Lista - Septembar 2023.

 

Ukupno pogledano: 35 (24 dugometražna, 11 srednjemetražnih)
Prvi put pogledano: 35 (24 dugometražna, 11 srednjemetražnih)
Najbolji utisak (prvi put pogledano): Pero
Najlošiji utisak: Sound of Freedom

*ponovno gledanje
**kratkometražni
***srednjemetražni
**(*)kratkometražni, ponovno gledanje

kritike objavljene na webu su aktivni linkovi

datum izvor Internacionalni Naslov na Engleskom / Originalni naslov (Reditelj, godina) - ocena/10

01.09. festival Silence of Reason (Kumjana Novakova, 2023) - 7/10
02.09. kino Teenage Mutant Ninja Turtles: Mutant Mayhem (Jeff Rowe, Kyler Spears, 2023) - 5/10
03.09. festival Pero (Damjan Kozole, 2023) - 9/10
04.09. festival Bottlemen (Nemanja Vojinović, 2023) - 8/10
05.09. video A Thousand and One (A.V. Rockwell, 2023) - 8/10
07.09. kino The Equilizer 3 (Antoine Fuqua, 2023) - 6/10
07.09. festival Club Zero (Jessica Hausner, 2023) - 7/10
07.09. festival Vincent Must Die / Vincent doit mourir (Stéphan Castang, 2023) - 8/10
08.09. festival The Mind Game (Eefje Blankevoort, Els van Driel, Sajid Khan, 2023) - 5/10
***09.09. festival Return to Raqqa / Regreso a Raqqa (Albert Solé, Raúl Cuevas, 2022) - 5/10
***09.09. festival Pure Unknown / Sconosciuti puri (Valentina Cicogna, Mattia Colombo, 2023) - 7/10
09.09. festival Subject (Jennifer Tiexiera, Camilla Hall, 2022) - 6/10
***10.09. festival Flotation / Flotacija (Eluned Zoe Aiano, Alesandra Tatić, 2023) - 8/10
***10.09. festival Las Abogadas: Attorneys on the Front Lines of the Migrant Crisis (Victoria Bruce, 2022) - 4/10
***10.09. festival The Dayton Legacy: Bosnia - A Fragile Peace (Pierre-Olivier François, 2023) - 6/10
***11.09. festival The Seventh Republic / Sedma republika (Nebojša Grabež, 2023) - 7/10
11.09. festival When Spring Came to Bucha / Koli vesna priyshla v Buchu (Marcus Lenz, Mia Teshaieva, 2022) - 7/10
***11.09. festival Laughing in Afghanistan (Anneta Papathanasiou, 2023) - 5/10
***11.09. festival The Musemić Brothers / Braća (Edin Isanović, Nihad Ušanović, 2023) - 5/10
***12.09. festival Make People Better (Cody Sheehy, 2022) - 7/10
***12.09. festival Spring in Mariupol (Matteo Ferrarini, 2023) - 5/10
***12.09. festival The Investigator / Vyšetřovatel (Viktor Portel, 2022) - 6/10
14.09. kino Sound of Freedom (Alejandro Monteverde, 2023) - 2/10
15.09. festival Arthur and Diana (Sara Summa, 2023) - 7/10
16.09. video Talk to Me (Danny Philippou, Michael Philippou, 2022) - 7/10
19.09. video Shortcomings (Randall Park, 2023) - 7/10
21.09. kino A Haunting in Venice (Kenneth Branagh, 2023) - 7/10
21.09. video Theater Camp (Molly Gordon, Nick Lieberman, 2023) - 6/10
24.09. festival Excursion / Ekskurzija (Una Gunjak, 2023) - 7/10
25.09. video How to Blow Up a Pipeline (Daniel Goldhaber, 2022) - 7/10
26.09. video Sirens (Rita Baghdadi, 2022) - 6/10
27.09. video Chile '76 / 1976 (Manuela Martelli, 2023) - 8/10
28.09. video Golda (Guy Nattiv, 2023) - 6/10
28.09. kino Expend4bles (Scott Waugh, 2023) - 4/10
29.09. video Sick (John Hyams, 2022) - 6/10

Theater Camp

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Amerikanci vole letnje kampove, pa za svoje klince mogu da izaberu izviđačke, vojne, sportske svemirske, tehničke, muzičke, pa i, što da ne, glumačke, odnosno pozorišne. Sad, kako Amerikancima prva asocijacija na pozorište nisu nužno Šekspir i Čehov, već Brodvej i mjuzikli, i kako iz američkih tinejdžerskih komedija znamo da se ekipa iz školskih dramskih sekcija nalazi na dnu školskog „lanca ishrane“, možemo pretpostaviti kakva ekipa pohodi pozorišne kampove.

Oni su, kao i njihovi kampovski mentori svojevrsni otpadnici i parije, pa zato i jednima i drugima puno znači da se makar jednom godišnje okupe i nađu „među svojima“ gde se osećaju prihvaćeno. U jedan takav kamp pod imenom AdirondACTS (zezanje na temu stvarnog kampovskog naselja) u severnom, ruralnom delu savezne države Njujork smeštena je radnja filma Teater Camp u režiji Moli Gordon i Nika Libermana, a po konceptu njih dvoje i Noe Galvina. Njih troje su, zajedno s glavninom glumačke postave (a svi su već više puta i u različitim kombinacijama sarađivali u različitim formama komedije i mjuzikla) testirali koncept u formi kratkog filma koji je pandemijske 2020. godine postao svojevrsni viralni hit.

Dugometražna verzija se otvara u ključu „lažnog dokumentarca“ u kojem vlasnica / direktorka kampa Džoan (Ejmi Sedaris) objašnjava kako kamp funkcioniše uprkos teškoćama na koje jedan takav mali biznis naleće u surovom korporativnom okruženju. Ključ je, kaže, trud da se odlazi na turneje s predstavama kako bi se podsetilo stare i privabilo nove polaznike, da se održavaju kontakti s roditeljima, kao i da se odaje utisak lojalnosti, i po pitanju nastavnog osoblja i po pitanju „starih mušterija“. Priča je u suštini trgovačka, kao i mnoge druge, jer kampovi su ipak pre svega uslužni sektor, i ta priča drži vodu sve dok Džoan ne pozli na predstavi, pa ona završi u komi.

Na njeno mesto dolazi njen sin Troj (Džimi Tatro), tipičan „biznis-batica“ novog kova koji nikad nije mario za strast svoje majke. Njegova glavna briga je da smanji troškove kako kamp ne bi bankrotirao, zbog čega smanjuje broj zaposlenih i pokušava da postojeći personal dodatno natovari poslom ili da zaposli još neke nove „multitalentovane“ radnike, ali mu se na oglas javlja samo Dženet koja je, naravno, lagala u svojoj biografiji. Sve vreme se oko kampa muva predstavnica firme koja se bavi nekretninama i koja je zainteresovana za džentrifikaciju celog područja, a ni tupavi Troj nije nesklon da napravi neki „dil“ s njom, pod uslovom da on iz njega izađe „dobar“.

Od osoblja, tu po tradiciji dolaze Amos (Ben Plat) i Rebeka-Dajen (Gordon) na mesto instruktora glume i muzike, odnosno kreatora komada kojim će se ceo kamp baviti, a koji je ove godine posvećen Džoan. Njih dvoje su „paket-aranžman“ i „zamalo par“ bivših polaznika koji su ostali verni i zanatu i kampu, možda zato što u svojim primernim zanimanjima nemaju previše uspeha. Osim njih, tu su još profesor baleta, kostimograf-garderober, stara Rita (Kerolajn Aron) i autistični tehničar jedini (Galvin) jedini sposoban da bude kanal komunikacije između Troja i umetnika.

Klincima je super, svakom iz svojih razloga (recimo jedan sebe, po ugledu na Troja, vidi kao budućeg agenta), ali se javljaju i trzavice između umetničkih savetnika od kojih bi neki što pre napustili brod koji tone. Vlada haos, sve miriše na katastrofu, ali pitanje je hoće li se naši simpatični luzeri izvući.

Zajednička istorija između kreatora i glavnih glumaca se ocrtava kao sinergija na glumačkom nivou, pre svega u smislu vrlo glatke improvizacije, dok mlađi deo postave, baš kao i njihovi likovi, pokušavaju da „pokažu šta znaju“, što im solidno uspeva. Problemi se, međutim, javljaju u scenariju koji deluje kao kolekcija štoseva zaluđenika za pozorište i mjuzikl namenjena mlađim generacijama istih takvih, a odatle se prenose i na nekonzistentnu režiju. Iako je koncept „mokumentari“ filma ovde doziran i upotrebljavan inovativno (tekstualne kartice umesto intervjua), on zapravo i nije bio neophodan. Takođe, ostaje žal da je Ejmi Sedaris „ubijena“ prerano, odnosno da nije nekako „vraćena“ kasnije.

Konačni utisak je da je Theater Camp žrtva usiljene tranzicije iz kratkog u dugi metar i da bi bolje funkcionisao kao serija skečeva, što zapravo i jeste. Ali i ovako je uglavnom podesan za jednokratno gledanje, razgaljivanje i osmehe (glasni smeh ipak ne izaziva) i generalnu toplinu oko srca. Šteta je samo što vrlo brzo „izvetri“ iz memorije iz prostog razloga što su mnogi filmovi pre njega to isto radili bolje.

A Haunting in Venice

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Odmah na početku: A Haunting in Venice je ubedljivo najbolji film u novoj Poaro-franšizi scenariste Majkla Grina i reditelja i glavnog glumca Keneta Brane. Razlog za to je zapravo jednostavan: u pitanju je sasvim drugačiji i drugačije rađen film po skoro svim aspektima u odnosu na svoje prethodnike.

Ali, pre nego što se njime detaljnije pozabavimo, hajdemo se podsetiti filmova Murder on the Orient Express i Death on the Nile (o kojem je bilo reči i na ovim stranicama), odnodno zašto oni baš i nisu „radili“. Ukratko, za oba su značajna bila dva zajednička faktora: motivacija aproprijacije jednog starog „sveta“ i literarnog i filmskog žanra za mlađu publiku (koje detektivi i misteriozna ubistva baš i ne zanimaju toliko), te izvedba kojom je dominirala izdašna upotreba napadnih CGI efekata prilično neotpornih na starenje.

Još jedna stvar je tu bitna: oba izvorna romana Agate Kristi spadaju u njena najpopularnija i najčešće ekranizovana dela, tako da su Branine verzije itekako imale s čime da se porede, najčešće na svoju štetu. U prvom redu, tu su bili filmovi iz 70-ih godina prošlog veka po scenarijima Artura Šejfera, za ona doba solidno producirani i publicirani filmovi. Murder on the Orient Express je režirao Sidni Lametu, a u njemu Poaroa igrao Albert Fini, dok je u slučaju Death on the Nile režiju preuzeo Džon Giljermin, a ulogu Poaroa Piter Justinov. O ekranizacijama iz ITV-jeve serije / serijala TV-filmova sa Dejvidom Sušeom ne treba ni trošiti reči, budući da se on najduže zadržao u ulozi Poaroa i u nju najviše udubio i uneo.

Temeljan glumac i pouzdan reditelj kakav već jeste, Brana je „ispoštovao“ svoje prethodnike, naročito Sušea čije se „biblije“ lika uglavnom držao, dodajući joj neke svoje detalje, poput (preterano) elaboriranih brkova koje su čak dobili svoju „origins story“ u sklopu Poaroove melodramatične priče o poreklu. Brana i Grin su takođe uzimali dosta slobode u tumačenju autorskog dela britanske spisateljice sklone konzervativnim, pa čak i ksenofobičnim stavovima, ali su se njihove intervencije uglavnom svodile na aproprijaciju u smeru savremenog multi-kulturnog društvenog pejzaža (pa smo tako dobili i crnog žandara Kraljevine Jugoslavije), a problematika rasizma je u tome zapravo gurnuta pod tepih. I veliki budžeti i zvezdane postave u oba filma uzele su svoj danak, ulagalo se u gomilanje relativno velikih imena i raskošni vizuelni dizajn, u čemu su se glumci, osim samog Brane, uglavnom gubili, a efekti nejasne namene su sve dodatno okretali u smeru „treša“, i to ponekad nenamernog.

Ničeg toga, osim „treša“, ali ovog puta doziranog i namernog, nema u A Haunting in Venice. Za početak, nema ni romana ni kratke priče pod tim nazivom u opusu Agate Kristi. Razlog za to je što je A Haunting in Venice zapravo adaptacija romana Hallowe‘en Party čija radnja nema nikakve veze s Venecijom i koji spada u red autoričinih manje poznatih i lošije primljenih literarnih radova koji nisu baš često ekranizovani. (Osim ITV-jeve sa Sušeom, postoji samo još jedna francuska televizijska adaptacija.)

Za potrebe filma, dakle, radnja je prebačena sa britanskog sela 60-ih u Veneciju 1947. godine gde slavni detektiv Erkil Poaro provodi svoje penzionerske dane, umoran od svoga posla i „aure smrti“ koji isti nosi. To znači da Poaro kao lik po prvi put dobija neku karakterizaciju van melodramatskih opštih mesta, a, ma kako ona bila prežvakana i banalna (detektiv umoran od posla i života jedan je od najčešćih klišea), ona ipak predstavlja napredak.

Naravno, mesto radnje nije jedino što su Grin i Brana u svojoj adaptaciji izmenili. Zapravo, A Haunting in Venice je najmaštovitija i najtemeljitija adaptacija u franšizi. Žanrovski, odstupa od uspostavljenog obrasca detektivske misterije s pozamašnom dozom melodrame jer u „blender“ sad ubacuje i horor, i to onaj natprirodne sorte, sa sve duhovima. Podsetimo se, horor-misterijom s vidljivim elementima melodrame Brana se bavio i u filmu Dead Again (1991), inače drugoj njegovoj režiji i jednom od njegovih najuspelijih filmova čiji se odjeci prilično „glasno“ čuju i u A Haunting in Venice. Takođe i generalni tretman izvornih likova je drugačiji nego u prethodnicima u franšizi: nema kompozita, nema „prefarbavanja“ boje kože i „štelovanja“ socijalnog porekla, oni koji su zadržali imena iz romana dati su integralno, a oni pod novim imenima su zapravo novi likovi s ponekom osobinom onih „starih“ iz izvornog materijala.

Okidač za radnju je poziv Poarou od njegove prijateljice, spisateljice Ariadne Oliver (Tina Fej) na zabavu za Noć veštica u palati penzionisane operske pevačice Rovene Drejk (Keli Rajli) posle koje će uslediti spiritistička seansa s vidovnjakinjom gospođom Rejnolds (Mišel Jeo) koju Ariadna želi da raskrinka za potrebe svog novog romana koji mora da bude hit nakon tri promašaja. Razlog za zabavu namenjenu deci iz sirotišta je simbolički: palata je do epidemije kuge bila gradsko sirotište čije su štićenike doktori i sestre pustili da umru kada su sami pobegli, zbog čega se priča da je kuća ukleta i da u njoj duhovi mrtve dece vrše osvetu. Razlog za spiritističku seansu je, pak, taj da je jedna od žrtava „dečije vendete“ navodno postala i Rovenina kći Alicija koja je, nakon što joj je raskid s voljenim Maksimom Džerardom (Kajl Alen) slomio srce, utonula u ludilo i ubila se.

Seansi prisustvuju vidovnjakinja i njena pomoćnica, domaćica, njena kućepaziteljka Olga, njen prijatelj doktor Ferier (Džejmi Dornan) koji pati od traume zadobijene krajem Drugog svetskog rata prilikom oslobađanja koncentracionog logora, njegov sin Leopold (Džud Hil kojeg se sećamo iz Braninog Belfasta), Ariadna, Poaro i njegov pomoćnik-telohranitelj-sekretar Vitale Portfoljio (Rikardo Skamarćo), dok se Maksim pojavljuje naknadno, ali s pozivnicom. Poaro će relativno brzo i lako raskrinkati da vidovnjakinja ima još jednog pomoćnika koji upravlja mašinerijom u elaboriranoj predstavi, ali će oluja onemogućiti razlaz.

Kada detektiv bude napadnut od strane nekog maskiranog i kada vidovnjakinja navodno doživi nesreću, Poaro će svim prisutnima zabraniti izlaz, a sam će se naći pod pritiskom da reši dve misteriozne smrti, jednu u, uslovno rečeno, sadašnjosti, a jednu u prošlosti. Pritom, čini se da je veliki detektiv izgubio ponešto od svojih specijalnih moći, da je unekoliko smušen, a i da mu neko ili nešto ometa istragu. Možda su u pitanju baš duhovi siročadi od pre dva veka...

Još više od svojih prethodnika, A Haunting in Venice je komorno delo smešteno uglavnom na jednu lokaciju, ali zbog toga film nije lišen spektakla. Za početak, makar je delimično sniman na lokacijama, Venecija je dodatno „podvučena“ panoramskim snimcima, a za ostalo se pobrinuo studio u Londonu. Uz to, iako horor-dimenzija ovde zapravo nije esencijalna, taj žanr Brani ipak leži i on može da se poigrava s njime kombinujući iskrenu ljubav i ironičnu distancu za „pravi“ ugođaj.

Možda se neke od njegovih režijskih odluka čine razmetljivima i proizvoljnima, ali čak i kad ne znamo odmah čemu neki od nestandardno komponovanih kadrova (Brana alterira ultra-široke „fish eye“ i iskošene uglove) snimljenih kamerom Harisa Zambralukisa služe, oni će kasnije dobiti, za interne standarde franšiznog „sveta“, prilično uverljiva obrazloženja. Uz standardno dobru scenografiju (ovde u „gotik“ ključu) i kostim, muzika Hildur Gudnadotir ovde upotpunjuje atmosferu.

Glumački, ovde nema zaista velikih zvezda, pa sa sigurnošću možemo tvrditi da je Brana glavna zvezda filma. To nije bila neka sebična, već sasvim legitimna autorska odluka, a glumci nešto „manjeg“ formata se mogu bolje uklopiti u svoje likove. Naravno, Mišel Jeo ima malu, ali koloritnu epizodu, a mladi Džud Hil pred nama raste i kao glumac. Džejmi Dornan, Rikardo Skamarćo i Tina Fej možda za nijansu preglumljuju što, doduše, ne smeta ni žanru ni zapravo bleskastom konceptu, ali je zato Keli Rajli pun pogodak, posebno u malo tišim momentima.

Na kraju, izgleda da je nešto skromniji pristup (budžet je vraćen na nivo onog koji je pre šest godina imao Orient Express) upalio. A Haunting in Venice nije samo najbolji nastavak u franšizi, već franšizu koja je počela kao usiljeno „mamuzanje mrtvog konja“ zaradi glumačkog i autorskog ego-tripa podiže skoro do nivoa jedne druge, originalne franšize – Knives Out – takođe inspirisanom delom Agate Kristi.

Shortcomings

 kritika objavljena na XXZ

2023.

Režija: Randall Park

Scenario: Adrian Tomine (prema svom grafičkom romanu)

Uloge: Justin H. Min, Sherry Cola, Ally Maki, Tavi Gavison, Debby Ryan, Sonoya Mizuno, Timothy Simons, Jacob Batalon, Scott Seiss

Koliko li je samo filmova snimljeno o napornim, uvredljivim intelektualcima koji misle da su pametniji od ostalih, ali, ma kako pametni bili, ne uviđaju nedostatke duboko utkane u sopstveni karakter. Žanr može biti klasična komedija, romantična komedija ili dramedija (od Woodyja Allena do takozvanog „Sundance“ filma), a i u životu ne samo da znamo takve likove, već ih dosta često možemo prepoznati i u sebi.

Iz te perspektive, može zvučati istovremeno i atipično i redundantno da glumac, pre svega komičar i specijalista za uloge finih momaka u romantičnim komedijama kao što je to Randall Park izabere baš takav tip protagoniste za svoj režijski debi. Ali Shortcomings (koji je zapravo i imao premijeru na Sundance festivalu, sasvim u skladu sa svojim žanrom) nije samo reciklaža poznatih „tropa“ i njihovo preoblačenje u neko novo ruho u skladu s trendovima reprezentativnosti u savremenoj američkoj kinematografiji, već ispod toga zapravo i nudi smislenu raspravu upravo o konceptu reprezentativnosti, pre svega na Parku najbližem primeru Amerikanaca azijskog porekla.

Naš kukavni „junak“ je Ben (Min), propali student filma i propali filmadžija koji radi kao poslovođa u bioskopu koji je pred zatvaranjem. Sa svojom devojkom Miko (Maki), lepšom, bogatijom i uspešnijom od njega, nalazi se u pasivno-agresivnoj vezi u kojoj pokušava da dominira „snagom“ svog intelekta i sofističkim argumentima kojim skriva da njegov ego baš i nema pokrića u stvarnom svetu. Oboje su japanskog porekla, ali prema tome imaju različiti odnos: Miko je nedavno otkrila aktivistkinju u sebi, dok se Ben porekla na neki način stidi i prihvata društveno-nametnute standarde ukusa, odnosno ima svoj „tip“ cure koja je belkinja i – plavuša, što je česta tema njihovih rasprava.

Zapravo, u toku rasprave ih i upoznajemo: nakon projekcije komercijalnog filma (u tipu Crazy Rich Asians) koji im se različito svideo, njih dvoje počinju da se raspravljaju o značaju reprezentovanja Azijata u američkom filmu. Miko misli da je to dobra stvar i da otvara šanse drugima, Ben je nezadovoljan što je u pitanju još jedan generički repertoarski film u kojem likovi nisu ništa više od začina. Ipak je on filmski snob.

Jedina osoba s kojom Ben ima iole zdrav odnos je njegova prijateljica Alice (Cola). Ona je lezbejka koja odbija svaku mogućnost „serijske monogamije“, a od sveta se brani sličnim tipom sarkazma kao i Ben. Naoko je jednako toksična kao on, ali za nju je jasno da je to samo maska, dok je kod njega to skoro pa način života. Alice će zbog toga dobiti priliku za „iskupljenje“ s Meredith (Mizuno).

Stvari prelaze u „višu brzinu“ kada Miko dobije ponudu za praksu u New Yorku (radnja filma se odvija u okolini San Francisca) koju ne može da odbije, zbog čega par koji ni uživo ne funkcioniše najbolje, a na daljinu to može samo biti još gore, odlazi „na pauzu“. Za Bena to znači da konačno može da pokuša nešto s devojkama „u svom tipu“, prvo s novom mladom zaposlenicom bioskopa Autumn (Gevison) zbog koje je spreman da odlazi na „performanse“ njenog „kolektiva“, a onda i sa Sashom (Ryan) koju upozna na gay-žurci na koju ga je Alice odvukla. Kada i to propadne, očajnički će pokušati da nekako vrati naklonost Miko, čak će otići i u New York koji prezire, ali i tamo ga čeka iznenađenje: ne samo da je ona nastavila sa svojim životom, nego je i upoznala dizajnera Leona (Simons) koji je dosta pristojnije tretira.

Romantične zgode i nezgode samo su osnova mehanike priče, dok i njegova komedija i drama zapravo gravitiraju oko Benove iritantne persone. On pritom nije karikaturalni seronja, već seronja kakvog svi mi poznajemo (ili smo i sami takvi bili u trenutku kada je naš intelektualni razvoj bio dosta stepenica ispred onog emocionalnog). Još važnije od toga, to što je Ben napadan, sklon stereotipima i uvredama koje bi iz usta nekog belca zvučale kao rasizam, a sve s potpuno pogrešnom motivacijom (kako bi zalečio ili izdigao sopstveni ego), ne znači nužno da on nije u pravu i da u njegovim uvidima nema nečeg istinitog. Time pisac Tomine i reditelj Park pred Justina H. Mina postavljaju zahtevan glumački zadatak kojem je on apsolutno dorastao, i na čemu reditelj često poentira, češće u dramskom nego u komičnom registru.

Za komične poene zadužena je Sherry Cola koja u svom mesnatom liku i prilici da ima zadnju reč (scene se u principu završavaju s udarnom replikom, što je primer pametnog pisanja koje režija sledi) vidljivo uživa. S druge strane, Ally Maki kao Miko unosi nekakvu realističnu notu koja filmu daje na težini. Park, međutim, ne uspeva da do kraja razigra dvojicu sporednih glumaca, Jacoba Batalona i Scotta Seissa u ulogama Benovih zaposlenika u bioskopu, pre svega iz razloga što je očito da su njih dvojica ubačeni samo za komični efekat.

Možda je, opet, najvažnije saznanje u filmu ono koje dobijamo usput. Tu Randall Park uspeva da plasira izuzetno važne uvide o prirodi međuljudskih odnosa koji se ne mogu uvek podvesti pod uobičajene kategorije kao što su rasa i seksualna pripadnost koje i same znaju biti dosta složenija pitanja od po nekoliko opcija koje nam se tu nude. Zapravo, treba razlučiti osobu u svemu tome i razlikovati iskreni interes za nju od nekakvog fetiša.

A Film a Week - Arthur & Diana

 previously published on Cineuropa

The road is a common metaphor for life. A road trip with family members, especially with a toddler in tow, however, might turn out to be a living hell. One such lengthy road trip, from Berlin to Paris and then on to South Tyrol in Italy, is portrayed in the auto-fictional film Arthur & Diana, written, directed and edited by Sara Summa, and which recently had its world premiere in the Discovery programme of this year’s Toronto International Film Festival.

Siblings Diana (the filmmaker herself) and Arthur (her real-life brother Robin Summa) travel with the former’s two-year-old son Lupo (the filmmaker’s adorable son Lupo Piero Summa) in an old, rusty Renault Espace. Their starting point is Berlin, where they say their goodbyes to Lupo’s father Patrick (Benjamin Schwimm) who sends them off with a load of junk food. At first, their goal is Paris, where the siblings’ mother Betty (Claire Loiseau) awaits them. The reason for such a travel by car, apart from Arthur’s fear of flying which is mentioned briefly later on, might be the annual technical inspection of the vehicle (with an uncertain outcome). Of course, they stop a few times: to take a hitchhiker (Livia Antonelli), spend the night in a camp, get pulled over by a police officer, take a detour to a lake… Even a forgotten gun goes off at one point, luckily to no consequence.

However, there is something unpleasant in the air between brother and sister, starting with their disagreements on technological progress and the different ways they lead their lives. Things from the past resurface and are discussed, building up to a heated argument. Even the car itself has its story and its secrets. Eventually, all the signs point to Arthur’s and Diana’s late father. Maybe the trip to Italy to attend the funeral of a relative could clear the air, but with families and unspoken resentments between their members, one can never be sure.

Although there are of course pieces from the filmmaker’s own life all over the film, her goal here is not to expose herself and her own family secrets, but rather to capture a certain moment in time that seems both diffuse and turbulent. Sara Summa excels in all four roles she’s assumed, filling the film with authenticity and sincerity throughout. As a writer, she is more than able to convince us that she is the one looking for the answers, along with us in the audience, all the while shifting fluidly and logically between three languages to tell her story. As a director, she is not afraid to take on the difficult task of filming around a toddler, a being that is unable to stay focused for long, while maintaining control over other aspects. As an actress, she gives herself completely and creates a strong chemistry with her brother (his acting experience also helps here) and her son. Finally, as an editor, she controls the rhythm of the film, while her weaving of some purely observational documentary sequences into the fabric of the fiction film is masterful.

Visually, Summa and her cinematographer Faraz Fesharaki aim for the feel of something between a documentary from the 1990s and home video from the same period. Although it was shot on different cameras and with different formats, the idea to finally print everything on 16mm film proved fruitful, since the natural warmth of this format serves the film well. In the end, Arthur & Diana is a sincere, warm, introspective experience that showcases the multitude of Sara Summa’s talents.

Sound of Freedom

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Gde da počnemo s ovim „fenomenom“? Možda najbolje od kraja. Naime, usred odjavne špice, glumac Džim Kavizel se obraća direktno u kameru i moli publiku da proširi glas o filmu za koji su „vašingtonske dahije“ učinile sve što je u njihovoj moći da ne ugleda svetlo dana, odnosno mrak bioskopske sale. Kavizel tako krši jedno od pravila lepog i pametnog ponašanja koje glasi: „Ne govori svoje budalaštine glasno u društvu normalnih i pristojnih ljudi!“

Ono što je Kavizel o filmu Sound of Freedom izrekao nije presna, nepatvorena laž, ali je zato primer polu-istine, iskrivljene istine ili post-istine. Film je, naime, zaista proveo pet godina „u bunkeru“, odnosno na nekoj polici filmskog studija, ali tome po svoj prilici nije „kumovao“ nekakav korumpirani establišment koji sakriva „istinu“ od javnosti, već splet prilično neobičnih okolnosti.

Prvo, Disney je kupio Fox koji je bio viđen kao originalni distributer, pa politički osetljiv film nije pušten u planirano vreme. Nadalje, u međuvremenu se dogodilo i zatvaranje / ograničavanje rada bioskopa kao posledica pandemije, pa trenutak za distribuciju opet nije bio pogodan. Na kraju, film je pušten letos u bioskope pod patronatom ionako ispolitizirane kompanije Angel Studios, što može biti znakovito, budući da se u Americi zahuktava predizborna kampanja, a Sound of Freedom vrlo otvoreno perpetuira narativ jednog od kandidata.

Zapravo, nije to ništa čudno za Kavizela, glumačkog „heroja“ i zaštitnog lica dotične političke opcije i inače sklonog zaumnim teorijama zavere na tragu Qanona, sa sve verovanjem u to da liberalne elite otimaju decu i skupljaju njihov DNK radi vlastitog večnog života. Kavizel, najpoznatiji po svojoj ulozi Isusa Hrista kod Mela Gibsona u The Passion of the Christ, verovatno pati od kompleksa heroja, što ume biti posledica ulaska u određenu ulogu i problema s izlaskom iz iste, kako na ekranu, tako možda i u privatnom životu. Ovde je stvar dodatno podgrejana samom činjenicom da je njega zapravo odabrao sam čovek čiji lik on portretira, bivši agent Domovinske sigurnost Tim Balard koji je svoj poziv lovca na pedofile nastavio u sopstvenom aranžmanu.

Budimo realni, takve namerne logičke pogreške nisu od juče modus operandi američkih konzervativnih elita. Setimo se samo „Satanističke panike“ od pre 40 godina i budalaština kojima su plašeni naivni građani onomad, pa samo zamenimo sataniste s pedofilima. Princip je isti, a svaka argumentovana zamerka zaumnim teorijama pobija se fanatičnom tvrdnjom da „ako nisi s nama, onda si s njima.“

Ali vratimo se na sam film i pokušajmo da ga, imajući u vidu kontekst, svejedno ocenimo nekim čisto filmskim kriterijumima. Odnosno da odgovorimo na pitanje je li Sound of Freedom išta više od zaumne, desničarske, kripto-fašističke propagande i strašila kojim se plaše oni naivniji i podložniji u publici.

Džim Kavizel, dakle, igra Tima Balarda, „lovca na pedofile“ i borca protiv dečije pornografije na internetu koji u jednom trenutku shvata da to što radi, zatvara pedofile iza rešetaka, nije dovoljno jer se time zapravo ne spasavaju deca od zarobljeništva, prostitucije i seksualnog zlostavljanja. Zbog toga od svog šefa traži dopuštenje za prvu tajnu operaciju kako bi uhvatio još nekog u lancu krijumčarenja i spasio makar jedno dete.

Dečkić u pitanju je Migel, a on mu otkriva da je njegova sestra Rosio još uvek u zarobljeništvu u Kolumbiji. Zbog toga Balard traži dopuštenje od šefa za još jednu akciju tamo, što mu ovaj nevoljno dopušta, uz upozorenje da drži sve u strogoj tajnosti i na minimalnom budžetu, budući da se akcija u kojoj ni na jednoj strani nema američkih državljana ne može nikako opravdati. Balard, policajac Horhe (Havijer Gordino), bivši kriminalac, a sada spasitelj na misiji Vampir (Bil Kemp) i investitor dobrih namera Pablo (Eduardo Verestegi) stoga pripremaju operaciju koja će razbiti krijumčarske klanove koje predvode bivša „misica“ Kati (Jesika Boroto) i neki od njenih kolega sa živopisnim nadimcima, i koja će osloboditi barem pedesetoro dece, među njima i Rosio. Ali, hoće li oni u tome uspeti i šta će to značiti za borbu protiv međunarodnih lanaca pedofilije?

Sudeći po čisto filmskim kriterijima, Sound of Freedom svakako nije nekakav izuzetan primerak svoje vrste. Predugačak je jer materijala na kojem je baziran zapravo ima za epizodu jedne epizode neke klasične televizijske serije poput Law and Order, a pritom u svojih 130 minuta trajanja često ispada iz ritma. I produkcija mu je zapravo na nivou malo raskošnije televizijske, a lokacije u Americi, Meksiku, Hondurasu i Kolumbiji zapravo izgledaju kao različiti budžaci jednog te istog filmskog seta u studiju. Režijski je, pak, nemaštovit pošto Alehandro Monteverde sve vreme igra na sigurno, krajnje predvidljivo kadrira i „odvrće“ ionako stereotipno ljigavu muziku kako bi postigao neke emocionalne akcente.

Ni glumački nije bajan, delom zbog samih glumaca, delom, pak, zbog scenarija koji je Monteverde napisao zajedno sa Rodom Barom. Džim Kavizel veoma „važno“ šmira, delom zato što on misli da to tako treba, delom zbog toga što mu ni scenario za film u kojem igra protagonistu prisutnog u skoro svakoj sceni ne ostavlja mogućnosti za nekakvu dalju i dublju karakterizaciju lika. Bil Kemp je od cele postave imao najviše sreće, budući da je njegov Vampir najkoloritniji i najinteresantniji lik u filmu, a i glumac ga najinspirativnije „šmira“, kao da se i sam zafrkava sa krajnje nedotupavnim replikama u dijalozima. Verovatno je od cele postave najkraću „slamku“ izvukla Mira Sorvino kojoj je dodeljena uloga Balardove supruge Ketrin čiji je jedini zadatak da svom mužu pruži bezrezervnu podršku kad god on od nje to zatraži.

Na kraju, ako već Sound of Freedom nije puno toga više od zaumne desničarske, hrišćansko-fundamentalističke, kripto-fašističke propagande, je li makar efikasan na tom polju? Na to pitanje je malo teže dati odgovor. Iz perspektive relativno obrazovanog gledaoca liberalnog pogleda na svet, nije teško pronaći podvale, nedorečenosti, slučajne ili namerne logičke pogreške i ostale pokušaje manipulacije, dok se poenta oko koje se svi moramo složiti „nabija iz sve snage“.

Ipak, Bar, Monteverde i njihovi producenti i sponzori se trude da svoj stav simuliraju kao ideološki neutralan i to im ponekad i uspeva. Hej! Imaju meksičkog reditelja koji govori o naporima jednog poštenog Amerikanca da latinoameričku decu vrati njihovim roditeljima. Na stranu to što su Meksiko, Kolumbija i Honduras predstavljene kao zemlje Trećeg Sveta kojima vladaju kriminalni karteli, gde se deca otimaju i prostituiraju kao „dobar dan“.

Zgodno, nema ni reči o tome da je administracija njihovog političkog favorita činila sve u svojoj moći da odvoji latinoameričku decu od svojih roditelja prilikom migracija i da ih drži u odvojenim „centrima za zadržavanje“. Nema ni reči o tome da Balardove metode možda nisu baš najefikasnije i najsmislenije. Zato ima drugih opštih mesta američkog desničarskog imaginarijuma, od „bezube“ državne administracije opterećene birokratskim procedurama i ograničenim budžetima, pa do bezočne laži da je sada više ljudi i dece u ropstvu nego onda kada je isto bilo legalno, što se „štampa“ na kartici na kraju filma.

Opet, nije liberalna publika onu na koju Sound of Freedom cilja, već su to uplašeni, pokorni i naivni koji će nakon ovog filma biti još uplašeniji i još skloniji verovanju u političke manipulacije američke desnice. Jer „ako nisi s nama, onda si protiv nas.“ Najlošija vest u svemu tome je što im, izgleda, sasvim dobro ide u širenju propagande među onima koji su već uvereni: ovaj TV film koji je zalutao u bioskope je već inkasirao trinaestostruku vrednost svog budžeta samo u Americi.

The Seventh Republic / Sedma republika

 kritika objavljena na XXZ

The Seventh Republic / Sedma republika

2023.

scenario i režija: Nebojša Grabež

Iako pojam „Sedme republike“ kao dodatka na postojećih šest jugoslovenskih federalnih jedinica može imati više značenja, u zavisnosti od konteksta, za pokojnog rok-novinara i kritičara Antu Perkovića, termin „Sedme republike“ koristio se za jugoslovensku pop-kulturu, s naglaskom na rok-muzici i Novom talasu s kraja 70-ih i početka 80-ih kao krunom. Ima to smisla, jer su se različite scene putem nezavisnih veza spajale u jednu na federalnom nivou. Od te teze polazi i novinar i autor serijala Ritam Balkana za balkansku sekciju Al Jazeere Nebojša Grabež za svoj srednjemetražni dokumentarac za istu kuću pod naslovom Sedma republika.

Naime, Perković je tvrdio, Grabež prihvatio, a izabrani sagovornici potvrdili da je „Sedma republika“ zaista postojala u kulturnoj sferi, kao krunski dokaz koristeći anegdotarni dokaz da prijateljstva i kontakti među ljudima koji su spajali po interesovanjima nisu prekinuta ni za vreme rata, a da su te veze posle rata ponovo ozvaničene i čak produbljene. Sagovornici za to su odabrani logično i reprezentativno, Darko Rundek i Srđan Gojković Gile iz redova rok-muzičara, Petar Janjatović kao novinar specijalizovan za scenu i Hrvoje Klasić kao istoričar koji tvrdnjama daje naučno-akademsku potvrdu. Logično su odabrana i mesta snimanja: Muzej Novog vala u Zagrebu i Ex-Yu Rock Centar u Sarajevu, a i vizuelni stil zasićenih boja koji podražava izgled onovremenih jugoslovenskih video-spotova deluje „kao naručen“ za još jedan komad nostalgije za boljom prošlošću kojom se hrane gledaoci gladni takvih sadržaja.

Ali, Grabež je ipak rešio da nam ovde „posluži“ još nešto što je zapravo dosta zanimljivije od ustaljene, barem dvadesetak godina stare priče o nužnosti očuvanja / ponovnog uspostavljanja veza, makar u kulturi, u tim novim okolnostima novonastalih država. Autor brani tezu da je „Sedma republika“ nadživela ostalih šest, da se možda „brojčano smanjila“ u ratnim i ranim poratnim godinama, ali da su zato ljudi možda bili spremni i na veće kompromise, poput odlazaka na koncerte sastava iz bivše države u druge, susedne zemlje zbog kulturne blokade na zvaničnom nivou. Međutim, „Sedma republika“, odnosno duh jugoslovenske pop-kulture, rok muzike i „Novog novog talasa“ danas postoji u jednom novom obliku koji se najbolje vidi na primeru Tam-Tam festivala koji se održava u hvarskom selu Sućuraj, a na kojem se u „hipijevskoj“ atmosferi kampa, plaže i svirki na lokalnom fudbalskom terenu sreću sastavi poput Repetitora, Goribora, KoiKoi, Lelee i M.O.R.T.-a, kako međusobno, tako i sa publikom. Drugi deo dokumentarca upravo je posvećen tom festivalu i snimljen je u drugom estetskom ključu koji više nalikuje na današnje koncertne video-radove.

Da, Sedma republika je vrlo klasičan televizijski dokumentarac, sa svim svojim prednostima i nedostacima koje ova forma sa sobom nameće. Nema tu previše mesta za neku ekstremnu kreativnost, a srednjemetražni format sasvim je dovoljan da se bez preteranih i nepotrebnih ponavljanja izloži teza. Struktura u dva poglavlja, od kojih se jedno bavi prošlošću, a drugo sadašnjošću, a koja su snimljena u dva vizuelna ključa itekako štima, a uz fotografiju i montažu Nenada Barbule sve je izvedeno prilično elegantno. Zapravo se kao jedina mana filma, vrlo uslovno, može uzeti upravo fokus samo na kulturu, odnosno samo na jednu njenu granu i jedan žanr, premda je saradnja prisutna i u brojnim drugim poljima i kulture (muzika drugih pravaca, film, pozorište, televizija) i u drugim delatnostima (nauka, visoko obrazovanje, biznis), pa i u svakodnevnom životu, ali već sam ulazak u tu tematiku bi opasno zapratio rasplinjavanjem filma i limitiranjem istog samo na jako površne konstatacije.

Film je svetsku premijeru imao AJB DOC film festivalu u svojstvu specijalne projekcije, a regionalni gledaoci će moći da ga vide u TV distribuciji.

A Film a Week - Die Before Death / Umri prije smrti

 previously published on Cineuropa

Sometimes the fact that a film is the product of domestic cinema and that it is envisioned in an audience-friendly manner is enough to secure it a world premiere in a popular sidebar of an international film festival. The track record of the filmmaker also helps: Ahmed Imamović’s Go West (2005) had a healthy dose of festival exposure back in the day, but nothing can hide the fact that Die Before Death seems like the odd one out on the programme of this year’s Sarajevo Film Festival, where it has been shown as an Open Air screening. Consolation for Imamović, his producers, and his cast and crew may come in the form of the fact that, with the national telecommunications operator and national radio and television station on board as co-production companies, its distribution (at least nationally) is secure.

The anti-hero of the film is Dr Zlatan Begović (Adnan Hasković, briefly glimpsed in small roles in Snowpiercer and Twice Born), a gynaecologist with a flexible moral compass when it comes to performing abortions. However, what defines him is his vanity, and his toxic and overblown self-love. His wife, Vesna (Mona Muratović), is sick and tired of their marriage, in which both of them are in love with one person – Zlatan himself. When he learns that he is in the terminal stages of cancer, he embarks on a physical, fantastical and metaphorical journey of self-searching in the company of some undertakers, the Churchill brothers (Milan Pavlović and Almir Kurt), as a passenger in their hearse. He visits a number of fantastic settings and receives various pieces of advice of a ritualistic, religious and philosophical nature, but perhaps the reason for this nightmarish journey of his lies in his past and in the relationship with his old flame Senka (Aida Bukva). Will he realise anything and change his ways accordingly before it is too late?

There is no modesty in terms of Imamović’s ambition with this one, starting with the four-chapter structure, each section equipped with a philosophical-sounding title (“Destiny”, “The Road” and so on) and bumper-sticker motto. But the story that he and his co-screenwriter Dragan Komadina tell simply does not live up to this ambition, eventually ending up in Hallmark Channel territory, dripping with sappiness and naivety. Most of the jokes in the film are played safe, for cheap giggles, although one particular vignette works in its sheer outlandishness, mostly thanks to the role of the boxing referee, played by the one and only Rade Šerbedžija in typical larger-than-life mode. Other actors’ hamming is simply not as efficient, but to their credit, their characters are written in a pretty one-dimensional way.

Imamović tries to compensate for the lack of a relatable story and characters with his music video-like directing style, bursting with heavily filtered colours and attempts at “money shots” of Bosnian locations, both urban and rural. The production and costume design, handled by Sead Gološ and Una Stjepić, respectively, aim for lavishness, but eventually hit mainly kitsch notes. Accompanied by the omnipresent and overloud soundtrack scored by Adnan Dado Mušanović and Ena Smajić, Die Before Death is often an exhausting, but rarely rewarding, viewing experience. It’s banal and naïve, rather than philosophical and life-like.

A Film a Week - Body / Telo

 previously published on Cineuropa

Slovenian producer and documentarian Petra Seliškar does not shy away from expressing very personal thoughts and feelings in her work, from her feature-length debut (and her best-known work) Grandmas of Revolution (2006) on. She has a habit of sharing her own thoughts with her audiences, as well as exposing her family and circle of friends in her films. In her newest outing, Body, filmed over the course of 20 years, she deals with a friend she’s had since her adolescence, Urška Ristić, and her battle with autoimmune diseases. Body premiered in the Documentary Competition of Sarajevo, and further festival exposure should be expected.

Seliškar opens her doc with a sequence that radiates calm, wisdom and clarity. Urška, now in her forties, sits on a lakeside beach with her daughters Zoja and Mija, preparing to reflect on her life so far. As we learn from an excerpt of archival video material, Urška was a promising pianist who even competed internationally. We also learn that she led an interesting life, to say the least, in her twenties, spending some time in a psychiatric ward and having her first daughter quite early and out of wedlock. Zoja changed her for the better and made her more stable, repairing her complicated relationship with her own parents – but then the first disease struck.

After a delay in getting the proper diagnosis and appropriate treatment, Urška was left in a sorry state, having to learn to speak, walk, and recognise her family and loved ones again. Being a fighter by nature and enjoying a lot of support from her parents, daughter and Bojan, with whom she was in a relationship at the time, she gets better, starts playing again and attains happiness once more, with the icing on the cake this time being the birth of her second daughter. But a new disease starts to afflict her, and this time it’s even more insidious. Can she accept this change to her body and her mind, and come to accept and love herself again?

Seliškar covers this extended period of time and the wide spectrum of topics touched upon in Urška’s inspired and frank narration with an exceptional sense of style. The primary timeline, in which Urška and her daughters spend their time as a family on the lake, serves as the basic framework for the whole film and constitutes the starting point from which the narrator jumps to her memories and musings. Seliškar tends to capitalise on the optimal distance and point of view in Brand Ferro’s lively, summer-tinged camerawork in order to paint an emotional picture, while the length of the blackouts, slow fade-outs and fade-ins in the editing by Sashko Potter Micevski and Sandra Bastašić provides the necessary emphasis on what is important.

Seliškar is even more playful when she provides the visual background to Urška’s memories, thoughts, musings and even dreams, using a lot of archival and home material filmed ad hoc, but also some abstract imagery filmed through a microscope lens. The music, varying from punk rock to neoclassical and even experimental tracks composed by Vladimir Rakić, is also in perfect sync with the visuals, and complements this portrait of an extraordinary person and her battle. In the end, Body is a visually stunning and emotionally breathtaking piece of cinema.

Vincent Must Die / Vincent doit mourir

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Zamislite situaciju u kojoj se najednom i bez ikakvog jasnog razloga nađete na meti raznih ljudi, znanih i neznanih, od kolega s posla, preko komšijske dece, do slučajnih prolaznika i potpunih neznanaca, koji svi pokušavaju da vas ubiju kako znaju i umeju. E, upravo to se dešava naslovnom junaku filma Vincent Must Die Stefana Kastanga koji je nakon premijere u Kanu zaigrao i u noćnom terminu programa Kinoscope u Sarajevu. Tamo smo ga i „ulovili“ pa ga u funkciji ovogodišnjeg otkrića prenosimo i na ovim stranicama.

Istini za volju, Vensan (Karim Leklu) je neko koga biste možda i poželili da udarite jer u sebi sjedinjuje aroganciju i šmokljansku nespretnost. Čak se možemo složiti da je u slučaju prvog napada zaslužio makar šamarčinu od neurotičnog stažiste na čiji se račun vrlo neslano našalio na sastanku pred svima. Ali to ipak ne objašnjava zašto računovođa u firmi pokušava da ga proburazi hemijskom olovkom, zašto komšijski klinci pokušavaju da ga prebiju nasmrt i zašto jedna gospođa pokušava da ga obori s bicikla i zgazi autom.

Kada ga u firmi pošalju na rad od kuće, Vensan rešava da pozajmi očev auto i ode u njegovu vikendicu na selu. Na putu na benzinskoj pumpi će čuti od čoveka koji izgleda kao beskućnik da on nije jedini koji ima tih problema, već da postoji cela zajednica ljudi u istom stanju koja se okuplja u dubinama interneta i možda planira preseljenje daleko od „civilizacije“, a da je okidač za ubilačke nakane kontakt očima. To šturo objašnjenje je možda i jedini komad „kosmologije“ koji ćemo do kraja filma dobiti, ali će zato Vensan upasti u avanture i iskušenja. Kako će, recimo, takav kakav je, otpočeti vezu s lokalnom konobaricom Margo (Vimala Pons), posebno ako i ona nesvesna svojih postupaka poželi da ga ubije, a pritom i sama dolazi s određenim „bagažom“ u vidu ljudi koji imaju (razumne) ubilačke nakane prema njoj?

Možda nećemo dobiti objašnjenje zašto Vensana (i ostale) drugi ljudi žele da ubiju, je li to neki virus ili jedan od simptoma „epidemije“ sloma civilizacije, pa to sve skupa funkcioniše kao labava metafora svega i svačega, od korone, galopirajuće stope kriminala, ljudske „prirodne“ sklonosti ka nasilju, pa sve do ratova i medijskog senzacionalizma u kojem se nasilni sadržaj prodaje za klikove. Ali ćemo zato dobiti fantastično zamišljene i izvedene „set pis“ sekvence u različitim žanrovskim ključevima, od komedije, pa do akcije i horora, a koji sadržinski variraju od nespretnih pokušaja vođenja ljubavi gde „sado-mazo pomagala“ čuvaju glavu, preko jurnjava kolima i masovne tuče na auto-putu, pa do tuče u septičkoj jami kakvu do sada još nismo dobili ni u najbrutalnijim predstavnicima azijske kinematografije.

Ono što je detaljno zamislio i napisao Matju Naer u svom scenariju, a Stefan Kastang bez zadrške vizuelizirao u svojoj nadahnutoj i tehnički preciznoj režiji možda pre deluje kao materijal za kratki film ili za kakvu kompjutersku igricu, pre svega iz razloga što s Vensanom i njegovim nevoljama ne možemo baš da se potpuno saživimo u ovom obliku dugometražnog filma koji, pritom, svoj kraj odlaže više nego što je zdravo. U kratkom filmu zapravo i nema potrebe za saživljavanjem, dok se ono podrazumeva u postavci igrice u kojoj „vodimo“ lika. Ali zato makar možemo uživati bez preteranog udubljivanja u Vensanovoj borbi za život (tu dosta pomaže i „razmahani“ glumac), a na kraju i u filmu kao retko originalnom i svežem dodatku baštine uvrnutog žanrovskog filma na festivalima.

The Equaalizer 3

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Prvi The Equilizer u režiji Antoana „Training Day“ Fuke i po scenariju Ričarda „16 Blocks“ Venka imao je nesreću da se pojavi u doba stilski superiornijeg Johna Wicka. Bio je to jedan prilično nasilan, umereno zabavan akcioni film s karakterizacijom ponešto dubljom od proseka, makar u tome da je Robert MekKol (Denzel Vašington) uverljivo „patio“ od kompulsivne opsesije što ga je izdvajalo od mora drugih osvetnika-pravednika.

Usledio je nastavak koji nije toliko širio njegov „svet“, ali je zato zakomplikovao zaplet koji je poslužio za inflaciju tučnjave i pucnjave bez ikakvog reda i smisla, ali i to je nekako prošlo, kod publike, doduše, bolje nego kod kritike. Bilo kako bilo, sada smo dobili treći, nadajmo se i poslednji deo u kojem naš osvetnik-pravednik odmerava snage s italijanskom mafijom na njihovom terenu na Siciliji. Ne zato što je film sam po sebi loš, nego zato što je s njim priča prilično iscrpljena, pa bi svi daljnji pokušaji ličili na mamuzanje mrtvog konja.

Venk i Fuka otvaraju film sa mafiozom prerušenim u seljaka koji zajedno sa svojim sinom dolazi na već nečiji poziv da obiđe svoju vinariju. U dotičnoj se, pak, desio pokolj, a trupla ubijena na najrazličitije načine leže po podu i stolovima kao na kraju kakvog horor-filma. Tek onda vidimo našeg čoveka posednutog na stolicu pod pretnjom pištolja i nekako nam je jasno da je on taj pokolj i izvršio u svom poznatom maniru.

Ali, kako je onda dozvolio da bude zarobljen? E, tu će nam on održati gotovo „šekspirijanski“ monolog u kojem će zapretiti i mafijašu i njegovim posilnima šta će im se upravo desiti. I to će se i desiti: on će ih pobiti upravo onako kako je pretio. Ni to nije novost za Equilizera.

Novost je, doduše, to da će mu njegova milost zamalo doći glave, pa će popiti metak iz malokalibarske puške u leđa, zbog čega će se onesvestiti na putu odatle. Pronalazi ga lokalni policajac (Eugenio Mastrandrea) i ostavlja na brigu lokalnom doktoru (Remo Đirone) kod kojeg se oporavlja u stanu. Malo-pomalo, on se i integriše u novu sredinu pitoresknog gradića Altamonte, a i njegovi stanovnici ga prihvataju. Njega, pak, mori otkriće ISIS-ove droge tamo na imanju, zbog čega poziva CIA-ino odeljenje za finansijski kriminal i agenticu Kolins (Dakota Fening) koja dolazi s naoružanom pratnjom.

Druga stvar koja ga muči u gradiću koji je, čini se, izabrao za penziju je mafija. Dok je lokalac Marko (Andrea Dodero) tipični seoski siledžija koji maltretira i reketira poštene male privrednike, njegov brat Vinsent (Andrea Skarducio) je ipak malo veća zverka, povezana s napuljskom Kamorom i sa biznis-idejom da pokupuje celu obalu i na njoj izgradi hotele. Sledi obračun...

Što se akcije tiče, i treći nastavak ostaje na tragu svoja dva prethodnika: ona je brutalna i u tome nekako barokna, uz malo Fukinih režijskih manirizama („slow-motion“ momenti su nešto što on vuče još od svoje karijere reditelja muzičkih spotova). Snimljena od strane Roberta Ričardsona u anti-intuitivnom prirodnom „kjaro-skuro“ osvetljenju, sa čestom upotrebom donjih rakurska u kojima Denzel Vašington deluje kao gorostasna, monumentalna pojava, ona ispunjava ono što smo mi od nje i očekivali. Dakle, možda ne impozantno, ali svakako pristojno zabavno.

To jest, kada je ima, budući da skoro ceo srednji deo filma figurira kao pokušaj drame o odlasku u penziju, s neplaniranim komičnim momentima. Oni su, pak, plod preteranog oslanjanja na stereotipiju u pogledu idile sicilijanskog gradića i harmoničnih odnosa u zajednici, ali se ocrtavaju i na karakterizaciji kako pozitivaca, tako i negativaca koji uglavnom deluju kao karikature. Nevoljne komedije ima i u „šekspirijanskim“ nastupima Denzela Vašingtona, ne zato što to on ne bi mogao da izvede, već zato što tome nije mesto u ovakvom materijalu, dok je upitni talenat Dakote Fening protraćen u pokušajima da se „skine“ Džesika Čestejn iz Zero Dark Thirty umesto da se stvori nova CIA-ina agentica s vlastitim karakterom.

Sve u svemu, dobili smo pristojan akcioni film sa smešnim pokušajem dramskog produbljivanja, baziran na filmskoj i inoj stereotipiji i uglavnom neopterećen smislom i logikom. Što je u redu za prolaznu zabavu.

Club Zero

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Imajući u vidu sam film, ima neke vražje ironije u tome da su pred njegovu projekciju revnosni volonteri brojnoj publici delili kokice i koka-kolu. Volonteri verovatno pojma nisu imali o kakvom se filmu tu zapravo radi i koja mu je tema, već je njihova egzekucija sasvim sigurno dolazila iz plemenite namere festivala da se publici oduži za još jednu u nizu neplaniranih neugodnosti koje su obeležile ovogodišnji festival. Usred festivala je proglašen dan žalosti zbog femicida i masovnog ubistva u Gradačcu, pa su tog 16. avgusta otpale sve projekcije (zbog čega je program festivala produžen za još jedan dodatni dan, a u čemu je mogla da uživa samo domaća publika i struka, budući da su strani gosti otišli prema planu). A onda je i tokom celog popodneva tog planiranog dana zatvaranja, 18. avgusta, padala kiša, pa je projekcija filma koji zatvara retrospektivu Džesike Hausner i „veliki“ Open Air program, Club Zero, prebačena iz otvorenog Metalca u zatvorenu Skenderiju.

Ironija i potencijalna nevolja s kokicama i koka-kolom, pak, dolazi iz sadržaja filma. Džesika Hausner i njena ko-scenaristkinja Žeraldin Bažar, međutim, svoje namere oko filma nisu krile, pa se Club Zero otvara tekstualnom karticom upozorenja da će neke od prehrambenih praksi možda biti suviše uznemirujuće za neke u publici. Možemo zamisliti kako su oni osetljivi reagovali na to upozorenje dok su svoje slane i masnjikave grickalice zalivali slatkim gaziranim pićem.

Radnja filma smeštena je u okruženje elitne privatne škole internatskog tipa koja se, sudeći po akcentima, nalazi negde u Engleskoj. Uvodni kadar prikazuje preuređenje prostorije za sedenje i druženje u svojevrsnu salu za terapijske sesije. Modernistički stolovi s polovine XX veka se sklanjaju na krajeve prostorije, a ovalne stolice s naslonima iz istog perioda aranžiraju u krug. U njih sedaju sedmoro učenika tinejdžerske dobi, svi u žuto-zelenim („limun-limeta“) uniformama, a na jednu od njih seda i njihova nova nastavnica prehrane i nutricionistkinja gospođica Novak (Mia Vasikovska).

Novi predmet se zove „svesna ishrana“ i zapravo se svodi na kombinaciju dijete i meditacije u kojoj se hrana reže na manje komade, o svakom od njih se razmišlja tokom konzumacije, pa se za rezultat jede sporije i manje. Učenici imaju različite motivacije za uključivanje u program: neki bi se zdravije hranili, neki bi izbacili „džank fud“ iz prehrane, neki bi se spasavali planetu, neki bi se borili protiv konzumerizma, a neki protiv sopstvenih poremećaja u prehrani, neki bi popravljali svoje sportske rezultate, a neki bi jednostavno podigli svoj prosek.

Mis Novak u početku, naravno, ima punu podršku i saveta roditelja, i direktorke (Sidse Babet Knudsen) čiji pritisak dodatno utiče na učenike da sarađuju s njom čak i kada oni to ne bi. Nastavnica se, međutim, nimalo ne šali, već predano proverava svoje pulene za ručkom, pre nego što krene da ih ubeđuje da, pored smanjenja porcija, oni pređu na monokulturnu dijetu (odnosno da u toku jednog dana jedu samo jedan tip hrane, najbolje povrće) i da još više poste. Takav pristup u početku ima svoje benefite, ali, na kraju, koliko malo je „dovoljno malo“? Odgovor se možda krije u naslovu.

Dok gledamo kako i s koliko veštine Mis Novak manipuliše sistemom i svojim pulenima u smeru uspostavljanja pseudo-naučnog, a zapravo verskog kulta, u pozadini vidimo i neke možda još i zanimljivije stvari vezane za sadašnji trenutak u civilizaciji i njegove trendove. Vidimo preopterećenu decu i njihove roditelje, pomodare ove ili one vrste, tirane, samoživce koji decu o kojoj ne žele da se brinu ostavljaju „u sigurnim rukama“ kako bi se oni mogli posvetiti svojim „bitnim projektima“, ili one koji svoje neostvarene ambicije o klasnom napredovanju prebacuju na decu. Ta, u suštini nevoljena, deca tako postaju vrlo podložna za razne manipulacije, a ni njihova, reklo bi se generacijska, naivnost i „napaljivost“ na velike ciljeve im u tome neće pomoći.

Club Zero je premijeru imao u takmičarskom programu Kana gde se suočio sa salvom mlakih do negativnih kritika, uz retke pozitivne izuzetke. Kritike su se mahom temeljile na sadržaju filma, ređe na izvedbi, a u njima je autoričina perspektiva čitana kao cinična. Zamerke su upućivane i na satiričan ton kao sarkastičan zapravo bez pokrića, jer Džesika Hausner ovde, kako kažu, „ništa ne izlaže satiri“, već ruglu, pritom igrajući na „šok šoka radi“ (što možda čak i stoji, ali daleko da je Džesika Hausner jedina koja takvoj taktici pribegava). Autorici se zapravo zamerala neosetljivost prema ozbiljnim stvarima kao što su poremećaji u ishrani i naivnost mladih generacija koje su, je li, neiskvarene i zbog toga ranjive. Kao problematična je ispostavljana i „inflacija“ stila kojom se navodno pokriva tanušnost koncepta.

Većina ovih zamerki su, makar za autora ovog teksta, krajnje paušalne. Na njih filmski kritičari kao takvi imaju pravo, ali to ne znači i da zaista jesu u pravu. Naime, autorica je stvari postavila u jednu upadljivo artificijelnu sredinu, koncepcijski i vizuelno, što se može tumačiti i kao svojevrsna ograda od takozvanog „realnog sveta“ (ipak su likovi filma većinom ili bezobrazno bogati ili to pokušavaju da postanu), ali i kao legitimni veliki deo njene autorske koncepcije. Takođe, svi ti likovi su ipak dovoljno profilisani da možemo prihvatiti da „imaju svoje ja“, da su sposobni napraviti izbore i živeti s njima (ili zbog njih umreti). Uostalom, na „tapetu“ u filmu nisu toliko ni para-nauka, ni poremećaji u prehrani, pa ni konzumerizam i ekologija, ni kapitalizam kao opšti okvir i opšte mesto, ni naivnost mladih ljudi, koliko manipulacija s jedne i pomodarstvo i povodljivost s druge strane, što filmu daje jednu univerzalnu notu, artificijelnosti uprkos ili baš zbog nje.

Komponente stila su makar same za sebe nesporne. Filmovi Džesike Hausner generalno fantastično izgledaju, a neretko tako i zvuče. Ovde je to pocrtano njenom minucioznom režijom, savršeno komponovanim kadrovima, što statičnim, što kontrolisano pokretljivim, kojima dominira geometrija i u sadržaju i u okviru. Kamera Martina Gšlahta savršeno hvata detalje scenografije Bek Rejnford i kostima autoričine sestre Tanje Hausner, dok muzika Markusa Bindera svojim izrazov savremene neoklasike s akcentom na perkusijama diktira napetost dok akcentuje čudnovatost i artificijelnost onoga što gledamo.

Ako se na zanatskom planu i ima šta zameriti, onda bi to mogla biti gluma, odnosno „kasting“. Gluma sama po sebi jeste malo u „drvenom“ ključu, što je još jedan odjek artificijelnosti koja je potpisna za autoricu, ali koren problema leži negde drugde. Svi članovi ansambla koji dolaze iz različitih evropskih kinematografija, naime, s različitim uspehom pokušavaju da „uhvate“ akcenat, leksik i govornu shemu viših britanskih slojeva, a u tome ispadaju neujednačeni čak i u okviru istih porodica. To je verovatno i danak koji film mora platiti činjenici da je nastao u vrlo širokoj koprodukciji, a, čini se, bez stavke za „trening izgovora“ u budžetu.

Na kraju, u Club Zero se čini da stil odnosi prevagu nad supstancom, što je i inače deo opšteg znanja kada se radi o filmovima Džesike Hausner, ali to ne znači da supstance i poente nema. Naprotiv, artificijelnim, retro-stilom Džesika Hausner itekako govori o sadašnjosti, ne samo nekih tamo bogataša koji žive u svom svetu, već možda i našoj, i to čini na neubičajeno britak način. Možda je s Club Zero više nego ikad pre dirnula u osinjak nepisanih pravila šta se smatra pristojnim, a šta ne.

A Thousand and One

 kritika objavljena na XXZ

2023.

scenario i režija: A.V. Rockwell

uloge: Teyana Taylor, Aaron Kingsley Adetola, Aven Courtney, Josiah Cross, William Catlet, Terri Abney

Pred „domaćim“ igranim i „stranim“ dokumentarnim pobednicima Sundance festivala često stoji svetla budućnost u sezoni nagrada. Setimo se, recimo, precenjenog Whiplasha, ne-lošeg, ali tipskog uratka C.O.D.A. ili, ako ćemo se vraćati u naše krajeve, dokumentarca Honeyland. U svakom slučaju, već samo pojavljivanje na Sundanceu, o nagradama da i ne govorimo, je svojevrsna značka koja se s ponosom nosi i koja filmu po pravilu osigurava ekstenzivnu festivalsku turneju, možda i dobar start u sezoni nagrada. Ovogodišnji domaći igrani pobednik zimskog festivala u Park Cityju (savezna država Utah), A Thousand and One, dugometražni prvenac autorice kratkih filmova A.V. Rockwell, letos je posetio mnoštvo festivala, a u našim krajevima je stanica bila u Sarajevu.

Radnja filma smeštena je u New York, pre svega Harlem, i rastegnuta na raspon od nekih 11-12 godina od srednjih 90-ih do srednjih 2000-ih kada je grad sve dublje ulazio u proces džentrifikacije koji i dalje traje. To je, naravno, jedna između tema kojom se film bavi i autorica nas na to podseća ubacujući intermezzo sekvence vesti (koji je gradonačelnik izabran, šta je rekao, šta se dešava na ulicama i na tržištu nekretnina) iz tog perioda, ali daleko od toga da je jedina. Jer A Thousand and One je pre svega intimna drama o porodici koja u sebi spaja emocionalni naboj najsnažnijih melodrama s autentičnošću i realizmom socijalnih drama.

Sveže puštena iz zatvora, Inez (Taylor) na ulici prepoznaje svog sina Terryja (Adetola) kojeg je preuzela socijalna služba kada je Inez otišla u zatvor i smestila ga u hraniteljsku porodicu i pokušava da se upusti u razgovor s njim. Dečak to odbija i čini se da taj poslednji nije ujedno bio i prvi put da je majka ostavila sina na cedilu. Međutim, kad Inez sazna da se Terry ozledio pokušavajući da pobegne iz hraniteljske porodice i da je završio u bolnici, ona prelama da od sada pa u buduće, ma šta to značilo, ona bude njegova jedina majka, uprkos siromaštvu, ilegalnom statusu, nedostatku porodice i malobrojnosti prijatelja koje je uspela zadržati pored sebe.

Ona ga naprosto uzima sa sobom (što je krivično delo, budući da je Terry zvanično štićenik države), instruira kako da se krije i njih dvoje odlaze u novi život, od tuđih kauča, pa do svog stančića u zgradi na naslovnoj adresi. Uskoro Inez uspeva da mu pribavi lažna dokumenta na drugo ime i da ga upiše u školu, a kada iz zatvora izađe njen povremeno-stalni momak Lucky (Catlet), njih troje će jedno vreme zaista ličiti na pravu porodicu koja se s mukom, ali uporno bori protiv nedaća koje im život servira. Terry (kasnije ga igraju još dvojica glumaca, Courtney kao trinaestogodišnjaka i Cross kao sedamnaestogodišnjaka) napreduje u školi, čak pokazuje neke izuzetne rezultate i uspostavlja dobar kontakt sa svima u svojoj okolini, ali možda upravo zbog toga razotkrivanje tajni i majčinih grehova iz prošlosti za njega može biti još bolnije.

Iako A.V. Rockwell u svoj scenario ubacuje dosta klišeiziranih situacija kao što su razlaz majke i „očinske figure“, njegovu bolest i dečakovo konstantno prebacivanje majci zbog njenog beskompromisnog (možda bahatog) ponašanja, A Thousand and One većim delom deluje kao autentična, slojevita priča iz života. Ne radi se tu samo o detaljima socijalnog porekla koji igraju važnu ulogu u izgradnji likova, već o samoj njihovoj izgradnji koja za rezultat ima to da ih možemo zamisliti kao stvarne osobe u raznim situacijama (same situacije su tu manje bitne) i da njihov odnos možemo „kupiti“ kao stvaran. Gledalačke sposobnosti suspenzije neverice će biti iskušane tek na kraju, s kulminacijom i peripetijom koje u tom obliku možda i nisu bile potrebne, ali one svejedno neće značajno pokvariti utisak o filmu. Na ovom mestu treba pohvaliti promišljenu, preciznu režiju koja nikada nije nametljiva i izvrsno oko za detalj, kako kod same autorice, tako i kod njenog direktora fotografije Ericka K. Yuea.

Bonus su svakako i glumci koji rade izvrstan posao. Tri mlada glumca koji igraju Terryja su „nužno zlo“ za film ovog tipa (osim ako isti nije snimljen na način na koji je to Richard Linklater radio sa svojim magnum opusom Boyhood, što takođe nosi svoje rizike), sva trojica momčića i momaka su sami za sebe vrlo dobri i fizički dovoljno slični, ali svejedno njih trojica zapravo igraju isti lik i tu male razlike postaju očite. Nije do njih, koliko u oči upada koliko su promene kroz koje Terry prolazi dozirane i diskretne. Vrlo dobar je i William Catlet, iako zapravo nema puno prostora s likom Luckyja.

Zato je Teyana Taylor odlična, uprkos tome što primarno nije glumica, već pevačica, plesačica i koreografkinja. Ona doduše ima nešto glumačkog iskustva i izuzetnu prezentnost koja je ključna za ranije etape filma, ali i sposobnost da istu nekako umiri kasnije. U lik, pak, ulazi potpuno, onako kako retki profesionalni glumci mogu, ali bez „grešaka u koracima“ i lažiranja. Naprosto, svaki njeni postupak možemo da bez zadrške prihvatimo kao iskreni, impulsivni postupak njenog lika, pa tako Inez postaje jedan od filmskih likova koji mogu obeležiti ovu godinu, a A Thousand and One film o porodici, šta to uopšte znači, odrastanju kako deteta s roditeljem, tako i roditelja s detetom, te životu u surovoj i sve surovijoj sredini.

A Film a Week - Fairy Garden

 previously published on Cineuropa

The film chosen to close the documentary competition of this year’s Sarajevo Film Festival — that is, before the declaration of a national day of mourning led to rescheduling — Gergő Somogyvári’s Fairy Garden is here to remind us that all the conventions about tolerance and human rights on the global and EU level mean nothing if the particular countries have the power to override them within their national legal systems. Hungary, for example, outlawed homelessness in 2018 and banned the changing of gender on official documents after birth in 2020, fuelling an anti-homeless and anti-LGBT sentiment even more.

The heroes of Somogyvári’s film live in that kind of world. Fanni is a teenage transgender woman who was kicked out of her home by her parents for being who she is. We meet her when she is dragging her suitcase off the paved road and into the forest, where she moves in with Laci, the 60-year-old homeless man who built his shack there and is willing to share his living space with the fellow outcast, while dreaming of fixing up the place, planting a garden and repairing his old canoe to go on a trip with it.

There is a sense of understanding and even something like familial closeness between the two, but there are also differences in their characters that could be described as predominantly generational. Laci is proud to be a hard worker who likes to keep himself busy, and judges Fanni for being lazy. On the other hand, she is too stubborn to listen to his advice and not too keen on helping out with the chores in and around the house. Like most people her age, she spends a lot of time online and dreams of finding fame and love through those channels, but the reality is much harsher than she imagines. Could the duo, which eventually becomes a trio (when Laci’s friend Aranka joins the gang), survive the challenges and achieve any kind of peace, happiness and satisfaction in the future?

Somogvári, whose directorial portfolio includes several mid-length documentaries and a feature-length one, titled Trans Duna I-II (2015), opts for a strictly observational, fly-on-the-wall approach. He serves as his own cinematographer, which is actually his main trade in the documentary world (he shot last year’s Sarajevo competition title Paying a Visit to Fortuna) and helps in the process of filming, since the subjects are more willing to open up and act naturally in the presence of a smaller crew. Editor Judit Feszt stitches up the selected material in a clear way that is easy to follow, and the runtime of 83 minutes is pleasant despite some repetitiveness in showing the issues within the subjects’ relationships. Viktor Bátki’s score, largely composed of gentle guitar melodies, is used in perfect moderation to set the mood or shift it when necessary. Overall, Fairy Garden is a decently made film that calls for compassion in a society where certain people are stigmatised and left behind.

A Film a Week - Sirin

 previously published on Cineuropa

According to Eastern Slavic mythology, Sirin is a creature with the head of a beautiful woman and the body of a bird, usually an owl, that, like the Ancient Greek Siren, lures men to chase it until they lose touch with the Earth and die. It usually symbolises unattainable happiness. Sirin is also the title of Senad Šahmanović’s feature debut, which has premiered in Sarajevo’s Open Air section, and while the myth itself is read out later in the film, its central metaphor is the principal topic of it.

Šahmanović opens the picture with a flashback to 1993 and the event that still traumatises people in three countries of the former Yugoslavia. During the war, members of the paramilitary forces of the Republika Srpska boarded a train in the village of Štrpci, and abducted and executed 18 male passengers from it. Their only “crime” was having Bosniak names. The whole thing is observed from the perspective of a little girl who, thanks to her very existence, manages to save her father’s life.

Back in the present day, the same train stops at a similar location, and it seems that one of the passengers, Nathalie (Serbian-Danish actress Danica Ćurčić, recently seen in Murina), is visibly disturbed by it. She is travelling with her colleague and boss Valerie (May-Linda Kosumović, glimpsed in The Land Within) on a business trip. They work for a US law firm, and their job is to execute the last will of the late Sanja Đurđević, who stated that she wanted to build a chapel on her family’s land. However, her brother Andrija (Marko Baćović) is opposed to it, so the two have to navigate the complicated social landscape of the small town of Krivi Do.

Luckily, Nathalie is actually from that area and speaks the language, although she would prefer to be seen as just another American investor type. However, memories and relationships cannot be forgotten that easily (after all, she was born there under the name Sanela) and, seeing the rift between Sanja, Andrija and his wife (Jasna Đuričić, of Quo Vadis, Aida? fame, in another strong performance), she also has to navigate her own personal emotional landscape, which involves her sister Jasmina.

Sirin is a proper piece of actors’ cinema, and Ćurčić once again offers a master class of subdued acting that channels strong emotions which are hard to express out loud. Luckily for the other members of the ensemble (along with the aforementioned thesps, there’s also Nikša Butijer and Lidija Kordić as a father-daughter duo running the local hotel, Izudin Bajrović as a shady mayor and Momčilo Otašević as a young, ambitious contractor), she does so in such a way as to avoid dominating or eclipsing them, but still draws them into the interplay, so they seize the opportunity to breathe life into some meaty, lifelike episodes.

The craft components are on a high level, too. Šahmanović’s directing is measured and functional, while the cinematography by Aleksandar Janković, the editing by Tomislav Pavlic and the original score by Ivan Marković are put to good use to faithfully paint a picture of the protagonist’s state of mind.

The only thing that could be considered a flaw could be the fact that Šahmanović and his co-writer Claudia Bottino are using the real, traumatic event only as the lead character’s distant background, rather than pointing more of a finger at it. But, as a film of human emotions and a metaphor for the ever-futile quest for success and happiness, Sirin is a very strong piece of cinema.

Robot Dreams

 objavljeno u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Neki štosevi su otrcani od upotrebe, ali su na nekim mestima ipak umesni. Recimo, kada vidimo da se (animirani) film zove Robot Dreams, teško ćemo odoleti da se ne zapitamo sanjaju li androidi električne ovce. Doduše, ovo je ipak robot drugačije konstrukcije, ali naslov nam svejedno kaže da nešto sanja.

Novi film Pabla Bergera (sećamo ga se možda kao autora crno-bele, neme ekranizacije Snežane i sedam patuljaka iz 2011. godine) je premijerno prikazan na jednom od komplementarnih programa Kana („Kenzan“). Mi smo, pak, imali prilike da ga pogledamo u Sarajevu u relaksiranom ambijentu Vatrogasca u okviru programa Summer Screen u teoriji posvećenog nešto „lakšim notama“. Ipak, nemojte da vas podaci o filmskom rodu i programskoj selekciji zavaraju: Robot Dreams u sebi itekako nosi određenu težinu, pa se teško može prodati kao film za decu, iako bi stariji osnovci od njega itekako mogli profitirati.

U vrlo prepoznatljivoj panorami Njujorka kasnih 80-ih, u stančiću na Ist Vilidžu živi jedan usamljeni pas. Svi stanovnici grada su, naime, antropomorfne životinje (zamislite postavu serije BoJack Horseman potpuno očišćenu od ljudskog prisustva), ali naš protagonista pas je poseban po tome što je jako usamljen. Toliko da mu je svaki dan isti dok mu se na „šoping“ kanalu na televiziji ne pojavi naizgled spasonosni oglas za najnovijeg robota za društvo.

Pas ga, dakle, naruči telefonskim putem, jedva dočeka i uz puno truda sastavi prema uputstvima. Isprva nespretni robot, međutim, brzo uči i dvojica drugara, „čovek“, odnosno pas i mašina provode puno vremena zajedno u zabavi, druženju i igrama tih dana na kraju leta. Sve dok se jednog dana ne upute na plažu, tamo pomalo preteraju sa zabavom, i robotu se pokvare zglobovi dok su drugari zaspali na pesku. Splet daljnjih nesrećnih okolnosti (nemogućnost psa da ponese robota, njegova odluka da ode nazad kući, naspava se i vrati sa alatom, upadanje u gužvu i kašnjenje sutradan) dovodi do toga da se plaža zatvori za ceo jesenji-zimski-prolećni period, da pas na nju ne može da uđe ni legalno ni ilegalno, pa da drugari moraju da se razdvoje.

Dok pas vodi svoju tužnu, samotnjačku egzistenciju u stanu ili na izletima na kojima uglavnom neuspešno pokušava da ostvari kontakt s drugim osobama, sve čekajući to ponovno otvaranje plaže u junu, robot leži na plaži i sanja kako će se spasiti i ponovo susresti sa svojim gazdom i prijateljem. Ali, umesto spasa, dolaze samo ne nužno dobronamerni uljezi i menjaju se godišnja doba. Zima sa snegovima i hladnim vetrovima i proleće s kišama i talasima koji preko robota nanose nove i nove slojeve peska. Hoće li se drugari ikada više ponovo sresti?

Srećom, (mali spojler) film ne odlazi u potpunu tragediju, iako se u jednom trenutku čini da će tako biti. Zapravo, postaje studija prijateljstva, usamljenosti i ljudskih (kako kod životinje, tako i u slučaju mašine) emocija. Narativni materijal za film, naime, potiče od grafičkog romana Sare Veron, a na koji je očito dosta uticao i opus SF pisca Isaka Asimova i njegove tematske preokupacije. Berger, pak, unosi svoj set filmskih i pop-kulturnih referenci, od Drejera i Čaplina, preko Majkla Džeksona i sastava Earth, Wind & Fire (njihova stvar September postaje muzička tema filma), pa do filmova The Wizard of Oz, Shining i Big Lebowski.

To, međutim, nije ono što Robot Dreams čini posebnim. Nije to ni animacija, iako je tu reč o vrlo jasnoj, preciznoj, jednostavnoj, lepoj i za priču odgovarajućoj 2D animaciji čistih, stripovskih linija (koja takođe podseća na pojednostavljenu verziju BoJacka). Već je to činjenica da Berger u svom filmu ni u jednom trenutku ne koristi dijaloge kao srestvo izražavanja. To ima svojih prednosti (ne samo da ukida jezičku barijeru, već i sva dešavanja u filmu podiže na univerzalni nivo), pritom jako podiže potrebu za razigranom upotrebom muzike i dizajna zvuka, što takođe ispunjava.

Problem, doduše, nastaje sa spoznajom da se s narativno ne baš bogatim materijalom, a pritom bez upotrebe dijaloga, ne može voziti neograničeno. Zapravo, već za 100 minuta trajanja, film na određenim mestima postaje pomalo i repetitivan i zamoran čak i za odraslog, treniranog gledaoca. Pa opet, kvaliteti odnose prevagu nad nedostacima, emocije nad kritičkom analitikom, pa je sasvim moguće da će upravo Robot Dreams „popunjavati kvotu“ takozvane „ozbiljne“ animacije za odrasle u sledećoj sezoni nagrada.