Erased / Izbrisana

kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda i na portalu Analitika

Slovenački pisac, scenarista i režiser Miha Macini je, prema sopstvenom priznanju, za problem „izbrisanih“, stanovnika Slovenije koji su zbog rođenja u nekoj drugoj bivšoj jugoslovenskoj republici preko noći ostali bez državljanstva, dokumenata i statusa, čuo tek četiri godine kasnije. Tom problematikom bave se neke humanitarne organizacije, ali izostao je njen tretman kroz kulturu i medije. „Izbrisani“ su još u velikoj meri tabu tema koju i pored međunarodne sudske presude osporavaju određene političke partije i delovi društva. 

 

Stoga, Macini je napisao prvu verziju scenarija, a onda ju je zbog nemogućnosti finansiranja pretočio u roman, da bi ga nakon solidnog uspeha ponovo adaptirao i režirao dugometražni prvenac. 

Film jednostavnog, a moćnog naslova „Izbrisana“ premijerno je prikazan prošle godine na nacionalnom festivalu u Portorožu (uz četiri nagrade Vesna), da bi u bioskope došao početkom ove.

Iako sadržaj možda vapi za političkom doku-dramom, Macini se opredelio za ličniju priču koja u centar stavlja odskora majku Anu Jovanović, rođenu u Kragujevcu, ali odraslu u Ljubljani. 

 

Njeni problemi počinju u porodilištu, gde ne mogu da pronađu njeno ime zavedeno u kompjuteru iako je tokom trudnoće redovno posećivala doktoricu. Otpisavši to kao administrativnu grešku, Ana se fokusira na porođaj, ali problem se vremenom stepenuje. 

 

Ne mogu je otpustiti iz bolnice dok ne plati račun, a naročito ne mogu pustiti njenu kćerku. Tek nakon scene koju napravi, pa završi u azilu za imigrante Ana saznaje da je izbrisana iz evidencije državljana.

Nakon prvog pokušaja da sredi problem u opštini, Ana ostaje i bez lične karte, ali sa saznanjem da je neće deportovati ako se bude držala ispod radara. Njoj to nije opcija jer želi kćerku nazad, pa bira teži put koji uključuje šaltere, potezanje veza, traženje pomoći od nadležnih organizacija, pa čak i obraćanje medijima...

Dramaturški film funkcioniše solidno jer Macini vrlo dobro zna da će nas desenzitizirati ako nas bude zasipao samim crnilom, pa tako Ana s vremena na vreme doživljava trenutke radosti i sitnih pobeda u borbi sa birokratskim i ne samo birokratskim vetrenjačama. Naravno, Macini će se tu i tamo osloniti na poneki kliše, možda čak i nepotrebno. Otac njenog deteta je, recimo, bogat i oženjen, a igra ga ko drugi nego Sebastijan Kavaca.

Režijski film nije impozantan, ali nije ni loš, a momenti inspiracije (recimo, kontrast između relativno sitne Ane i brutalističke arhitekture koja predstavlja državne institucije), detalji perioda i rad sa glumcima zaslužuju svaku pohvalu. Kada smo kod glume, valja reći da celi film stoji na plećima izvrsne hrvatske glumice Judite Franković-Brdar koja je sposobna za mikro-glumu bez odlaska u melodramatične aporije. Čak je i specifični ljubljanski akcenat kojim govori uverljiv sa tek pokojom greščicom.

Ostatak glumačke postave čine izvrsno izabrani slovenački glumci Marko Mandić kao televizijski novinar, Jernej Kogovšek kao Senad, još jedan od „izbrisanih“, pokojni Jernej Šugman kao policijski inspektor, Pia Zemljič i Maruša Majer kao bolničke administratorke, Doroteja Nadrah kao studentkinja medicine koja Ani izlazi u susret, kao i crnogorski glumac Izudin Bajrović u ulozi Aninog oca. Relativno male uloge ipak daju glumcima dovoljno prostora da zablistaju.

U konačnici, reč je o prilično dobrom filmu u žanrovskom ključu „čovek protiv sistema“, kog tema čini potrebnim i, nadajmo se, unekoliko katarzičnim za društvo čije ga sklonosti ka nepriznavanju krivice, žmurenju pred problemima i forsiranom odmaku od Balkana čine tom istom Balkanu upadljivo sličnim.