Lista - Septembar 2018

Ukupno pogledano: 29
Prvi put pogledano: 27
Najbolji utisak (prvi put pogledano): Nancy
Najlošiji utisak: The Nun

*ponovno gledanje
objavljene kritike su aktivni linkovi

datum izvor Naslov na Engleskom / Originalni naslov (Reditelj, godina) - ocena

01.09. festival In the Aisles / In den Gängen (Thomas Stuber, 2018) - 6/10
02.09. festival Ederlezi Rising (Lazar Bodroža, 2018) - 7/10
03.09. video Swinging Safari (Stephan Elliott, 2018) - 5/10
03.09. video Faces Places / Visages villages (Agnes Varda, J.R, 2017) - 9/10
05.09. kino Blindspotting (Carlos López Estrada, 2018) - 8/10
06.09. video Mobile Homes (Vladimir de Fontenay, 2017) - 5/10
07.09. kino Down a Dark Hall (Rodrigo Cortés, 2018) - 4/10
07.09. video Support the Girls (Andrew Bujalski, 2018) - 8/10
09.09. festival Border / Gräns (Ali Abbasi, 2018) - 8/10
12.09. kino BlacKkKlansman (Spike Lee, 2018) - 7/10
12.09. video Summer of 84 (François Simard, Anouk Whissell, Yoan-Karl Whissell, 2018) - 5/10
15.09. kino The Nun (Corin Hardy, 2018) - 3/10
16.09. festival Holiday (Isabella Eklöf, 2018) - 8/10
16.09. video Thor (Kenneth Branagh, 2011) - 4/10
19.09. kino Everybody Knows / Todos lo saben (Asghar Farhadi, 2018) - 6/10
20.09. video Naples in Veils / Napoli velata (Ferzan Ozpetek, 2017) - 6/10
20.09. festival Mandy (Panos Cosmatos, 2018) - 7/10
21.09. video Arizona (Jonathan Watson, 2018) - 4/10
*21.09. kino Srbenka (Nebojša Slijepčecić, 2018) - 8/10
*23.09. festival Ruben Brandt, Collector (Milorad Krstić, 2018) - 8/10
24.09. video Thoroughbreds (Cory Finley, 2018) - 7/10
25.09. video Captain America: The First Avenger (Joe Johnston, 2011) - 6/10
26.09. kino On Chesil Beach (Dominic Cooke, 2017) - 5/10
27.09. video Limunovo drvo (Branko Radaković, 2015) - 6/10
27.09. video The Leisure Seeker (Paolo Virzi, 2017) - 4/10
28.09. video American Animals (Bart Layton, 2018) - 8/10
28.09. video Saturday Church (Damon Cardasis, 2017) - 6/10
29.09. video Nancy (Christina Choe, 2018) - 9/10
30.09. video Euthanizer / Armomurhaaja (Teemu Nikki, 2017) - 8/10

A Film a Week - Euthanizer / Armomurhaaja

Apparently, rural Finland is a place where a person can meet a variety of colourful characters, like a car mechanic who bears the title “of thousand vaginas”, a bunch of comically useless neo-Nazi poseurs who call themselves “The Soldiers of Finland”, but instead of fighting the non-existent immigrants, they are more interested in designing logos and stealing car tyres, a hospice nurse with the taste for erotic asphyxiation or a motorbike repair-man who moonlights as a euthanizer for the folks poor enough to go to greedy veterinarians at the clinic. The latter is the titular character of an offbeat drama-thriller directed by Teemu Nikki, self-taught filmmaker with a number of shorts, music videos, commercials, a hit series and two feature-length films behind him. It is already quite a success that there were some brave or crazy people in Finnish film institutions to make Euthanizer an Oscar candidate. Chances are slim, but, hey, who would think that Lordi could win the Eurosong contest?

Euthanizer’s “Christian name” is Veijo Haukka and he is a bit of a jerk, a 60-ish pipe-smoking loner who will give his customers a lecture about how they are the cruel ones for actually keeping animals as pets without knowing enough about their natural needs. He is played to perfection by the legendary Finnish character actor Matti Onnismaa. Veijo’s ethics might seem unorthodox, yet firm: smaller animals like cats would get a gas chamber made out of an old car, dog will get shot, even the roadkill will get a proper burial and not a single healthy animal would die of his hand.

He is less merciful with people not just because of his seemingly heartless lectures, but his general attitude towards people. He will not hesitate to give hard time to the veterinarian he finds greedy and unethical, and even to his dying father (Heikki Nousiainen), a former alcoholic now in hospice. Like some kind of a folksy philosopher, Veijo sees that everybody, his father included, should receive just the right amount of pain before they die. It might seem that he is given a chance of happiness when he meets his father’s nurse Lotta (Hannamaija Nikander) who takes an instant interest in him, but his principal character flaw and a misunderstanding of sorts will get him in trouble with an emasculated member of a nazi gang named Petri (Jari Virman) and his thug buddies…

A piece of trivial information says that Nikki has finished the principal photography of the film before even looking for funding, but it can be explained with the fact that most of his cast and crew were his collaborators on previous project, including the actors and co-producer Jani Pösö who also served as the co-writer on his two previous features Simo Times Three (2012) and Lovemilla (2015). Nikki was his own editor and together with the cinematographer Sari Aaltonen keen on handheld camerawork, he also served as the set and costume designer. The whole budget was around 300.000 € and the film has a certain B-movie appeal to it.

Speaking of that, it is worth noting that the whole B-movie thing is not a piece of hipster irony (even though there is more than enough irony, sarcasm and pitch-black humour delivered with a deadpan seriousness in the film’s text, which is kinda typical for the Finnish way of life), but an earnest effort in the likes of Monte Hellman’s films where animals, cars and vistas also have a certain role in social landscape and the “smart-ass-ery” of the protagonist can be read as a tribute to Don Siegel’s Dirty Harry which Nikki quotes as a big influence.

On the other hand, Euthanizer does not just play cool like B-movies usually do, it is cool because, of all things, its emotional core and strong sense of humaneness portrayed through the unapologetic character of Veijo (who is the only one fully developed). It might take time for him to get under our skin, but once he is there, we could follow him to the end of the world. His larger than life personality (due to Onnismaa masterful acting), together with the title, is the reason for the film to work also as an out of the box origins story to a superhero series, which, having Rendel in mind, might be a trend in Finnish genre cinema. We might just need a slightly different ending, maybe one more scene, one more shot, mid-credits or a regular one.

Mandy

kritika objavljena na DOP-u

Generalno je pravilo da evaluacija nekog umetničkog dela najčešće zavisi od naših očekivanja po tom pitanju, odnosno ispunjenosti istih. Ona mogu biti opravdana i neopravdana, ali ih je teško isključiti ili ukalupiti. Dosta toga je tu subjektivnog, neuhvatljivog, “stvar ukusa”, kako to volimo reći. Sasvim legitimno, ali opet bilo bi neodgovorno sa naše strane izgraditi očekivanja bez dovoljno objektivnih podataka. Onda smo sami krivi za razočaranje koje može uslediti.

Uzmimo film Mandy, ovogodišnju “ponoćnu senzaciju” sa velikih festivala (Sundance, Cannes) kao ogledni primer. Njegova bi se radnja mogla svesti na jednu složenu rečenicu poput: Red (Nicolas Cage) i Mandy (Andrea Riseborough) žive mirnu egzistenciju u američkoj divljini 80-ih godina prošlog veka dok narkomani, sektaši i demoni nju ne otmu i živu spale, pa on krene da im se sveti i da ih ubija na najkreativnije moguće načine. Ovaj bi opis odgovarao nekom kratkom filmu ili čak i generičkom eksploatacijskom uratku od maksimalno sat i po vremena gde bi glavnina otpala na akciju, čitaj šoru, ali Mandy traje dva sata i sitan kusur preko toga i zapravo je čudno, uvrnuto i snoliko filmsko iskustvo koje se topi u crvenim nijansama razlivene boje. Ona, pak, ne vodi isključivo poreklo od krvi (iako i nje ima u velikim količinama), već pre od osvetljenja, time simbolizirajući ime svog protagoniste.

Očekivanja u smeru akcionog filma podgrejana su i prezimenom njegovog reditelja. Panos Cosmatos je, naime, sin Georgea P. Cosmatosa, reditelja drugog Ramba i Cobre. Tu se, međutim, dve činjenice zaboravljaju. Prva je da stariji Cosmatos nije svoju karijeru izgradio na akcijadama, već da je tu bilo i filmova bliskih žanru, ali distinktivno evropskog štiha kao što su Massacre in Rome i The Cassandra Complex. Druga je da sin ne deli ličnost sa ocem, niti mora nastaviti njegovo delo. Njegov prethodni film, prvenac Beyond the Black Rainbow, takođe je, i pored žanrovskih odrednica horora, SF-a i trilera, pre svega artistični film raspoloženja, pomerene perspektive i usporenog tempa. Svi se ti atributi mogu pripisati i filmu Mandy.

Za treću stvar glede štelanja očekivanja su, međutim, krive kolege novinari sklone lakim rešenjima u vidu bombastičnih naslova poput “Najbolja / najluđa uloga Nicolasa Cagea u karijeri!!!” Kao glumac od 100 uloga u karijeri od kojih su većina bile glavne i kao glumac sa reputacijom nekoga ko uloge apriorno ne odbija, Cage je imao i boljih i luđih uloga (ta dva pojma ne označavaju nužno isto) ne samo u celoj karijeri nego, usuđujem se reći, u poslednjih nekoliko godina. U bolje bi se svakako mogla svakako mogla svrstati Joe u istoimenom filmu (još jedna poveznica: Joe je, kao i Red, bio drvoseča), u luđe Brent iz Mom and Dad. Što, opet, ne znači da mu Red nije dobra ili luda uloga, naprotiv, samo to ludilo i glumački “show” vidimo, kako to obično biva, u bljeskovima, poput one scene nalivanja alkoholom u kupatilu i vrištanja u prazno, dok se kroz veći deo filma (kada se ne mlati ili ne upušta u oneobičene dijaloge) Cage pokušava držati niskog registra, odnosno zuriti u televizor ili u prazno. Opet, on je svakako jedan od razloga po kojem ćemo pamtiti Mandy.

Pitanje svih pitanja je kako se to drži sve zajedno, a jednoznačan odgovor je teško dati. Jedino što je jasno je da je Mandy kao film sasvim namerno takav kakav je, spor, uvrnut, pun citata na jedno drugo vreme i njegove relikvije (od jezivih televizijskih reklama do Heavy Metal stripova i fantazijskih pulp-romana) i da je, kao takav, svakako bolji nego što bi bio kao potencijalno generički triler osvete. Odnosno, moramo ga prihvatiti ili odbiti u celini, i svu njegovu sporost i snolikost i nejasnoće kada tematizira javu, a kada se bavi snovima, i crvene boje koje se razmućuju oko rubova kao na staroj VHS kaseti, i negativčeve moronske, nadrogirane propovedi, i eklektični soundtrack koji, kao svoj poslednji rad, potpisuje ove godine preminuli Johann Johannsson na kome se može naći i drone i metal i elektronski zvuk, ali i na promenjenu strukturu filma (dva čina umesto tri), gde ekspozicija zauzima dobrih 60% trajanja.

Naravno, ne radi sve u jednakoj meri i svako od gledalaca bi tu ponešto promenio, kratio, ubrzavao, pojednostavio dijaloge ili čak promenio glumce (premda su Cage i Riseborough prilično nedodirljivi u smislu suverenosti svojih interpretacija), ali bi to onda bio neki drugi film, možda i bolji, ali ne bi bio delo vizije Panosa Cosmatosa. Ovako zamislite da se Nicolas Winding Refn sa sve svojom sklonošću ka zasićenim, jarkim bojama, igra Davida Lyncha (negativac kojeg igra Linus Roache je takav da bi ga ranih do srednjih 80-ih sjajno odigrao Dennis Hopper, čak ga možemo zamisliti kao prelaznu fazu između fotoreportera iz Apocalypse Now i Franka Bootha iz Blue Velvet), ali u procesu otkriva kultni šarm Nicholasa Roega. Očekujte neočekivano i pustite se iznenaditi.

Everybody Knows / Todos lo saben

kritika objavljena na XXZ

2018.

scenario i režija: Asghar Farhadi

uloge: Penélope Cruz, Javier Bardem, Ricardo Darín, Bárbara Lennie, Carla Campra, Eduard Fernández, Sara Sálamo, Inma Cuesta, José Ángel Egido, Jaime Lorente

Vrednost opšteg znanja, odnosno javnih tajni, perfektno je opevao Leonard Cohen u svojem apsolutnom hitu Everybody Knows: meč je namešten, igra je gotova, dobri momci su izgubili, bogati se bogate, siromasi ostaju siromašni, svi sve znamo, ali svejedno nekako guramo dalje i prihvatamo šaradu nadajući se najboljem po sistemu “neće valjda nas”. U novom filmu dvostrukog “oscarovca” Asghara Farhadija (A Separation, The Salesman) opšte znanje i javne tajne ipak nemaju filozofske implikacije o smislu života, već su striktno lokalizirane na unekoliko raširen, ali ipak ograničen krug jedne familije i/ili jedne sredine, pa će kulminirati zločinom i misterijom oko istog, što nas stavlja u logički problem. Kako je to lepo primetio jedan kolega iz američke štampe: ako svi sve znaju, gde je tu onda misterija?

Farhadi, međutim, započinje i praktično završava film nečim sasvim drugačijim, kadrom crkvenog zvonika u kastiljanskom provincijalnom gradiću gde na zvuk zvona iz rupe u satu izleću golubovi, samo da bi se vratili jednom kad zvonjava stane. Vreme je uvek faktor kod njega u filmovima, prošlost uvek ima “naplatu” u sadašnjosti, pa su nam dva slova i jedan plus u srcu upozorenje za kasniji sled događaja. Takođe, bračni i porodični “setting” za uticaj prošlosti na sadašnjost su mu po pravilu jača strana i večiti izvor inspiracije, pa se čini da je Farhadi, jezičkoj barijeri uprkos, na svom terenu sa Everybody Knows. Doduše, komični pod-tonovi u ekspoziciji, proširena familija i odnosi u njoj gde treba pohvatati ko je tu kome i kakav rod, kao i triler-misterija praćena pomalo preteranim, melodramatičnim, izlivom emocija, jednom kada se situacija razvije, to jest, više deluju kao materijal za Almodovara, a tom dojmu ne doprinosi samo zvezdani “casting” španskih glumaca (plus Argentinac Darín), već i fotografija Joséa Luisa Alcainea, stalnog Almodovarovog saradnika fokusirana na ornamentiranu unutrašnjost i spoljašnost u živim bojama kao sa razglednice.

Naša junakinja je Laura (Cruz), žena koja se posle nekoliko godina vraća u roditeljski dom kako bi prisustvovala venčanju svoje mlađe sestre. Ona dolazi u pratnji dvoje dece, tinejdžerke Irene (Campara) i osnovca Diega, dok je muž Alejandro, navodno bogati i uspešni poslovnjak, ostao kod kuće u Buenos Airesu. Kuća je puna ljudi, pa tako pored Laurinog oca načetog demencijom i izuzetno prisebne majke, tu se okolo muva još jedna sestra, brat Fernando (Fernández), njegova kći Rocio (Sálamo) sa malim detetom usred razvoda, ali i sused Paco (Bardem), sin nekadašnje sluškinje na imanju, a sada uspešni vinogradar, te njegova žena Bea (Lennie), učiteljica u školi za delikvente, uz ostale uzvanike. Atmosfera je hektična, kao i na svakom familijarnom okupljanju te vrste, što je dodatno pojačano pripremama za venčanje.

Prvi znak nevolje je Irenin temperament i mogućnost romanse sa Pacovim nećakom, što se u punom obimu i snazi manifestira u toku venčanja kada se njih dvoje ušunjaju u zvonik, a momak joj otkrije da inicijali P +L označavaju Paca i Lauru, što je prva od javnih tajni. Kasnije u toku svadbe, žive kako to samo zna biti na Mediteranu, u trenutku nestanka struje (verovatno namerno izazvanog), dolazi do otmice Irene iz kreveta, sa “vizitkom” u obliku novinskih isečaka vezanih za sličan slučaj od pre par godina. U toku noći stiže poruka sa skrivenog broja da se policija ne umešava u slučaj jer inače…, a sutradan zahtev za otkupom od 300.000 €.

Sumnjivaca je mnogo i smenjuju se kao na pokretnoj traci, a da niko ne bude oslobođen od krivice. Jesu li to delikventi koje je Bea dovela iz škole kako bi snimali svadbu drone-kamerom? Je li to Irene sama režirala? Da li se to Paco sveti Lauri zbog toga što ga je ostavila dvadeset godina ranije? Stoji li iza toga Alejandro (Darín) koji tek u trenutku krize dolazi na mesto događaja i koji je zapravo bez posla i novca, ali sa karikaturalno čvrstom verom u boga? Je li to, pak, shema Laurine familije kako bi od Paca koji je od njih jeftino kupio zemlju za vinograd naplatili stari dug? A jedna javna tajna (zapravo prilično predvidljiva u datom kontekstu) uzdrmaće temelje svih užih familija u okviru ove šire…

Farhadija kao da manje zanima sama misterija i njen rasplet koji, pak, dolazi na kraju sa sve ne naročito potrebnim objašnjenjem od ponašanja familije u krizi. U takvim situacijama, suprotno uvreženom optimističnom mišljenju da se onda svi nekako drže na okupu, verovatniji ishod je potpuni raspad sistema. Fasada se u ranom stadijumu krize još nekako drži, a onda se sve više i više raspada tako da ostaju samo najsirovije pomisli svakog od upletenih ponaosob. U tom smislu, Farhadi je na tragu Hanekea (Caché, Happy End), pa čak i Zvjaginceva (Loveless), premda je već u svojoj ranijoj karijeri koristio motiv nestanka mlađe osobe kao nepokretni pokretač trvenja u okviru familijarne zajednice (About Elly).

Inače, on je vrstan i kao pisac i kao reditelj, ali ovde više nego u svim svojim ranijim filmovima upada u probleme na oba polja. Nepoznavanje jezika i melodramatska tipskost dijaloga su tu još i najmanji problem, ali činjenica da “ko bi gori, sad je doli, a ko bi doli, sad je gori” u kontekstu Španije mora imati političku konotaciju kojoj ovde nema ni traga govori o tome da univerzalno nije prilagodio lokalnom. Logička greška misterije o kojoj svi znaju sve je priča za sebe, kao i njegovo vođenje trilerskog zapleta na ustajali način iz romana Agathe Christie, uz nekoliko sugestija koje bi možda bile vidljivije na drugo gledanje, ako do njega dođe.

U užem smislu, režijski je film i dalje solidan, na momente čak i briljantan (reč je o pojedinim kadrovima ili, u najbolju ruku, scenama), dok se šira slika gubi i bledi u obilju distrakcija. Takođe, imati na raspolaganju možda i najboljeg glumca današnjice kao što je to Ricardo Darín, svesti njegov lik na metiljavog religioznog fanatika i uvesti ga u priču tek negde oko polovine filma je rasipanje potencijala i promašaj sam po sebi, kao i nedostatak hemije između Penélope Cruz i Javiera Bardema koji su i dosta često igrali skupa po filmovima i bračni su par van kamere. Sa pozitivne strane, ona je jako dobra posebno u scenama koje od nje zahtevaju plakanje (trenutno nema bolje glumice za melodramatične momente poput takvih), a on sa lakoćom nosi ulogu šmekera koja mu je dodeljena, čak sa trenucima auto-ironije. Kao pun pogodak se, međutim, pokazala Bárbara Lennie i tako nastavila niz impozantnih uloga ove godine (berlinski naslov Sunday’s Illness).

Kada se podvuče crta, Everybody Knows nije na nivou Farhadijevih najboljih filmova, ali, ako ćemo iskreno, nije to bio niti The Salesman, a i o hvaljenom prethodnom internacionalnom proboju The Past bi se moglo dugo raspravljati. Ono što Everybody Knows izdvaja iz ove grupe je što se Farhadi naizgled otrgao svojih predominantnih uzora iz sveta teatra i građanske drame, ali je zadržao nešto od tih manirizama koji ulaze u koliziju sa motivima misterije i ubijaju napetost u trileru. Nije to loš film, daleko od toga, samo kao da ni svom autoru nije baš najbolje legao.

A Film a Week - Ruben Brandt, Collector

Ruben Brandt is an art therapist, trying to reform a band of misfits and career criminals by shifting their focus to creative work. He is also tormented by nightmares in which parts of the masterpieces of fine arts keep coming back night after night. So, enter Mimi the stuntwoman turned career burglar, on the run from law represented by globe-trotting detective Kowalski (who has a thing for movie memorabilia) and her former employers – the Mafia. After a botched job in Louvre due to her kleptomaniac and overly competitive tendencies, she will figure out what Brandt wants and organize the patients in his glamorous Adriatic villa for a series of heists.

The plot might seem like something lifted from Ocean’s series sprinkled with some random art references (even the title character’s name suggests both Rubens and Rembrandt) and attempts at obvious artsy-nerdy humour, but Ruben Brandt, Collector is so much more than that. It is an animated lucid dream, an acid trip and a visual candy with the nod to all the cool movie stuff, from Eisenstein to early Hitchcockian film-noir to Rambo set in a variety of re-imagined trademark places of the world (including museums and galleries like Orsay, Uffizzi, MOMA and others), and a breathtaking introduction lecture of an art history college course, showcasing the greatest hits from Botticelli’s The Birth of Venus to Warhol’s Double Elvis, with Titian, Velazquez, Van Gogh and Picasso in between. It is a crazy ride, not always coherent, almost impossible to memorize all the details and highlights, but it leaves a permanent impact.

This is the work of Milorad Krstić, a multi-talented artist with background in painting, sculpture, multimedia and film, born in Slovenia, but residing in Budapest for almost 30 years now. For his previous film, the animated short My Babe Left Me, he was awarded Golden Bear in Berlin in 1995. On Ruben Brandt, he served as the screenwriter, director and the creator of visual identity.

The final product is a smooth mix of (mostly) hand-drawn animation with some added computer graphics, with snappy dialogue, memorable sequences like the chase on the streets of Paris that looked like chic sixties revival and virtually no moments of idle running, sometimes necessary for the viewers to catch some breath. Part of the credit also goes to the composer Tibor Cári whose jazzy covers of pop standards are the world for themselves besides a precious addition to the overall atmosphere and spirit of the film.

The only trouble, so to speak, are the voice actors, all of them Hungarian and all trying to hard to fake an American accent, which sounds a bit unnatural. It is not that much of a problem, since Ruben Brandt, Collector does not take place in our world, but the film would look and sound better with more seasoned English native speakers.

The Nun

kritika originalno objavljena na DOP-u:

Nekima je zaista uspelo. Recimo, ekipi koja je radila “trailer” za The Nun na osnovu kojeg je film samo u Americi utrostručio svoj budžet u prvoj sedmici prikazivanja. Uspeh na domaćem terenu se prelio i drugde, primera radi u Varaždin, gde je najveća kino-dvorana bila skoro puna sedmog dana prikazivanja i to uglavnom mlađim posetiocima. Pročitah negde da prosečan gledalac godišnje pogleda jednocifren broj filmova i da je danas, kada kino više nije narodska, priuštiva zabava i kada potencijalni “blockbusteri” svejedno izlaze praktično svakog četvrtka, najveći uspeh ubediti potencijalnu publiku da baš taj jedan film vredi da se nađe na tom kratkom spisku. Kapa dole marketinškom odeljenju!

Međutim, šta nam The Nun kao film donosi? Ništa pametno, rekao bih. U filmskom smislu, sve je to već viđeno nebrojeno puta (pop i časna-pripravnica se uvale u nevolju kada odu istraživati samoubistvo jedne opatice u udaljenom samostanu, pa nabasaju na demona), sa sve klasičnim prepadima oko kojih se gradi ceo film i koji nam se bacaju u lice gotovo slučajno, u nerazrađenom i neizgrađenom obliku. Ono što je, pak, novo u filmu nikako nije dobro: potpuna nebriga za bilo kakav kontekst, istorijski i teološki, pa čak ni za elementarnu internu logiku, dok se film podređuje jednom jedinom autoritetu o kome ćemo nešto kasnije.

 

Vreme i mesto radnje, udaljena katolička opatija u Rumuniji, 50-te godine prošlog veka. Oba faktora su tu problematični, Rumunija je dominantno pravoslavna zemlja, a katolički samostani su izuzetno retki i servisiraju manjine poput Nemaca ili Mađara koji su tamo ostali i iza rata, što je više izuzetak nego pravilo. Takođe, 50-ih godina Rumunijom vladaju komunisti koji bi jedva čekali incident da opatiju sravne sa zemljom i na njenom mestu podignu šta god. Šta na takvom mestu i u to vreme radi kvebeški proto-hipster, organski farmer Frenchie (Jonas Bloquet kome ni akcenat ne ide baš najbolje), dakle tip koji je pronašao obešenu časnu i o tome obavesti Vatikan (nije baš najjasnije kako), nemamo pojma…

Ekspedicija koju su biskupi i kardinali poslali sastoji se od oca Burkea (Demian Bichir) koji i sam vuče traume od jednog neuspelog egzorcizma i sestre-novakinje Irene (Taissa Farmiga) takođe nije najverovatnija opcija. Dobro, Burke važi za nekakvog istražitelja, ali neiskusna kaluđerica čiji su adut nekakve ničim potvrđene vizije tu baš i ne može biti od pomoći, a nije čak ni lokalka pa da poznaje teren ili kloštar iznutra. Vatikanske mudre glave ne bi bile tu gde jesu da su baš tako nepromišljeno slale svoje službenike u smrt.

 

Bla bla bla, upadi, prepadi, demoni, iluzije, vizije, košmari i elaborirani nesretni slučajevi, eto nama naslovne sablasne časne (Bonnie Aarons) koju smo već videli u drugom delu The Conjuring. Film tada dobiva na dinamici i počinje da se ponaša kao klasičan horor, pa čak i misterija postaje malo više fokusirana. Dominantno oružje koje reditelj Corin Hardy (The Hallows) koristi su prepadi, ali gorka istina je da mu sa ovako slabim i nedotupavno glupim scenariom i ne preostaje više od toga. Po pitanju vizuelizacije, on je na svom terenu, kloštar i iz vana i iznutra deluje jezivo, u nekom gothic ključu, ali sama vizuelizacija po pravilu nije dovoljna za dobar film.

Čini se da je jedini cilj scenariste Garyja Daubermana (koji je inače napravio solidan posao na prošlogodišnjem rano-jesenjem hororu It) da celu tu muljažu nekako poveže sa univerzumom The Conjuring koji producent James Wan razvija po ugledu na Marvelove super-herojske filmove. Daubermanu to uspeva, ali tek na samom kraju i nedovoljno da bi Časna kao film našla opravdanje za svoje postojanje jer scena ili dve nisu ni izbliza dovoljan razlog da bismo trpeli sat i po vremena slučajnosti i, za The Conjuring univerzum, atipično slabih, nemotiviranih i nekarakteriziranih likova. Čini se da Wan (koji je već našao rediteljsku “tezgu” kod Marvela sa Aquamanom) i društvo svojim težnjama ka franšiznom poslovanju seku jednu od retkih zdravih grana u Hollywoodu radi kratkoročne dobiti, jer horori nisu isto što i super-heroji iz stripovskog univerzuma, pa zasićenje može i brže nastupiti, pa i drugima pokvariti posao.

BlacKkKlansman

kritika originalno objavljena na XXZ:

2018.

režija: Spike Lee

scenario: Spike Lee, Kevin Willmott, David Rabinowitz, Charlie Wachtel (prema knjizi Rona Stallwortha)

uloge: John David Washington, Adam Driver, Laura Harrier, Ryan Eggold, Jasper Pääkkönen, Topher Grace, Alec Baldwin, Harry Belafonte, Corey Hawkins, Frederick Weller, Michael Buscemi

Ako ćete ovaj film pogledati bez predznanja o pozadinskoj priči, imajući u vidu samo naslov, pripazite da se ne razočarate. Jer BlacKkKlansman nije film o crncu-rasisti sa krizom identiteta (bivalo je i takvih), već o crnom policajcu koji se infiltrirao u Ku Klux Klan, što je jednako neverovatno, ali opet suviše bizarno da bi bilo istinito bez dodatnih objašnjenja. Naime, Ron Stallworth se zaista infiltrirao u KKK, prvo lokalnu podružnicu u Colorado Springsu, da bi se kasnije spojio sa kojim već po redu Velikim Čarobnjakom (kretenska titula samo ističe “kretenskost” organizacije) i prvim i još uvek politički aktivnim Nacionalnim Direktorom Davidom Dukeom, ali samo telefonskim putem (fingirajući “belački glas”, odnosno govoreći gramatički korektno), dok je na sastanke, logično, išao njegov svetloputi kolega.

Takva istinita priča je dovoljno interesantna da se po njoj snimi film u kojem se prepliću ozbiljni i komični pod-tonovi na temu rasizma u Americi i njegove sklonosti ka menjanju pojavnog oblika, dok suština ostaje ista. Ključna pitanja su, međutim, ko će to uraditi, kada i sa kakvim namerama. BlacKkKlansman je film (odnosno, kako autor voli da kaže “joint”) Spikea Leeja, izrazito plodnog i verovatno najrelevantnijeg afro-američkog autora, dolazi u vremenu sadašnjem (premijeru je imao u Cannesu uz osvojenu Veliku Nagradu žirija i posebno priznanje ekumenskog žirija) i u najvećoj meri “gađa” sadašnji politički trenutak Trumpove administracije, ali obazirući se na pitanje rasizma kroz istoriju XX veka, ne samo 70-ih godina kada je radnja filma smeštena, već se referirajući na pojedine događaje od početka prošlog veka nadalje. Širina konteksta, unekoliko tipična za Leejeve politički intonirane filmove, u određenoj meri opterećuje konkretni uradak u čisto filmskom smislu – BlacKkKlansman je dobar film, ali ne više od toga i važniji je kao izjava nego kao umetničko delo.

 

Opet, to ne znači da u svom političkom agit-prop pristupu Lee nije vešt filmaš, što demonstrira već uvodnom scenom u kojoj Alec Baldwin, igrajući neonacističkog (fiktivnog) političara iz 50-ih godina, uvežbava svoj politički govor protiv integracije ispred ekrana na kojem se vrti u filmskim krugovima cenjeni južnjački ep Gone With the Wind. U jednoj kasnijoj sceni koja služi kao emocionalni i dinamički vrhunac filma, Lee paralelno montira ceremoniju inicijacije novog članstva Ku Klux Klana na kojoj se tradicionalno pušta The Birth of a Nation, još jedan rasistički film koji se zbog svoje inovativnosti u tehničkom smislu smatra revolucionarnim, sa potresnim svedočenjem starog aktiviste kojeg igra Harry Belafonte. To sve ima svoj efekat, i čisto emocionalni, ali i spoznajni u smislu toga da je održanju rasizma u velikoj meri doprinela i hollywoodska propagandna mašinerija perpetuirajući krive i zastarele društvene obrasce.

Za svoje standarde rasplinutosti i pravedničkog gneva, Lee se čak čvrsto drži niti u BlacKkKlansmanu i pokazuje sklonost ka realizmu i nijansiranju. Članovi Klana se možda na prvu loptu čine karikaturalnim (što je možda čak i opravdano, imajući u vidu čega su članovi) i tipiziranim – na lokalnom nivou imamo jednog idiota, jednog administrativca blage naravi (Eggold), jednog psihopatu (Pääkkönen) i njegovu submisivnu ženu, ali ta tipskost ima čak dvostruku funkciju. Prvo, oni izgledaju kao sasvim obični ljudi koje možemo sresti po američkim provincijskim gradićima. Drugo, Lee poentira, sasvim ispravno, da je lako prepoznati budalu koja se otvoreno ponaša kao budala, psihopatu koji svoju prirodu jedva sakriva i “klanovca” kada nosi kukuljicu i pali krst, ali da su naoko normalni “administrativci” i uglađeni “nacionalni direktori” (Topher Grace igra Dukea sa ljigavim šarmom gušterovog osmeha) čak i opasniji jer ih je teže prepoznati, pa se mogu uvući i u državne strukture i u društvenu paradigmu kao nešto sasvim normalno, čak i poželjno.

 

BlacKkKlansman, međutim, pomalo pada kao žanrovski čisti policijski procedural po istinitom događaju. Intervencija da je Stallworthov partner u filmu Jevrejin Flip Zimmerman (Driver) je donekle smislena, ali udara po poznatoj noti da rasizam i antisemitizam po pravilu idu zajedno, a sama akcija infiltracije kao da je sasvim u drugom planu i sama po sebi služi za ubiranje lakih poena po pitanju humora. Takođe, linija zapleta sa ljubavnom pričom i političkom debatom u koju se Stallworth (John David Washington, sin Denzelov) upušta sa radikalnom aktivistkinjom Patrice (Laura Harrier) kao da ne vodi nikuda, a Lee ni sam ne zna kojem bi se “privoleo carstvu” - borbi protiv rasizma u okviru sistema i koristeći njegove mehanizme ili antisistemskom radikalizmu što je njemu i kao autoru i kao političkom biću verovatno i bliže.

Rekoh već, konfuzija motiva kojih se Lee dohvata i političarenje, nekako su standardni za njegov autorski postupak iz više razloga. Što se BlacKkKlansmana tiče, uspeh je već to što je film sa tolikim nabojem izrazito pitak, a Lee svejedno uspeva da provuče svoju poentu, što ga čini jednim od boljih i kompletnijih autorovih filmova ne samo u novom milenijumu (u kojem je skoro pa na silu izbacio i nekoliko prilično užasnih uradaka), već se može nositi i sa autorovim ranijim i boljim naslovima, iako je u smislu spoja žanrovsko-formalne strogosti i relevantne političke teme, Leejev prethodni igrani film Chi-Raq bio još i uspeliji. Problem je, međutim, što Lee nije uspeo da odoli da ne “zakuca” svima ionako jasnu poentu na kraju sa dokumentarnim snimcima iz Charlottesvillea gde su se prošle godine sukobili rasisti i antifašisti, te sa Trumpovom sramotnom izjavom po tom pitanju. Lee i u tom slučaju govori ispravnu stvar, ali to čini pomalo vređajući inteligenciju svoga gledaoca koji je to shvatio i ranije, a shvatio bi ne samo bez dokumentarnih snimaka recentnih događaja, već i bez “namigivanja” u tom pravcu kroz likove “klanovaca” koji ispaljuju Trumpove slogane iz predsedničke kampanje.

A Film a Week - Holiday

Dealing with some topics and tropes can be touchy nowadays. Let us say rape or any form of violence against women, if done by a male filmmaker will always have, rightfully so, a shadow of the doubt about his intentions. Are they purely noble? Inquisitive? Political? Some form of activism? How about attention grabbing? Or simply voyeuristic, maybe even sadistic and misogynistic? Luckily, the director of Holiday, a film that has a brutal rape scene at its very centre, is a woman. The debutant in feature length format, Isabella Eklöf, also co-wrote the script together with Johanne Algren. The new set of rules applies, the film can even be regarded as subversive and therefore a perfect companion piece to a French feminist rape and revenge thriller simply called Revenge, directed by Coralie Fargeat.

It might seem like a long shot, having in mind that Revenge is pretty fast and furious, yet stylishly done action flick with more than a hint of bloodshed, while Holiday is a slow-burning gangster drama constructed around a love triangle with only one murder very late in it (and that murder is purely accidental). However, there are a lot of things in common on the surface level as well as in deeper character analysis to bring the two films together.

The list of similarities starts with the leading characters, even their physical appearance (both are lean, petite blondes) and the girly-girl style (or the lack of style to speak of). When we first see Revenge’s Jenny, she seems to be a stupid girl chasing some instant fame and falling for a good-looking sleazeball that is her boyfriend. Later on we can assume that she is an archetypical female in the male world, pretending to be anything the men around her want her to be, thinking that she would profit from that kind of behaviour. Holiday’s Sascha (played unapologetically and in stunning fashion by Victoria Carmen Sonne) is also a stupid girl of sorts, a gangster’s girlfriend so materialistic that she easily gets addicted to attention, gifts and the luxurious lifestyle without having any real clue what is actually going on. Only in the end, after the crucial rape scene (and due to it), we as the viewers can ask ourselves whether she is an intelligent, calculating psychopath in development.

The case for Sascha’s stupidity is a strong one in the beginning. Having spent all her money, she tries to seduce her boyfriend’s boss, a Danish mafia kingpin residing in Turkish resort town of Bodrum, she was supposed to give message to. She fails the loyalty test and also as a seductress and even gets slapped a couple of times for trying to climb up the ladder too fast. However, when her boyfriend Michael (Lai Yde) comes and covers her with attention and gifts, everything seems fine and she fits well in the gangster “family” (which actually seems like an extended family together with girlfriends / wives and children of different ages) occupying a hillside villa overlooking the bay. Michael might call her “princess”, but there is something cold and threatening about him, so Sascha starts hanging around a friendly-looking and kind-hearted Dutch man named Thomas (Thijs Römer) she has accidentally met at the ice cream shop. But her luck is about to change…

The good thing Eklöf does is leaving most of the circumstances clouded by mystery. It was a gamble, but it paid of. What are they doing in Bodrum except for enjoying the sea and the sun? It is some kind of business, but we do not get to know the details. We do not need them anyway. Also, the moment Michael gets bored with Sascha and turns abusive to her is hard to pinpoint, as well as his motive for such behavior. Did his boss tell him of his encounter with her? Did he find out about her relationship with Thomas and get jealous? Did he get angry about something work-related (there is a scene of roughing-up an associate that messed something up, also unexplained)? Did he just get bored for no reason? Was he planning the whole act all along as a psychopath would do?

Eklöf got lucky or, more probably, played it really clever and cool with another bluff: the structure of the film. The whole first half serves as the exposition filled with low-intensity events and glimpses into the group dynamics. So all the chips came down to the disturbing prolonged rape scene spiced up by forced oral sex, staged and filmed in one frame with such confidence that no veteran director would be ashamed of. And it worked perfectly, adding layers to characters, especially Sascha and shifting motivation, while keeping the deliberately moderate pace, making Holiday completely fresh in the terms gangster films done from a distinctively female point of view, more interested in psychology than in action.

Down a Dark Hall

kritika originalno objavljena na DOP-u

Kada se sve sabere i oduzme, sa Down a Dark Hall smo još i dobro prošli iako ništa novo (a naročito ništa pametno) iz ove fantazijske misterije sa horor-elementima nismo izvukli. Opet, mogao je to biti jedan od beskrajnih franšiznih nastavaka ili franšizno osmišljenih prvih delova, mogao je biti prequel, sequel, spin-off, spin-off spin-off-a ili jednostavno dosadno drvljenje jednog te istog jer horor-formula radi, donosi novce i spasava industriju. Ovako je skoro pa podnošljivo, Down a Dark Hall će na živce ići samo prekaljenim veteranima, ostalima će služiti kao sasvim funkcionalna i na momente prilično ukusna žvaka za mozak, za konzumaciju u trajanju od sat i po vremena i zaboravljanje u roku od 15-ak minuta.

Trope broj jedan. Problematična devojka u milenijalskom kontekstu čak potencijalna “finalka”. Ona se zove Kit, igra je inače intrigantna mlada glumica AnnaSophia Robb i izgleda onako kako problematične devojke obično izgledaju – piercing u nosu, “smoky eyes” šminka, malo sarkastičnog humora i puno stava. Saznaćemo kasnije da se ona teško nosi sa traumom iz prošlosti (imate pravo na jedan pokušaj da pogodite s kojom) i da odatle potiču sva njena sranja poput markiranja škole i incidenata sa paljevinom. To će je i dovesti do internata, “zapravo više akademije”, kaže nastavno osoblje, za talentirane i problematične cure.

Trope broj dva. Škola Blackwood locirana u derutnom zamku u sred ničega. Nisam siguran da li bi bilo očitije da su mu nakačili natpis “Oprez, duhovi!” ili upozorenje “Tišina, duhovi spavaju!” Ima čak i deo u kojima je učenicama zabranjem pristup. Spoo-ky! Što se kurikuluma tiče, on se sastoji iz kniževnosti, matematike, likovnog i muzičkog obrazovanja jer to je sve što modernoj curi iz 18. stoleća treba, uostalom škola je za luzere.

Što nas dovodi do trećeg i četvrtog trope-a: nastavnog i školskog osoblja, te Kitinih školskih drugarica. Poslednje pomenute su galerija klasičnih epizodistica lagano etnički obojenih u skladu sa trendovima, sa po jednom do dve karakterne crte za svaku od njih. One dobijaju svoj slo-mo ulazak i to je otprilike to, za radnju do pred finale ostaju uglavnom nebitne, a neke i ne prežive dotle. Isto bi vredelo i za stručno osoblje, hej, jedina multipraktik domaćica (Rebecca Front) čak i ne govori, samo izgleda zastrašujuće, da tu grupu ne predvodi Uma Thurman kao profesorica slikanja i direktorica Madame Duret, sa sve idealno preteranim francuskim akcentom. To što ona pride ima sina (Noah Silver) koji je profa muzike i potencijalni “love interest” za našu junakinju je manje bitno, do pred kraj, naravno.

Kako se na tako čudnim mestima nastanjenim sa tako čudnim ljudima po pravilu dešavaju čudne stvari, ovde je to iznenadni akademski napredak svih cura u po jednoj disciplini, kao i fokus na rad koji je jedini bitan. Nema veze što u ostalima zaostaju kada u toj jednoj dostižu nivo genijalnosti. Sad, kako smo u hororu, misteriji i fantaziji, znamo da to nije slučajno ili rezultat nekog zalaganja, već natprirodnih radnji koje se tu odvijaju. Spoileri nadalje: one su, dakle, samo tela za prerano preminule genije pomoću kojih oni dovršavaju svoj rad.

Razuman čovek će se zapitati zašto profesori to uopšte čine, ako ne za materijalnu korist, odakle im sredstva da održavaju školu, zašto za nju biraju baš cure i to baš problematične, a ne, recimo, siročad iz zemalja trećeg sveta (jer ove devojke ipak imaju familije kojima će teoretski nedostajati ako im se nešto fatalno desi), zašto zabave narečenih genijalnih duhova izgledaju kao one iz Eyes Wide Shut u okruženju iz The Shining i zašto se na njima pojavljuje neki tip a la Nosferatu? Je li ovo potonje možda poruka da je nauka đavolja rabota i poziv da se vratimo u okrilje svete materi crkve i neznanja? Na ova pitanja pametnog odgovora nema, obrazloženje se svodi na “tako piše u scenariju”. Kraj spoilera.

Ako zanemarimo odsustvo bilo kakve interne logike, možemo ustvrditi da je Down a Dark Hall kompetentno urađen film, dopadljivo dizajniran (za nas koji padamo na gothic) i na momente dovoljno jeziv, odnosno da su prepadi dozirani. Reditelju Rodrigu Cortésu i/ili scenaristima se takođe mora odati priznanje za jedan trenutak nepatvorenog bezobrazluka kad Kit, leđima okrenuta raskošnoj draperiji, barem pola minute prestravljeno zuri u nešto, a da oni nemaju ni najblažu nameru pokazati šta je to.

Ipak, film sa raspoloženom Umom Thurman kao negativkom na granici trasha zaslužuje malo više karaktera nego što ga dobiva. Psihologije, stava, čega god. Možda se tajna krije u tome da je ovo ekranizacija jednog štanc-romana Lois Duncan (najpoznatija po predlošku za I Know What You Did Last Summer). Ili čak u tome da je kao producentica potpisana Stephanie Meyer, znana po (ne)delu zvanom Twilight Saga. Ovo je tek još jedan young adult film, iako je Cortés u prošlosti radio i intrigantnije stvari poput Buried. Nije čak ni u vrhu žanra koji je sam posebi prepun smeća, ali ga se mora tolerirati jer je jedan od retkih kanala koji daju šansu mladim glumicama. Ovde čak ni toga nemamo, AnnaSophia Robb nema prilike da pokaže svoje veštine.

Blindspotting

kritika originalno objavljena na XXZ

2018

režija: Carlos López Estrada

scenario: Rafael Casal, Daveed Diggs

uloge: Daveed Diggs, Rafael Casal, Janina Gavankar, Jasmine Cephas Jones, Ethan Embry, Utkarsh Ambudkar

Bilo bi potpuno pogrešno nazvati Blindspotting neambicioznim, derivativnim ili neuspelim filmom. Naprotiv, reč je o delu koje se dohvata mnogih aktuelnih tema, univerzalnih i ujedno lokaliziranih, to čini na jedan sasvim novi i potpuno prirodan način, a unatoč povremenom posezanju za različitim oprobanim formulama koje u ovakvom filmu nemaju šta tražiti u svrhu nekakvog generičkog rešenja, Blindspotting se može pokazati kao naslov koji će u velikoj meri prodrmati ustaljene tokove američkog nezavisnog filma iz Sundance kuhinje. Merne jedinice klasične tročinske strukture su svaka za sebe reformirane neparnim, čak granično nepravilnim ritmovima, apsurdno-komično se meša sa snoliko-zastrašujućim i dramatičnim na rubu tragičnog scenu za scenom, čak u istoj sceni, a likovi kao nosioci određenih ideja i koncepata takođe obitavaju kao osobe od krvi i mesa.

Nakon efektne uvodne montažne sekvence ulaska u centar Oaklanda urađene u “split screen” tehnici, upoznajemo se sa našim protagonistom Collinom (Diggs) koji nakon odslužene dvomesečne zatvorske kazne odsutno sluša pravila svoje uslovne slobode u periodu od godinu dana, poput obaveznog posla, dolaska kući pre 23:00 i održavanja reda, uz, podrazumeva se, izbegavanje bilo kakvog zločina. 11 meseci i 27 dana kasnije, dakle ostala su mu još tri dana, eto njega sa najboljim prijateljem Milesom (Casal) na otvaranju obnovljenog fast food restorana koji se, kao i dosta toga u gradu, prilagođava novim trendovima – džentrifikaciji i hipsteraju.

To se možda čini veštačkim problemom, ali ne treba zaboraviti da u Americi, pored jasnije izražene klasne komponente, postoji i ona rasna. Nije tu reč samo o veganskim hamburgerima i preskupim bljutavim pripravcima i ljudima koji to konzumiraju misleći da time čine veliku stvar, nego te stvari poskupljuju i druge usluge u “etničkim” centralnim kvartovima i teraju domicilno stanovništvo van, pritom menjajući identitet grada. Njih dvojica to najbolje znaju – oni rade selidbe i to po pravilu iseljenja.

U posebnom identitetskom problemu je tu Miles, belac odrastao u crnačkoj kulturi koji u novoj hipserskoj paradigmi izgleda kao neko ko se komično previše trudi da deluje “ulično”. U kombinaciji sa njegovim impulsivnim temperamentom i nepogrešivom sklonošću ka lošim odlukama, situacije s njim vrlo često postaju eksplozivne i potencijalno opasne, posebno za njegovog najboljeg prijatelja Collina koji je crnac na uslovnoj slobodi, osuđivani prestupnik (ispostaviće se da je Miles suštinski doprineo incidentu u pitanju) i laka i logična meta za do zuba naoružanu i na obaraču laku policiju koja po pravilu postupa po rasnim i klasnim šablonima. Collin to dobro zna jer biva svedokom situacije u kojoj policija ubija verovatno nenaoružanog crnog mladića i sve to posprema pod tepih.

Kao dodatni set tema, može se ispostaviti prijateljstvo i lojalnost, semantika reči “nigger” i implikacije njene upotrebe, značenje frizure i uniformnog oblačenja u kontekstu rase, te programiranost ljudskog mozga da, kao na testu sa Rubenovom vazom, vidi samo jednu stvar ma koliko slika bila višesmislena. Dodatni zapleti takođe obuhvataju odnos dvojice drugara sa svojim porodicama i Collinovu “on-off” vezu sa Val (Gavankar), dispečarkom u kompaniji za selidbe, koja na njega vrši dodatni pritisak da promeni svoj način života, dok su košmari vezani za policijsku brutalnost redovna pojava za Collinove noći i jutarnju jogging rutinu…

Iz opisa se čini pretrpanim i u praksi je u određenoj meri tako, mada opet valja reći da je i u životu tako: nekim važnim, naizgled nepovezanim temama se moramo baviti paralelno, nije sve odmereno rukom blagonaklonog autoriteta ili određeno nekim sveobuhvatnim pravilnikom, svaki događaj ima svoje posledice, a nepravedni sistem kažnjava onog kojeg može, ne nužno onoga kojeg treba, a nevolja već poslovično ne dolazi sama, dok se greške, naravno, ne praštaju ukoliko nečim ne zadužiš nekog ko ih prašta. Opet filmovi imaju neku svoju logiku i ekonomiku i to nije bez vraga, mada sva ta nepisana pravila valja povremeno prodrmati i preispitati, što Casal, Diggs i Estrada čine sa svojih pozicija.

Film je, međutim, najbolji u onim delovima u kojima je najjednostavniji, kad dvojica drugara razgovaraju ili se podbadaju “freestyle” rimama i kada se dotiču tema koje njih kao likove i hipotetičke stanovnike Oaklanda zaista zanimaju, bilo da je reč o identitetskim, egzistencijalnim ili rasnim pitanjima. Šta znači biti crnac u Americi, a šta belac u crnačkom okruženju? Do koje mere se može usvojiti kulturu kojoj se originalno ne pripada, u kojoj meri dokazivanje (i kome) ima smisla. Za to treba pohvaliti pre svega dvojicu glumaca-scenarista koji na filmu nemaju nekog ekstenzivnog iskustva (Diggs dolazi iz sveta teatra, Casal sa televizije), i to pre svega u sferi dijaloga i prenosa njihove drugarske dinamike iz života na platno.

Opet, nije sve tu išlo po planu i to isto tako valja reći. Nešto od toga je rezultat prevelike ambicije i manjka iskustva, kao ničim izazvani monolog koji izgovara epizodni lik u izvedbi Utkarsha Ambudkara u jedinoj sceni u kojoj se pojavljuje. Monolog se zapravo radi o incidentu koji je Collina odveo u zatvor i mesto mu je u nekom drugom filmu, gangsterske ili komične sorte, ma koliko “na papiru” delovao kao dobro sredstvo za razbijanje monotonije. Takođe, deo sa frizerkom koja suviše zna o Hitchcocku i Shyamalanu iako njihove filmove ne gleda i ne voli je iz sličnih razloga potpuni višak. Veći je problem, međutim, sam kraj iz udžbenika klišea indie filmova, ta potreba za suočavanjem subjekta sa percipiranim izvorom svojih problema u liku policajca Moline (Embry) izveden potpuno slučajno, a to da se Collin s njim verbalno obračunava u rimi dok ga drži na nišanu pištolja je samo i isključivo nepotrebno, kontraproduktivno preterivanje. Opet, sveža krv koju Blindspotting unosi u okvire nezavisnog filma odnosi prevagu nad nedostacima filma.

A Film a Week - Border / Gräns

Are we ready for a fresh, new view of trolls (of Nordic folklore, not internet lore sort)? You know, the creatures waiting under bridges with clubs in their hands, bashing the skulls of people and hobbits? Ready or not, this is what we are going to get in the sophomore feature by Denmark-based Iranian filmmaker Ali Abbasi following his astonishing atmospheric Gothic horror Shelley, already covered here on the blog. Border, based on a story by John Ajvide Lyndquist, the writer of the cult vampire book and film Let the Right One in, is a genre-blurring experience that revitalises socially charged Scandinavian noir with the elements of body- and folk-horror, while also digging into the philosophical depths.

At first, everything looks like yet another depressing social thriller. We meet Tina (veteran stage and screen actress Eva Melander in lots of prosthetic make-up), an awkward, almost fiendish customs officer working at the port somewhere in Sweden. She seems antisocial, but her special talent is to smell human emotion like shame, guilt or rage. That is the way for her to detect a supposedly cultivated businessman that is smuggling child pornography, which leads her being added to a national police task force on the case of exposing the ring. Outside working hours, she lives in the cabin in the woods with never do well Roland (an interesting turn by Jörgen Thorsson) who seems to pay more attention to his dangerous dogs and trash television than to her who spends most of her free time walking naked in the forest, communicating to wild animals and taking skinny dips in the lake. Other than that, she regularly visits her father that is slipping to dementia (Sten Ljunggren) in a retirement home, trying to resurface some of the family secrets with little to no luck.

Her world changes dramatically when she meets on of her clients / suspects named Vore (Finnish actor Eero Milonoff). The mask is the same, same prehistoric-looking forehead, wide nose, ugly teeth and bloated cheeks, so she assumes they are suffering from the same condition. He initially tries to keep her at distance with his attitude, but she is more intrigued and aroused than she feels rejected. The catch is the thing they are suffering from is not a “chromosome defect”, but a whole another thing, so the way she saw her complete life will never be same, which leads to a ton of questions about humankind.

Abbasi and his co-writer Isabella Eklöf expended the script from Lyndquist’s story as best as they could, but it feels choppy and generic at moments, especially in the first half when the procedural plot line drags a bit. Later on, as the new, fantastic and outlandish elements are introduced, Abbasi shows that he can handle them with tact and style, and he dares to go places seldom filmmakers would, like the signature sex scene. With trolls on the table, Abbasi channels the energy of early Peter Jackson and ripe David Cronenberg in the terms of body horror and blending it with the eternal questions (how come we as humans are capable of doing atrocities to other species’ babies?), as well as the timely ones regarding the racism in Sweden and the rest of the developed world, while the folk part serves as an attractive costume.

Border is a stunning-looking film, thanks to the cinematography by Nadim Carlsen (who also shot Abbasi’s previous film), convincing visual effects supervised by Peter Hjorth and the fine work in the make-up department. Let us not forget the actors, especially the leading duo who do wonders even under the heavy masks, channelling some genuine and complex emotions in this smart piece of artsy genre filmmaking.

Ederlezi Rising

kritika originalno objavljena na DOP-u

Ono što je u vezi sa filmom Ederlezi Rising Lazara Bodrože punilo novinske stupce po Srbiji, a pomalo i van nje, malo veze ima s filmskom umetnošću i teško se čak i može nazvati nekakvim filmskim PR-om. Najviše pažnje je privlačio izbor porno-glumice Stoye za glavnu žensku ulogu robotice Nimani (njen debi u ne-pornografskoj glumi), te produkcija koja se zavukla na preko 6 godina sa sve budžetskim teškoćama, prekrajanjima i dosnimavanjima. Jednom kada je film konačno ugledao mrak kino-dvorane, može se reći da je nadišao očekivanja u svakom pogledu kao jedan od pionirskih regionalnih SF filmova, a da pritom izgleda savremeno i “svetski”, budžetskim ograničenjima uprkos.

Okruženje je takvo da je godina 2148, kapitalizam je iscrpeo sve resurse i propao, a čovečanstvo je prigrlilo socijalizam pod hegemonijom reformiranog SSSR-a i ideologijom đuče (severnokorejsko učenje o samodostatnosti) uzdignutom na nivo religije. U tom svetu moskovska korporacija Ederlezi šalje astronauta-misionara jugoslovenskog porekla Milutina (Sebastian Cavazza) u sistem Alfa Kentaur da propoveda ideologiju, a kao društvo na putu mu određuje fem-bota najnovije generacije, spomenutu Nimani, dizajniranu da mu pomaže, pravi društvo i ispunjava želje (seksualne i ine prirode), ali i da ga nadzire. Socijalna inženjerka (Maruša Majer) to objašnjava činjenicom da su muškarci skloni da rade bolje ako su u društvu lepe žene koju valja impresionirati i korporaciju nije briga što je Milutin samotnjak i depresivac kojeg su žene u prošlosti povređivale.

 

Iako je kao inspiracija za film poslužila priča Zorana Neškovića Predveče ne može nikako iz 80-ih godina prošlog stoleća, ovaj “set-up” prikazan na funkcionalno intoniranim info-karticama i izrečen više nego istražen u prvom delu filma delo je scenariste Dimitrija Vojnova, nekadašnjeg filmskog kritičara i aktivnog borca za repertoarski film (ma šta to značilo). Funkcija toga je, čini se, fetišizacija totalitarno-komunističke ikonografije i SFRJ pop-kulture, što nekad ima smisla (recimo sjajna scenografija Aljoše Spajića, a naročito brutalistički dizajn svemirskog broda koji deluje obrabljeno iznutra i iz vana) ili je makar elementarno zabavno u smislu “blast from the past” referenci: ime robota asocira na pop-pevačicu Zanu Nimani, a njen opeartivni sistem se zove Tifa po jednom od pevača Bijelog dugmeta. To opet otvara niz nedoumica, od naslova preko mehanike nadalje, ali sa njima nema potrebe zamarati se.

Sve to zapravo više ima funkciju, pored golicanja mašte ex-YU i post-YU publike, nekakvog elementa zapleta kada je to zgodno, a kada se film drži izvorne priče koja je zapravo o muško-ženskim odnosima, psihologiji oba pola i dualitetima usamljenost-uparivanje i čovek-mašina, onda stvari deluju dosta bolje. Zaplet je takav da Milutin prvo uključi Nimani na “sex mode”, da bi tek kasnije s njom pokušavao imati sadržajni odnos, što rezultira nesporazumima, uključujući i jedno silovanje (roboti su, saznajemo kasnije, programirani da ispune i tu tipičnu fantaziju). U nekom trenutku će on poželeti da sa Nimani ima pravi ljudski odnos, pa će joj obrisati osnovni operativni sistem i ostaviti samo onaj nastao iz njihovih zajedničkih iskustava (pigmalionska fantazija muškarca koji ženu oslobađa samo da bi ona “izabrala” da bude s njim iz ljubavi ili zahvalnosti), ali će se zbog toga gorko pokajati jer je Nimani odana misiji i korporaciji pre nego njemu, što otvara nove bio-etičke probleme i preti da ugrozi samu misiju.

 

U praksi, Ederlezi Rising je zapravo komorna, artistički nadahnuta (melo)drama o međuljudskim odnosima, strahovima i otuđivanjima koja SF koristi samo kao okruženje i reditelju Lazaru Bodroži (inače grafičkom dizajneru po vokaciji) pruža priliku da se skupa sa direktorom fotografije Kostom Glušicom poigrava sa vizualima. Trik je u tome, da i pored ne nužno dubokoumnih dijaloga između dvoje protagonista, sve to ostaje zanimljivo zato što jednostavno lepo izgleda čak i kad u prvom planu nije Stoyina zgodna i često razodevena figura, inače “slikana” po više puta iz svih mogućih uglova.

Što se čisto filmskih referenci tiče, Ederlezi Rising u svom genetskom kodu baštini oba Solarisa (Tarkovskog i Soderbergha), očito Blade Runner (kao i svaki film o čoveku, mašini i emocijama), ali i Kubrickovu 2001: A Space Odyssey, pre svega zbog uznemirujućeg prisustva brodskog kompjutera nalik na HAL 9000 kojem je glas posudila Kirsty Besterman. Druge refence koje se mogu iščitati su one iz filmova snimljenih u doba kada je Ederlezi već bio u ranim fazama produkcije, poput Her ili Ex Machina, pa je upitno koliko su oni direktno uticali na pojedine elemente filma i preinake, ali paralele sa njima su svakako više moguće nego sa klasičnim hollywoodskim spektaklima na slične teme poput Gravity ili Passengers.

 

Može se činiti etički upitnim izabrati (bivšu) porno-glumicu za samu po sebi hiper-seksualiziranu ulogu seks-robota, ali valja primetiti da to ne predstavlja naročitu novinu u svetu filma. Soderbergh je sličnu stvar napravio sa Sashom Grey u The Girlfriend Experience, dok je, što se muškaraca tiče, led probio James Deen u Schraderovom filmu The Canyons. Posebno treba uzeti u obzir feministički imidž koji Stoya gaji u svojoj matičnoj profesiji koji ovde dolazi do izražaja kasnije u filmu. Scena seksa ima, i to u obilnim količinama, ali one nisu ni vulgrane, eksploatacijske ili pornografske, već se mogu nazvati senzualnim, erotičnim, čak i poetičnim.

Predvođen sjajnim glumcima (Cavazza je očekivano dobar u doziranom portretu depresije i patrijarhalne frustracije), interesantno dizajniran, oku i uhu ugodan (muzika Nemanje Mosurovića sačinjena od sintetiziranih orgulja i ženskog hora je iznimna), Ederlezi Rising je na globalnom planu sasvim solidan film. Na domaćem / regionalnom terenu i u uslovima manjka ženrovskog, naročito SF filma može se čak nazvati prelomnim.

Radiogram

kritika objavljena na XXZ

2017.

scenario i režija: Rouzi Hasanova

uloge: Aleksandar Hadžiangelov, Jana Titova, Aleksandar Aleksijev, Aleksandar Ivanov

O bugarskoj kinematografiji ne čujemo previše, iako je reč o zemlji sa jako razvijenom filmskom industrijom. Možda je stvar upravo u fokusu te industrije na međunarodne koprodukcije i lokacijske usluge (šifra: “generička Rusija”) za najčešće B-filmove, a možda i u tome što je bugarski filmski izraz toliko u senci rumunskog da se može učiniti kao kopija ponekad “krštena” sa uticajem ruskog novog socijalnog realizma. Mada, s vremena na vreme bugarski filmovi imaju podužu festivalsku turneju kao recimo The Lesson, Godless, Glory ili, da uzmemo najsvežiji primer, recentni sarajevski pobednik Aga.

Opet, pojava Radiograma na Vukovar Film Festivalu je pomalo čudna. Ne toliko što je film završio u takmičarskoj konkurenciji (ipak dolazi iz jedne podunavske zemlje, što je i takmičarski okvir festivala), koliko činjenica da je ikako uvršten. Film, naime, nije najsvežiji, a nije ni festivalska uspešnica na kraju turneje, a na kraju krajeva je pitanje može li se reći da je dobar ili bilo čemu poseban. Možda je ipak tema bila presudna: pobuna posleratnih generacija protiv tvrdolinijaškog komunizma i istovremeno ukazivanje na zločine počinjene od strane vlasti za vreme diktature.

 

Pobuna se odvija preko muzike, odnosno rock n rolla, koji je već nekako došao i do zabačenog sela u Rodopima. Ne samo da takva muzika sama po sebi neguje vrednosti zapadnjačkog hedonizma i individualizma koji su, je li, u potpunoj suprotnosti sa komunističkim vrednostima, već se samo i isključivo može čuti na stranim radio-stanicama poput Slobodne Evrope, DW-a i BBC-a gde je muzika još i najmanji problem u poređenju sa istinom koju te stanice plasiraju. Sad, rock kao muzika pobune je postalo filmsko opšte mesto, a upotreba pesme My Generation grupe The Who koja se čuje kao tema svaki put kada se uključi radio to samo cementira.

Drugi motiv filma, komunistički zločini, ima jedan sasvim konkretan i u filmu i politici ređe spominjan kontekst. U pitanju je šikaniranje i sistematsko zlostavljanje bugarskih muslimana i pripadnika turske nacionalne manjine u čemu vlasti nisu prezale od zabranjivanja ispovedanja vere, narodnih nošnji, pesama i ostatka tradicije, pa ni od brisanja nepoćudnih iz knjige državljanja, oduzimanja dokumenata i nasilnog preimenovanja. Autorica filma, Rouzi Hasanova, i sama vodi poreklo iz te diskriminirane grupe, a za svoj film tvrdi da je zasnovan na istinitim događajima iz domena porodične istorije.

 

U takvom svetu (početkom 70-ih godina prošlog veka) odrasta mali Ahmet (Ivanov) koji, nesvestan opasnosti, besomučno sluša tu novu i stranu muziku kako to deca već normalno rade. On ne dovodi opasnost samo sebe, već i oca Alija (Hadžiangelov) koji je već bio u sukobu s vlastima i majku Jasmin (Titova) dok selom hara komesar Zaharijev (Aleksijev), i sam konvertit koji je postao jurišnik nove vlasti, rešen da sprovede partijsku direktivu o nasilnom preimenovanju meštana njegovog rodnog kraja. Otac Ali će se zaputiti u grad sa ciljem da nabavi naslovni uređaj i njegovo putovanje će se pokazati kao formativno jer će on shvatiti važnost borbe za slobodu.

Sve to zvuči zanimljivo i intrigantno, ali se čini da Hasanova, inače debitantkinja u dugometražnom formatu, nema bilo znanja, bilo volje da zakopa dublje ispod površine. Vidimo te nesretne ljude, neki likovi su čak i profilirani, vidimo natruhe mučenja i bahatost državnih organa. Neke paralele (sa daljom prošlošću, kao i sa događajima na drugim mestima u isto vreme) su se same nametale, ali je Hasanova uspela da ponudi samo jednodimenzionalnu i šturu kritiku komunističkog totalitarizma u maniri standardnih istočnoevropskih festivalskih filmova iz “misery porn” sekcije. Jednostavno rečeno, ovakav se film, uz određene preinake u pravcu lokalnog konteksta, mogao pojaviti u bilo kojoj bivšoj komunističkoj zemlji.

Sa pozitivne strane, valja istaći da je gluma dobra, a pažnju posebno privlači mladi Aleksandar Ivanov koji ima potencijala da izraste u vrsnog glumca. Druga stvar koja zaslužuje pohvalu je fotografija Kirila Prodanova koji se prethodno kalio na dokumentarcima i kratkometražnim filmovima, a koji ovde uspeva da uhvati unutarnju teskobu i osećaj obruča koji se steže sa raskošnom prirodom planinskog kraja. Deluje da ni detalji perioda (za koje je bila zadužena scenografkinja i kostimografkinja Ivelina Mineva) nisu promašeni, ali to sve samo još više podseća koliko je Radiogram imao potencijala da bude bolji film nego što to na koncu uspeva biti.