2016.
režija:
Gary Ross
scenario:
Gary Ross, Leonard Hartman
uloge:
Matthew McConaughey, Gugu Mbatha-Raw, Mahershala Ali, Keri Russell,
Christopher Berry, Sean Bridges, Jacob Lofland, Thomas Francis
Murphy, Bill Tangardi
Free
State of Jones je film sa “oscarovskim” ambicijama. Tema je
zanimljiva i inspirativna, u pitanju je manje poznata fusnota iz
istorije Američkog građanskog rata i borbe za jednakost, reditelj
je Gary Ross kome nominacije nisu nepoznate, glavnu ulogu igra
konzistentno dobri Matthew McConaughey koji već ima jedan kipić u
svojoj kolekciji, a zamah je epski, sa trajanjem od preko dva sata,
masovkama borbe i neskrivenom političkom porukom u izbornoj godini.
Međutim, Free State of Jones pada upravo zbog te prevelike
ambicije, pokušavajući da pruži široki, celoviti pogled na kraju
gubi svoju nit.
Naš
junak je Newton Knight (McConaughey), bolničar u armiji
Konfederacije koji je shvatio suštinu sukoba kao nečega što bogati
vode, a siromašni se u njemu bore i ginu. Prelomna tačka je
pogibija njegovog nećaka (igra ga Jacob Lofland, jedan od klinaca iz
filma Mud) i Newton se kao dezerter vraća doma. Međutim,
tamo se ne susreće samo sa poterom južnjačke vojske, nego i sa
sistemskom pljačkom i terorom koji je preostalom stanovništvu
(ženama, deci i starcima) nametnut. To ga navodi da “ode u
partizane” i sakrije se u močvari sa odbeglim robovima. Kako se
ratna sreća okreće na stranu Unije, tako se grupici otpadnika
priključuje sve više dezertera i oni kreću u akciju: postavljaju
zasede vojsci i po modelu Robina Hooda otimaju ukradenu imovinu koju
dele među sobom i vraćaju svojim familijama. Pred kraj rata su ovi
pobunjenici držali ne samo okrug Jones, nego i nekoliko susednih
okruga, odupirući se Konfederaciji do kraja sa malo ili nimalo
podrške od strane Unije.
Zvuči
kao još jedna priča o “belom spasitelju”, ali to ovde uglavnom
ne stoji. Film je po tom pitanju uglavnom istorijski precizan,
pozicionirajući Newtonovu borbu kao pre svega klasnu. Naprosto, niti
je Newton ikada bio robovlasnik, niti je većinsko stanovništvo
naslovnog okruga ikada imalo novca za robove, pa rat nikada nisu
doživljavali kao svoju borbu, što je u velikoj meri i omogućilo
uspeh pobune. Spoznaja o nužnosti ukidanja ropstva (makar kroz
jednakost pred Bogom) i emancipacije je došla kasnije i postepeno, a
u filmu je prikazana kroz njegovu drugu ženu Rachel (Mbatha-Raw) i
prvog saborca Mosesa (Ali).
Problem
se krije drugde. Naime, negde na 90 ili 100 minuta se pojavljuje
savršen trenutak da bi se film trijumfalno okončao, sa diverzijom
na groblju (upitne istorijske ispravnosti, ali svejedno) i ubistvom
južnjačkog pukovnika (Murphy). Međutim, Ross tera dalje, kroz
posleratne godine u kojima su stari rasistički zakoni zamenjeni
novima kako bi se ropstvo nazvalo šegrtovanjem ili kako već, pa sve
do posleratnih izbora na kojima su u teoriji mogli glasati i crnci i
uspona KKK-a.
Razumem
logiku iza toga, Free State of Jones je dobrohotan i nadasve
informativan film koji ne polazi za dramaturški zgodnim, shematskim
rešenjima, ali na filmskom planu to naprosto ne radi. I pored
razvlačenja i proširenja teme do tačke konfuzije, Ross mora da se
oslanja na arhivske fotografije praćene brojnim karticama teksta, pa
je pitanje zašto je toliko zavlačio kada se nametalo jednostavnije,
iako ne savršeno elegantno rešenje. A kao šlag na torti stoje i
“flash forward” intervencije i priča koja se dešava 50-ih
godina XX stoleća i čiji je junak jedan od Newtonovih potomaka koji
pada žrtvom segregacionih zakona. Jasno je šta je Ross hteo time da
kaže, ali je i dalje nezgrapno.
Vizuelno,
film je zanimljiv, fotografija je atraktivna i pritom ne deluje
artificijelno, a lokacije se čine autentičnim. Ross se vrlo dobro
snalazi sa akcijskim scenama, držeći se proverenih uzora poput
Spielberga i odustajući od shaky-cama koji je masakrirao akciju u
njegovom prethodnom filmu The Hunger Games. Začudo, pada na
nivou pričanja priče i kao scenarista, što mu je i primarna
vokacija. Usled toga Gugu Mbatha-Raw ne uspeva da ostvari bolju
ulogu, iako je kao glumica sposobna za to, iz prostog razloga što
njen lik nije dovoljno razvijen i uglavnom služi kao protagonistina
štaka, a slično se može reći i za Keri Russell. Njih dve imaju i
zajedničku scenu kasnije u filmu koja bi mogla biti emotivni
vrhunac, ali zapravo služi samo da poveže dve linije radnje.
Sa
druge strane, Matthew McConaughey je očekivano odličan. Razlog tome
je što svom liku dodaje dodatni sloj mesijanskog kompleksa koji je
sasvim očekivan za takvog čoveka u takvoj poziciji. Istorijski
spisi govore više u prilog tome da je Newton Knight bio pre umetnik
gerilskog preživljavanja nego hrabri vojskovođa i rođeni lider,
ali umetnička sloboda je legitimna stvar. Solidni su i Thomas
Francis Murphy i Bill Tangardi kao negativci, pukovnik i poručnik, a
na strani “naših” uspeva da se izvuče i Mahershala Ali kao
Moses koji posle rata postaje aktivista za ljudska i građanska
prava.
Na
kraju, Free State of Jones nije potpuno gubljenje vremena, ali
će bolje proći kod interesenata za period, istoriju i sa njom
povezanu triviju nego kod publike čija je orijentacija čisto
filmska. Informativnost je dobra stvar i možda može sama izneti
dokumentarac, ali to ne važi za igrani film. Agenda i ne-filmske
ambicije su umanjile vrednost jednom potencijalno snažnom filmu.
Šteta.