War on Everyone

2016.

scenario i režija: John Michael McDonagh

uloge: Alexander Skarsgard, Michael Pena, Theo James, Tessa Thompson, Stephanie Sigman, Caleb Landry Jones, David Wilmot, Malcom Barrett, Paul Reiser

U teoriji sve zvuči sjajno. John Michael McDonagh (The Guard, Calvary) izlazi iz geografskog okvira Irske i odlučuje se na američki prvenac. Pritom je u pitanju njegov prirodni žanr – krimi-komedija sa nešto crnog humora i obiljem referenci od popularne do visoke kulture i filozofije. Međutim, ono što je uspelo u The Guard i Calvary, pa i u američkom prvencu njegovog brata Martina, Seven Psychopats, da ne pominjemo In Bruges, u War on Everyone nekako visi.

Možda je problem u tome što War on Everyone nikako ne uspeva da nas “zakači”, odnosno da mu je “udica”, odnosno uvodna sekvenca, odveć slaba za pravog filmofila. Mislim, dva pandura u odelima jure pantomimičara, stižu ga i sprdaju se pitanjem hoće li ovaj ispustiti glas od sebe ako ga udare autom. Ta uvodna scena je paradigmatična za sve ono što se kasnije ispostavlja kao problem, a to je pitanje koje nam visi nad glavom: čega je tačno pokušaj War on Everyone, pošto “straight” film nije, radi li se tu o parodiji ili postmodernoj redefiniciji žanra i kojeg tačno žanra od nekoliko ponuđenih.

Osnova je cop-buddy krimi-komedija koja kombinuje fore i fazone iz klasika žanra, od Lethal Weapon preko Starsky and Hutch do Tango and Cash, i ta osnova je pojačana vizuelnim identitetom koji podseća na posvetu 70-ima. Mislim, pandurski duo (Skarsgard, Pena) u odelima i retro automobilu sa pustinjskim pejzažom New Mexica u pozadini, njihova praksa da nameštaju dokaze, maltretiraju i ucenjuju kriminalce, te njihov nadrkani šef (Reiser). Iz tog miljea su i negativci, engleski aristokratski “mastermind” prefinjenih manira i izvitoperene mašte (James) i njegov pomoćnik nedefinirane seksualne orijentacije (Jones).

Donekle se isto može reći i za pomagače, bivšu striptizetu (Thompson), muljatora (Wilmot) i nevoljkog doušnika (Barrett). Problem tonalne nekonzistentnosti je primetan i kroz njih jer balansirajući između loših momaka i onih još gorih oni postaju oruđe za autorove post-modernističke intervencije i komentare od neki imaju smisla, a drugi deluju kao žestoko proseravanje. Odnosno, namerno ili ne, sa tim svojim opaskama u pokušaju referiranja na Tarantina i Guya Rithieja, McDonagh postiže efekat njihovog kloniranja. A “tarantinovsko-ritchiejevskih” klonova ima toliko još od vremena kada su njih dvojica žarili i palili filmskom scenom.

Drugi set problema je vezan za samu “cop-buddy” priču koja je vrlo bazična, ali za film neverovatno važna jer bez nje nam ostaju samo poneke uspele fore. Odnosno, postavlja se pitanje šta je McDonagh želeo da uradi s njom, pošto osim poneke ironizacije kroz reference on u tu osnovu ne dira toliko da War on Everyone deluje kao “straight” film iako nam je kristalno jasno da to nije slučaj.

Ne, nije to dosadan film, niti je hemija između glumaca loša, iako nije ni impozantna, a i negativci su dovoljno osebujni i pamtljivi da bi nam zadržali pažnju. Čak je i ona blesava ekskurzija na Island vrlo zabavna. Problem je taj neodređeni osećaj koji nas tera da se propitujemo je li to to, pošto ono što vidimo deluje kao vrlo prosečan film, a očekujemo više znajući autora. John Michael McDonagh je uspevao da nas iz okvira običnog povede u nesvakidašnje, ali ovde to nije slučaj. Šteta.

Bad Moms

2016.

scenario i režija: Jon Lucas, Scott Moore

uloge: Mila Kunis, Kathryn Hahn, Kristen Bell, Christina Applegate, Jada Pinkett Smith, Annie Mumolo, Oona Laurence, Emjay Anthony, David Walton, Clark Duke, Jay Hernandez, Wendell Pierce

Dvostruki standardi su čudo i prisutni su na svakom koraku. Recimo ponašanje u ulozi roditelja. Za muškarce je sasvim očekivano ne samo da ganjaju karijeru, nego i da imaju svoje rituale druženja koji se odvijaju van kuće, dok bi žene morale biti zadovoljne, dapače presrećne sa ulogom majke i kućanice. Karijera ili izgovor za nju je tu samo poželjan dodatak i fasada za nekakvo takmičenje u savršenstvu.

Bad Moms takvu situaciju radikalno izvrće idejom o ženskom pasivnom otporu, muško-ošljarskog tipa i zapravo je neuobičajeno da iza nečeg takvog stoje dvojica muškaraca, i to kreatora ultimativnih “boys will be boys” komedija poput Hangover franšize. Još je čudnija činjenica da je iza tako nečeg u osnovi inteligentnog i potencijalno subverzivnog stao današnji kalkulantski nastrojeni Hollywood. Impozantna zarada u letnjem terminu i nije toliko čudna, ali može implicirati ne tako prijatnu stvar poput štancerskog nastavka.

Problematika je izložena u “voice over” uvodu u kojem Amy (Kunis) govori o tome kako je prvo dete rodila sa 20 godina, drugo nedugo nakon toga, i kako od tada samo juri i ništa ne stiže. Kuća, posao, deca, školske obaveze i vanškolske aktivnosti i sve po redu u okruženju suburbije koja to smatra normalnim i poželjnim. Muž (Walton) ne samo da ne pomaže, nego je nezreo i ne pokazuje interes, šef (Duke) je klinac koji zapošljava debile dok Amy obavlja i svoj i njihov posao, a predsednica školskog odbora i “queen bitch” Gwendolyn (Applegate) više nego išta voli da se bavi mikromenadžmentom banalnih stvari poput “bake sale” događaja.

Dok Amy ne popizdi, otera muža koji je vara preko interneta i banalne gluposti nazove pravim imenom. Amy će pronaći podršku u vidu još dve školske mame, zabavne razvedene alkoholičarke Carle (Hahn) i čudne, istresirane majke četvoro monstruozne dece (Bell). Promenu će uočiti i njeni klinci (Laurence, Anthony) koji će morati da nauče da se više brinu sami o sebi, ali i Gwendolyn i njeni “dronovi” (Pinkett Smith, Mumolo). I neće sve teći glatko, ali Amy će nastaviti da ventilira kroz izlaske, alkohol, zezanje i dangubljenje sa svojim prijateljicama, a tu je i zgodni udovac (Hernandez)...

Najslabiji deo filma je to njihovo zajedničko zezanje i glupiranje propraćeno preglasnim, ispraznim pop-hitovima novijeg datuma, ali to je tako sa Hollywoodom i njegovom uniformnošću. Slično se može reći i za predvidljivi razvoj događaja i rasplet. Bez toga, film teško da bi dobio podršku studija. Mila Kunis i nije neka glumica, ali njena Amy je takođe prosek proseka od lika, dok su njene “pomagačice” zanimljivije i poverene glumicama sa širim rasponom.

Takođe, borba tri na tri deluje nekako tipski, a u suprotstavljenim timovima se vidi ko je kome parnjak. S tim u vezi, Gwendolyn je jedan od solidnijih negativaca, a Christina Applegate je igra sa žarom ostarele glumice iz loših filmova i to sračunato pali. Muški likovi su jednodimenzionalni, ali to je verovatnije namerna izjava nego propust u scenariju. To je moguće zaključiti i po tempu koji autorski dvojac diktira svojim vickastim replikama i obiljem fino plasiranih referenci.

Opet, ima tu nečeg što ne staje samo na subverziji rodnih uloga. Iza toga se postavlja pitanje kakav je to svet omeđen pisanim i nepisanim pravilima u kojima živimo. U tom svetu nema spontanosti i on makar u svom početku liči na neko besmisleno takmičenje čiji besmisao kad-tad eksplodira ostavljajući za sobom pustoš. Moderno roditeljstvo je svedeno na haotičnu jurnjavu za ciljevima koji beže, školski sistem isto tako, a iza ugla tu decu čeka život u svoj svojoj grozoti, pa bili oni savršeni ili ne. Čak će oni nesavršeni i bolje proći, naročito ako su svesni toga. Naprosto, zabavnije je.

The Infiltrator

2016.

režija: Brad Furman

scenario: Ellen Brown Furman (po knjizi Roberta Mazura)

uloge: Bryan Cranston, Juliet Aubrey, Amy Ryan, John Leguizamo, Joseph Gilgun, Yul Vazquez, Diane Kruger, Michael Paré, Benjamin Bratt, Elena Anaya

Mnogi bi svoj prikaz filma The Infiltrator započeli sa opaskom da bi, da su se slučajno sreli u nekom paralelnom univerzumu, Walter White, ikonički protagonista serije Breaking Bad i lik koji je propelirao Bryana Cranstona u prvu glumačku ligu, našao sebi ravnog u liku Roberta Mazura, carinskog agenta i naslovnog infiltratora koji je raskrinkao tokove novca Medelin kartela, “firme” Pabla Escobara, 80-ih godina prošlog veka. Poređenje je sada malo deplasirano i u suštini nepošteno prema Cranstonu koji se već probio sa televizije u Hollywood i dokazao svoje nesvakidašnje glumačko umeće. The Infiltrator, odnosno uloga Roberta Mazura je vrlo specifičan zadatak, dvostruka uloga koja se simultano igra (jer Cranston igra Mazura koji pozira kao “perač novca” Robert Musella) i kao takva zaslužuje zaseban pogled. Cranston je, naravno, savršen i to je glavni adut filma.

Osim Cranstonove glumačke bravure, malo toga zavređuje posebnu pažnju. Priča je relativno poznata iz medija i Mazurove memoarske knjige, preuređena tako da deluje filmičnije, pa stoga i poznata iz ranijih filmova na temu infiltracije u mafijaške redove. Najsolidnija referenca tu bi bila film Donnie Brasco, još jedan od onih izrazito glumačkih filmova, sa centralnom problematikom podeljene lojalnosti i odnosa ličnosti i izmišljenog lika. Međutim, za razliku od Brasca, Mazur tih problema uglavnom nema jer zna da je na misiji, da je prijateljstvo sa mafijašima rizik i da se to može završiti samo na par načina od kojih nijedan nije lep.

Osim Cranstona, uloge za pamćenje imaju i Juliet Aubrey kao Mazurova supruga, John Leguizamo kao njegov ludi kolega, Diane Kruger kao koleginica i lažna verenica / žena, dok nešto manju minutažu vrlo lepo koriste Amy Ryan kao lajava šefica i Michael Paré u kratkom cameu. Rad sa glumcima je i inače Furmanova (The Lincoln Lawyer) jača strana, uporedo sa osećajem za detalj perioda i za stil generalno. Furman će na par mesta citirati De Palmin Scarface (ipak smo na Floridi okupanoj suncem usred šarenih 80-ih) i dobar deo Scorseseovog mafijaškog opusa, uključujući i potpisne steadicam vožnje i muzičke “hintove”.

Ali vrhunska gluma, poneka citatna replika i nešto stila ne mogu pokriti nedostatak u samoj supstanci. Scenario koji potpisuje rediteljeva majka, i to kao svoj prvenac, naprosto nije dovoljno dobar. Uvode se zanimljivi likovi, pa puštaju niz vodu da bi se ponovo iz vedra neba pojavili i zbog toga se osećaju strašni problemi sa kontinuitetom. Ni same procedure i tokovi novca nisu uhvaćeni detaljno, što deluje kao potcenjivanje gledalaca. Znamo da su to zapetljane stvari, ali možda smo se baš zbog toga odlučili na gledanje filma, pa nije fer da nas se uskraćuje.

U odbranu Furmana i njegove gospođe majke, ritam i tempo su uhvaćeni sasvim solidno, sa nekoliko vrlo strpljivo izgrađenih scena poput Mazurove inicijacije u kartel, nesvakidašnjeg početka prijateljstva sa Escobarovim šefom operacija Robertom Alcainom (Bratt) i daljeg porodičnog druženja s njim i njegovom ženom. Upečatljiva je napetost koju unosi osebujni operativac Javier Ospina (Vazquez) koja se gradira sa svakim njegovim pojavljivanjem. Furmanovi, međutim, ne uspevaju da kapitaliziraju jedan pravi mali dragulj do tada neviđen u filmovima o infiltraciji: upoznavanje Mazurove prave žene i žene “po zadatku” čiji je povod lažno venčanje koje je ujedno i kruna operacije.

Logično je za pretpostaviti da je takva nemogućnost filtracije bitnog od nebitnog plod scenarističkog neiskustva i čak amaterizma, ali možda je stvar u nečemu sasvim drugom. Uopšte me ne bi začudilo da je film skraćen na silu i bez osećaja, te da je, ko god ga je skraćivao, u glavi imao samo brzinu kojom se odvija radnja. The Infiltrator je redak primer filma koji bi bio bolji da je koju desetinu minuta duži jer svejedno ne bi bio dosadan, kao što nije ni ovako. Možda bi čak bolje izgledao kao jedna kraća serija.

A Country Called Home

2015.

režija: Anna Axster

scenario: Anna Axster, Jim Beggarly

uloge: Imogen Poots, Mackenzie Davis, Mary McCormack, Ryan Bingham, June Squibb, Norman Bennett, Shea Whigham

Film na dan ima dva osnovna pravila. Prvo, objavljuje se svaki dan, bez sitnih i krupnih svetaca, državnih praznika, nedelja i godišnjih odmora. I drugo, u pitanju su isključivo novi filmovi sa bioskopskog, festivalskog ili internet programa. To zahteva određeni tempo praćenja i on je zahtevan do te mere da se tu i tamo potkradaju greške. Ne samo da mi neki za publiku potencijalno zanimljivi filmovi temeljno pobegnu jer u datom trenutku nemam vremena da se bavim s njima pošto radim na “isplivavanju” iz nečeg drugog, nego mi se neki filmovi dosta dugo vuku na listi želja, a da sam zaboravio kako su uopšte tamo završili. Jedan od takvih je i A Country Called Home.

Premda, pretpostavljam da je razlog jedan od ne tako čestih slučajeva da Imogen Poots igra glavnu ulogu. Moja iskustva sa njenim ulogama su prilično dobra, ponekad je čak i zadivljujuća, pa mi se učinilo kao solidna ideja da proverim kako izgleda kada ona igra glavnu ulogu. Štos je, međutim, da je A Country Called Home po estetici, tematici i kontekstu u prinicipu standardan indie film koji ne odstupa od kanona.

Znate već, Sundance je lansirao taj štos negde početkom milenijuma i od tada se takve stvari štancaju toliko da ih ima za punjenje programa po severnoameričkim festivalima. A problem sa bilo kakvom, pa i takvom šprancom u kinematografiji je to da tu ima vrlo malo mesta za izuzetnost u bilo kom aspektu, pa i kada je reč o glumi. S tim u vezi, ostvarenje Imogen Poots u ulozi devojke koja odlazi na očevu sahranu u Teksas ne bi li tamo pronašla komadić svog neotkrivenog identeta je korektno i na mestu, ali i prilično “paint by numbers”.

Neki drugi u glumačkoj postavi čak imaju koloritnije likove. Recimo, Mackenzie Davies igra transrodnog kantautora koji je osuđen da iz ličnih razloga ostane u provincijalnom gradiću i trpi šikaniranje čak i kod kuće. Ili Mary McCormack kao alkoholičarka i tipičan primerak “white trash” sorte. Osveženje je svakako videti June Squibb koju je teško zaboraviti posle Nebraske u ulozi protagonistkinjine babe. Kao i country pevača Ryana Binghama koji igra alkoholičarkinog sina i protagonistkinjinu simpatiju.

Nema smisla ulaziti u radnju, ne toliko zbog spoilera koliko zbog komplikovanih prijateljsko-rodbinskih odnosa između likova. Za praćenje, međutim, nije naročito teško, pošto sve gledamo iz perspektive došljakinje koja se i sama upoznaje sa detaljima iz života svog otuđenog oca. Ono gde A Country Called Home podiže letvicu je problematika koju ispostavlja, reč je o mirenju sa stvarima i okolnostima na koje nismo mogli uticati, i iskrenost sa kojom toj problematici prilazi. Bazično, ne biramo ni roditelje ni okolinu, kao ni ono što će nas u životu snaći, pa je najbolje što možemo uraditi pokušaj da prihvatimo ljude i stvari kakve jesu i na tome gradimo odnos.

Anna Axster je debitantkinja i to se na nekoliko mesta oseti u preteranom oslanjanju na stilska, skoro pa žanrovska pravila, ali u principu radi korektan posao. Slično se može reći i za njenog nešto iskusnijeg ko-scenaristu Jima Beggarlyja koji likove razvija u zadatim ili samonametnutim okvirima. Sve u svemu, A Country Called Home će biti ugodno potrošenih 90-ak minuta, ni manje ni više od toga.

The Founder

kritika originalno objavljena na Monitoru

2016.

režija: John Lee Hancock

scenario: Robert Siegel

uloge: Michael Keaton, Nick Offerman, John Carroll Lynch, Laura Dern, Linda Cardellini, Patrick Wilson, Kate Kneeland, B.J. Novak

Ma kakav stav danas zauzeli o McDonald’su, bilo da se radi o hrani ili o korporativnoj kulturi i poslovanju, treba imati na umu da je upravo ova firma s razlogom sinonim za “fast food”. McDonald’s je bio prvi u barem tri segmenta. S njim počinje “fast food” kao takav i to zbog genijalnog sistema za brzometno serviranje hrane ništa lošijeg kvaliteta nego što se mogla naći na sličnim štandovima. McDonald’s je takođe prva prava franšiza u poslu brze hrane koja je postala sveprisutna u celoj Americi, pametno se fokusirajući na jednu sasvim drugu pojavu koja je tada eksplodirala – predgrađa i način života koji uz njih ide. Na kraju krajeva, McDonald’s je prvi “američki hamburger” koji je izašao van granica te zemlje i ostao uniforman ma gde se prodavao, a prodaje se u preko sto zemalja sveta.

Danas je korporacija McDonald’s među najvećim poslodavcima u Americi i u svetu i među najvećim korporacijama po profitu, iako u svojoj osnovnoj grani posla ima ogromnu konkurenciju. Istina, hrana je upitnog kvaliteta i može ostaviti posledice na zdravlje, a ni brzina više nije tolika komparativna prednost. Ali je svejedno i dalje sinonim za “fast food”. Kako je samo jedan štand koji su držala dva brata izrastao u ogroman brand? Odgovor na to pitanje naći ćete u filmu The Founder.

Naslovni osnivač nije nijedan od braće McDonald, nego Ray Kroc (Keaton) kojeg upoznajemo kao vlasnika malog biznisa za distribuciju miksera za milkshake. Njegove potencijalne mušterije koje obilazi po Srednjem Zapadu uglavnom smatraju da su im njegovi miskeri nepotrebni ili preskupi, te stoga rizična ulaganja, sve dok jednog dana jedan restoran u Kaliforniji ne poruči šest, zapravo osam komada odjednom. Ray odlazi da upozna vlasnike i ima šta za videti: potpuno nov koncept serviranja hrane u roku od nekoliko minuta u papirnim vrećicama. Braća McDonald, introvertni Dick (Offerman) i prijazni Mac (Lynch) ga čak povedu na “turneju” po kuhinji da vidi kakav su sistem smislili.

Kroc dobija ideju za franšizu, braća pristaju samo ako to ne bude narušavalo njihov koncept i filozofiju, zbog čega sastavljaju vrlo pedantan ugovor. Ispostavlja se da je Kroc ne samo sjajan prodavac tuđe ideje, već je u stanju da razmišlja van ustaljenih šablona, da traži mogućnost za kombinaciju i da je ambiciozan više nego što braća mogu ispratiti. Uskoro će doći do nesuglasica, partnerstvo će pući i (spoiler, ha ha) imperija će izrasti.

Ne očekujte ovde nekakvu anti-kapitalističku tiradu ili satiru pohlepe kao prenaglašene ambicije koja leži u korenu biznisa kao takvog. Razlog za to je jednostavan i analogan paradoksu anti-ratnog filma. Kao što je teško na platnu napraviti uspešnu izjavu protiv rata i nasilja, tako je teško izneti slučaj protiv biznisa generalno. Rat, nasilje i akcija, odnosno ambicija i zgrtanje novca su naprosto filmični, dok su, recimo, skromnost i poštenje ako ne dosadni, a onda makar prilično nedogađajni. Uspešni anti-ratni i anti-biznis filmovi su retki i zato se često koriste kao primer.

Opet, The Founder nije nikakav hvalospev kapitalizma i ljudske pohlepe, kako se to na pojavnom nivou može uočiti, a Ray Kroc, ma koliko ga sa žarom i prirodnom simpatijom igrao u poslednjih nekoliko godina preporođeni Michael Keaton, nije uopšte pozitivan lik. Vođen preciznim scenariom Roberta Siegela (The Wrestler) koji vrca od britkih dijaloga kako u trouglu između braće i Kroca, tako i u odnosu Kroca sa ženom (Dern) i sekretaricom (Kneeland), reditelj John Lee Hancock (Saving Mr. Banks) vrlo vešto i diskretno uvodi Krocovu mračnu stranu. Kako radnja odmiče, The Founder postaje simulacija okršaja dva modela kapitalizma: starog, konzervativnog, domaćinskog modela i novog na tragu neoliberalizma (film se završava upravo sa izjavom predsednika Ronalda Reagana zašto voli McDonald’s i smatra ga kvintesencijalno američkim). Zaključak je da smena modela možda nije etična, ali je savršeno logična kao nadogradnja ako je pogonsko gorivo ambicija, odnosno pohlepa.

Film ima svoje nedostatke u pogledu ritma koji se mogu povezati sa klasičnom strukturom od tri čina. Nakon vrlo dinamičnog prvog dela koji kulminira u flashback sceni na teniskom terenu u kojoj braća slažu nacrtani model kuhinje i treniraju radnike kako da se efikasno kreću, film pada u tempu. Možda je to logično imajući u vidu da se radi o izgradnji franšize, ali svejedno umrtvljuje radnju. U istom tempu, Siegel i Hancock razrađuju još jedan nivo priče, privatni, udaljavanje od kućevne prve žene čija je podrška ograničena i čija je ambicija viđanje sa prijateljima iz kluba, a koju Laura Dern igra sa savršenom merom, i zaljubljivanje, odnosno zavođenje Joan (Cardellini), žene njegovog poslovnog partnera. Taj ljubavni obrat nije izveden naročito spretno, ali je značajan u izgradnji Krocovog karaktera.

The Founder je svakako solidan, čak i dobar film u celini i po većini komponenti. Ono o čemu se da raspravljati je pitanje očekivanja koja zavise od naših individualnih shvatanja i stavova po pitanju ambicije, upornosti, biznisa i kapitalizma. Možda je to mogla da bude oštrija satira, materijal ostavlja tu mogućnost, ali to bi onda bio sasvim drugi film koji bi možda patio od teške ruke ili neke druge boljke. To bi nekome više odgovaralo, a nekome ne. Uostalom, kao i hamburgeri, pomfrit i milkshake iz McDonald’sa.

A Film a Week - Nocturama

There is a point in the fact that the script for Nocturama, a Bertrand Bonello’s study of a seemingly unmotivated youth terrorist attack in Paris, was written some five years ago, before Charlie Hebdo and Batlacan events. There is even some kind of “nouvelle vague” quality implied by how it works in sync with contemporary France. For years if not decades, there was a strange feeling of impending violence and doom in the air. The society was and still is frozen in its old ways, the new generations are either in the state of political apathy or heavily radicalized by nationalist, religious or anarchistic ideas. The cars were burning in the Banlieu (the suburbs of Paris) almost every year since the 90’s and nobody asked why. The things needed to change, and the change is usually for the worse.

Before revealing it all in the cathartic ending of the film, Bonello is also more interested in “how” than he is in “why”. In the first half, we see youngsters doing seemingly mundane stuff during the day, riding the metro, picking up some stuff, checking into a hotel room or having a job interview in the Ministry of Interior building. Only the time, periodically given on the screen, gives us a sense of urgency and a thought that their actions might be connected.

There is no internal communication in a standard way of phone calls and text messages, but everything is masterfully co-ordinated. The targets are not at all random: a Ministry building, an empty floor of a skyscraper in the business district, several cars and a statue of Joan of Arc that burns evoking the ordeal of the aforementioned saint. On top of that, a bigshot banker gets the bullet in his home. The motivation behind the attacks remains unclear, since there is only one conversation on the topic, in a flashback scene, for that matter, and the bottom line is that our “perfect” democracy, like any other civilization, has a built-in mechanism of self-destruction by producing enemies and being defined by them.

Once the attacks are carried, the group gets together in a department store one of members works at as a security guard. The idea is to hole up there until the air clears sometime tomorrow. Needless to say, the plan is utterly stupid, they stood a better chance everyone for themselves in the street. So, spoiler ahead, there will be no tomorrow for them, and they kinda know it since they are more interested in partying and music than in news showing the consequences of their deeds.

But at least we have some time to meet them and try to figure out why such diverse gallery of young people just did something unthinkable. Two of the guys are missing already, one of them being the “brains” behind the operation. The rest of the crew played by young French actors known from the festival circuit is too unique to try to put them under one label. Some are white, some are of North African descent. Only one of them is a disillusioned member of the upper classes, while the others are either middle-class or straight from the poverty row. Only one of them is religious, while the others are not. No one is especially political. Some are scared, the others are trying to play it cool. The place they are hiding is something they fought against, but also a place of their fascination.

Most of the critics will draw parallels with Gus Van Sant’s Elephant (thematically, since the style is different, with quick cuts and repeating the key moments of violence in quick succession from different angles) with obvious clues from Romero’s Dawn of the Dead and Harmony Korine’s Spring Breakers. The references won’t stop just yet, since there is a drop or two of French comedy of manners a la Jacques Taty, “student movies” like Assayas’ Something in the Air, and the department store is the very place of the Kylie Minogue sequence in Leos Carax’ Holly Motors.

But with all the music clues, this portrait of desperate youth would be a perfect European companion piece to Andrea Arnold’s American Honey, which is in its poetic documentarism still a better film than Nocturama. The problem is that Bonello wants to show the understanding for his subjects and their deeds and, at the same time, to remain objective towards them. It is a noble effort, but pointless because of the simple fact that in that way he made terrorism look cool, and beyond that, like a justifiable, sometimes the only method of stating the dissatisfaction with society.

Jackie

2016.

režija: Pablo Larrain

scenario: Noah Oppenheim

uloge: Natalie Portman, Peter Sarsgaard, Greta Gerwig, Billy Crudup, John Hurt, Richard E. Grant, Caspar Phillipson, John Carroll Lynch, Max Cassella, Corey Johnson

U sezoni nagrada, biografski filmovi su svojevrsni evergreen. Svaka makar solidna imitacija nekog slavnog i istorijski važnog može pokupiti nominacije, a svako cementiranje uvreženog mišljenja je favorit za nagrade. Treba li nam zaista još jedan “televizijski” film za najširu moguću publiku, još jedna beseda o ženi/majci/kraljici/svetici Jaqueline Bouvier Kennedy? Dobra vest je da Jackie nije takav jednako kao što Pablo Larrain nije takav autor. Loša vest je da ovako nešto neće odjeknuti dalje od arthouse publike niti je za očekivati da Larrain tako skoro dobije novu šansu u Americi.

Larrain se u svojim filmovima opsesivno bavi istorijom, ali ne na onaj dosadni, školski način. Njegovo oruđe je reimaginacija što velikih događaja (No!), što velikih ličnosti (Neruda), što rubnih pojava (Tony Manero), što posledica pojedinih praksi i njihov odjek u sadašnjem trenutku (El club). Jackie će upasti u prve dve kategorije, a rediteljeva ikonoklastična oštrica nije ni za nijansu otupila u novom, američkom i globalnom kontekstu, pa Jackie prirodno nastavlja niz sjajnih filmova.

Naravno, Larrain će proći kroz poznate detalje, od atentata u Dalasu, preko protagonistkinjinog lica umazanog krvlju i njene savršene roze haljine sa komadićima mozga ubijenog američkog predsednika, Johnsonove brze zakletve u avionu, ubistva Harvey Lee Oswalda, pa do sahrane, odnosa sa Johnsonovim timom i sa bratom ubijenog, tužiocem Robertom Kennedyjem koji će kasije i sam pasti pod vatrom usred svoje predsedničke kampanje. Ma koliko sistematski bila obavijana velom tajne i usmeravana krivim informacijama i malicioznim interpretacijama, istorija oko samog atentata je jasna i Larrain nema ambicija da se njome eksplicitno bavi.

Naravno, ona je tu ikona stila i manira, žena (mlada udovica koja je upravo izgubila voljenog muža), majka koja se mora sama brinuti o dvoje dece i koja je već dvoje sahranila pre toga, kraljica (po nekoliko nivoa, i kao rođena aristokratkinja, i kao prva dama koja je temeljno i ukusno preuredila Belu Kuću ne da bi podigla spomenik sebi, nego da bi podvukla njeno nasleđe i značaj njenih prethodnih stanovnika, i kao atipična pojava u ionako atipičnoj Kennedyjevoj administraciji zvanoj Camelot, nekako epskoj u smislu misije i sa aurom dobrohotnog plemstva) koja je upravo izgubila svoj društveni status, i kao svetica na misiji da po svaku cenu očuva nasleđe svog velikog muža.

Međutim, ona je takođe i grešnica, što ovde nije nužno negativna konotacija. Njen greh gordosti nekako prirodno ide uz moderne svece jer je upravo gordost ono što pokreće na velika dela. Na otpor konvencijama i na vernost idealu. Ali Larrainova Jackie nije funkcija, nego pre svega osoba, osoba koja pati i koja se bori, koja krije svoje poroke, koja uređuje intervju sama sa sobom, koja se pita gde je Bog nestao u međuvremenu i koja, čak i kad je najumornija i najslomljenija ne odustaje zbog važnosti svoje pozicije koju možda nije tražila, ali koju želi što bolje iskoristiti za dobrobit američkog naroda i čovečanstva.

U takvom filmu apsolutno briljira Natalie Portman u naslovnoj ulozi. Ali njena Jackie, osim savršeno “skinutog” karakterističnog hoda i govorne sheme, nije ona istorijska Jackie kakvu smo viđali po dokumentarcima i arhivskim snimcima, već autorova vizija kakva bi Jackie mogla biti privatno, iza zatvorenih vrata. Ostatak ansambla u epizodnim ulogama istorijskih ličnosti uglavnom ne može otići dalje od ponekih manirizama svojih likova, ali to zapravo i nije njihov film. Izuzetak je jedino donekle Peter Sarsgaard u ulozi Roberta Kennedyja čiji je odnos sa Jackie za mnoge bio atipično blizak. Larrain ni u tretmanu tog odnosa nije vulgaran, niti ga zanimaju senzacije i pikanterije, koliko sinergija dvoje ljudi koji pred sobom imaju isti cilj i istog protivnika.

Interesantne intervencije Larrain radi i u strukturi filma koja je sve, samo ne linearna. Razgovor sa neimenovanim novinarom (Crudup) verovatno napisanom po modelu Theodora H. Whitea koji je sa udovicom radio intervju za Life Magazine, donekle je konvencionalan okvir u kojem ne samo da Crudup ima priliku da igra paralelno sa raspoloženom Natalie Portman i ne bude nadigran, nego ga Larrain kadriranjem polira do detalja, polako razrađujući psihologiju i emocionalnu podlogu svoje junakinje. Ostatak radnje je izložen pomalo haotično na preskok, što je podvučeno oštrim montažnim rezovima. Znamo zašto, traumatična sećanja nisu ni bistra niti se mogu izložiti hladne glave. Čak ni u razgovoru od apsolutnog poverenja, onom sa sveštenikom (John Hurt u svojoj poslednjoj ulozi), Jackie ne uspeva da se potpuno sabere, ali svejedno nije spremna da popusti kontrolu, birajući pre da “propita” Boga.

Međutim, osim tretmana događaja oko atentata, Larrain rekreira CBS-ovu televizijsku emisiju u kojoj Jackie Kennedy “vodi” televizijsku kameru kroz Belu Kuću i govori o tome kako je i za koga to uredila i tako nas još više uvodi u svet protagonistkinje i otkriva je kao političko biće, a ne ukrasnu figuru. Jackie je bila svesna svoje pozicije, znala je da njen muž radi nešto veliko i bitno i odlučila je da mu pomogne aktivno, pa zato i nije otišla u tišini pre nego što je uspela u naumu da Kennedyjeva zaostavština bude uporediva sa Lincolnovom.

Ono što Larrain implicira kroz melanholični ton filma i naročito muziku sablasnu Mice Levija (jednu od tri nominacije za Oscara, uz Natalie Portman za glavnu ulogu i kostim) čiji ton govori u prilog tome da užasi tek predstoje, jeste činjenica da se pozitivno nasleđe troši ili menja do neprepoznatljivosti. Od Kennedyja je ostala poza forsiranog optimizma koju predsednički kandidati i političari uopšte ponavljaju bez razumevanja, kao nabubanu formulu. Od Jackie – njen stil. To što su novi stanovnici Bele Kuće jedan prebogati džiber i njegova žena provincijalka koja se, ironije li, na inaoguraciji pojavila u istoj haljini kao i Jackie, je samo tužno podsećanje na sposobnost ljudskog roda da ne prepozna suštinu.

Suntan

2016.

režija: Argyris Papadimitropoulos

scenario Argyris Papadimitropoulos, Syllas Tzoumerkas

uloge: Efthymis Papadimitriou, Elli Triggou, Yannis Tsortekis, Pavlos Orkopoulos, Marcus Collen, Dimi Hart, Milou Van Groesen, Hara Kostali, Maria Kallimani, Syllas Tzoumerkas

Nekoliko stvari je preživelo u Grčkoj uprkos aktuelnoj ekonomskoj krizi. Film je čak i uznapredovao uokviren “grčkim bizarnim valom” koji ne jenjava još od Lanthymosovog Dogtootha, a i turizam se kako-tako drži. Sudeći po radnim biografijama autorskog dvojca, Argyrisa Papadimitropoulosa (Wasted Youth, Bank Bang) i Syllasa Tzoumerkasa (A Blast, jedan od retkih grčkih “bizarnih” filmova koji se krizom bavi direktno, i to manje-više kroz žanr trilera), Suntan je film koji budi interes i očekivanja. Nadamo se i ispitivanju krize i turizma kao oblika kolonijalizma, možemo računati na predivne morske pejzaže sa otoka Antiparosa, i na ljubavnu priču kao okidač za ispitivanje moderne sociološke i antropološke dihotomije mladosti i sredovečnosti.

Nadanja su jedno, a realnost nešto sasvim drugačije. Premda, Suntan počinje intrigantno, pozicionirajući svog protagonistu, otočkog doktora Kostisa (Papadimitriou) u milje lokalnih ridikula, pijanaca i moćnika i to usred zime koja za turistička mesta po pravilu znači dosadu na rubu depresije. Međutim, kad ogreje sunce i kada se sjate turisti nekih desetak minuta od početka (prolog je od ostatka filma efektno odvojen špicom), Kostis ne samo da će imati posla preko glave, nego će se njegova debeljuškasta, proćelava sredovečnost naći pred iskušenjem kada mu u ordinaciju uđe banda internacionalnih turista.

“Vođa čopora” Ana (Triggou) koja je povredila nogu i dovela svoju bulumentu da ometa doktora u toku rutinske intervencije će pobuditi interes kod njega, a i pokazati interes za njega. Kostis, “nerdy”, smotan, čak socijalno retardiran nesrećni muškarac, brzo će se uplesti u druženje sa grupom mlađih turista i zameniti panseksualnu energiju njihovih eskapada i žurki sa Aninim iskrenim interesom. Zaljubljena šeprtlja neće samo postati sprdnja svih na otoku, kako turista, tako i domaćih, nego će se odati pravom manijačenju...

Naravno, lepo to izgleda, atraktivno, bilo u gužvovitom gradiću, bilo na plaži, bilo na izletima, bilo na žurkama i po diskotekama kamo se naprasno živnuli Kostis muva. Kamera Christosa Karamanisa sve to lepo hvata, kiteći “lense flare” detaljima i kreirajući atmosferu letnje opojnosti. Zvučna podloga sačinjena od “nabijajućih” tonova raznih sorti muzike, od iritantnih božićnih melodija koje pojačavaju ironiju, preko grčkih narodnjaka do svih sorti “turističke” muzike, od elektronskog popa do prog-rock verzije Bolera takođe privlači i zadržava našu pažnju. Iskreno, ni obilje neusiljene golotinje nije na odmet, a nije ni “out of character”, mladi uživaju...

Problem sa Suntanom nastaje na moralnoj liniji. Generalno, kada se ispituje neka tema, uopšte nije neophodno da se ponude simpatični likovi koji će gledaocima služiti za identifikaciju. Dakle, nije frka što su turisti zapravo nesimpatični u svojoj bahatosti i usiljenoj demonstraciji ničim izazvane sreće, što gradonačelnik misli samo na lovu, a ridikuli na “pičke”, što su meštani nadrkani, pa ni to što je Kostis manijak. Činjenica da ga igra najsimpatičniji u bandi antipatičnih protagonista Chevaliera, jedine do kraja uspele studije muške potrebe za besmislenim nadogornjavanjem, takođe ne igra naročito bitnu ulogu dok se ne zagrebe malo ispod površine.

Pravi problem je u tome što Papadimitropoulos i Tzoumerkas koji čak ima i cameo-ulogu u filmu očekuju da mi kao gledaoci “kupimo” Kostisa i da saosećamo s njim samo zato što je ugrožen i na neki način nasamaren, odnosno mator, smotan i cendrav. To ne ide iz jednog vrlo prostog razloga: on se ponaša kao jebeni manijak i seksualni prestupnik misleći da je pronašao svoju Lolitu sa kojom će ispuniti fantazije. U redu, sjeban je. U redu, protraćio je svoju mladost, pa pokušava da je nadoknadi. U redu, neiskusan je i slučajno je naleteo na žensku izvan svoje lige, pa nije znao kada da stane i preigrao se. Ali to svejedno nije opravdanje ni za njegovo ponašanje, ni za žicanje naših simpatija prema njemu, ma koliko ga Papadimitriou dobro igrao i pokušavao da mu sačuva dostojanstvo čak i kad ga scenario pretvara u karikaturu.

Nesreća sa tim je što se reditelj Papadimitropoulos kroz Suntan možda bavi svojim ličnim problemima i dilemama, pa medij filma koristi kao terapiju i poligon za iživljavanje sredovečnih muških fantazija, treniranje mizoginije i zapravo mizantropije. Jednom kad “žal za mladošću” poprimi razmere patologije, iz filma nestaju svi oni drugi, fini slojevi koji bi ga učinili zanimljivijim i socijalno relevantnijim. Pokušaj da se te teme makar stidljivo vrate u fokus u trenutku Kostisovog pada ne uspeva, već deluje na silu umetnut. I to je šteta jer i pored svog potencijala Suntan ostaje nezrela fantazija sredovečnih muškaraca o jebanju klinki, a možda i fantazija grčkih “galebova” o guženju bezobraznih turistlkinja.

A Kind of Murder

2016.

režija: Andy Goddard

scenario: Susan Boyd (prema romanu The Blunderer Patricie Highsmith)

uloge: Patrick Wilson, Jessica Biel, Haley Bennett, Eddie Marsan, Vincent Kartheiser

Patricia Highsmith je jedna od najfilmičnijih spisateljica ikada, primamljiva jednako evropskim i američkim autorima. Mislim, The Tallented Mr Ripley i njegova rana, francuska varijanta Plein soleil u režiji Renea Clementa, Wendersov The American Friend, Chabrolov Le cri de hibou, pa i Haynesov film Carol, da ne pominjemo samog Majstora Napetosti i Strangers on a Train, što je ujedno i bila prva ekranizacija Highsmithove. Druga, filmska, a ne televizijska (bivalo je i njih), bila je euro-koprodukcija Le meurtier po romanu The Blunderer. Isti roman je poslužio kao izvornik za najnoviju, A Kind of Murder, koju potpisuje britanski uglavnom televizijski reditelj Andy Goddard koji, evo već drugi put zaredom, pokušava da se probije do velikog ekrana.

Kao i u prethodnom njegovom filmu Set Fire to the Stars, Goddard igra na kartu detalja perioda i vrlo stiliziranog podvaljivanja lokacija po sistemu “muda pod bubrege”. Mislim, prvo Vels, a sada Cincinatti kao fotomodel za New York. Ma koliko delovalo blesavo, to radi i zapravo nije problem. Goddard je jedan od onih “stylish” reditelja, kad ga se samo pusti, pa će nas možda time osvojiti.

Kad smo kod supstance, odnosno priče i njenog vođenja, tu stvari stoje malko drugačije. Odnosno, Goddardov interes se završava na izboru priče / literarnog predloška. Jednom kada kaže: “Evo, to ćemo”, on kao da gubi interes. U Set Fire to the Stars, scenario je sklepao sa jednim od glumaca i to je rezultiralo nerazvijenim likovima koje glumci igraju bez adekvatdnog vođenja i potpuno nelogičnim pravcem u koji je odlutala priča navodno o pesniku Dylanu Thomasu i njegovoj poseti Americi. Ovde, radeći po skoro užasnom scenariju debitantkinje Susan Boyd punom replika koje živ čovek ne bi mogao izgovoriti čak ni ranih 60-ih kad se radnja događa, Goddard uspeva da napravi misteriju bez misterije koja neo-noiru liči po formi toliko da zapravo deluje parodično.

A priča o arhitekti / povremenom piscu krimi-priča koji istovremeno pokušava da raskrsti sa zahtevnom, ludom ženom, zaljubljuje se u drugu i upada u opsesiju oko slučaja ubistva o kojem čita u novinama svakako ima potencijala. Žena će nastradati, naš junak će se nevešto vaditi, a policajac će mu duvati za vratom, kao što duva i knjižaru, osumnjičenom za ono ubistvo o kojem su pisale novine. Neka nadmudrivanje trojice muškaraca počne.

Negde i bi, ali ovde sve odiše drvenošću toliko da bi drvenije moglo biti jedino ako bi glumce neko zamenio stolicama (s tim da bi to ličilo na radikalan koncept, što ovde nije slučaj). Takvo vođenje je namerno, Goddard to svesno prodaje pod “hard boiled”, ali je to i dosadno i naporno za gledanje na jednom sasvim novom nivou. Kao odgovor na podglumljivanje Patricka Wilsona, imamo još iritantnije preglumljivanje Jessice Biel kakvo smo mogli gledati jedino od latino-diva iz zlatnog doba tele-novela 90-ih. Detektiv sveden na nivo balvana kojeg trapavo igra Vincent Kartheiser, a inače pristojna glumica Haley Bennett ovde je napola uverljiva kao “fatalka”, što nije njena krivica koliko nedostatak u pisanju njenog lika. Zapravo, karakterni glumac Eddie Marsan u ulozi knjižara – potencijalnog ubice jedini uspeva da izvuče nešto više iz lika i da ga učini intrigantnijim.

Ako morate da pogledate ama baš sve snimljeno po prozi Patricie Highsmith, ne mogu vas odgovoriti ma koliko se trudio. Ako ste spremni da istrpite loš film radi nekoliko slika “arhitektonske pornografije” a la Tom Ford, samo napred. Ako držite masterclass o snimanju loših, nedovoljno razvijenih filmova, A Kind of Murder svakako zaslužuje mesto u programu. Inače, izbegavanje je sasvim legitimna opcija i moj kritičarski savet.

Tenemos la carne / We Are the Flesh

2016.

scenario i režija: Emiliano Rocha Minter

uloge: Noe Hernandez, Maria Evoli, Diego Gamaliel

Kada je reč o filmu šoka i transgresije, postoji velika razlika između oslanjanja na stare uzore i isključivog oslanjanja na stare uzore sa gomilom ničim potkrepljenih citata. A o toj razlici sudimo mi, gledaoci, svako za sebe. Nigde kao na tom polju nije tako tanka linija između genijalnosti i potpune gluposti u našoj percepciji i nigde nije tako presudno ono čuveno “slobodno sudijsko uverenje”. Zapravo, sekundarno je hoćemo li ukačiti (sve) reference i kompletni kontekst. Bitno je samo je li nas to nešto “uradilo” na intelektualnom i emotivnom nivou.

U tom smislu je We Are the Flesh, dugometražni prvenac izuzetno mladog i s pravom bi se reklo neiskusnog (osim ovog ima još samo dva kratka filma iza sebe) autora Emiliana Roche Mintera skoro pun pogodak. Zamislite uvrnuti spoj Jodorowskog i Bunuela sa Boschovim platnima na temu postapokaliptične bajke na tragu Ivice i Marice sa vrlo mračnim pod-tonovima gde dominiraju psiho-seksualna dominacija, incest, kanibalizam, fiksacija na smrt i ponovno rođenje u okruženju koje simultano podseća na napuštenu zgradu, pećinu, utrobu i pakao.

Hajdemo malo i o radnji, ma koliko to u suštini bilo iluzorno. U napuštenom prostoru živi poludeli beskućnik (Hernandez) čije ime, Mariano, saznajemo kasnije. On živi sam i pretura po stvarima iz nekog već razloga, ali od uvodne scene nam je jasno da nije benigni ludak. Kada u njegovu “pećinu” uđu bezimeni brat (Gamaliel) i sestra (Evoli), on će im ponuditi stan i hranu u zamenu za rad na unutrašnjem uređenju prostora pomoću lepljive trake. Uskoro će se, zao, oduran, zavodljiv i misteriozan kakav već je, umešati u njihov odnos i čak ga diktirati, igrajući se sa lojalnostima. Jasno je da ima veliki plan, ali ostaje pitanje kakav...

Noe Hernandez je apsolutno sjajan kao ludak, dok mu Maria Evoli sekundira u tom ludilu, ostavljajući Diegu Gamalielu komponentu straha. Pored vrlo dobre, nadahnute glume, valja pohvaliti i vizuelni aspekt filma, naročito scenografiju Manuele Garcie i fotografiju koju potpisuje Yollotl Alverado. Takođe i muzika Estebana Aldartea je impozantna, čineći da, svidelo vam se ili ne, We Are the Flesh bude filmsko iskustvo koje nećete tek tako zaboraviti.

Naravno, neće uvek i sve raditi, Minter će se, kao i većina mladih autora ponekad zaleteti i raspaliti po preočitoj metafori i politički kontekst koji je pominjao u intervjuima je meni kao solidno obaveštenom ne-Meksikancu neuhvatljiv. Autor će se iskupiti sa nekoliko hrabrih momenata čiste sulude inspiracije i čvrstom kontrolom svih audio-vizuelnih aspekata u filmu (pre nego što se uhvatio režije, radio je kao snimatelj). Stoga ne treba da čudi vrlo vokalna podrška velikih imena meksičkog filma poput Alejandra Gonzaleza Inarritua i Guillerma Del Torra koji su u Minteru prepoznali autora pred kojim stoji blistava budućnost.

Hoće li do toga doći, ostaje da se vidi. Minter svakako ima talenta i hrabrosti, pa može daleko dogurati, bilo da ostane na sadašnjem kursu ili da se konformira i počne stvarati više po ukusu šire publike. We Are the Flesh je film o kojem će se još razgovarati, koji će biti predmet polemike i oštrih sukoba mišljenja i tumačenja. Verovatno jedan od onih filmova koje morate videti makar da zadovoljite svoju znatiželju.

Dalida

2016.

režija: Lisa Azuelos

scenario: Lisa Azuelos, Jacques Pessis, Orlando (po Orlandovoj knjizi)

uloge: Sveva Alviti, Ricardo Scamarcio, Jean-Paul Rouve, Nicolas Duvauchelle, Alessandro Borghi, Valentina Carli, Brenno Placido, Niels Schneider, Vincent Perez

Kako sam već pokazao u kritici za Queen of Spain sa Berlinala, neko ko se ovim poslom bavi makar polu-profesionalno ima dovoljno kilometraže i predznanja da prepozna o čemu se tu radi na osnovu prve polovine filma, komotno izađe i napiše kompetentan tekst, naročito ako je film od one sorte da valja prastare štoseve. Neka vas to ne čudi, pravi majstori će napisati sasvim dobar tekst i kad prespavaju veći deo filma ili ga gledaju na preskok. Inače, kad smo već kod priznanja i tajni zanata, najveća moja majstorija pre toga bila je gledanje filma na jeziku koji ne govorim sa titlovima na jeziku koji ne razumem. Doduše, u pitanju je bio ceo film.

Red je podići stvari na novi nivo i napisati nešto o filmu kome sam, sasvim slučajno, stigao na poslednjih 40-ak minuta. Kako se to dogodilo, nije moja krivica (osim možda bezobrazluka da o tako nečemu pišem, pa makar za blog, ali ništa se ne baca!), već splet okolnosti da novinarska projekcija na jednom festivalu kasni usled nestanka struje u zgradurini koja je nekada služila kao pokazna vežba iz moderne arhitekture, ponos i dika jednog relativno velikog grada. Upozoravam, dakle, da je ovo eksperiment, više blogpost nego li relevantna filmska kritika, pa vas molim da mi u komentarima slobodno napišete da sam ne-etičan, pacer, dunster, seronja ili da me popravite ako sam slučajno nešto krivo uhvatio.

Film je, dakle, Dalida, biopic istoimene (“istonazvane” zvuči glupo, ali je ispravniji termin) pop-pevačice i glumičice čiji je život bio obeležen ljubavlju od strane publike i nesrećnim ljubavima sa uvek pogrešnim muškarcima. Tako to često biva. Film hvata raspon od jednog pokušaja samoubistva u ranoj mladosti do onog uspešnog u srednjim godinama. Depresija je zajebana bolest. Deo koji sam ja uhvatio obuhvata raspad veze sa jednim od njih, depresiju, čupanje iz nje i pokušaj povratka na tron, a propraćen je i sa priličnom količinom muzike lakih nota, čuju se cele pesme čiji tekstovi korespondiraju sa osećajima protagonistkinje, te sa prilično arhivskog materijala.

Čitam da u ranijem stadijumu film čekira kućice za flashback na (nesrećno) detinjstvo i prve scenske uspehe, nisam gledao, pa ne mogu da sudim o kvalitetu izvedbe. Kako nisam, božesačuvaj, Dalidin fan i nisam upoznat sa stvarnom biografijom i izvornom knjigom, ne mogu da sudim ni o vernosti prikaza, ali mogu pokazati dobru veru pošto je njen rođeni brat autor te knjige i ko-scenarista kojeg se verovatno dosta pitalo.

Ono što sam, jebiga, video u principu je linearno i školski odrađeno, pevljivo toliko da je skoro mjuzikl, romantično i razmahano, pa skoro melodramatično. Jedina zapravo hrabra odluka je izbor nepoznate italijanske glumice Sveve Alviti za glavnu ulogu. Iako taj štos ne pali baš uvek, recimo zbog svoje mladosti vrlo teško može “prodati” godine i zamor materijala, pa koliko god šminke da joj tutnu, sama činjenica da ona zaista govori francuski sa jakim italijanskim naglaskom je dovoljna da opravda izbor. Uz to, po onome što vidim, ona zapravo liči na Dalidu i sasvim solidno joj “skida” nastup i kretnje.

Glumci koji igraju njene muškarce i epizodisti su korektni, ali ne iznad tog nivoa i zapravo je začuđujuće videti Vincenta Pereza, oficira, džentlmena, vampira i Vranu 2 u tom krugu (mada i nije, čovek snima CSI klon na televiziji). I kada se podvuče crta, Dalida postaje i ostaje repertoarska konfekcija za devojčice i domaćice koja se gleda bez paljenja mozga. Bez želje da bilo koga uvredim, takvi filmovi imaju svoju funkciju, ali nije mi jasno šta oni traže na festivalima, posebno na novinarskim projekcijama koje kasne, zeznu nečiji raspored i učine da im jedan tekst padne u krilo.

Pikovaja dama / Queen of Spades

kritika originalno objavljena na Monitoru

2016.

režija: Pavel Lungin

scenario: Pavel Lungin, Aleksandr Lungin, Valerij Pečejkin, Stephen Walsh, David Seidler (prema priči Aleksandra Puškina)

uloge: Kseniya Rappoport, Ivan Jankovskij, Marija Kurdenevič, Igor Mikurbanov, Jevgenij Zelenskij

Ima li “ruskijeg” pisca od Puškina? Veliki pesnik i avanturista je za svog kratkog života ispunjenog emocijama i nadasve melanholijom ostavio za sobom kapitalni opus, uspostavio ruski romantizam, a usput upravo sa Pikovom damom započeo dugu tradiciju ruske autorske fantastike. Kao bonus, poginuo je u dvoboju i sam postavši tragični lik o kojima je pisao.

Drugi velikan ruskog romantizma, kompozitor Pjotr Čajkovski je prema Puškinovom predlošku napisao često postavljanu operu koja je doživela brojne filmske adaptacije u Rusiji, SSSR-u, ali i inozemstvu. Sada Pavel Lungin, sineast melanholije i psihološke drame, isti materijal prenosi u format filma. Lunginov film je već na premijeri u Tallinnu prošlog novembra privukao pažnju publike (čak je dobio i nagradu) i kritike, te najavio dugu i uspešnu festivalsku turneju. U pitanju nije samo pažljivo osmišljen i realiziran projekat, uz Lungina ključan je njegov ko-scenarista David Seidler, nagrađen Oscarom za King’s Speach, već jedno sasvim novo filmsko iskustvo.

Ovde nije reč o prostoj ekranizaciji literarnog ili čak operskog predloška, već jednog sasvim novog, žanrovski raznorodnog promišljanja. U osnovi je Čajkovski pre nego Puškin, a mogu se povući paralele sa tematski sličnim filmom Black Swan Darrena Aronofskog, pa čak i sa Whiplashom Damiena Chazellea, i to u Lunginovu korist, a takođe se mogu pronaći elementi camp-ironije, Lunginovog psihologizma, žanrovski motivi trilera i meta-filma. Iz opisa zvuči kompleksno, ali na ekranu sve deluje fluidnije.

Sofija (Rappoport) je ocvala operska diva koja se nakog dugotrajnog izbivanja vraća u Moskvu. Ova nekadašnja kraljica je u međuvremenu propala i finansijski i izvođački, a njena stara slava joj ne može omogućiti ulogu na sceni, ali zato može iza. Ona se sprema postaviti novu verziju Pikove dame, opere koja ju je proslavila, a ulogu Lize poverava svojoj nećakinji koja se, ironije li, takođe zove Liza (Kurdenevič) i poseduje naivnost i neiskvarenost književnog lika. Liza je, međutim, u vezi sa talentiranim, ali beskrupuloznim mladim tenorom Andrejem (Jankovskij) koji možda nema pravo, aristokratsko i umetničko poreklo, ali je zato spreman da “zagrize” više nego ostali.

Još jedna od nevolja sa Andrejem je ta da se on vidi upravo kao Hermann, anti-junak Puškinove priče, i da je to operska uloga sa kojom se poistovećuje i koju zapravo jedinu i želi pevati. Kada se na to doda i njegova mladalačka, ali neumrla fascinacija Sofijom, njihova zajednička strast prema kockanju i Sofijin mračni ljubavnik Oleg (Mikurbanov), inače vlasnik podzemong (bukvalno) kazina, situacija se dodatno petlja, paktovi i veze se sklapaju i raskidaju. Život, roman i operna produkcija se mešaju u jedno, možda nedefinirano, ali svakako obeleženo hazardom i opsesijom.

Pikova dama jedan je od onih izuzetno dinamičnih i pratljivih filmova koji ne deluju pretrpano, čak i kad jesu. Lungin vrlo vešto diktira tempo i žonglira sa ravnima radnje. Ima tu bisernih trash momenata, poput glasa od kojeg pucaju čaše, “kanalizacije” u koju se teatar pretvara kada se ispod maske finoće promole najniže ljudske strasti, a replika o supermarketu za masu gore i ekskluzivnoj kockarnici dole je za antologiju. U toj suludosti, Pikova dama je fantastična kao i izvorno delo i raskošna kao opera, zabavna ali ne bez mozga i bez komentara na milje.

Štos je što Lungin tu i tamo zna da preceni karte koje ima u rukama, što je takođe u duhu literature. Ovde se to odražava u određenoj meri na glumi koja je dosta širokopotezna, da ne kažem teatralna, što ponekad ima svoj šmek, a ponekad ne. Druga greščica je maksimalno razduživanje izvođenja opere na premijeri i u kadru. U principu, sve namige smo shvatili i pre toga, znamo da Lungin pokušava da maksimizira emotivni efekat i usput doda malo na atraktivnosti, ali usled dužine tempo neupitno pada. No i pored toga, Lunginova Pikova dama je film vredan pažnje, ne samo kao hrabra ekranizacija, već i kao jedan od retkih filmova koji uspevaju da uhvate duh opere i miljea suštinski, a ne kozmetički.

A Film a Week - Rocco

We can all pretend to be so puritan and above it, but the fact is that the porn industry is a huge business that keeps growing year after year. In the age of Internet, porn has never been more accessible, yet more profitable and it has never been more diverse, and that tells something about the “taste” of humanity, even though most of the watchers like to keep the details for themselves. And, like any other business, porn has its own kings and queens. Until his retirement, it was Rocco Siffredi. This is the documentary about him.

He is not shy to tell the details about business. We will see him at work, on casting couch, testing the new, up and coming actresses, shoving his hand into their mouths, twisting their nipples, hitting them, basically demanding and getting the full submission. “If you don’t do anal, you have no chance in the business”, he says frankly. Yet, this does not fill him with joy, not anymore. One of the reasons is that he is getting old and tired, and the lifetime in business has taken its toll on his body – his back hurts.

The other is the fact that he is now a family man, married, with two teenage sons. He thinks that it is normal for them to think about sex and his line of work can ruin it for them. For himself, it was as much pleasure in some weird, perverse way, as it was pure work. Growing up in a big family and in poverty, under the shade of his domineering mother and typical Catholic guilt, he was taught that only those with money will get to have sex. Armed only with his “tool” and his will, he tried to make a living out of it, and to have, as much as it gets, a “normal”, loving family, children that love him and wife who supports him in doing his work.

The other kind of family we meet is his “work” family. The film takes us on tour from his native Ortona to Budapest where he resides, to Paris, Los Angeles and San Francisco where he does his work. We meet his relative and right hand (producer, screenwriter, camera operator and so on) Gabriele Galetta, a man who will lose a part of his identity and all his work when Rocco retires and is quite crossed with it. There are also his co-stars and business partners like James Deen, Abella Danger, Mark Spiegler and John Stagliano who will all have the time to express their views on business. There is Rocco’s wife Rosza Tano, who also comes from the industry (she was a make-up artist on the set). And there is Kelly Stafford, Rocco Siffredi in the female form, the only one who truly understands his sexual energy and the only one he is willing to submit to, which leads to a grand finale, Rocco’s last picture.

The film itself has problems with focus at first and it is evident that its star has taken over right from the start. The problem is not that Rocco is not an interesting person, because he is, and his life and career is a real story. But he is not as eloquent as he thinks he is, and much of his “wisdom” from “real life” will seem like an undercooked cliché along the lines of his Catholic upbringing or just kind of sleazy. There is also a slight problem with the lack of standpoint of the director duo, Thierry Demaiziere and Alban Teurlai, who are, obviously, both too impressed with their subject.

Luckily, when it comes to the business, Rocco as a character is more frank and vocal, and film converges to something more meaningful once it gets solely on that track in the second half. More emotions will be shown in bizarre rituals like naked people congratulating one another after the gangbang scene, in cigarette break during the shooting, in Gabriele’s mess-ups and temper issues and in melancholy of finally closing a certain chapter in life, no matter how hard it got. Rocco is a stunning portrait of an industry from the insider’s perspective and deserves the praise for that.

Call Me by Your Name

2017.

režija: Luca Guadagnino

scenario: Luca Guadagnino, James Ivory, Walter Fasano (po romanu Andréa Acimana)

uloge: Timothée Chalamet, Armie Hammer, Michael Stuhlbarg, Amira Casar, Esther Garrel

Luca Guadagnino svesno ne igra puno na domaćem terenu. Italija je za njega više kao nekakva kulisa u kojoj snima internacionalne filmove sa zvučnim imenima u glumačkoj postavi, po pravilu smeštene u buržoaski milje i u kojima razgovor ponekad teče na više jezika istovremeno. Njegovo godišnje doba je leto, njegove boje su žive i njegova preokupacija je uglavnom ljubav ili treperava iluzija iste. Call Me by Your Name tu ne predstavlja neki naročiti izuzetak.

Međutim, često kad kažemo “ljubav” u glavi imamo sliku heteroseksualne veze. Ili striktno gay veze uz spektar problema vezanih za društvenu prihvaćenost takvog odnosa. Međutim, zašto ljubav ne bi podrazumevala istraživanje i eksperiment, posebno u tinejdžerskim godinama u kojima tek počinjemo samostalno formirati svoj identitet, seksualni i uopšte? Zaljubljivanje u osobu, a ne u pol možda zvuči kao floskula, ali ne treba potcenjivati snagu seksualne konfuzije koja, ako se ne razreši, usled potiskivanja počinje izazivati frustraciju.

Premisa tinejdžera koji nije još svestan svoje prave seksualne orijentacije, pa istovremeno pokušava da prijateljstvo sa jednom devojkom podigne na viši, emotivni i seksualni nivo, dok se sa druge strane do ušiju zaljubljuje u nešto starijeg momka koji iz vedra neba dolazi u njegovu kuću je sasvim nova i osvežavajuće iskrena. To naročito važi u kombinaciji sa vremenom i mestom radnje, severnom Italijom ranih 80-ih, te sa internacionalnim miljeom likova, putujućih profesora, studenata na praksi, vikendaša i turista koji dolaze u svoje vile ili u posete prijateljima iz velikih gradova, od Pariza do New Yorka.

Tinejdžer u konfuziji je Elio (Chalamet), sin cenjenog profesora arheologije Perlmana (Stuhlbarg). Gospodin profesor svakog leta uzima po jednog studenta na praksu, a te godine je u pitanju Oliver (Hammer), surferskog tela i onako pomalo napadnog američkog duha. Isprva stidljivi i povučeni Elio čeka da prođu i to prokleto leto i taj uljez koji je već šarmirao ceo grad, ali njihovo druženje, isprva nevoljko, prerasta u nešto više od toga.

Tenzija je prisutna gotovo od samog početka, ali obojica momaka imaju gard, pre svega zato što su obojica dvostruki stranci (turisti, pa još i Jevreji) u sredini koju ne poznaju do detalja i koja možda nije preterano tolerantna. Naravno, tu su cure, sportske aktivnosti, uranjanje u posao, kupanje, blejanje, diskoteke sa pripadajućim hitovima perioda, ignoriranje i lagano zavođenje, uz odsustvo ikakve sumnje od strane roditelja, kućne pomoćnice i meštana, ili možda uz njihovu prećutnu podršku.

Štos je upravo u Eliovoj konfuziji i Oliverovoj samouverenosti starijeg i verziranosti u seksualnom buđenju i skrivanju. Elio nije suočen sa nekom velikom spoznajom o sebi i svojoj seksualnosti, već sa prvim iskustvom one strastvene, “letnje” ljubavi koja traje ograničeno vremena u čemu se i krije tajna njene draži. To bi mogla biti prijateljica koja svake godine dolazi iz Pariza, Marzia (Garrel), Elio bi možda čak i voleo da to bude ona, bilo bi jednostavnije i prihvaćenije, ali naprosto nije. Zapravo je i nebitno hoće li se Elio orijentirati kao gay, bi, panseksualac, ni on nema preterano vremena da o tome razmišlja.

Tenzija je, dakle, tu, u svakom kadru uhvaćenom kamerom tajlandskog direktora fotografije Sayombhua Mukdeeproma, u suncem okupanim dvorištima, u rečnim plažama i usijanim trgovima gradića, u večerama uz “čašicu razgovora”, u podrumu i na tavanu stare kuće. I ta tenzija ne sluti na negativno, koliko na nepoznato. Tenzije ima i u muzici, klasici koju Elio svira na klaviru varirajući uticaje mlađih kompozitora na starija dela, pa i u zavodljivim hitovima ranih 80-ih koji se čuju u pozadini.

Problem nastaje u tempu filma i logici italijanskog fudbalskog stratega kojom se Guadagnino vodi: jednom kada nas je zakačio i ubedio da se u njegovom filmu radi o nečemu neobično važnom i iskrenom, on “umrtvljuje igru” i razvlači priču do granice da postane dosadna. Jasno, fokus je na atmosferi lenjih, dugih letnjih dana i noći i situaciji u kojoj se mlada i neiskusna osoba ne snalazi, ali nije bilo potrebno toliko usporiti tempo. Inteligentni i sadržajni dijalozi u scenariju koji Guadagnino potpisuje zajedno sa svojim stalnim saradnikom, montažerom i ko-scenaristom Walterom Fasanom i američkim veteranom Jamesom Ivoryjem pomažu koliko se da, ali ne mogu napraviti čudo. Guadagninu je poigravanje sa sporim tempom i nizanjem naizgled za radnju manje bitnih događaja bolje uspelo u prethodnom filmu A Bigger Splash, ali tu se mogao pozvati na intrigu i misteriju koju je polako “ljuštio”, dok u ljubavnoj priči takvog izlaza nema. U takvom tempu gledaocu vrlo lako mogu pobeći značajni i bogati detalji poput ozbiljnih razgovora sa ocem koji filmu daju dodatnu dubinu.

Guadagnino je ipak na svom terenu što se tiče rada sa glumcima. Timothée Chalamet vešto kanalizira tinejdžersku konfuziju maskiranu u lažni bravado ili lagano podjebavanje. Surferska figura Armieja Hammera nikada nije bila bolje iskorištena. Esther Garrel poseduje svu zamamnost cure koja se razvija i postaje svesna sebe. Amira Casar briljantno igra eteričnu dobrotu majke koja je svesna da na sina ne valja vršitit pritisak, dok je Michael Stuhlbarg apsolutno sjajan kao zabrinuti, pomalo netaktični otac i zaneseni profesor sa tendencijom da smori svojim učenjačkim humorom. Odlična gluma u kombinaciji sa iskrenom i interesantnom postavkom priče, bogatom scenografijom, opojnom atmosferom i divnom fotografijom su dovoljni da ovaj žestoko nesavršen film i pored pada u tempu bude itekako vredan pažnje.