Lista - Jun 2022.

 

Ukupno pogledano: 52 (43 dugometražna, 9 kratkometražnih)
Prvi put pogledano: 47 (38 dugometražnih, 9 kratkometražnih)
Najbolji utisak (prvi put pogledano): Small, Slow, but Steady / Keiko me wa sumasete
Najlošiji utisak: Texas Chainsaw Massacre

*ponovno gledanje
**kratkometražni
***srednjemetražni
**(*)kratkometražni, ponovno gledanje

kritike objavljene na webu su aktivni linkovi

datum izvor Naslov na Engleskom / Originalni naslov (Reditelj, godina) - ocena/10

01.06. festival Everything Went Fine / Tout s'est bien passé (François Ozon, 2021) - 7/10
01.06. festival America Latina (Damiano D'Innocenzo, Fabio D'Innocenzo, 2021) - 8/10
02.06. kino Top Gun: Maverick (Joseph Kosinski, 2022) - 6/10
02.06. video George Carlin's American Dream (Judd Apatow, Michael Bonfiglio, 2022) - 7/10
**02.06. festival Goodbye, Jérôme! / Au revoir, Jérôme! (Chloé Farr, Gabrielle Selnet, Adam Sillard, 2022) - 7/10
**03.06. festival Lili Alone (Zou Jing, 2021) - 7/10
04.06. video Prisoners of the Ghostland (Sion Sono, 2021) - 5/10
05.06. video The Novice (Lauren Hadaway, 2021) - 7/10
*05.06. video 13: Game of Death / 13 game sayawng (Chookiat Sakveerakul, 2006) - 8/10
**06.06. festival Invisible Hands (Lia Sudermann, Simon Nagy, 2021) - 7/10
**06.06. festival In The Upper Room (Alexander Gratzer, 2022) - 7/10
**06.06. festival Bird in the Peninsula (Atsushi Wada, 2022) - 7/10
07.06. festival 40 Steps (Gad Aisen, Manor Birman, 2022) - 6/10
**07.06. festival Doom Cruise (Hannah Stragholz, Simon Steinhorst, 2021) - 6/10
07.06. video Studio 666 (B.J. McDonnell, 2022) - 5/10
08.06. video The Good Boss / El buen patrón (Fernando León de Aranoa, 2021) - 7/10
**08.06. festival Impossible Figures and Other Stories I (Marta Pajek, 2021) - 8/10
**08.06. festival Hollywood (Leni Gruber, Alex Reinberg, 2022) - 6/10
09.06. kino Last Looks (Tim Kirkby, 2021) - 6/10
09.06. kino Savages / Divljaci (Dario Lonjak, 2022) - 7/10
**10.06. festival Will My Parents Come to See Me (Mo Harawe, 2022) - 7/10
10.06. video Italian Studies (Adam Leon, 2021) - 6/10
11.06. video The Hating Game (Peter Hutchings, 2021) - 5/10
11.06. kino The Unbearable Weight of Massive Talent (Tom Gormican, 2022) - 5/10
12.06. festival The French Dispatch (Wes Anderson, 2021) - 6/10
14.06. video Marvelous and the Black Hole (Kate Tsang, 2021) - 6/10
14.06. kino The Kitchen Brigade / La brigade (Louis-Julien Petit, 2022) - 6/10
14.06. video The Sadness / Ku bei (Rob Jabbaz, 2021) - 7/10
15.06. video Deliver Us from Evil / Daman akeseo guhasoseo (Hong Won-chan, 2020) - 7/10
15.06. video Texas Chainsaw Massacre (David Blue Garcia, 2022) - 3/10
16.06. video Hustle (Jeremiah Zagar, 2022) - 7/10
*16.06. festival Roots / Koreni (Tea Lukač, 2021) - 7/10
*16.06. festival Looking for Horses / U potrazi za konjima (Stefan Pavlović, 2021) - 8/10
*16.06. festival Telenovela: Grey-scale in Color / Telenovela: En Grys y Multicolor / Telenovela: Sivo u koloru (Filip Martinović, 2021) - 6/10
17.06. video Barbarians (Charles Dorfman, 2021) - 5/10
20.06. festival The Accusation / Les choses humaines (Yvan Attal, 2021) - 7/10
20.06. video In Front of Your Face / Dangsin eolgul apeseo (Hong Sang-soo, 2021) - 4/10
21.06. festival Small, Slow But Steady / Keiko me wa sumasete (Sho Miyake, 2022) - 8/10
21.06. festival The Last Goze (Masaharu Takizawa, 2021) - 3/10
22.06. video Veneciafrenia (Alex de la Iglesia, 2021) - 5/10
*23.06. festival How to Save a Dead Friend (Marusya Siroechkovskaya, 2022) - 8/10
23.06. festival Without / Bez (Luka Papić, 2022) - 8/10
23.06. festival Lightyear (Angus MacLane, 2022) - 6/10
24.06. festival Stonesteps / Ishidan (Koichi Kawata, 2021) - 3/10
24.06. kino Minions: The Rise of Gru (Kyle Balda, Brad Ableson, Jonathan del Val, 2022) - 7/10
27.06. kino Kick and Scream / Baci se na pod (Nina Violić, 2022) - 8/10
29.06. festival Tove (Zaida Bergroth, 2020) - 7/10
29.06. festival A Bunch of Amateurs (Kim Hopkins, 2022) - 7/10
30.06. kino The Black Phone (Scott Derrickson, 2022) - 7/10
30.06. video Crimes of the Future (David Cronenberg, 2022) - 4/10
30.06. festival Mountains and Heaven in Between / Mizh nebom ta horamy (Dmytro Hreshko, 2022) - 7/10
30.06. kino Elvis (Baz Luhrmann, 2022) - 5/10

Lightyear

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

U tebi, a ti si, dakako, savremeno američko društvo, bore se dva vuka, odnosno dva duha. Jedan je onaj prometejski, istraživački, hrabar i neoprezan, nužan za pomeranje granica i osvajanje prostora. Drugi je onaj komunalni i kolektivni, nužan za očuvanje tih istih granica.

Ova konstatacija predstavlja moralnu kičmu najnovijeg Dizni-Piksarovog animiranog filma ,,Lightyear“, čiju režiju potpisuje Angus Maklejn.

Ali ,,Lightyear“ je i meta-film, i film visokog koncepta, i ,,svemirska opera“, i pomoćni edukativni materijal koji će klincima približiti osnove teorije relativiteta i teorije struna. I deo filmskog ,,univerzuma“ ,,Toy Story“ serijala, koji preti da se razvije u franšizni multiverzum, i ,,prequel“ i ,,spin-off“ i kolekcija referenci... Ovu zbrku bi možda najbolje bilo pojednostaviti jednim: ,,miks ,,Top Gun-Interstellar“, s vremenskom petljom nalik na ,,Back to the Future“ serijal“.

Objašnjenje počinje s uvodnom tekstualnom karticom, kako je 1995. godine dečak Endi dobio igračku astronauta Baza Lajtjira, koji je bio lik njegovog omiljenog filma. Ovo bi trebalo da bude taj film, što implicira da nemamo posla s Bazom kao igračkom, nego s njim kao filmskim likom, odnosno fiktivnom osobom.

Baza upoznajemo u kokpitu ogromne, okruglaste svemirske letelice u potrazi za novim, naseljivim svetom. On je hrabri pilot sklon monolozima maskiranim u vođenje dnevnika, a voditeljica misije koja ga obuzdava je Ališa Hotorn. Kada ugledaju jednu planetu koja ,,daje znake života“, njih dvoje odlučuju da prizemlje letelicu i ispitaju teren, u pratnji jednog regruta koji, čini se, služi da upadne u nevolju.

Naravno, tako nešto će se dogoditi, planeta će se pokazati kao izuzetno nestabilno mesto naseljeno neprijateljski nastrojenim biljkama-lijanama i insektima, a teren na koji se brod zvani „rotkva“ spustio, ispostaviće se kao još nestabilniji. Da stvar bude gora, u poduhvatu ispitivanja i pokušaju bega s planete, gorivna ćelija broda sastavljena od fuzijom stvorenog kristala biva oštećena, pa je celokupna posada broda prisiljena da na negostoljubivoj planeti pokrene koloniju.

Sad, kako je Baz svojom nekontrolisanom hrabrošću (ili bolje rečeno neopreznošću) glavni krivac za novonastalu situaciju, na sebe preuzima zadatak da obnovi kristal (tako što će pronaći formulu za njega), testira ga na probnim letovima i spasi situaciju tako da posada nastavi svoj svemirski put u potrazi za boljim mestom za život. I tu dolazimo do prvog obrata: ono što njemu na probnom letu oko zvezde u pokušaju da postigne hiper-brzinu deluje kao jedan radni dan, za one koji su ostali na planeti biće četiri godine.

Posle prvog neuspešnog pokušaja, Baz će dobiti psihološku pomoć u vidu robo-mačka Soksa (koji će svojom neodoljivošću postati novootkrivena zvezda filma), a mačak će se pokazati i kao vredni pomoćnik na zadacima. Neuspešnih pokušaja će, naravno, biti pregršt, toliko da svi oko njega stare, dok Baz ostaje mlad.

On, međutim, u pravu nevolju upadne kad Ališa (koja se u međuvremenu udala, odgojila dete i dobila unuku) umre u starosti, a na njeno mesto komandanta misije dođe Bernsajd, birokrata koji je odrastao na planeti, koji će program testiranja ukinnuti i umesto toga se fokusirati na štit koji bi bazu zaštitio od spoljnog sveta. Ludo hrabri Baz će, u društvu mačka Soksa, ignorisati naređenje i ukrasti letelicu za poslednji test ponukan time da je formula kristala konačno stabilna.

Ali, kada se vrati sa svog poslednjeg, uspešnog testa, ima šta da vidi: na planetu su u međuvremenu invaziju izvršili roboti-vanzemaljci čiji je komandant zloglasni Zurg. Baz je primoran da ode u ilegalu i osloni se na pomoć drugih ilegalaca koji su se sakrili od robotske invazije, Ališine unuke Izi, robijašice na odsluženju kazne Darbi Stil i preplašenog Moa Morisona koji je, izgleda, bio zalutao na obuku za svemirskog rendžera. Može li se gordi individualista kao što je Baz priviknuti na novu situaciju i sarađivati s drugima protiv još opasnijeg neprijatelja?

Od svojih početaka kao produkcijska kuća, Piksar nas je navikao na to da njihovi filmovi imaju jako izraženu edukacijsku i socijalno odgovornu misiju upakovanu na način da to bude prijemčivo ciljanoj mlađoj publici, a i da njihovim roditeljima to bude dovoljno zanimljivo ako treba i za više gledanja. I ,,Lightyear“ pokušava da ide tim stopama, ali količina franšiznog pristupa i pozivanja na druge filmove (osim ranije navedenih, tu su još sigurno i ,,Avatar“ (2009) Džejmsa Kamerona i ,,Star Wars: Return of the Jedi“ Džordža Lukasa iz 1983. i još poneki) tu bacaju određenu senku.

U tome se pomalo muti i edukativna i emocionalna i etička komponenta filmske priče. Sa edukativnom u smislu astro-fizičkih teorija koje se doimaju suviše naprednim za mlađu publiku stvar stoji još i najbolje, jer su pojednostavljene toliko da ih moguće prihvatiti bez dodatnih objašnjenja i uz otvaranje podnošljivo velikih rupa u priči.

Emocionalna komponenta, ona koja govori o prijateljstvu, ljubavi i sazrevanju potisnuta je u drugi-treći plan, toliko da se onaj skandal sa cenzurom u pojedinim zemljama zbog situacije u kojoj lezbejski par ima dete, čini ne samo naduvanim, nego i nepotrebnim. Etički aspekt u kojem se sudaraju individualizam i duh zajednice ostaje nedovoljno istražen, a poenta da je Baz ,,sam pao, sam se ubio“, odnosno da je sam zeznuo stvar, pa u pokušajima da popravi grešku samo pravi veću štetu, bolje će odraditi roditelje nego li decu u publici.

Imamo tu još jedan paradoks zvani Soks. Mačak je, naime, toliko sladak i simpatičan da će bez problema zaseniti našeg ,,drčnog“ protagonistu. To samo po sebi nije toliki problem za sam film, ali pomalo ruši logiku da bi dečaku Endiju, u toj konkurenciji, Baz bio i ostao omiljeni lik čiju bi igračku želeo.

Još jedan paradoks, koji će, doduše, samo odrasli primetiti takođe je vezan meta-nivo filma. Naime, ,,Lightyear“ kakav ga sada vidimo teško da bi bio moguć tokom devedesetih, jer se u priličnoj meri oslanja na filmske koncepte uspostavljene u novom milenijumu. Određeni nedostaci koje film pokazuje su, pak, posledica sinhronizacije (,,Lightyear“ igra samo u toj varijanti na većini teritorija), a ,,u prevodu“ se ne gubi samo glasovna gluma originalne postave (koja je, po mišljenju anglofonih kolega, jedna od najjačih karika filma), nego i humor, pre svega vojnički, koji nije baš u potpunosti prevodiv.

Opet, i pored toga, ,,Lightyear“ je više nego solidno izveden film, na način da će pre svega klincima koji ne postavljaju suvišna pitanja biti više nego zanimljiv da ih prikuje za sedište tokom svih 100 minuta, koliko traje. Akcija je spektakularna, režija promišljena (montažne sekvence su posebno atraktivne), a animacija je tehnički ispolirana. Pitanje je koliko će se utisak održati u nekom dužem vremenskom periodu, ali makar je robo-mačak Soks uspostavljen kao lik koji bi u budućnosti mogao nositi franšizu. Franšiziranja će svakako biti, a šuška se i o vesternu s kaubojem Vudijem, ali pitanje koje se posle Lightyeara nameće je ima li Piksar pod okriljem Diznija štofa za to.

Small, Slow But Steady / Keiko, me wo sumasete

 kritika objavljena na XXZ

2022.

režija: Sho Miyake

scenario: Sho Miyake, Masaaki Sakai (prema autobiografiji Keiko Ogasaware)

uloge: Yukino Kishii, Tomokazu Miura, Masaki Miura, Shinichiro Matsura, Hiroko Nakajima, Himi Sato, Nobuko Sendo

Small, Slow But Steady je biografski film u čijem centru stoji jedna izuzetna ličnost. U pitanju je Keiko Ogasawara, prva žena i uopšte prva osoba s hendikepom koja je dobila status profesionalca u boksu. Asocijacije koje nam mogu pasti na pamet, vezane bilo za biografske, bilo za sportske drame, ovde neće stajati. Small, Slow But Steady je film koji je veran svom naslovu i zbog toga prilično jedinstven u tretmanu tematike, čime ruši pretpostavljene klišee. Film je premijeru imao u sekciji Encounters na Berlinalu, a u regiji je zaigrao na glumačkom KRAFFT festivalu u Kranju.

Keiko (Kishii) je rođena kao potpuno gluva osoba, ali je svojim upornim radom uspela da se izbori za status profesionalne sportistkinje u boksu. Svoj prvi meč je dobila nokautom u prvoj rundi. To sve saznajemo na uvodnoj tekstualnoj kartici, što će nas navesti na trag da se reditelj Sho Miyake poigrava s alatima dokumentarne forme. To poigravanje se nastavlja i kasnije, budući da se u tišim trenucima treninga i priprema za meč, ali i kontemplativnim momentima u kojima je Keiko često sama na ekranu, film ponaša kao opservacioni dokumentarac.

Ali boks je tu samo jedan od aspekata borbe, i to onaj nešto manje važan. Jer zapravo život je borba, i to ona koja se ne odvija nužno u ringu i po pravilima, a svakome, pa i Keiko je najteža borba sa sobom. Osim svojih protivnica, ona mora pre toga savladati poteškoće uzrokovane hendikepom (jer ne može čuti ni sudije ni sekundante u uglu, pa mora čitati situaciju i imati još bolji pregled) i one vezane za motivaciju. Kako samo od boksa ne može čiveti, Keiko takođe radi kao čistačica u hotelu, pa je logično da joj se nameće filozofsko pitanje čemu sve to.

Nakon jedne dobijene borbe, njen trener (veteran Tomokazu Miyura) u intervjuu novinaru otkriva Keikinu suštinu: ona nije naročito jaka i brza, njen raspon ruku nije naročito veliki, njena tehnika nije savršena, ali je ona iskrena, srčana, vredna i nikada ne odustaje. Ali i trener se mora podati u svoje borbe, ne samo za Keiko koju su brojne teretane odbile zbog pola i naročito zbog hendikepa, nego i za svoju teretanu, najstariju u Tokiju, koja je pod pritiskom džentrifikacije, a i za svoje zdravlje koje ga napušta. Mogu li se oni skupa izboriti i prebroditi turbulentna vremena i unutrašnje sumnje?

Atmosferom, film neće podsetiti na Rockyja ili Raging Bull, pa čak ni na Million Dollar Baby kao etalon filma o ženskom boksu, već na radove Yasujiro Ozua i njegov transcedenti stil. Ekspozicija zauzima više od polovine filma, umesto konvencionalnog zapleta imamo konflikte, pre svega unutrašnje i njihovo prevazilaženje, dok pozadinom odjekuje jedna šira realnost koja uvek dodatno „boji“ film, a ponekad čak i direktno utiče na njegovu radnju. U tome se našlo mesta i za pandemiju (što je svakako intervencija u originalni tekst, objavljen početkom prošle decenije) koju Miyake i njegov ko-scenarista Masaaki Sakai tretiraju dosta inteligentno i intrigantno, kao dodatnu distrakciju koja remeti ionako ograničenu Keikinu komunikaciju sa spoljnim svetom.

Čini se da je komunikacija ono što stoji u centru filma i ono za šta Keiko stalno traži nove modalitete i njoj je posvećena dužna pažnja. Intrigantno, kada je ta komunikacija precizna kao kada Keiko komunicira s majkom ili bratom, ona je titlovana, ali kada je zatvorena (kao kada se Keiko nađe sa svojim prijateljicama u restoranu) ili kada je okljaštena (ljudi većinom ne poznaju znakovni jezik, a i čak kada se uče, početak je težak i pun grešaka), titlova nema.

Takođe, kada je mogućnost upotrebe dijaloga ograničena, a akcija u klasičnom smislu planski gurnuta u stranu, nešto drugo mora doći na to mesto. U ovom slučaju, to su misli i emocije naše protagonistkinje, njene dileme i njena rešenost. U tom svetlu, veliki je pritisak na glumici Yukino Kishii, ali ona se s njime nosi na zadivljujući način, uz strogo prisustvo i izraženu mikro-glumu.

Uz toplu, analognu fotografiju, meditativnu montažu i inteligentnu režiju, neće nam biti teško da se u potpunosti saživimo s njom i njenim borbama. Small, Slow But Steady je slika i prilika protagonistkinje, ali i kao film opravdava svoj naslov. I jedno i drugo su „tiha voda koja breg roni“, zbog čega ovaj mali, nepretenciozni film postaje velik i stoji čvrsto.

A Film a Week - The Last Goze

 previously published on Asian Movie Pulse

“Goze” is a term that stands for a woman, usually, but not necessarily blind, who works as a travelling musician and singer. The tradition dates at least back to the Edo period, and it was present in the rural areas from Kyushu island in the south to Yamagata and Fukushima prefectures in the north. It was active well into the second half of the 20^th century when the last professional goze Haru Kobayashi retired from her work in 1978. “The Last Goze”, directed by Masaharu Takizawa, is a biopic about her, and too bad it is not a good movie.

The movie follows her from her birth, through her childhood and goze training and apprenticeships with different mentors, in the early adulthood and the beginning of her career as an independent artist, guild member and group leader. It starts with a warning printed on the screen, stating that the harsh language and actions are merely the reflection of the state of things back in the day, and it actually comes pretty handy.

Haru was born blind in the year of 1900, which was just the first tragedy in her life. She lost her father early on and she was raised by her grandparents. Back then, visual impairment was a severe limitation even to the women born in higher classes, so becoming a goze was pretty much her only option to make a living. In order to do so, she had to endure a strict training both at home, where her mother Tome (Hiroko Nakajima) undertook the role of an “ogre mother”, forcing little Haru (Non Kawakita) to learn sewing, to carry heavy burden and to walk almost barefoot in the cold, and on tour with her abusive first mentor, Madam Fuji (Shin Togashi). The things got a bit easier later on as she grew up (Miyu Yoshimoto takes up the role of Haru in her late teens and early adulthood) was picked up by the second mentor, Madam Sawa (Ayako Kobayashi), but the life of a goze is never an easy one, since a travelling musician has to endure a lot of hardships on the road, and also by the hands of the competition.

Largely all the problems in the film come from the script written by Takizawa with the help by Arei Kato and Isao Shiina. Firstly, the fact that it focuses only on Haru’s early age is a grave mistake, making it too reliant on the well-known clichés about the Japanese traditions and the life in rural parts of the before the WWII and before the modernization. In fact, Haru had an interesting life full of hardships also in her adulthood and old age (she lived to the age of 105, dying in the year of 2005, achieving the status of the national treasure before that), but the dying out of the tradition, which should be a central topic in the film about the last goze, is never addressed.

On top of that, their script is marred with the rigid dialogues, which results in rigid, declamatory and theatrical line delivery by the cast, and the over-abundant use of the narrator makes it feel like a literary adaptation, when it is, in fact, based on the semi-factual, semi-legendary, but actually well-known and publicized “wikipedian” bits and pieces from Haru’s life. Not everything that went in the acting department could be attributed to the script, some of it is the director’s fault. Takazawa does his best to mask the script’s faults by using the wider shots as much as possible, but the troubles become painfully visible in close-ups: being blind is not the same as having the eyes closed, which is the thing what the cast members playing the blind characters do most of the time.

Certainly, “The Last Goze” was seen as an important project aimed at preserving a piece of now-lost tradition. The appearance of the famous actors like Hiroyuki Watanabe, Ken Tanaka and others in bit roles signals it loudly. Some saving grace could be found in detailed production and costume design, as well as the use of the period-appropriate props, and generally in technical components like cinematography handled by Hideo Sasaki and Moritada Iju that shines especially in the open spaces, and the editing by Satoru Shiraishi that tries to establish some sense of rhythm in something very linear and flat-lined, but when the basis is crooked, there is not much to be done. Too bad.

Hustle

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Moram da priznam da sam u teoretskom sukobu Bena Stilera i Adama Sendlera bio na strani prvog.

Zašto, kada su oni praktično kao braća, makar što se tiče načina na koji grade karijere, uglavnom se fokusirajući na „tajpkast“ uloge na granici simulacije mentalnih poremećaja u komedijama „ćoravog“ tipa?

U krajnjoj liniji, tu foru sa braćom najbolje je uočio Noa Baumbah, dajući im uloge braće-luzera i rivala, i to u ozbiljnijem, dramsko-komičnom registru u filmu ,,The Meyerowitz Stories“ (2017).

Između njih su ipak postojale i finese u pristupu likovima, a kod Stilera se ipak osećala doza ironije i odmaka prema tim tipskim ulogama koje je igrao za honorare kada bi dobio priliku da se pozabavi malo ozbiljnijim komičarskim materijalom. Za to ne treba ići dalje od njegovog ,,Tropic Thunder“ (2008) da bi bilo posve jasno o čemu se tu radi.

Sendler je, pak, u principu ostajao zarobljeniji u tim tipskim ulogama, iako je i pokušavao da te okove pokida, makar sa ,,Punch-Drunk Love“ (Pol Tomas Anderson, 2002). Fakat je, međutim, da je on bolje iskoristio priliku za skok u dramski modus operandi koju mu je Baumbah pružio, pa je usledilo iznenađenje za najširu publiku u vidu njegove uloge kod braće Safdi u ,,Uncut Gems“ (2019).

Posle te uloge, čini se, više ništa neće biti isto za Sendlera, čak i kada bude primoran da se vraća kreveljenju za honorare. On je, naime, otkrio da je glumac, a ne samo komičar, iako mu gluma kao takva zapravo nije toliko predstavljala problem, koliko mu je problem bio „tajpkast“ i zabijanje u određene tipove uloga. I kao komičar, Sendler nije bez potencijala (premda, doduše, to na filmu nije baš često mogao da pokaže), a za to treba proveriti neke njegove ranije „stend-apove“. Kada, konačno, u taj miks glumačkog i komičarskog umeća dodamo i njegovu ljubav prema košarci, dobićemo ,,Hustle“, film u Sendlerovoj produkciji, a u režiji Džeremaje Zagara koji nam se upravo ukazao na Netfliksu.

Sećate li se one prispodobe o konju koji ima hiljadu mana, od kojih su neke čak krupne, ali je ipak dobar konj jer se na drugu stranu kantara mogu staviti i vrline? Takav će konj odneti prevagu nad onim koji ima samo jednu manu, doduše krucijalnu – tu da je loš. E, pa, Hustle je takav konj, odnosno film.

Prva rečenica koju čujemo u filmu glasi „Ćao, Lepi, kako je?“, dok Sendler u pratnji srpskog vodiča ide kroz vlažni podrum da pogleda novu košarkašku nadu, nekog Jovanovića kojeg igra niko drugi do NBA centra iz Dalas Meveriksa Bobija Marjanovića. Sendler, naime, igra košarkaškog skauta Stenlija Šugermana koji radi za NBA tim Filadelfija 76ers, i čiji je posao da iskopava talente po evropskim ligama. Jovanović i njegovi srpski ortaci mu, naravno, muljaju nešto, ali šta drugo možemo očekivati od „filmskih“ Srba?

Počeli smo, dakle, s jednim stereotipom i jednim lažnjakom. Štos sa stereotipima je taj da su u natpolovičnom broju slučajeva tačni (uostalom, da postoji savez za to „tante za kukuriku“ bi bio nacionalni sport u brojnim balkanskim državama), a lažnjak – taj da se glavni lik preziva Šugerman – ovde čak i ima smisla: on je sad taj koji traži.

Elem, Stenli je na pragu da uspe u životu, makar da osigura poziciju pomoćnog trenera i da se „skine“ sa stalnih putovanja po vremenskim razlikama, spavanja po hotelima i žderanja loše hrane, pa da može nešto vremena da provede i sa porodicom, ženom Terezom (Kvin Latifa) i kćerkom Aleks (Džordan Hal). Gazda kluba Reks Merik (Robert Dival) ga gotivi, gazdina kćerka Ket (Hajdi Gardner) poštuje njegovu ekspertizu, ali ga gazdin sin (Ben Foster) baš i ne „zarezuje“. A pride, ima i ideju da bi s klubom pokušao da igra „manibol“, odnosno da se u donošenju odluka oslanja isključivo na statistiku.

Kada gazda Reks umre, sin preuzima klub, a Stenli pada u nemilost, odnosno vraća se na staru poziciju skauta jer je junoša očito zeznuo nešto s dovođenjem perspektivnog, ali sebičnog Nemca Hasa. Stenlijev zadatak je da iskopa „kariku koja nedostaje“, što mu i uspeva na neočekivanom mestu, na basket-terenu u Španiji.

Mladić se zove Bo Kruz (Huanćo Ernangomes, NBA košarkaš, trenutno u timu Juta Džez), inače je građevinac i samohrani otac koji košarku „u sistemu“ nije igrao godinama, ali poseduje sve potrebne fizičke i poneki od psihičkih kvaliteta. U klubu nisu oduševljeni tako divljim izborom, pa novi gazda rešava da Stenliju i Bou postavi nogu u vidu mladog provokatora Kermita Viltsa (još jedna NBA zvezda, Entoni Edvards iz Minesote, na glumačkom zadatku) koji uspeva da dekoncentriše Boa na treningu-audiciji.

Ipak, Stenli je uveren u svoj uspeh toliko da je spreman da napusti sistem, uzme mladog i temperamentnog Španca pod svoj krov i lično preuzme njegov trening, kako bi ga spremio za test amatera pred draft. Šta mislite, gledaoci sa iskustvom, hoće li u tome uspeti i hoće li na putu dotle doći do još nekih peripetija?

Prvi od nedostataka koje ,,Hustle“ pokazuje je apsolutno evidentan manjak originalnosti: za svaki segment filma može se naći parnjak u nekom starijem i, na prvi pogled, boljem filmu. Tako imamo i ,,Trouble With the Curve“ (Robert Lorenc, 2012) i ,,Up in the Air“ (Džejson Rejtman, 2009), ponešto tragova iz ,,Jerry Maguirre“ (Kameron Krou, 1996), a o ,,Rocky“ serijalu i ,,Creed“ (Rajan Kugler, 2015) da i ne govorimo, ako ni zbog čega drugog, a ono zbog silnih citata u montažnim sekvencama treninga pred zoru.

Nije naročito nov štos ni to da košarkaši igraju po filmovima, od onih bedastoća s najvišim NBA košarkašem svih vremena, Georgijem Murešanom, pa do igrano-animirane varijante oba ,,Space Jam“ filma. (Kao bonus, glavni producent filma, uz Sendlera je Lebron Džejms, a silni aktivni i bivši košarkaši igraju uloge u rasponu od kameo-pojavljivanja do onih integralnih za priču.) Drugi nedostatak, pak, preti da postane krucijalan, a to je nepoznavanje ili, bolje rečeno, negiranje poznavanja okruženja. Samu mehaniku pojedinog sporta film ne mora da poznaje niti da poštuje, premda poznavanje i poštovanje daje na autentičnosti.

Kulturu koja taj sport okružuje, načine na koji se poslovi vode i kako stvari funkcionišu u medijskoj prezentaciji tog sporta, međutim, film mora da pogodi. Upravo bajkovitost koju propoveda ,,Hustle“ (od trnja do zvezda, odnosno od basket-terena direktno u NBA, iako bi takav igrač mogao da se nada nekim Harlem Globtrotersima u najboljem slučaju, dok za NBA ipak treba igrati u Realu, Po Ortezu, Partizanu ili makar Megi) na nekoliko mesta preti da potopi film. Ali ga angažman svih uključenih i pozivanje na neke druge sportske drame čiju smo bajkovitost tolerisali, tu spasavaju.

Režija Džeremaje Zagara, rođenog u Filadelfiji i verovatno fana Siksersa, iznimno je inteligentna, posebno u onim čisto košarkaškim scenama u kojima odstupa od dogme sportskog prenosa, postavlja kameru na manje pozicija i snima iz blizine, tako da ,,Hustle“ podseća na košarkašku verziju Skorsezeovog ,,Raging Bull“ (1980). U tome demonstrira i sjajnu sinergiju s direktorom fotografije Zakom Maliganom čije snimanje na tri različite RED kamere rezultira unikatnom, toplo-zrnastom slikom na tragu „lažnih sedamdesetihih“ (eto još jedne posvete ,,Rocky“ počecima) u kojoj čak ni umetnuti snimci iz drona i sa mobilnog telefona ne štrče previše.

I glumački je skoro sve na mestu. Ben Foster jedini ostaje neiskorišćen u punoj meri, Kvin Latifa igra ulogu koja joj dobro stoji, a Robert Dival ima koloritnu počasnu epizodu. Vrlo dobro se snalaze i košarkaši, sadašnji i bivši, od Kenija Smita, sada TV voditelja, koji igra Leona, Stenlijevu „vezu“ s prvom ligom NBA-ja, preko Entonija Edvardsa koji potencira drskost, pa do Huanća Ernangomeza koji ima nezahvalan zadatak da njegov lik bude talentovaniji košarkaš nego on sam, ali koji ima prirodan glumački talenat da to izvede bez po muke.

A Sendler kao zvezda filma? On je odličan jer pruža celog sebe, od ljubavi prema košarci, preko dramskih dubina do komičarskog tajminga i kalibracije koliko daleko s nekim štosem treba da ide. Čak uspeva da isfura neke od svojih manirizama, recimo da isfura fizički hendikep (ovde je to ruka u gipsu) i da lagano sugeriše da je jadnik koji će nam se smiliti. Ali kao vezivno tkivo, on ,,Hustle“ drži na okupu, uvek iznad vode i sasvim blizu nivoa dobrog filma.

The Sadness / Ku bei

 kritika objavljena na XXZ

2021.

Scenario i režija: Rob Jabbaz

uloge: Berant Zhu, Regina Lei, Chen Ying-Ru, Wang Tzu-Chiang, Lan Wei-Hua, Ralf Chiu, Chou Chi-Min, Emerson Tsai

Jeste li, dragi čitaoci, primetili sličnosti između dramaturgija filmova katastrofe i zombi-horora? I u jednima, i u drugima, ulog je preživljavanje, najčešće goli život, a prosede se najčešće svodi na gomilanje opasnosti, pa dolazila ona od zombija, vanzemaljaca ili podivljale prirode. I jedan i drugi žanr se takođe mogu iskoristiti za povlačenje društveno-kritičkih paralela. U slučaju horor-filma The Sadness, dugometražnog prvenca kanadskog filmskog autora s tajvanskom adresom Roba Jabbaza, ova teza je dodatno pojačana nečim sa čime se svi možemo povezati preko svog nedavnog iskustva s pandemijom i reakcijama na nju.

Film počinje s mladim zaljubljeni parom, Jimom (Zhu) i Kat (Lei), koji se budi u svom malom tajpejskom stanu i sprema da započne novi radni dan. Odnos između njih dvoje je stabilan, iako ne nužno idealan, vidi se da su različitim životnim stadijima (ona radi, on „juri“ tezge), što implicira rasporede koji se ne mogu uvek uskladiti i otkriva određenu dozu sebičnosti i kod jednog i kod drugog, a što će sve biti izglađeno određenim dnevnim rutinama koje treba ispoštovati.

Da situacija nije baš normalna, podsećaju nas vesti s video-klipova u kojima se raspravlja o Alvin-virusu koji je, navodno, kombinacija gripa i besnila, koji „divlja“ već neko vreme, ali do sada nije uzeo nijednu smrtnu žrtvu, o kojem doktori, naravno, savetuju maksimalni oprez, a građani, recimo njihov komšija (Chiu) se toga uglavnom ne drže, te prizor koji Jim vidi s terase: staricu (Chou) koja stoji na svojoj mansardi u krvavoj haljini. Dalju potvrdu opasne situacije par će dobiti u toku vožnje na njen posao, svedočeći divljanju zaraženih pojedinaca na ulicama.

Bliski susret s pandemijom njemu će se dogoditi u fast-food zalogajnici na putu kući, gde će pomenuta starica napasti i zaraziti ostale, da bi se košmar nastavio i kod kuće, odakle on jedva uspeva da pobegne skuterom. Ona će se, pak, s pandemijom susresti na povratku kući u metrou, prethodno se jedva othrvavši nasrtajima neimenovanog starijeg, tada još nezaraženog, biznismena (Wang). Biznismen će, jednom kada se zarazi, postati centralni negativac filma, a žena koju Kat uspeva nekako spasiti od njega, Molly (Chen), postaće neko o kome ona vodi brigu. Priča dalje ide svojim tokom u smislu toga da će se razdvojeni ljubavnici pokušati spojiti, usput preživljavajući horde krvožednih, zaraženih zombija.

Štos je, međutim, u tome što ovi zombiji nisu ni spore, ni brze kreature bez mozga svedene na primarne nagone hranjenja u svrhu preživljavanja, već su više nalik na besne (u kliničkom smislu) zlice koje su sposobne za lukavstvo, potiskivanje svojih nagona na neko vreme u taktičke svrhe, te kreativni sadizam oličen u silovanjima, ubijanjima i kanibalizmu. Teza koju tu Jabbaz s pravom postavlja je to da nas zaraza ne čini monstrumima, već samo doprinosi tome da svoje monstruozne nagone čije je seme odavno posađeno (možda čak iskonsko za ljudsku vrstu) ispoljimo bez griže savesti i straha od odmazde sistema. Sistem je, pak, i sam „podivljao“ i srušio se, što čujemo i vidimo u dva ključna subverzivna momenta filma: kada lokalni „organ reda“ preti preko razglasa i kada jedan od predstavnika sile (vojne ili policijske) podivlja u direktnom televizijskom prenosu i napadne svog nadređenog, predsednika ili premijera.

Sve to je vrlo dobro i promišljeno koreografirano i režirano, uz trikove s ubrzavanjem i usporavanjem protoka vremena i obilato krvoliptanje koje je odrađeno po „starom sistemu“, praktičnim efektima umesto kompjuterskim, te ostale gadosti uz raskošnu upotrebu maske. Jabbaz će na par mesta znalački ubaciti omaže boljim delovima Yeon Sang-hoove „zombi“-trilogije, animiranom filmu Seoul Station i igranom Train to Busan, što nije nimalo slučajno, budući da se i sam prvotno bavio animacijom. Kanadsko-tajvanski reditelj čak odlazi tako daleko da uspeva da podvali i omaž samom sebi, tako što na televizijski ekran ubacuje svoj kratki animirani film Fiendish Funnies (2013). Kasting mladih i perspektivnih glumaca, uz par iskusnih i poznavaocima azijskih kinematografija prepoznatljivih, svakako mu ide na ruku, kao i orkestriranje tehničke ekipe iza kamere.

Sve bi, dakle, bilo divno i krasno da u priču ne ulaze dva faktora. Prvi od njih je nasleđen iz žanrovske odrednice filma kao krvavog horora o zombi-katastrofi, a to su određena dramaturška pravila da se moraju podizati ulozi i tenzije. Iako Jabbaz nije nužno „sprinter“ koji će iz najjačeg oružja zapucati na početku, ipak je „srednjeprugaš“ prisiljen da „trči maraton“, pa će se momentum svega, od napetosti, preko šoka do gadosti, istrošiti negde do dve trećine ili najkasnije tri četvrtine trajanja filma.

Drugi problem je takođe posledica prvog, jer onda kraj mora imati nekakvu jasnu poentu. Autor će usput poentirati „na malo“, u čemu će uspevati, ali neku širu, generalnu poentu na kraju ipak neće uspeti da napravi, barem ne dovoljno snažno i dovoljno jasno. Pritom, u vazduhu najviše ostaje da visi sam naslov filma koji se u ovom kontekstu čini generičkim za „uzdignuti horor“: mi možemo zamisliti da u korenu sve te monstruoznosti skrivene u nama stoji određena praznina, a u njenom korenu, pak, tuga, ali se ta tuga nijednom rečju u filmu ne spominje. Ipak, i pored toga The Sadness je jedan od zanimljivijih, hrabrijih i svakako krvavijih horora u poslednje vreme.

The Unbearable Weight of Massive Talent

 kritika pročitana u emisiji Filmoskop na HR3

Krajem prošle godine, na istom ovom mjestu, mogli smo se podsjetiti glumačke veličine i versatilnosti Nicolasa Cagea, visina do kojih se zna vinuti ili ponora u koje zna upasti igrajući uloge koje, čini se, jedva da više i bira, svih njegovih pogodaka i promašaja kojima skupno može biti samo jedno: to da su neočekivani, ili ih mi makar ne očekujemo. Bilo je to u uvodu za kritički prikaz filma Svinja Michaela Sarnoskog, u kojem je Cage polučio izvrsnu ulogu, jednu od boljih u svojoj karijeri. Da, to je bila ona „dobra” uloga prošle godine, ali nije bila jedina. Nicolas Cage je odigrao i dvije bizarne (premda ne nužno loše) uloge u filmovima različitih stilova, žanrova, aspiracija, dometa, konačno i kvalitete: odigrao je lik koji ne govori i koji je potpisan samo kao Domar u poštenom B-filmu Kevina Lewisa pod nazivom Willy's Wonderland, te glavnu ulogu u bizarnom i kontroverznom američkom prvijencu japanskog žanr-autora Siona Sona, Prisoners of Ghostland. Iako se prošla godina s tri uloge može nazvati čak i „normalnom” u „nenormalnoj” karijeri Nicolasa Cagea, posebno u usporedbi s 2019. u kojoj je glumac imao šest premijera, uglavnom u B-filmskom registru, ona je svejedno znakovita u smislu toga da izgleda kao da se Cage trudi potvrditi trač o sebi kao glumcu koji ne bira uloge i koji bi se, za honorar, razumije se, pojavio i u školskoj predstavi i na privatnoj rođendanskoj zabavi. Upravo ta tvrdnja služi kao premisa akcijske meta-komedije Nepodnošljiva težina golemog talenta čiju režiju potpisuje Tom Gormican i koja je velikim dijelom snimljena u Hrvatskoj, preciznije u Dubrovniku koji glumi španjolski otok Mallorcu.

Gormican otvara film intrigantno: mladi par kod kuće gleda sada već „stari” film Con Air, s Nicolasom Cageom u glavnoj ulozi, te komentira njegovo glumačko ostvarenje kao genijalno. U njihov životni prostor upadaju maskirani napadači koji odovode djevojku. Rez na sljedeću scenu: glumac Nick Cage (u interpretaciji Nicolasa Cagea) odlazi na razgovor s redateljem za ulogu koja mu može revitalizirati karijeru, budući da je razveden, nastanjen u hotelu i dužan na sve strane, zbog čega mu se „smiješe” jedino uloge u generičkim akcijskim B-filmovima za skromne honorare. Štos s tom ranom sekvencom u Gormicanom filmu je, pak, taj da redatelja s kojim se glumac sastaje igra David Gordon Green, upravo redatelj filma Joe u kojem je „u stvarnom životu” Cage odigrao jednu od svojih najboljih uloga, koja mu je donekle revitalizirala karijeru. Ulogu, pak, neće dobiti, što će ga dovesti do trenutka pijanstva i eskapade na kćerkinom rođendanu, i to pred bivšom ženom. Njegov agent Fink (Neil Patrick Harris) ipak ima rješenje koje se može ispostaviti spasonosnim: za pojavljivanje na privatnoj zabavi ekscentričnog španjolskog bogataša Javija Gutierreza (Pedro Pascal), Cage će dobiti milijun dolara kojima može podmiriti dugove i nakon toga se fokusirati na vlastiti oporavak i popravak odnosa sa svojim bližnjima. To bi bila razumna stvar, ali Nick također dolazi u paketu s „vragom na svom ramenu”, Nickyjem koji je ništa drugo do mlađa i nabrijanija verzija njega samog, i koji mu ne da mira...

Na Cageovu sreću, bogataš Gutierrez je filmofil čiji se ukus dosta poklapa s njegovim (što uključuje i preko jednog stoljeća star klasik Kabinet doktora Caligarija), ali je, pak, na nesreću, Javi pod istragom obavještajnih agencija koje sumnjaju da je upravo on vođa organiziranog kriminalnog klana koji stoji iza politički škakljive otmice djevojke iz uvodne scene, inače kćeri katalonskog predsjednika. Cagea zbog toga vrbuje dvojac agenata kako bi im zbog bliskosti s Gutierrezom pomogao u špijuniranju, tako da on mora izmisliti razlog zašto bi na njegovom posjedu ostao još nešto vremena. Prilika se pojavljuje u vidu Javijevog scenarija i Cageove ideje da njih dvojica ipak skupa napišu jedan svoj. Slijede trenuci zbližavanja dvojice prijatelja uz drogiranje i jurnjave automobilima, potom izdaje, prevrati i otkrića, s posve akcijskim finalom. Reference, naravno, „pršte na sve strane”: u točno određenim trenucima citiraju se i spominju ikoničke uloge u filmovima kao što su Napuštajući Las Vegas, Opčinjena Mjesecom ili Bez lica, podsjeća i na one kvalitetne koje su pomalo pale u zaborav, poput nastupa u Mandolini kapetana Corellija ili u Čuvajući Tess, kao i na neke od generičkijih, primjerice u „rimejku” Nestali u 60 sekundi. Otkriva se da Javi ima „svetište” Nicka Cagea napučeno memorabilijom iz njegovih filmova, citiraju se i replike iz Cageovih filmova u nešto izmijenjenom kontekstu, dok je dvostruka uloga koju Cage igra vrlo jasan namig prema filmu Adaptacija Spikea Jonzeeja (prema scenariju Charlieja Kaufmana) u kojem je glumac također igrao dvostruku ulogu, doduše u ključu fizički identičnih blizanaca.

Koncept meta-filma centriranog oko određenog lika i djela određenog glumca, imenovanog ili neimenovanog, nije naročito nov. Sjetimo se samo Posljednjeg akcijskog heroja, ili možda još otvorenije naslova Biti John Malkovich, pa i spomenute Adaptacije, ili Sedam psihopata u kojem vrlo lako možemo zamisliti Cagea na mjestu obojice protagonista. Također, i sama Cageova dosadašnja karijera kao da priziva vlastiti meta-film, a na taj poziv se Tom Gormican odazvao, navodno pišući scenarij skupa s Kevinom Ettenom bez Cageovog znanja koji je, navodno, ulogu u filmu i poziciju njegovog producenta prihvatio tek kada je isti pročitao. Stvar je, međutim, u tome što svaki od navedenih filmova funkcionira u određenom setu pravila koja je sam napisao. U usporedbi s njima, Gormicanov film, iako ima najviše sirovog materijala u smislu šarolikog izbora uloga koje je Nicolas Cage odigrao u svojoj karijeri i u smislu njegovog osebujnog privatnog života, djeluje dosta nevješto konstruiran i izveden. Scenarij je takav da služi tek kao kostur i „mehanička osnova” za guranje predvidljivog zapleta, pravolinijski unaprijed nagomilanih referenci koje služe kao osnovna „municija” za ubiranje humornih poena. Čak se i preokret od komedije prema akcijskom filmu s komičnim elementima može opisati kao inverzija onoga što je Martin McDonagh izveo u Sedam psihopata. U svemu tome likovi ostaju nedovoljno razvijeni, od središnjeg pa do onih rubnih, a za kretanje zapleta neophodnih. Cageov lik možemo shvatiti tek kao kolekciju referenci, tjelesnih i glasovnih tikova drugih likova koje je glumac u svojoj karijeri odigrao. S Javijem, Pedro Pascal ipak ne uspijeva realizirati svoj komičarski potencijal. Agenti ostaju sramotno nedorađeni, a Javijev rođak ispostavlja se kao kartonski zlikovac. Neil Patrick Harris reciklira svoju najpoznatiju televizijsku ulogu u tek nešto utišanom registru kao Fink. Interesantan je tek izbor glumačke kćeri Lily Sheen (roditelji su joj Michael Sheen i Kate Beckinsale) za ulogu Cageove kćeri. Glavna mana filma je, pak, režija, i to na nivou pojedinih scena, napose onih akcijskih, što se nekako može objasniti time da je dominantni izričaj u kojem Tom Gormican operira komedija, i to ona televizijskog prizvuka. Također, ni izbor Dubrovnika za lokaciju snimanja ne može se baš opravdati, budući da je grad „obezličen” (logično, „igra” jednu sasvim drugu lokaciju), a opet nije uvjerljiv da bi mogao proći kao španjolsko otočje.

Na koncu, pitanje koje možemo postaviti glasilo bi: „Čemu sve to?” Karijera Nicolasa Cagea će se po svoj prilici nastaviti nekim svojim tijekom, i u njoj će se i dalje smjenjivati pogoci i promašaji, iznimne, iznenađujuće i bizarne uloge koje će davati materijala za analizu, teoretiziranje ili za sprdnju, i u tom smislu Nepodnošljiva težina golemog talenta neće ništa promijeniti. Doduše, film možda možemo više cijeniti ako ga nazovemo pravim imenom: u pitanju je klasično servisiranje fanova napravljeno od strane redatelja iz redova njih samih i s blagoslovom glumca koji je za njihovu zabavu bio spreman rekreirati komadiće svojih uspjelijih ili osebujnijih uloga. Ali čak i u tom slučaju teško možemo reći da je Nepodnošljiva težina golemog talenta dobar film.

Savages / Divljaci

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Hrvatska kinematografija doista kuburi s domaćom publikom sa kojom, čini se, ne može nikako naći zajednički jezik.

Suviše lako bi bilo sve svesti na aroganciju filmske kritike i „establišmenta“ koji forsira hermetičke festivalske drame, ili, pak, na utisak da hrvatska publika „puše na hladno“ kada je reč o domaćem filmu, poučena iskustvima iz devedesetih i ranih 2000-ih godina.

Ponekad je, ipak, i malo do autorske (ne)spretnosti, malih budžeta, nesrećno vođenog marketinga ili, pak, provala loše sreće kada je reč o distribuciji.

A kada se slučajno, poput crnog labuda koji ruši generalizacije, desi hit, obično dolazi iz komičnog registra. Od poslednjeg takvog slučaja, filma ,,Svećenikova djeca“ (2013) Vinka Brešana prošla je skoro decenija. Istovremeno, filmovi iz drugih bivših jugoslovenskih republika, Srbije i Bosne i Hercegovine, neretko uspevaju dostići status filmskog hita, što govori o tome da hrvatska publika nije nužno alergična na jezik(e) koje razume skoro kao maternji.

Kao i brojni pokušaji da se trend preokrene pre njega, i film ,,Divljaci“, dugometražni igrani prvenac Darija Lonjaka (nekoliko kratkih žanrovskih igranih filmova i dokumentaraca „televizijskog” formata), obećava nam nešto novo. Ovog puta, to je punokrvna akciona komedija namenjena pre svega širokoj publici. Tome u prilog govori i agresivna reklamna kampanja, kako po medijima (režiser, scenaristi i glumci su se „rastrčali” da daju intervjue), tako i po društvenim mrežama. Ali i interesantna distributerska odluka da film paralelno krene i po regionalnim bioskopima.

Dok ne sačekamo zvanične brojke kao potvrdu, možemo se osloniti samo na paušalne utiske koji nisu baš najpovoljniji: projekcija po multipleksima nema previše, jedna ili dve dnevno u proseku, a ni one nisu dupke pune. Što je šteta, jer su ,,Divljaci“ film koji jedino u takvom ambijentu funkcioniše u potpunosti.

Dakle: leto je 2018. godine, i „Hrvatska je u dobrom ritmu“, kako iz „off-a“ kaže sportski komentator Drago Ćosić. Mandžukić je upravo postigao pobedonosni gol protiv Engleza u polufinalu Svetskog prvenstva i Hrvatska je ušla u finale, gde je čeka Francuska...

Negde usred ličke „nigdine“, cestom juri golf ,,dvojka“. Zaustavlja se na benzinskoj pumpi, iz nje izlaze bivši robijaš mutne prošlosti Zolja (Alen Liverić) i njegov prijatelj Jasmin (Branko Janković) kome na čelu piše da je budala. U autu ih, sav nervozan, čeka vozač Mali (Borko Perić). Akcija je, naravno, pljačka, a cilj je ukrasti dovoljno love od pazara da bi mogli da stignu na mundijalsko finale u Moskvu. Pljačka, logično, polazi po zlu, slučajni prolaznik policajac prepoznaje Jasmina i daje se za njima u poteru, pa oni moraju da beže u šumu, tamo ostave auto i da preko reke pređu u Bosnu.

Nevolje i peripetije tu tek počinju. Kamion u koji se uvale kao slepi putnici završava u kampu za obuku terorista, pa nakon još jedne potere, Zolja i Jasmin završavaju u zarobljeništvu. Dok Jasmin uspe da sačuva golu kožu po cenu da im se pridruži za „specijalnu akciju“, Zolja čeka svoju sudbinu, i to pred kamerama u maniru Jutjub videa Islamske Države. Zapovednik kampa je Arapin Turab (Slavko Sobin skriven iza očito lažne brade), dok kao glavni ideolog služi hodža Enver (Dejan Aćimović). A među „stanovnicima“ kampa ima i fanatika, ali i očajnika, kao što je to invalid Halid, pa i jedna „nevesta“ (Maja Jurić) skrivena iza hidžaba. Mogu li se naši momci izvući?

Početak filma jeste furiozan, ali se u njemu još uvek osećaju klišei i „štake“ odomaćene u hrvatskoj i regionalnoj kinematografiji, poput preteranog oslanjanja na komediju situacije i naravi radi ubiranja lakih poena kod publike. To znači da su likovi zasnovani vrlo jednostavno, čak i plošno, te da su prisutni od početka do kraja u nekoj svojoj „datosti“.

Zolja je mešavina kriminalca i komandosa koji govori taman onoliko koliko treba i čini se da zna šta radi (Liverić se pokazuje kao pouzdan „akcioni heroj“ hrvatskog filma). Jasmin je budala, ponekad kukavica, ponekad oportunista, ali zapravo nije loš lik i zna da bude pravi „jaran“ kada zatreba (Janković možda ima i najnezahvalniju ulogu u filmu jer mora da balansira na rubu karikature, a ponekad odlazi i preko)... Dok je Mali permanentno uplašen (Perić i inače često igra te kukavno-komične tipove). I negativci – teroristi, osim nekoliko časnih izuzetaka (koji svejedno ne iskaču mnogo iz okvira klišea), zapravo funkcionišu kao grupni karakter, i to često karikaturalan.

Srećom, i to insistiranje na komediji, osim ispada prema seksualnom i toaletnom humoru, ponekad naleti na poneku zgodnu referencu, citat ili omaž (rasprave o temperaturi ruske vagine neodoljivo podsećaju na ,,Šejtanov ratnik“ (Stevan Filipović, 2006), a ispresecani su prilično vešto koreografiranim i režiranim akcionim scenama potere u automobilima i pešice. Najvažnije od svega, trio scenarista uglavnom uspeva da se suzdrži od rafalnog ispaljivanja neizgrađenih štoseva, odnosno da izbegnu inflaciju i devalvaciju istih.

„Divljaci“ dosta profitiraju od smirivanja u drugoj polovini, kada se u mešavinu komedije i akcije ubacuje i psihološki triler, pa i politička drama koja studira odnose snaga unutar kampa.

To otkriva i kompozitno poreklo scenarija i više „ruku“ kroz koje je on prošao, ali te razlike su, srećom, dovoljno vešto izglađene.

Na sve to, finalna trećina i obračun u kampu i tunelima oko njega deluje pomalo nemotivisano i nakalemljeno (ima takvih skretanja i ranije u filmu). Ali Lonjak tu vrlo vešto koristi „jugoslovensku mitologiju“ o bazi ,,Željava“ i uspeva da ubaci nekoliko momenata subverzije (Titova bista, zarđala vojna tehnika, ostala jugo-komunistička memorabilija). A „treš“-izraz koristi kao vrlo zgodno vezivno tkivo da film nikada ne shvatimo sasvim ozbiljno, a da nastavimo da ga gledamo s interesovanjem.

To je, ipak, poduhvat svoje vrste, imajući u vidu da ,,Divljaci“ nose i nemalu dozu kontroverze i provokacije hranjene pre svega potpunim odsustvom političke korektnosti. Ovaj hrvatski film ipak Bosni i Hercegovini (uglavnom) ne pristupa s visoka i iz kultur-rasističke vizure, implicirajući da je ta zemlja poligon za uzgoj džihadista - već iz one čisto žanrovske i filmofilske, referirajući se tu na sijaset akcionih filmova, od onih B-kategorije, pa do ranih radova Voltera Hila. Potvrdu za to ćemo dobiti i u formi Emira Hadžihafizbegovića, glumca koji ima specifičnu težinu u regionalnim okvirima, a čiji se lik pojavljuje pomalo kao „deus ex machina“.

Na kraju, ,,Divljaci“ su film koji možda ne može srušiti predrasude o regionalnoj kinematografiji i koji možda nije ni tako revolucionaran kakvim pokušava da se predstavi. Ali je makar nepretenciozan, zabavan film rađen za publiku, sa relativno skromnim budžetom, ali zato s puno entuzijazma, solidnih ideja, talenta i veštine, onako filmofilski.

Last Looks

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Ne može se čovek, a kamoli filmski kritičar, načuditi nekim stvarima kao što je to, recimo, logika ovih naših distributera. Recimo, kojom idejom sada u bioskope puštaju ,,Last Looks“ Tima Kirkbija, prošlogodišnji film koji je „jučerašnja vest“ čak i na „striming“ platformama. To, naravno, ne znači da se film ne isplati pogledati na velikom platnu radi većeg užitka, premda ni ono nije neophodno, jer je film dovoljno dopadljiv i u kućnoj varijanti.

Možda je razlog za takvu odluku „hitmejkerski“ potencijal koji u našim krajevima uživa Mel Gibson i kao glumac i kao režiser. Njegove glumačke i autorske veštine niko razborit ne spori, ali Gibsonov problem u globalnom, a naročito holivudskom, kontekstu su njegovi kontroverzni stavovi o pojedinim pitanjima i ekscesi iz privatnog života koji su postali javna stvar.

Dok kao režiser još ima šansi za globalno iskupljenje (delimično obavljeno s njegovim poslednjim filmom ,,Hacksaw Ridge“ iz 2016. godine, u nadi da će biti kompletirano najavljenim „rimejkom“ Pekinpoovog klasika ,,Wild Bunch“ iz 1969, o čemu je bilo reči pre nekoliko godina, ali izgleda da su se stvari u međuvremenu zakomplikovale), Gibson kao glumac osuđen je na limbo između B i „niske A“ produkcije.

U teoriji, ,,Last Looks“ deluje kao solidan materijal za pokušaj povratka: u pitanju je priča o „propalom“ detektivu koji pokušava da se vrati u igru tako što će pijanog glumca, osumnjičenog za ubistvo supruge, spasiti dugogodišnje robije. Ali to ne znači da nas putem ne čekaju iznenađenja.

Prvo od njih je svakako to da glavna uloga dotičnog „podivljalog“ detektiva Čarlija Valda (doslovno, čovek je puk‘o i odselio se u divljinu, gde ga i upoznajemo u uvodnoj montažnoj sekvenci) nije dodeljena Gibsonu, već Čarliju Hanamu. To možda deluje kontraintuitivno, budući da Hanam više odaje utisak konzervativnog, nego li divljeg tipa, ali zapravo ovde funkcioniše zbog retkog prirodnog kvaliteta koji glumac poseduje. On je zapravo „kameleon“ i karakterni glumac širokog raspona, zarobljen u telu filmske zvezde.

Elem, njega u jednom trenutku poseti bivša devojka, privatna detektivka divljeg karaktera Lorena (Morena Bakarin, zanosna kao i uvek) s ponudom da joj pomogne na pomenutom slučaju glumca optuženog za ubistvo. Valdo, koji se u međuvremenu „deinvestirao“ i svoju egzistenciju sveo na samo 100 stvari koje poseduje, tu ponudu isprva odbija, ali nakon posete policajca svinjskih manira (Klensi Braun) i bande repera predvođenih Sveg Dogom (Klif Smit, iliti Method Man lično, iz Wu-Tang Clan), a naročito posle sumnje da je Lorena nestala jer se u nešto upetljala, rešava da se ipak spusti u grad i malo pronjuška.

Tamo upoznaje poslodavca, vlasnika televizijske produkcijske kuće Vilsona Sikorskog (Rupert Frend, fenomenalno ljigav) i advokaticu Fontelu Dejvis (Robin Givens) kojoj užasno ide na živce, a onda i svog neposrednog klijenta, glumca Alistera Pinča. I eto nam tu Mela Gibsona u drugom najlogičnijem „kastingu“ za ovaj film. Pinč je, naime, nekada bio veliki glumac koji još uvek zna da citira Šekspira napamet, ali se u međuvremenu propio, pa je primoran da „tezgari“ igrajući mušku varijaciju na temu rijalitija ,,Judge Judy“ u sudskoj sapunici.

Kada je njegova supruga Monika ubijena, Pinč je bio mrtav pijan i ne seća se ničega iz te noći, ali zapravo deluje kao tip koji je više opasan za sebe, nego li za druge, za šta kao krunski dokaz može poslužiti to koliko je investiran u odgoj svoje kćerkice Gebi. Istražujući slučaj, Valdo će se sukobiti sa bivšim kolegama, ali će upoznati i neke vrlo koloritne likove. I to jednog dosadnog advokata specijalizovanog za odštete zbog telesnih povreda, tajkuna Đemšidija, gangstera Dona Kjua (Džejkob Scipio, najveći komičar u filmu) s kojim se Lorena nekako upetljala i njegovog siledžiju Inuita koji se jako vređa kad ga nazovu Eskimom... Kao i jednu vrlo posebnu učiteljicu po imenu Džejn Vajt (Lusi Fraj) do čije škole i razreda vode svi tragovi misterije.

Sam zaplet filma nastalog po scenariju i po „palp“ romanu Hauarda Majkla Gulda je pun rupa, ali gledaocu makar pruža zadovoljstvo da se i sam igra detektiva, a da se pritom ne investira previše. S druge strane, jasno je da se sam Guld ne uzima previše ozbiljno makar po tome da tu konstataciju ubacuje i u tkivo scenarija. Nešto manje je uspela metafora s naslovom koji je filmadžijska i televizijska fraza koja označava da je glumac spreman da uleti u kadar i koja se pominje na očekivanim mestima na početku i na kraju.

Solidan pogodak je, međutim, izbor Tima Kirkbija za režisera. Njegovo ime možda nije baš najpoznatije u filmskim krugovima (budući da pre ovog ima samo dva nezapažena bioskopska naslova), ali Kirkbi je utrenirani televizijski rutiner i apsolutni ekspert za video-specijale „stend-ap“ komičara. Kirkbi je zapravo „zasijao“ kao egzekutor pilot-epizode sada već kultne serije ,,Fleabag“ koja je u toj fazi bila vrlo nesvakidašnji, čak rizičan projekat.

Ovde se, logično, najbolje snalazi u komičnim momentima koje uvek drži u dovoljno diskretnom registru, ali i kad god treba da lagano podigra neku od referenci na „osvetljene“ i „osunčane“ neo-noar filmove sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka. Ni on zaplet ne shvata preterano ozbiljno, pristupa mu krajnje generički tako da misteriju više gradi u širinu nego u dubinu, pritom se ne bojeći logičkih preskoka u raspetljavanju iste, držeći nas sve vreme u stanju lagane zainteresovanosti i zadovoljnog osmeha.

Efekat koji pokušava da postigne na tragu je režiserskog opusa Šejna Bleka, naročito filmova ,,Kiss Kiss Bang Bang“ (2005) i ,,The Nice Guys“ (2016). Ali, za to mu ipak nedostaje zanatske veštine koju Blek, i naročito egzekutor njegovih najkvalitetnijih scenarija, Ričard Doner, poseduju. Na kraju, ,,Last Looks“ bolje prolazi kao poluozbiljna zezalica, nego kao nešto što se stavlja pod lupu, ali i to je uglavnom dovoljno za dobru ocenu.

Imena Šejna Bleka i Ričarda Donera nisu pomenuta slučajno i vode nas natrag do Mela Gibsona od kojeg su njih dvojica napravila holivudsku zvezdu (istini za volju, Gibson je postao poznat s ,,Mad Max“ trilogijom Džordža Milera, ali je i tada još uvek bio percipiran kao australijski glumac, dok ga je Donerov serijal ,,Lethal Weapon“ koji je uzleteo 1987. fiksirao u Holivudu). Odstupanje od tipa akcionog glumca, heroja ili zlikovca (svejedno) ovde mu leži više nego solidno, pa ulogu pijanog glumca uzima i „proždire“. Čak i da ceo koncept zvuči suviše poznato u kontekstu Gibsonove reputacije, on makar pokazuje zdrav ironijski odmak i spremnost na zezanciju i, što da ne, provokaciju. Malo li je?

Studio 666

 kritika objavljena na XXZ

2022.

režija: B.J. McDonnell

scenario: Jeff Buhler, Rebecca Hughes

uloge: Dave Grohl, Nate Mendel, Pat Smear, Taylor Hawkins, Rami Jaffee, Chris Shiflett, Whitney Cummings, Jeff Garlin, Leslie Grossman, Jenna Ortega, Kerry King, John Carpenter, Lionel Richie, Will Forte

Krvav je hleb umetnički, a muzikantski u tome nije nikakav izuzetak. Čak i kad nema egzotičnih hobija poput kolekcionarstva svega i svačega, opijanja, drogiranja, razvoda i alimentacija, treba se grčevito boriti za opstanak na sceni u sve težim i težim uslovima. Ploče kupuju situirani audiofili, diskove više skoro niko, virtuelni servisi su ranjivi na pirateriju, turneje postaju sve zahtevnije, a za krajnjeg konzumenta sve skuplje, a treba održati neki nivo. U tom smislu, ideja da jedan od trenutno najvećih i najpopularnijih rock sastava snimi „trash“ film u žanrovskom kalupu horor-komedije u promotivne svrhe zvuči kao razuman potez.

Studio 666 bi se isto tako mogao nazvati „Foo Fighters: The Trash Movie“ budući da u njemu Dave Grohl i ekipa igraju sami sebe kako odlaze u ukletu kuću da snime svoj deseti, jubilarni album. Nije to naročito nov koncept, Tennacious D su snimili The Pick of Destiny koji bi se mogao podvesti pod „heavy metal“ horore stilski, iako muzika nije nužno na toj šini. Gorak ukus, pak, ostavljaju neke druge stvari koje su produkt sticaja okolnosti i nemaju nužno veze sa samim filmom: prerana i neočekivana smrt bubnjara Taylora Hawkinsa je rezultirala prekidom turneje i u velikoj meri obesmislila egzistenciju filma u periodu između prve runde „streaming“ distribucije i izlaska na čvrstom video-formatu.

To opet ne znači da film sam po sebi mora biti kvalitetan, iako ima neke svoje momente. Studio 666 se uglavnom šeta po liniji klasične komedije u kojoj su i sastav i stanje stvari u muzičkoj industriji na meti uglavnom klasičnih, ponekad čak istrošenih fora i fazona, da bi postepeno skretao prema hororu koristeći se nekih tipičnih žanrovskih poštapalica, poput uklete kuće, izmišljene rock-istorije koja referira na neke stvarne slučajeve i okultne podloge. Usput se ubacuju prozivke, reference i cameo-uloge u svrhu skupljanja komičnih poena, sa polovičnim uspehom. Primera radi, komičarski potencijali glumaca kao što su Will Forte, Jeff Garlin i Leslie Grossman su potrošeni na po scenu ili par njih, Whitney Cummings prolazi tek nešto bolje iako joj je lik na jednu notu, a simpatije će pre pobrati muzičari kao što su Kerry King i Lionel Richie, te reditelj i kompozitor John Carpenter (da, baš taj).

Verovatno su najboljoj poziciji Grohl i društvo, a ponajviše sam Grohl čija je film i bio ideja inicijalno. Ne samo da njegov lik ima najviše „mesa“ (ipak je on taj koji poludi, odnosno pokupi kletvu i kreće da ubija svoje kolege i drugare), nego postaje evidentno da je on taj koji više od svih uživa u pažnji javnosti, ali i u svim aspektima svog posla. Dobro je to što još uvek može primiti ili makar izmisliti šalu na svoj račun, ali Studio 666 ostaje samo gledljiv film, daleko od dobrog ili po bilo čemu posebnog. Mada, ako su se zabavljali snimajući ga, zaslužili su.

A Film a Week - 40 Steps

 previously published on Cineuropa

Hatred is taught, but so is tolerance. An attempt to do so in a very specific situation is the central topic of the documentary 40 Steps, written and directed by Gad Aisen and Manor Birman, which has just premiered at Docaviv, where it also triumphed in the Beyond the Screen Competition.

The title of the film refers to the distance between two schools that share a playground in the Shapira neighbourhood, in the southern part of Tel Aviv. One of them, Shapira Neighbourhood School, is public, while the other, Shorashim State-Religious School is, well, religious. The former is attended by students coming from the ranks of the secular people in the area, many of whom are immigrants and refugees from Palestine, Africa and the former Soviet Union, while the second is attended by the Orthodox Jewish kids who are descendants of the immigrants from the previous waves. The trouble is rooted in the past, specifically some 100 years ago, when Shapira was founded by the Jews looking for cheaper land than that which was available in fast-growing Tel Aviv, and for peace and quiet, which was not the case in Jaffa. Since 1924, Shapira has become home to countless waves of Jewish immigrants and refugees from different parts of the world, but the most recent influx that the neighbourhood has witnessed has brought people who are not religious, or even Jewish at all, whom the “natives” see as a threat.

It is up to the two heads of the schools, Shahar and Elior, to make things work while not betraying the principles that both of the institutions were founded on. They have to find a common language to reconcile both of the opposing cultures, while also dealing with the personal problems of their students and their parents, plus the wider problems of the community, such as the pressure from gentrification and the division of the population along several fault lines (other than the best-known Israeli-Palestinian conflict, there are also tensions between the religious and the secular, the European and the African, and between generations of immigrants), which can result in protests that verge on violence.

The filmmaking duo takes a humanist perspective, which prevents them from being objective or neutral, but nevertheless, they try to provide the necessary screen time for both sides, represented by the two protagonists and a gallery of supporting characters (the students, their parents, and the heads’ own parents, spouses and children) in each camp. Sometimes, they unearth the absurdities inherent in this society (the leader of the organisation behind the protests against the “infiltrators” is a former leftist and peace activist who also belongs to marginalised societal groups, being a woman, a lesbian and a child of Holocaust survivors), but their primary goal is to provide a sympathetic ear for both sides and to convey a message of tolerance.

On the level of its craft, 40 Steps is decent and thorough, while not exactly an innovative film. The semi-observational approach (the subjects rarely talk directly to the camera, which follows them around closely) fits the material. The switches between the semi-close-ups shot by Aisen and the aerial drone shots and 3D graphics add to the dynamics, while the rapid editing by Noga Weizman, which employs a jump cut here and there, keeps the tempo upbeat for the whole of the doc’s 78 minutes.

George Carlin's American Dream

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Slavoj Žižek i Džordž Karlin zapravo su dve strane istog novčića koji možemo nazvati „stend-ap“ filozofijom.

Niti jedan niti drugi nisu izmislili taj koncept, zasluge za tako nešto pripadaju Melu Bruksu: u ,,History of the World, Part I“ (1981) „stend-ap“ filozof zabavlja debelog Cezara, sve dok ga ne uvredi i fasuje smrtnu presudu. Ali, nazad na temu...

Žižek je komedijaš među filozofima koji zauzima pozu da bi bio interesantan, kako bi znatiželjnoj publici preneo neka razmišljanja, a Karlin je filozof među komičarima koji prirodni talenat da bude zabavan koristi kako bi na zabavan i pitak način predočio ono što smatra bitnim. Isto tako, Žižek će razglabati o filmovima i u njih (nekad s pravom, a nekad ne) učitavati tumačenja, a Karlin je upravo dobio dvotomni televizijski film sebi u čast o kojem ja, koji nisam ni Žižek ni Karlin, ni komičar ni filozof, moram da razglabam vama, dragim čitaocima, za pružanje zrnaca mudrosti upakovanima u zabavu.

,,George Carlin’s American Dream“ u režiji Džada Apataua i Majkla Bonfilja dvotomni je televizijski dokumentarac u produkciji televiziji HBO koji traje preko tri i po sata sveukupno, što ga približava formatu mini-serije, koji ima za cilj da nas upozna s likom, delom i zaostavštinom jednog od najboljih „stend-ap“ komičara svih vremena. I pre nego što krenemo u detaljniju analizu sadržaja dokumentarca, valja istaći dva presudna „kvaliteta“ koji boje ovaj dokumentarac: njegovo američko i televizijsko poreklo, što u pravilu znači da možemo očekivati obilje „govorećih glava“, arhivskih snimaka, grafika i naracije „iz off-a“ u cilju prenošenja, ponekad čak i „nabijanja“ poente.

Karlin srednju školu nije završio, ali su mu ambicije bile jasne: želeo je da postanje di-džej na radiju, komičar i glumac, po ugledu na svog velikog uzora Denija Keja. Karijerni put ga je vodio preko službe u američkom ratnom vazduhoplovstvu (odakle je bio otpušten, tri puta procesiran zbog neposlušnosti i sukoba s nadređenima, te više puta kažnjavan na licu mesta iz istih razloga) do „tezge“ na lokalnom radiju u Luizijani gde mu se nalazila baza, te upoznavanja s kolegom Džekom Bernsom i njihovih zajedničkih tačaka po bitničkim kafeterijama... Pa do zajedničke selidbe u Los Anđeles i pokušaja da karijeru komičara izgrade u okviru televizijskog sistema, kao deo tima komičara koji svi imaju standardne uloge u skečevima. Karlinove najpoznatije bile su hipik koji naduvan čita vremensku prognozu, narednik-Indijanac i tupavi radio-DJ.

Karlin je sve vreme voleo i da putuje i nastupa, a na putu je upoznao i prvu suprugu Brendu s kojom je imao i kći-jedinicu Keli. Kako na televiziji nije dobio šansu da avanzuje u glumca, a sam okvir mu je bio prilično rigidan, napustio ju je. Promenio je stil i, sa pojavom kontrakulture, postao prvi pravi kontrakulturni komičar, ali i zavisnik od kokaina, sa čime je u velikoj meri uništio zdravlje, dok se njegova supruga borila s alkoholizmom i depresijom zbog svedenosti na ulogu domaćice.

Ostatak je manje-više istorija: nekoliko faza kroz koje je prolazio, od psovačke borbe protiv cenzure i retradicionalizacije društva, preko faze društvenih komentara, do one mračne i mizantropične na kraju karijere, na kraju svake klizeći u irelevantnost i prevaziđenost. Ali, za razliku od ostalih, on je bio sposoban da uvek iznova reinventira sam sebe, otkrije novu putanju u komediji kao izrazu i utre put nekim novim, mlađim generacijama od kojih bi kasnije učio, te da zaigra u filmovima, doduše koloritne epizode, i da makar jedno vreme ima svoj televizijski komičarski šou.

Skoro svi problemi s Apatauovim i Bonfiljinim dokumentarcem skoncentrisani su u njegovom prvom delu. Hronološki je postavljen, što je za prvi deo zahtevalo više objašnjenja i svojevrsnog protrčavanja kroz etape u Karlinovom životu i izazove koji su ga morili. Drugi deo bavi se događajima koji su nam istorijski bliže i koji su dovoljno dobro dokumentovani, pa umesto objašnjenja možemo dobiti i smisleniji komentar, i to uglavnom od Karlinovih mlađih kolega-komičara poput Kevina Smita, Džerija Sajnfelda, Taja Bura, Krisa Roka, Stivena Kolberta i mnogih drugih, ali i od kćerke Keli, brata Patrika i druge supruge Seli Vejd koji bacaju novo svetlo na privatnu stranu medalje.

I tu dolazimo do glavne ograničavajuće okolnosti: Karlinovo delo i njegova zaostavština suviše su obimni da bi se mogli „sabiti“ u jedan dokumentarac, pa makar i dvotomni i u trajanju od preko tri i po sata. Naročito ako je isti rađen po tipično američkom i tipično televizijskom sistemu u cilju da objasni što više rukavaca. Srećom, Apatau i Bonfilja su dovoljno bistri da iskoriste najzanimljiviji materijal koji im je na raspolaganju i da naraciju uglavnom baziraju na isečcima iz brojnih intervjua koje je Karlin davao tokom svoje karijere, te da uključe snimke iz njegove privatne arhive. Na kraju, ,,George Carlin’s American Dream“ je pristojan dokumentarac o čoveku čiji format prevazilazi te okvire.

Top Gun: Maverick

 kritika objavljena u dodatku Objektiv dnevnog lista Pobjeda

Lepih 36 godina posle originalnog ,,Top Gun“ filma, i dalje se sećamo imena, odnosno nadimaka kao što su Maverik, Ledeni, Gusan...

,,Top Gun“ (1986) Tonija Skota svakako je bio jedan od većih hitova osamdesetihih - delom zbog junačkog eskapizma koji je nudio (direktne borbe aviona su već tada bile prilično anahroni koncept), delom zbog intenzivne, a opet decentne romanse koja se odvijala u pozadini pilotske akcije, a delom i zbog tog mužjačkog duha konstantnog nadmetanja začinjenog s nemalom dozom homoerotike.

Ali, više od spektakla, ,,Top Gun“ je bio propagandni film koji ne samo da se mogao koristiti kao reklama za regrutaciju svežeg pilotskog „mesa“, nego je i pogodio duh vremena pozne faze Hladnog rata, predstavljajući Amerikance superiornima u odnosu na Sovjete na svim poljima, od vojno-tehničkog, preko socijalno-ekonomskog, pa do moralnog, a da samog „neprijatelja“ nijednog trenutka nije imenovao. Da se podsetimo, tadašnji američki predsednik Ronald Regan i sam je došao iz holivudskog miljea (bio je glumac u vesternima B-kategorije), znao je kako sistem funkcioniše i šta se sve pomoću njega može postići, pa ga je „upregao“ kao propagandnu mašineriju za postizanje ciljeva.

,,Top Gun“ je takođe i „napravio“ karijeru Tomu Kruzu ili je makar podigao do zvezdanog nivoa s kojeg se glumac nikada nije spuštao. Istini za volju, Kruz je dobio status vrlo „isplativog“ glumca još sa naslovima ,,Risky Business“ (Pol Brikman, 1983) i ,,All the Right Moves“ (Majkl Čepman, 1983). Ali, ,,Top Gun“ mu je otvorio karijerne šanse da sarađuje s najvećim autorima, kako onim etabliranim poput Martina Skorsezea (,,The Color of Money“, 1987), Berija Levinsona (,,Rain Man“, 1988), Olivera Stouna (,,Born on the 4th of July“, 1989) i Stenlija Kjubrika (,,Eyes Wide Shut“, 1989), tako i nekih koji su se uspinjali ili izlazili na globalnu pozornicu poput Nila Džordana (,,Interview with a Vampire“, 1994) ili Pola Tomasa Andersona (,,Magnolia“, 1999).

Iako je pokazivao sklonosti i ka dramskom izrazu, pa čak i prema komediji, ponekad uz nemalu dozu autoironije (,,Tropic Thunder“, Bena Stilera iz 2008), Kruz se ipak najbolje osećao u koži akcionog heroja, kako u „singl“ filmovima, tako i u franšizama kao što su ,,Mission: Impossible“ i ,,Jack Reacher“. Ono po čemu se Kruz razlikuje od kolega je to što preferira kaskadersku u odnosu na CGI akciju i to što insistira da svoje scene izvodi koliko je to moguće sam, bez dublera. Međutim, glumac se približava 60. godini i na recentnim primerima filmova zamor materijala postaje vidljiv, botoksu koji održava njegovo lice mladolikim.

Kada u računicu uzmemo i sve napise o produkciji nastavka ,,Top Gun“ (akcija stvarno snimana iz aviona i u avionima, pilotski trening za glumce da mogu izdržati pritisak i gravitaciju za vreme letačkih akrobacija, dok istovremeno moraju da glume i kontrolišu kameru nameštenu u kokpit) i peripetije oko njegove distribucije (odlaganja zbog pandemije), ostaje nam da se pitamo ima li ,,Top Gun: Maverick“ uopšte smisla.

Odgovor na to nije jednoznačan, a zanimljivu dimenziju dodaje i aktuelna geopolitička situacija koja nam sugeriše da Hladni rat zapravo nikad nije bio završen, već se samo primirio na desetak godina. Zaziva li to novi ,,Top Gun“ kraj „Drugog hladnog rata“ s ponovnim trijumfom hrabrih Amerikanaca i saveznika nad Rusima i njihovim satrapima?

Već je uvodna špica „napaljiva“ toliko da zaziva duh originalnog filma, odakle se ponavlja uvodna kartica o elitnoj mornaričkoj školi za pilote, uz originalnu muzičku temu Harolda Faltermajera koja se pretapa u pesmu ,,The Danger Zone“ Kenija Loginsa, dok avioni poleću s palube nosača u zalazak sunca. Jedini detalj zbog kojeg ćemo shvatiti da smo u novom, a ne u starom filmu su avioni: F/A-18 „horneti“ i F-35 „lajtninzi“ zamenili su A-6 „intrudere“ i F-14 „tomkete“ iz originala.

Našeg naslovnog junaka Pita Mičela zvanog Maverik (Kruz) upoznajemo u hangaru u pustinji Mohave, dok skida ciradu sa motora i žuri u bazu da testira novi hipersonični avion i (ponovo) postane najbrži čovek na nebu. Godine su prošle, a Maverik je ostao isti: i dalje je „samo“ kapetan po činu, drzak je, bezobrazan i neposlušan, ali zato ludo hrabar. Ali vremena su se promenila, dronovi preuzimaju primat, pa su Maverik i njegovi pred time da postanu relikti prošlosti. Čak admiral Kejn (Ed Haris u još jednoj briljantnoj epizodi) dolazi da ugasi program testiranja, ali i on je zadivljen Maverikovim podvigom, odnosno letenjem brzinom od iznad deset „maha“. Pa umesto otpusta zbog neposlušnosti, Maverik dobija prekomandu nazad u Top Gan akademiju koju mu je sredio ni manje ni više nego njegov rival iz prvog filma, Ledeni (Val Kilmer će se kasnije pojaviti u setnoj epizodnoj roli), sada admiral, komandant Pacifičke eskadre i Maverikov najbolji prijatelj i „anđeo čuvar“.

Naši momci, naime, moraju da izvedu visokorizičnu misiju protiv neimenovanog neprijatelja koji je počeo da van sporazuma obogaćuje uranijum. Postrojenje je skriveno u dubokoj kotlini, a priroda misije je doleteti nisko kroz klanac, zviznuti projektile u brišućem letu i potom se strmo popeti u visinu pre nego što neprijateljski avioni i PVO stignu da obore našu ekipu. Ovo zvuči samoubilački, posebno za pilote koji su navikli da operišu na velikim visinama i nemaju puno iskustva u bliskoj borbi, ali zato je Maverik tu da ih obuči.

Nevolja je u tome da Maverik u bazi ne uživa poverenje komandanta Ciklona (Džon Hem), a da se među novim klincima koje treba da obuči nalazi i Pevac (Majls Teler, onaj junoša željan dokazivanja iz ,,Whiplash“ (2014) Damijena Šazela koji zapravo reciklira tipsku ulogu, dodajući joj brkove koji mu stoje k‘o svinji sedlo), sin njegovog pokojnog druga Gusana zbog čije pogibije Maverik još oseća grižu savesti. Među ostalim novajlijama koji su uglavnom bezoblična masa, te funkcionišu jedva kao grupni karakter, izdvajaju se Hengmen (Glen Pauel) koji je kao lik po konceptu kopija Ledenog, pilotkinja Feniks (Monika Barbaro) kao jedina žena u ekipi i njen partner Bob (Luis Pulman) koji je zadužen za humorne momente i to, paradoksalno, usled nedostatka smisla za isti.

S privatne strane, pak, javljaju se simpatije između Maverika i šankerice Peni (Dženifer Konoli), uz pitanje hoće li joj on (opet) slomiti srce. Lik Peni se pominje i u prvom delu, ali se ne pojavljuje, a u ovom filmu je jasno da je ona zamena za Čarli (Keli Makgilis) koja se, za razliku od ostalih „istorijskih“ likova u filmu, ne spominje rečju, niti se pojavljuje na slikama kao, recimo, Gusanova udovica, a Pevčeva majka Kerol (Meg Rajan).

To nas dovodi do prve od neugodnih istina vezanih za novi Top Gun. Naime, Holivud je mizogino mesto, možda još mizoginije od Mornarice, a čini se da je Maverik u smislu rodne politike još konzervativniji od prvog filma, zbog čega možemo zaključiti da su i vremena mizoginija sada nego pre 35 godina. Slikovito rečeno, bolestan glumac kao što je Val Kilmer će dobiti priliku da se oprosti od poziva u srceparajućem momentu, a njegov lik će dobiti junačku sahranu sa svim počastima, dok bolesna glumica Keli Makgilis neće dobiti ni poziv da se pojavi u nastavku filma, a svi tragovi postojanja njenog lika biće izbrisani.

Na dramskom planu, dakle, novi ,,Top Gun“ je slabiji nego stari, baš kao što je stidljiviji i po pitanju mužjačke energije i homoerotike koja je praktično svedena na jednu scenu američkog fudbala na plaži tokom koje se piloti (i cela jedna pilotkinja) povezuju kao ekipa i koja deluje kao parafraza one odbojke iz prvog dela. Takođe, generalno gledano, scenario je slabiji, očito kompozitan i dosta puta prepravljan od više autora, što se najviše oseti u rigidnim dijalozima i monolozima koji zvuče kao da su pokupljeni sa konvencije republikanaca iz perioda Bušove kampanje za drugi mandat.

To ne treba da čudi imajući u vidu da je jedan od glavnih producenata Džeri Brukhajmer koji poziciju sigurno koristi da diktira ton filma i u „etičkom“ i u estetskom smislu. Tako imamo „brukhajmerovske“ potpisne ultrafiltrirane snimke i bogat muzički garnirung rokenrola i „pauer-popa“ koji funkcioniše i kao poveznica s originalom. Ali, na jednom mestu, ničim izazvano, imamo čak i reciklažu uvodne teme iz Brukhajmerove serije ,,CSI: Miami“.

Problemi koje ,,Top Gun: Maverick“ ima su, međutim, striktno vezani za zemlju. Jednom kada se akcija digne u vazduh, film postaje impresivan upravo zbog analogne akcije otporne na starenje, a pouzdani režiser spektakala Džozef Kosinski ima priliku da zablista oslanjajući se na već režirane ili makar kompilirane snimke koje je izveo ili zbrao direktor fotografije Klaudio Miranda i na tečnu montažu Edija Hamiltona. Kosinski ipak nije autor čiste akcione napetosti kao pokojni Toni Skot koji je režirao prvi deo, ali je dovoljno bistar da sledi njegove tragove kad god i koliko god može.

Sad, da odgovorimo na pitanje je li nam ,,Top Gun: Maverick“ potreban posle 36 godina od prvog filma. Zapravo, baš i nije neophodan, dok je ona pompa s preletom aviona nad Kanom oko premijere zapravo pomalo i neukusna. Opet, nepravedno bi bilo reći da nije zabavan, naročito ako se na projekciju ode prazne glave i čista srca. Možda i završimo navijajući za „naše“, što je verovatno i ultimativni cilj filma.