreda Hitchcocka (ime glavne i zapravo centralne junakinje je jasni putokaz ka Hitchovoj partnerki i scenaristkinji Almi Reville), uz Rebeccu kao prvu asocijaciju.

U konačnici, Phantom Thread je jedan od onih filmova koji su suviše “pametni” za svoje dobro i čiji bogati detalji sa sve teksturom (moda tu igra sporednu ulogu, iako ima i dosta “fashion porn” momenata koji se ne završavaju sa haljinama, već uključuju i enterijere i Woodcockov auto) prevladavaju nad celinom. Dosta toga zavisi i od raspoloženja gledaoca od kojeg se traži da se upravo tim detaljima intenzivno bavi, dok radnja sporovozno teče, a za šta isti ne mora biti spreman. Opet, pitanje svih pitanja je čemu služi stilska vežba autora u čiju smo se stilsku pismenost toliko puta uverili i kroz emulacije i kroz kompilacije, pa i kroz originalne radove.

19.3.18

The Foreigner

kritika originalno objavljena na Monitoru

2017.
režija: Martin Campbell
scenario: David Marconi (prema romanu Kinez Stephena Leathera)
uloge: Jackie Chan, Pierce Brosnan, Katie Leung, Rufus Jones, Charlie Murphy, Orla Brady, Lia Williams, Dermot Crowley, Ray Fearon, Rory Byrne

Kod svakog glumca se dogodi taj neki prelomni trenutak karijere da za njega više nema materijala koji bi odgovarao njegovom uobičajenom tipu uloge. Već je poznata priča da Hollywood prosečnu glumicu “sažvaće i ispljune” najkasnije do četrdesete godine, da su glumci nešto “žilaviji”, pa potraju do pedesete godine života. Ima smisla, naročito ako su istima karijere izgrađene na fizičkom izgledu ili atletsko-fajterskim sposobnostima, telo ima svoj rok trajanja. Onda treba napraviti zaokret u karijeri: igrati za manje honorare u filmovima niže produkcije, nanovo izmisliti svoju glumačku karijeru ili postati producent, sam sebi praviti posao i lagano štelati svoju personu.

Za poslednju opciju se odlučio Jackie Chan znajući da mu akciono-komične akrobacije više ne pristaju. The Foreigner je njegov producentski i glumački pokušaj da se iz tog registra pomeri prema ozbiljnijem, dramskom i trilerskom, da mu kaskaderski trikovi izgledaju realističnije i umerenije i da mu oni ne budu osnova glume, već da to bude pojava. Pitanje je samo zašto se odlučio za adaptaciju pulp-romana iz 1992. godine i zašto se odlučio da ekran deli sa vršnjakom i rivalom koji je bolji glumac od njega i koji je igrao u vrhunskoj produkciji (za razliku od Chana, uglavnom), a koji poslednjih desetak godina nikako ne pronalazi pravi materijal.
Radnja filma prati Quana Ngoca Minha (Chan), naoko skromnog vlasnika restorana koji kreće na put osvete nakon što mu kći (Leung) pogine u eksploziji bombe koju su postavili radikalni elementi u podmlatku IRA-e. Na tom putu će mu se preprečiti bivši borac, a sada pokrajinski ministar Liam Hennessy (Brosnan) koji sa IRA-om i ima i nema veze, odnosno igra dvostruku igru kao karijerni manipulator, posrednik između veterana i britanske vlade. Hennessy, naravno, nema direktne veze sa bombaškim napadom, čak bi samo teoretski mogao znati i istražiti ko stoji iza njega, ali Quan ne odustaje. Hennessy se možda vodi logikom mafijaškog bossa, ali je Quan, otkrivamo, vojni specijalac, vijetnamski veteran i čovek koji nema više šta da izgubi.

Ono što u adaptaciji romana zaista radi perfektno je shvatanje i prihvatanje razlike u tehnologiji između ranih 90-ih i novog milenijuma. London je pokriven kamerama, mobilni telefoni se koriste i za komunikaciju i za praćenje i za slikanje, a tu su i drone-letelice. Opstanak, međutim, i dalje često zavisi od “low tech” veština kao što je izrada improvizirane bombe, traganje ili postavljanje zamki i preživljavanje u šumi, pa nam, imajući vijetnamsku epizodu na pameti, nekako nije baš toliko čudno da šezdesetogodišnji Kinez pravi na budale brojne primetno mlađe irske gerilce koji su u tim šumama sigurno vežbali, a možda se u njima i borili.

Neovisno od tog miksa visokih i niskih tehnologija, napetost održava pulsirajući soundtrack Cliffa Martineza, režija Martina Campbella (poznatog kao majstora za “restart” Bonda – režirao je i Golden Eye i Casino Royale) je korektna kad dođe do akcijskih “set piece” momenata kojih bi, istina, moglo biti i više na uštrb recimo onih političko-brbljivih ili melodramatskih pod-zapleta koji čine samo štetu. Dobra vest za film, a loša za Chana je i to da Brosnan prosto proždire scenario (bez obzira što je njegov akcent suviše južno-irski za Belfast), da mu je lik bolje napisan i da naslovnog junaka sasvim opravdano potiskuje na rub.
Dakle, The Foreigner bi bio sasvim solidan film da ne upada u tri prilično gadna logička i moralna problema. Prvo, ma kako scenario uvažavo tehnologiju, on se i dalje kreće u “clanceyevskom” svetu filma Patriot Games u kojem postoje krvožedni katolički irski teroristi i u kojem IRA nije potpuno položila oružje. Što, naravno, ne može biti dalje od istine – pitanje je postalo sasvim političko i predmet je dugotrajnih i sporovoznih procesa uglavnom bez incidenta o oružanim sukobima i terorističkim napadima da ne govorimo. U tom svetu je i dalje egzotično videti Azijata u Londonu (a tek u Belfastu!) i potpuno ga je normalno nazivati samo i isključivo Kinezom (dakle, ne ni starkeljom, manijakom ili prosto onim dosadnim tipom, što sve Quan jeste, odnosno mogao bi biti).

Treće i konačno: u tom svetu su orijentalne žene možda dobre, submisivne i poslušne, ali su zato zapadnjakinje čisto zlo. Ne samo baba iz vlade zadužena za “handlanje” Hennessyja (funkcija nebitna) koja je nadmena i antipatična skoro kao Theresa May, već i Hennessyjeva žena (Brady) koja ne samo da kuje planove za radikalizaciju nasilja, već muža vara s njegovim nećakom, te Hennessyjeva ljubavnica (Murphy) koja je jedna od najradikalnijih među tim mladima, a ne preza ni od toga da od bombe ginu isključivo civili. Dve potonje žene su u filmu čak i višak – moglo se kompletno bez njih i njihovih pod-zapleta.

Slagali se mi sa političkom korektnošću ili ne, ona postoji kao koncept i uvrežena nam je u svest toliko da ju nije moguće tek tako demontirati upornim oslovljavanjem nekog po nacionalnoj ili rasnoj pripadnosti. Nešto je tu bezvezan, ali u suštini bezazlen štos na bazi stereotipa (da Kinez ima restoran, a Irac – irskog setera). Opravdanja da je problem nasleđen iz knjige bi stajala da se kojim slučajem nije radila adaptacija i da radnja nije prebačena u vreme današnje. A mizoginija koju film propoveda je i onda i sada jednako odvratna i za nju nema opravdanja.



18.3.18

A Film a Week - Comic Sans

previously published on Cineuropa


It seems there is a pattern to Croatian director Nevio Marasović’s filmmaking, in which after a brave and innovative (though sometimes out-of-control) piece of genre cinema comes a somewhat more conventional, yet very original, dramedy. After Goran, a snowy thriller with a distinctive absurdist and darkly humorous Coen brothers vibe to it, he is back with Comic Sans, which world-premiered in the regional competition at Belgrade FEST, winning the “Nebojša Đukelić” Award for Best Film to boot. It will hit theatres domestically later in March. The Croatian director, working with the script he co-wrote with Rakan Rushaidat and lead actor Janko Popović Volarić, tackles the topics of relationships and break-ups, snobbery, family relations and the search for inner peace. If the title seems oddly familiar in the context of Marasović’s work, there is a reason for it: Comic Sans was the title of the film within the film in Vis-à-vis.
The story, however, starts off in Zagreb, with an awkward post-break-up meeting between an overworked but successful designer, Alan (Popović Volarić, collaborating with the director for the third time, after Vis-à-vis and Goran), and his ex-girlfriend Marina (the ever-excellent Nataša Janjić, known for the role of Lina in Goran), which leads to clumsy but passionate make-up sex. The next day, Marina leaves the apartment before Alan gets up and subsequently does not answer her phone. Alan and his co-worker Lukas (Serbian actor Miloš Timotijević, of Humidity and No One’s Child fame) are about to botch an important job for their Slovenian employers, and Alan is losing his mind over the situation with Marina. After they meet again and she explains that it was all a mistake, the chaos in Alan’s head explodes, with disastrous consequences. His only way out is a retreat to the island of Vis with his father, Bruno (legendary Croatian-Danish actor Zlatko Burić, from the Pusher trilogy), an artist with whom he has some long-standing issues. What Alan does not know is that another of his exes, Barbara (Inti Sraj), is also on the island, together with her new fiancé, Peter (Miha Rodman).
At first, it seems that Comic Sans takes too much time to get its story under way, but it is merely a matter of expectations. A viewer trained in standard-issue comedy-dramas will be surprised that the trip to the island, with most of the island tropes found in Croatian cinema, happens only halfway through, so the change that Alan is bound to undergo has to be rushed. The trick is that Comic Sans is not one of these bog-standard comedy-dramas in which the protagonist gains a new perspective and changes his life completely in a matter of days. Yes, Alan will see things in a new light and some changes will occur, but they will be slighter and slower because the transformation has to overcome Alan’s ego, snobbery and long-standing patterns of behaviour.
What works perfectly in Comic Sans, apart from the title with more than one meaning, explored over the course of the film, is the actors’ interplay. Janko Popović Volarić and Zlatko Burić channel the energy of the troubled father-son relationship in a way that is both serious and humorous. They are both more-than-accomplished actors, and Marasović uses them well. That goes especially for Popović Volarić, who has to share the screen with a strong actress such as Nataša Janjić and with the slightly subdued but menacing alpha-male presence of Miloš Timotijević.
The cinematography by Marasović’s regular DoP, Damir Kudin, is also top-notch. Tasked with creating a mood that fits Alan’s character in corporate offices in Zagreb and Ljubljana, and his “creatively messy” flat, and then shifting it completely to the low-season island, Kudin does a great job of finding just the right nuance and not over-playing with clichéd images. The same goes for the repeated use of a kitschy pop ballad by Mišo Kovač as a theme song right from the start, which might seem an obvious choice, but that tune also adds a layer or two to Alan’s character.



14.3.18

Game Night

kritika originalno objavljena na DOP-u

Ljudi potcenjuju komediju, posebno onu koja ne pršti od intelektualističkih, sofisticiranih verbalnih akrobacija, pa još od samog početka, na kraju “otkrivajući” filozofske, sociološke, psihološke i ine apsurde ljudske egzistencije. Nemam ništa protiv, to su filmovi u kojima iznimno uživam, ali se dok ih gledam ne smejem na sav glas. Za takav efekat potrebna je jedna od dve stvari: crnjak ili tupilo. I to nije teško uraditi, ali je teško uraditi kako treba, naročito ono drugo. Ima razlike, verujte mi.

Game Night je upravo to: uspela i pametno složena komedija koja kao pogonsko gorivo koristi (između ostalog) i glupost svojih junaka. I ne samo glupost, tu su i naivnost i kompetitivnost i odnosi unutar veze, braka i familije, pa čak i granična psihopatija jednog lika i nasilje. Za poslednje dve stvari je prilično teško naći meru, što je rediteljima Johnu Francesu Daleyu i Jonathanu Goldsteinu (inače autorima scenarija originalni, umereno zabavni i pametno postavljeni Horrible Boses), a naročito scenaristi Marku Perezu (koji, verovali ili ne, dolazi iz Disneyeve škole), uspelo.
Uvodna montažna sekvenca nam pokazuje par, Maxa (Jason Bateman) i Annie (Rachel McAdams) čiji su život društvene igre: upoznali su se na pub-kvizu, on ju je zaprosio pomoću pantomime, i njih dvoje svakog petka kod kuće organizuju veče društvenih igara sa uvek jednom istom postavom gde delju po Pictionaryju, pantomimi, asocijacijama, Scrabbleu itd. Lažem, postava nije baš ista, Gary (Jesse Plemons), psiho-pandur iz susedne kuće je ispao iz družine kada ga je napustila žena za kojom opsesivno tuguje. Nemajte brige, vraća se on. Standardnu ekipu sačinjava afroamerički bračni par, Kevin i Michelle (Lamorne Morris i Kylie Bunbury), “highschool sweethearts” od kojih muška polovina ima problema sa ljubomorom, te Ryan (Billy Magnussen), plavušan lep kao slika i proporcionalno tome glup, naivan i napaljen, u pratnji uvek različite po pravilu još lepše i gluplje ženske.


Kada se na jednoj noći igre pojavi Maxov stariji i uspešniji brat Brooks (Kyle Chandler) i pozove ekipu da se sledeći put okupe kod njega u njegovoj kući, Ryan se dosetio da na tu partiju povede svoju pametnu koleginicu Sarah (Sharon Hogan). Partija će, navodno, biti epska, nagrada vredna, a Brooks je pripremio nešto posebno: partiju detektivske misterije. Na partiju, međutim, upadaju maskirani napadači koji možda i nisu deo plana i odvode Brooksa. Šta je tu stvarno, a šta deo igre i predstava za ljude, postaće nam jasno (hm, jasnije) nakon sat i nešto vremena filma u kojem nas kao bonus čekaju i Garyjev povratak i dvojica karijernih kriminalaca (Danny Huston i Michael C. Hall) i jurnjava autima i filmske reference i pravi pravcati underground fight club i partija američkog fudbala sa Fabergeovim jajetom i hirurška intervencija po uputama sa survivalističkog portala i obračun u avionu…
Komedije za odraslu publiku, znači sa psovanjem, seksualnim aluzijama i realističnim nasiljem (ono beskrvno prolazi i u slučaju PG13 filmova) su u poslednje vreme u krizi ideja. Judd Apatow i njegovi puleni to pokušavaju rešiti improvizacijom između glumaca, ali greška u koracima je što računaju s njom, a na nju se ne može računati. Suprotno tome, Game Night je vešto skriptiran, ne samo u smislu “set-piece” scena i sekvenci, već i generalno: likovi imaju kakav takav tretman (svakako dalji od po jedne-dve crtice, tika i “quirka”), deluju makar napola realistično, izgovaraju rečenice od kojih normalnog čoveka ne hvata osećaj srama, toaletni humor je skoro potpuno izbačen, a seksualni uglavnom nije samo vulgaran.

Osnovni elementi poput akcije, verbalnosti, situacija i gegova su vešto izmešani i to sasvim solidno radi posao. To, naravno, ne znači da će svaki štos pogoditi metu, ali polovičan uspeh je već garancija natprosečno smešnog i zabavnog filma, a Game Night ima natpolovičnu stopu uspešnosti šala od kojih su neke pripremane kroz dobar deo filma da bi upalile tačno kad i kako treba. To ide do te mere da je čak i obavezna pasaža sa greškama sa snimanja ovde izmenjena i kreativno i umešno spakovana. I za to treba pohvaliti i scenaristu i reditelje.
Pohvalu zaslužuju i glumci. Možda Jason Bateman i Rachel McAdams igraju u svom tipu, ali odavno ih nismo videli na takvom nivou kada je u pitanju komedija. Batemanova persona pametnjakovića ovde je utišana za stepen-dva, Rachel McAdams je ležerna, bez šmire i histerije. Ryan je lik koji bi nam u nekom drugom filmu neopisivo išao na živce jer kao da je zalutao iz sitcoma, bilo glupavog, bilo bezobraznog za noćni program, ali ovde i u Magnussenovoj interpretaciji nam je beskrajno simpatičan, kupujemo ga potpuno. Slično važi i za Garyja koji je taman onoliko lud i taman onoliko pandurski tup da bi lik funkcionirao i da bi se uklopio u ostatak filma.

Opet, ne treba očekivati nekakvo čudo i savršen film jer Game Night to nije. Logičke rupe koje se tu i tamo otvaraju su pozamašne i nisu ničim zakrpljene, i potrebno je izdržati limitirano zabavnu trećinu posvećenu ekspoziciji, kraj je mogao doći i ranije uz manje obrata. Ali ako ste se ikada pitali kako izgleda film sa komičnim “twistom” na Fincherov klasik The Game, gde autori citiraju Django Unchained, a likovi Pulp Fiction, onda je Game Night odgovor koji ste tražili. Ako se, pak, tako nešto nikada niste upitali, Game Night je svejedno vredan gledanja kao dovoljno zabavan, blesav, lagan i kompetento izveden film.

12.3.18

Izgrednici / Offenders

kritika originalno objavljena na Monitoru

2017.
režija: Dejan Zečević
scenario: Đorđe Milosavljević
uloge: Mladen Sovilj, Radovan Vujović, Marta Bjelica, Svetozar Cvetković, Predrag Ejdus, Boris Isaković, Branka Šelić

Dejan Zečević je žanrovski reditelj sa verovatno najvećom kilometražom u Srbiji, ne samo u svojoj generaciji nego i uopšte. Svi njegovi radovi imali su upliva žanrovske kinematografije, a neretko koketira i estetikom B-filma i trashom, često radeći u uslovima daleko od savršenih u budžetskom i produkcijskom smislu. Njegov rad na omnibusu Paket aranžman, prvenac – začudni dokumentarac Dečak iz Junkovca, uvrtnute komedije Kupi mi Eliota i Mala noćna muzika, prvi horor američkog tipa T.T. Sindrom, politički triler Četvrti čovek, ratna drama sa natprirodnim elementima Neprijatelj, pa i SF horor na engleskom jeziku namenjen pre svega globalnom video-tržištu The Rift mogu se smatrati bazom srpskog (post-yu) žanr-filma.

Ako još uzmemo u obzir da je Zečević opet udružio snage sa scenaristom Đorđem Milosavljevićem, inače rediteljem dva kultna starija žanrovska naslova na prelazu milenija – visokostilizirane varijacije na temu “And there was none” pod naslovom Točkovi, te mračnog psiho-trilera Mehanizam, te pouzdanim “štancerom” sa kojim je već radio na Paket aranžmanu i Neprijatelju, da je svetsku premijeru imao “preko bare” u Chicagu i da na beogradskom FEST-u ima evropsku, te da u film postavlja sociološki eksperiment kao što je to učinio Stevan Filipović u nedavnom Pored mene (za koji trenutno sprema nastavak Pored nas), Izgrednici se čine kao izuzetno zanimljiv i inteligentan film koji dolazi u pravo vreme. Ali nažalost, većina toga ostaje samo u teoriji, dok su u praksi Izgrednici puni nedostataka i završavaju kao promašaj za dlaku.
“Udica” kojom nas Milosavljević i Zečević “kače” je dobra. Na ekranu se smenjuju slajdovi sa primerima urbane devastacije – srušenim kućama, zapuštenim i napuštenim prostorima, smećem koje se gomila i sličnim prizorima iz urbanog života, dok profesorski glas iz “off-a” objašnjava da je ta pojava prirodni pratilac ratnih i kriznih vremena, ali da se zna pojaviti i van tog konteksta. Otkrivano da je reč zaista o fakultetskom predavanju profesora Zurovca (Cvetković) koji postavlja radikalnu tezu zvanu “Tetris teorija haosa”. Analogija sa popularnom logičkom igrom se nalazi u tome da svi želimo red i zato igramo kako najbolje možemo da ga održimo, ali kad jednom počnemo gubiti kontrolu kao u igri, puštamo nered da se gomila i da nas preuzme. Razlika je, međutim, u tome što u Tetrisu uvek možemo započeti novu igru, pa je cena haosa koju plaćamo samo malo anksioze, dok se život ne može “resetirati”.

Zaplet koji sledi je empirijski eksperiment postavljen da potvrdi profesorovu teoriju, a koji će za svoju master-tezu sprovesti troje njegovih studenata. Tako ćemo dobiti tri ogledna mesta posmatrana skrivenim kamerama. Na jednom će se na praznom zidu pojaviti svastika nacrtana auto-lakom, što će možda ohrabriti druge da nastave sa grafitiranjem. Na drugom će se ulična svetiljka stalno razbijati pružajući osećaj mraka, privatnosti i anonimnosti. Na trećem, u zabačenom hodniku, pojaviće se određena količina smeća sa ciljem da se ono možda umnoži. Da bi se eksperiment ubrzao, potreban je “statistički zlikovac”, slučajni izgrednik koji će iskoristiti jedno ili sva tri mesta u svom daljem doprinosu neredu.

Eksperiment takvog tipa, međutim, nosi sa sobom i određene etičke i moralne dileme. Prvo, kako odoleti “štimanju” rezultata, odnosno petljanju sa eksperimentom ili makar njegovim tempom? Drugo, šta uraditi kada se izgred, pogotovo malo “žešći”, zaista i dogodi – pozvati nadležne organe i ugroziti eksperiment ili pustiti da se stvari odvijaju normalnim tokom dok je nečiji život ugrožen? Treće i najzanimljivije, da li, kada i kako eksperimentator postaje deo eksperimenta, odnosno koliko nered iz vana utiče na njega i njegovu poziciju?
Neke od autorskih odluka itekako imaju smisla i efekta. Recimo snimanje u crno-beloj tehnici i u starom, uskom formatu 4:3 što lokacije novobeogradskih blokova čini još sivljim, rigidnijim i dehumaniziranijim, ako je to ikako moguće na sličan način na koji je kamera u La haine dehumanizirala arhetipsko parisko predgrađe “banlieu”. Takođe uglovi koje Zečević i direktor fotografije Miladin Čolaković biraju, dovode do efekta da je dobar deo filma snimljen skrivenim kamerama za prismotru, što je narušeno jedino povremenim pokretima kamere i činjenicom da je fotografija možda za nijansu previše oštra i jasna.

Problem je, međutim, “teška ruka”, kako u pisanju, tako i u poentiranju napisanog režijom. Prvo, likovi su plošne i već viđene konstrukcije. Za profesora nam je jasno da je manipulativni ljigavac sklon naučnom fanatizmu još od kada ga prvi put vidimo van katedre, u kabinetu, i Svetozar Cvetković ne može da ga “očoveči” ma koliko dobar glumac bio. Ali “ludi profesor sociologije” je barem zanimljiv kliše, što se ne može reći za njegove studente. Prvo, studentica Teodora (Bjelica) koja zavodi profesora za poziciju asistenta dok je istovremeno u vezi sa kolegom, pa je još i trudna sa jednim od njih dvojice i u teškoj moralnoj dilemi. Taj kolega Alek (Radovan Vujović poznat po ulozi u Filipovićevom Šejtanovom ratniku) je, naravno, pritupasti alfa-mužjak i zaštitnik u pokušaju i, podrazumeva se, bivši huligan koji živi sa “niškoristi” ocem nakon majčine smrti. Drugi kolega Danijel (Mladen Sovilj, Neposlušni Mine Đukić) je karikaturalni štreber koji će se po potrebi premetnuti u karikaturalnog psihopatu koji sa profesorom deli fanatizam, ali ne i lukavstvo.

Tako postavljeni likovi i odnosi koji se među njima razvijaju na kraju će rezultirati pomeranjem fokusa sa samog eksperimenta na moralne dileme koje s njim nemaju veze nužno, te teškorukaškom moralizacijom na sijaset slučajno izabranih tema. Tome valja dodati i trajanje od preko 100 minuta koje se, kako film odmiče, sve više oseti usled odstupanja od osnovne intrigantne teme i ne baš uspelog pokušaja razvoja drugih. Ali i pored toga, Izgrednici zaslužuju preporuku za gledanje makar kao kuriozitet.



11.3.18

A Film a Week - Horizons / Horizonti

previously published on Cineuropa



Horizons, a film by Serbian debutant writer-director Svetislav Dragomirović, having its domestic and European premiere at Belgrade FEST after world-premiering at last year’s Cairo International Film Festival tells the familiar story about skeletons in the family closet resulting in tragedy, but in a new and, considering the context of Serbian cinema, refreshing way. If the film were just a tad more accomplished and braver to ditch the melodramatic clichés, it would be considered revolutionary as the first Serbian backwoods noir, but is still pioneering as the first articulated attempt in that direction.

Horizons begin at the end of the story: two brothers Zoran (played by Slobodan Beštić of A Serbian Film) and Milan (Gojko Baletić, known for his roles in theatre and on television) accompanied by his teenage son Slobodan (Nikola Stanimirović) meet on boats in the river. Zoran tries to steal a piece of Milan’s fishing net, the fight ensues and the shots are being fired presumably with fatal consequences. It serves well as a hook (pun intended) since there has to be something more for brothers to try to kill each other than a piece of net.

As the narrative progresses, the layers of mystery are being peeled off, uncovering the story Zoran’s much younger girlfriend Jovanka (Jovana Gavrilović of Requiem for Mrs. J fame) being pregnant with someone else and being scheduled for an illegal abortion with the local veterinarian (Stefan Bundalo) which does not go as planned. With each “reset” in the presentation, more and more pieces fit to the narrative mosaic, with key scenes such as two visits to the veterinarian’s and a hunting-fishing trip being revisited from different angles.

Filmed in widescreen by cinematographer Strahinja Pavlović and using the palette of dirty greys and muddy browns, the film’s visual identity relies heavily on the locations of swamps in Serbia’s north-eastern region of Banat, which is not a bad thing at all. Underlined by the sound scheme of ambient sounds of wind blowing, branches crackling under the feet, car and boat engines running, the sense of isolation and desperation is complete. Production design by Maja Đuričić and costume design by Ivana Nestorović paint the realistic picture of the less glamorous aspects of Serbian rural life.

The third act, set about 20 years after the events and focused on adult Slobodan, now a priest played by Boris Pingović and his cousin Goran (Nebojša Rako) breaks the flow of non-linearity seen earlier, but the pace still remains meditative and deliberate. Thematically reminiscent of the final third of Derek Cianfrance’s The Place Beyond the Pines, but more sedate, it serves well both as an epilogue and a coda to a more than decent film.

9.3.18

Marlina The Murderer in Four Acts


2017.
režija: Mouly Surya
scenario: Rama Adi, Garin Nugroho, Mouly Surya
uloge: Marsha Timothy, Egy Fedly, Dea Panendra, Yoga Pratama

Kako uopšte shvatiti kada neki film nazovemo “tarantinovskim”, s obzirom da Tarantino već dugo nije (ako je ikada) napravio nešto originalno, već samo slaže uticaje starijih kultnih klasika sa različitih strana sveta u nešto kao cool? Indonežanska autorica školovana u Australiji, Mouly Surya se verovatno ne bi uklopila u Tarantinov autorski svetonazor iako u principu radi istu stvar u svom novom filmu Marlina The Murderer in Four Acts. Doduše, motivi su joj različiti, ona ne gađa neki “cool” efekat niti se igra aktivizma, ona zaista postupa aktivistički pričajući priču koja je bitna, makar njoj.

Već sam način otvaranja ovog spaghetti westerna na azijski način je briljantan, sa onim širokim totalima indonežanske ruralne pustopoljine, kućom na osami, motociklom u pokretu i morriconeovskom muzikom u pozadini koja ukida svaku mogućnost “slice of life” drame koja se obično vezuje za takav “setting”. U toj kući živi naslovna junakinja (Timothy), sveža udovica koja je godinu dana ranije pokopala sina. Na motoru se vozi Markus (Fedly), nastup mu je malo patronizirajući, malo bahat, sa stalnom pretnjom nasiljem. On joj govori kako udovica ne bi smela da živi sama, kako će doći njegovi pajdaši pa će joj na ime stvarnog ili fiktivnog duga oteti novce (ako ih ima) i stoku, a onda će je, ako im ostane vremena i silovati njih sedmorica.
Čemu takva otvorena pretnja? Zato što Markus nastupa sa pozicije moći. Zato što je reč o najsiromašnijoj provinciji i inače siromašne zemlje sa oštrim socijalnim razlikama. Zato što policije nema nigde i zato što je silovanje nemoguće dokazati bez doktora koji dolazi jednom mesečno. Zato što je u Indoneziji (barem je tako bilo za vreme one krvave diktature) terminfreeman” koji uliva strahopoštovanje označava gangstera.

Uplašena, Marlina će učiniti sve što je u njenoj moći da takvo poniženje izbegne. Markus će platiti glavom, bukvalno, od mačete u njenim rukama, i ta će glava kasnije poslužiti kao pokretač zapleta i posveta Peckinpahu i njegovom surealnom remek-delu Bring Me the Head of Alfredo Garcia. Njegovi će drugari biti otrovani supom koju im je ona poslužila u dnevnoj sobi u čijem se kutu još uvek “kiseli” leš njenog muža. Svi osim dvojice koji su tu tom trenutku tovarili krave na kamion.

I to se sve dešava samo u prvom činu od četiri jednako dugačka, a to znači da pred sobom nemamo klasičan “revenge flick”. Drugi i treći, kontemplativniji i svakako sporiji tematiziraju promenu u Marlininoj psihi i putovanje do policije da prizna svoj zločin i ukaže na tuđe. U njima će Marlina zajedno sa trudnom prijateljicom Novi (Panendra) koja u desetom mesecu trudnoće (bukvalno, beba opasno kasni) traži svog muža sezonskog radnika koji se zbog bapskih priča skriva od nje i prezire je pomalo, bežati od preživele dvojice pljačkaša željnih osvete i boriti se za svoj život, a protiv ukorenjene patrijarhalne slike sveta.
To sve ima smisla i kao posveta žanrovskim i arthouse klasicima, i kao socijalni ekspoze i kao uvrnuta crnohumorna zabava i kao meditacija o borbi za život protiv svih šansi. Čak nije ni problem što je dinamički vrhunac postignut već na početku, logikom klasične muzike očekuje se spuštanje tempa pre njegovog ponovnog dizanja. Problem koji nastaje sa četvrtim činom nije samo što do tog ponovnog skoka ne dolazi i što nam autorica daje potpuno drugačiju perspektivu nego u prethodne tri celine, već i što bez razloga krši i menja logiku svoje heroine i od nje ponovo pravi žrtvu. Opet, postavlja se pitanje kako priču koja je otišla u tom pravcu završiti, a nijedan odgovor nije zadovoljavajući.

Svejedno, reč je o kvalitetnom filmu i autorici koja očito zna šta radi kada se hvata svih tih različitih žanrova, filmskih motiva i pristupa, a opet ostaje postojana u svom stilu. Marlina the Murderer in Four Acts je svoju premijeru doživela u Cannesu, u selekciji Director’s Forthnight, kao tek treći indonežanski film uvršten na ovaj prestižni festival, obišla još sijaset festivala različitih profila i verovatno će još. Reč je o vrlo versatilnom filmu koji će vrlo lako naći publiku različitih tipova, od zaklete žanrovske do hermetične arthouse klike. Na kraju krajeva, ni socijalnu komponentu ne treba zaboraviti jer istovremeno tretira položaj žene u nasilnom i patrijarhalnom društvu i to ne čini na patronizirajući, zapadnjački ili kakav god način, već sa punim poštovanjem za svoju junakinju i lokalnu sredinu kojom se ona kreće.