The Sisters Brothers

kritika objavljena na XXZ

2018.

režija: Jacques Audiard

scenario: Jacques Audiard, Thomas Bidegain (prema romanu Patricka DeWitta)

uloge: John C. Riley, Joaquin Phoenix, Jake Gyllenhaal, Riz Ahmed, Rutger Hauer, Rebecca Root, Allison Tolman

Kladim se da bi na pitanje šta bi radili kada bi mogli da snime film po svom izboru većina evropskih autora čija je karijera započela u prošlom veku odgovorila: "Western". To je kulturološka stvar jer ništa ne vrišti "Sloboda!", "Nada!" i "Novi početak!" kao western. Ergo, ništa ne može biti američkije i "amerikanskije" (jer Amerika i Americana nisu uvek jedno te isto) od westerna. Na stranu što je makar taj komadić američkog (filmskog) sna bilo itekako moguće ostvariti u Evropi, o čemu svedoče "spaghetti westerni" gde je Sergio Leone najpoznatiji, ali ne i jedini autor, te brojni westerni snimljeni u Španiji, pa čak i one nemačke ekranizacije Karla Maya snimane po bivšoj Jugoslaviji. Zanimljivo je primetiti i da se western u Evropi održao bolje nego u Americi, da je čak i evoluirao u umetnički izraz čiji se motivi uklapaju u lokalnu geografiju, istoriju i folklor, a ne obratno, pokušavajući da evropsku ili inu okolinu prilagode američkoj priči.

Nisam siguran da stvari stoje tako sa autorima mlađih generacija koji ne pamte Hladni rat, pa im Amerika ne znači ništa osim možda primamljivog prostora za rad. Nisam siguran po pitanju westerna ni kod rođenih Amerikanaca ima li iste etičke konotacije kao kod starijih generacija. Jedno je jasno: western je kao filmski i pop-kulturni žanr nakon barem jedno veka suštinskih metamorfoza temeljno ispao iz mode, pa se sveo na poligon za dokazivanje starim asovima (koji, za razliku od mladih, još znaju da uzjašu konja), uglavnom glumcima koji se sporadično hvataju režije, ili, u još gorem slučaju, kao okolina koju se ironizira i okolina za ogorčene ironizacije, što je slučaj sa nepočinstvom poput prošlogodišnjeg berlinskog naslova Damsel u režiji hipsterske braće Zellner. U takvom svetu onda postmodernisti i apsurdisti poput Tarantina, braće Coen ili Johna Macleana i njegovog prvenca Slow West dođu kao melem na ranu.

Sa druge strane, Jacques Audiard daleko je od neiskusnog autora. Karijeru je započeo 90-ih godina prošlog veka (See How They Fall, Self-Made Hero), ali se u globalnu prvu ligu plasirao tokom prve i druge decenije novog milenijuma radeći sporovozne, ali izrazito detaljne i precizne karakterne studije, pritom ne bežeći ni od žanrovskog pristupa u izvedbi, što se naročito vidi u poslednja tri filma, zatvorskoj triler-drami Prophet (nagrada žirija u Cannesu, nominacija za Oscara za najbolji strani film), romantičnoj melodrami Rust and Bone koja je dostigla status prilične senzacije na vrlo zahtevnom i za strane filmove zatvorenom američkom tržištu i možda najkontroverznijem canneskom pobedniku u poslednje vreme, filmu Dheepan koji je većim delom trajanja tipična migrantska drama na koju je nakalemljena ultra-nasilna završnica u stilu Sama Peckinpaha. Za autora tako širokog spektra, dakle, posve je logično da izabere western za debi na engleskom jeziku.

Radnja filma je donekle bazična: naslovni junaci, braća Eli (Riley) i Charlie (Phoenix) Sisters, su lovci na glave različitih senzibiliteta u službi oregonskog beskrupuloznog moćnika Komodora (Hauer) koje on šalje na misiju da ubiju drskog lopova Hermanna Warma (Ahmed) koji mu je ukrao nešto vredno, prethodno poslavši skauta Johna Morrisa (Gyllenhaal) da ga locira i zadrži. Warm je, međutim, čovek prijatne naravi i toplog senzibiliteta i, kako se ispostavlja, naučnik koji je otkrio formulu za otkrivanje zlata u vodi, a novac koji zaradi želi uložiti u utopističku komunu. Takav će prvo obrlatiti Morrisa, a ni braća neće ostati imuna na njegov šarm, pre svega usled toga što Eli želi da se povuče iz posla dok je još živ i relativno u snazi, što je unekoliko suprotno Charliejevim željama za slavom i gadnom temperamentu koji ga tera u pijane eskapade, hvalisanje i sukobe...

Na taj kostur od zapleta su vešto nakačene opservacije posejane po najrazličitijim mestima u scenariju: u kadru, u dijalozima uz logorsku vatru, u naraciji iz dnevničkih beleški... Stvari koje se tiču napretka, dinamike moći i sveta koji se večito menja, što se najbolje vidi na teritoriji na koju dolaze pioniri, kolonisti i avanturisti i koju možemo smatrati graničnim područjem civilizovanog sveta. Ništa od toga ne predstavlja neku naročitu novinu u žanru pogodnom za tumačenje od mitološkog do realističkog, ali je makar vešto utkano i kompaktno.

Audiard je suviše veliki reditelj da bi slepo sledio tuđe trendove. Umesto toga, on zadate žanrovske okvire promišlja i prilagođava ih sebi bliskoj poetici gde su intimni momenti uslikani u srednjim planovima i dvoplanima jednako važni kao i raskošni pejzaži ili krvavi, skoro pa naturalistički revolveraški obračuni. Francuski reditelj je trendova i nasleđa, sa druge strane, potpuno svestan, pa ne beži od nonšalantnog humora kako u smislu odnosa do ubistava, tako i u smislu odnosa među likovima, pre svega naslovnom braćom, ali i u smislu opservacija o tada čudima modernog sveta poput paste za zube ili klozeta sa tekućom vodom.

U produkcijskom smislu je film prilično raskošan, uglavnom zahvaljujući znatnom budžetu od 38 miliona dolara koji su svojim integritetom pribavili Audiard kao reditelj uz pomoć svojih kolega braće Dardenne i Cristiana Mungiua u svojstvu producenata. Film je snimljen na pažljivo odabranim lokacijama u Španiji i Rumuniji koje dovoljno uverljivo imitiraju američku zapadnu obalu, a izbor glumaca i ekipe se može opisati epitetom "all star". Joaquin Phoenix je utišan za nijansu, Jake Gyllenhaal pomaknut u pozadinu zajedno sa Rizom Ahmedom (njih dvojica su zajedno igrali u izuzetnom filmu Nightcrawler), a i pojedine epizode su izuzetno pamtljive. Glumački je ovo ipak ponajviše podređeno Johnu C. Rileyu, inače poslovičnom epizodisti i vrsnom komičaru, čiji je lik Elija najdetaljnije i najživotnije napisan. Odgovarajuća, a nenametljiva muzika Alexandrea Desplata i upečatljiva fotografija Benoita Debiea svakako čine ovaj western izuzetno ugodnim gledalačkim iskustvom.

Postavlja se, međutim, pitanje kome je, odnosno kakvoj publici, ovaj film namenjen. Jer reč je o revizionističkom westernu starog kova vrlo nalik na lirskiji deo opusa Sama Peckinpaha (The Ballad of Cable Hogue, Pat Garret and Billy the Kid) i na western-izlete Roberta Altmana (McCabe and Mrs. Miller) čija je osnovna humanistička crta data kroz promišljanje o posledicama divljeg kapitalizma kakav je na Divljem Zapadu vladao na ljudskost i moral. Koliko je publika naviknuta na instant-zabavu spremna da prateći bazičnu i linearnu priču napregne vijuge ne bi li ubrala reference na današnji svet? Očito filmofilima najrazličitijih profila koji znaju ceniti kada im neko podastre monumentalnu filmčinu kakve uglavnom više ne snimaju. Razlog više da se ovakav film poštuje.