The Personal History of David Copperfield

 kritika objavljena na XXZ

2019.

režija: Armando Iannucci

scenario: Armando Iannuci, Simon Blackwell (prema romanu Charlesa Dickensa)

uloge: Dev Patel, Morfydd Clark, Aneurin Barnard, Daisy May Cooper, Hugh Laurie, Tilda Swinton, Rosalind Eleazar, Aimée Kelly, Anthony Welsh, Ben Whishaw, Benedict Wong, Peter Capaldi, Darren Boyd, Gwendoline Christie

Naš svet ponajpre možemo opisati kao "dickensovski", pre svega u smislu surovosti. Nije tu reč toliko ni o državnom ustrosjstvu ili ekonomskom sistemu, premda izražene klasne razlike perpetuiraju surovost. Reč je pre svega o ljudskoj prirodi i instinktivnim reakcijama na izazove. Da, naš je svet uglavnom uvek bivao "dickensovski", sa retkim pauzama kada su se blagodeti progresa delile manje-više "na ravne časti" po društvu.

Britanski pisac iz viktorijanskog doba i sinonim za pravac realizma, Charles Dickens, zapravo se proslavio (i posledično obogatio) pišući o toj surovosti sistema prema čoveku i čoveka prema čoveku. Njegovi romani, romani u nastavcima i novele doživljavale su brojne filmske, teatarske i televizijske adaptacije. U tom smislu je njegovo "kapitalno delo" David Copperfield predstavljalo poseban izazov za brojne filmske autore. Prvo, taj roman ima najviše autobiografskih elemenata od svih Dickensovih. Drugo, format od preko 600 štampanih stranica i struktura "bildungsromana" koji kroz brojne epizode i susrete s različitim likovima prati glavnog junaka od detinjstva kroz avanture, poslove, saznanja i poznanstva do slave i ugleda u odraslo doba, zaziva pre na seriju (sa ili bez prefiksa mini-) negoli film.

Treći eventualni razlog za brigu je to što ko-scenarista i reditelj filma Armando Iannucci svakako nije poznat ni po romantizaciji, ni po realizmu, već po (političkoj) satiri i cinizmu kojim se obilato služi u svojim filmovima i TV projektima. Biografski podatak da je škotski filmaš italijanskog porekla zapravo diplomirao na viktorijanskoj književnosti neće privući toliko pažnje, a mnogi će zaboraviti i da je baš na temu Dickensa i re-evaluacije njegovog dela snimio i televizijski dokumentarac. Iannuccija je, pak, lakše vezati na film i seriju o Alanu Partridgeu, serije The Thick of It i Veep (koje su na satirični način obrađivale službenike britanske, odnosno američke vlade i njihovu specifično "dickensovsku" kombinaciju nemarne i vrlo namerne okrutnosti), film In the Loop (2009) koji je funkcionisao kao most između dve političke serije, te adaptaciju stripa The Death of Stalin (2017) koja se na vrlo inovativan način pozabavila fenomenima staljinizma i otimačine za nasleđe velikog diktatora u krugovima njegovih saradnika.

Ispostavlja se da je nepoverenje prema Iannucciju bilo posve neopravdano. Prvo, adaptacija je temeljna, inteligentna i promišljena, a anegdotarnost materijala prosto grli i nosi je sa ponosom. Drugo, adaptacija je scenografski i kostimografski raskošna i zapravo živahna, a da ne zanemaruje težinu Dickensove pisane reči, bez ijedne naznake televizijske generičnosti. Izgleda da je Iannuccijevo iskustvo sa komedijom, pre svega sa "tehničkim" aspektima iste poput tajminga ovde čak i pomoglo u smislu relaksacije, a autorova političnost je solidno poslužila za poentiranje.

Ono što će nekim gledaocima upasti u oči je "modernizacija čitanja" izvornog materijala izvedena kroz savremeni pejzaž glede rasne i nacionalne pripadnosti glumaca koji glume pojedine likove, dakle bez viktorijanske monokulturnosti. Sve i da nije postojao nekakav "masterplan" zašto Iannucci to radi osim što mu pojedini glumci odgovaraju za pojedine uloge (biće da je upravo to glavni razlog za "intervenciju"), sve jednostavno štima ako se ne obraća puno pažnje na očekivanu "demografiju". Iannucci je dozvolio sebi da se na sličan način zabavlja i sa "castingom" za The Death of Stalin gde su glumci govorili svojim prirodnim akcentima engleskog jezika, bez nekog naročitog "ključa" za šta bi newyorški ili britanski engleski mogli stajati.

Glumačka podela u Iannuccijevom Davidu Copperfieldu je dobra i sama po sebi. Bio Indijac ili ne, Dev Patel je izvrstan glumac koji zna odigrati i etičnost i uglađenost i dobrotu kojom inducira empatiju, pa ga zato nije teško prihvatiti kao naslovnog junaka. Upomoć mu dolaze i tradicionalno "opaljeni" Hugh Laurie kao Mr. Dick (vrlo doziran komični lik koji bi lako završio u domenu karikature) i Tilda Swinton kao Copperfieldova ekscentrična tetka Betsy Trotwood, kao i Ben Whishaw kao jedan od glavnih negativaca Uriah Heep koji u glumčevoj interpretaciji nikako nije zlikovac kao iz crtanih filmova. Inovativna je odluka da ista glumica, Morfydd Clark, igra i majku Claru i suprugu Doru, a dramaturško opravdanje za to možda nije očigledno, ali ga nije teško pretpostaviti i privhatiti.

Obojen izvrsnom glumom, vođen preciznom režijom po pametno složenom scenariju i za vizuelnom komponentom za pohvalu, The Personal History of David Copperfield je film koji dobro čini svima upletenima, od glumca Deva Patela u naslovnoj ulozi, preko reditelja Armanda Iannuccija do pisca izvornog romana Charlesa Dickensa. Ovo je moderna, ispravna i pametna adaptacija.