Lista - Decembar 2018.

Ukupno pogledano:51 (50 dugometražnih, 1 kratki)
Prvi put pogledano:43 (42 dugometražna, 1 kratki)
Najbolji utisak (dugometražni, prvi put pogledan):Sunday's Illness / La enfermedad del domingo
Najlošiji utisak:MDMA

*ponovno gledanje
**kratki
objavljene kritike su aktivni linkovi

datum izvor Naslov na Engleskom / Originalni naslov (Reditelj, godina) - ocena 

 *01.12. video The Thing (John Carpenter, 1982) - 9/10

01.12. festival The Trial / O Processo (Maria Ramos, 2018) - 6/10
01.12. kino Kursk (Thomas Vinterberg, 2018) - 6/10
02.12. festival Theatre of War / Teatro de guerra (Lola Arias, 2018) - 7/10
03.12. festival Touch Me Not (Adina Pintilie, 2018) - ?/10
03.12. festival The Most Beautiful Country in the World / Das schönste Land der Welt (Želimir Žilnik, 2018) - 7/10
04.12. festival Bisbee '17 (Robert Greene, 2018) - 9/10
04.12. festival Eldorado (Markus Imhoof, 2018) - 8/10
04.12. festival Bergman: A Year in a Life / Bergman - ett ar, ett liv (Jane Magnusson, 2018) - 5/10
05.12. festival You Have the Night / Ti imaš noć (Ivan Salatić, 2018) - 7/10
05.12. kino Consequences / Posledice (Darko Štante, 2018) - 7/10
05.12. festival The Grand Bizzare (Jodie Mack, 2018) - 4/10
05.12. festival Introduzione all'oscuro (Gastón Solnicki, 2018) - 6/10
06.12. festival Madeline's Madeline (Josephine Decker, 2018) - 6/10
*07.12. festival Victory Day / Denj pobedi (Sergej Loznica, 2018) - 9/10
07.12. festival Graves Without a Name / Les tombeaux sans noms (Rithy Panh, 2018) - 7/10
08.12. festival Your Face / Ni de lian (Tsai Ming-liang, 2018) - 6/10
09.12. video MDMA (Angie Wong, 2017) - 3/10
09.12. video Black '47 (Lance Daly, 2018) - 8/10
10.12. video Boarding School (Boaz Yakin, 2018) - 7/10
10.12. festival Yara (Abbas Fahdel, 2018) - 6/10
10.12. festival The Image Book / Le livre d'image (Jean-Luc Godard, 2018) - ?/10
10.12. video Sollers Point (Matthew Porterfield, 2017) - 7/10
11.12. video A Prayer Before Dawn (Jean-Stéphane Sauvaire, 2017) - 8/10
12.12. festival High Life (Claire Denis, 2018) - 7/10
12.12. kino Sans soleil (Chris Marker, 1983) - 8/10
13.12. video Mile 22 (Peter Berg, 2018) - 6/10
*13.12. kino Colette (Wash Westmoreland, 2018) - 6/10
14.12. video Mission: Impossible - Fallout (Christopher McQuarry, 2018) - 6/10
*15.12. video Suspiria (Dario Argento, 1977) - 9/10
16.12. festival Birds of Passage / Pájaros de verano (Ciro Guerra, Cristina Gallego, 2018) - 6/10
18.12. video Galveston (Mélanie Laurent, 2018) - 6/10
18.12. video Love After Love (Russell Harbaugh, 2017) - 8/10
19.12. video Hearts Beat Loud (Brett Haley, 2018) - 7/10
*19.12. kino Suspiria (Luca Guadagnino, 2018) - 5/10
**20.12. video Fauve (Jérémie Comte, 2018) - 10/10
21.12. kino Grace Jones: Bloodlight and Bami (Sophie Fiennes, 2017) - 7/10
21.12. festival Pity / Οίκτος (Babis Makridis, 2018) - 8/10
23.12. kino Samouni Road / La strada dei Samouni (Stefano Savona, 2018) - 5/10
*25.12. TV Molly's Game (Aaron Sorkin, 2017) - 8/10
26.12. TV Gold (Stephen Gaghan, 2016) - 5/10
26.12. video Roma (Alfonso Cuarón, 2018) - 8/10
26.12. festival Sunset / Nepszállta (László Nemes, 2018) - 6/10
28.12. festival Cam Girl / Flesh Memory (Jacky Goldberg, 2018) - 6/10
28.12. video Blockers (Kay Cannon, 2018) - 5/10
28.12. video The Miseducation of Cameron Post (Desiree Akhavan, 2018) - 7/10
*29.12. TV Baby Driver (Edgar Wright, 2017) - 8/10

29.12. video The Kindergarten Teacher (Sara Colangelo, 2018) – 8/10

30.12. video Sunday's Illness / La enfermedad del domingo (Ramón Salazar, 2018) - 9/10

30.12. video Peppermint (Pierre Morel, 2018) – 3/10

*31.12. video The Rocky Horror Picture Show (Jim Sharman, 1975) – 8/10

A Film a Week - Sunday's Illness / La enfermedad del domingo

It is strange how festival programming could define the destiny of a particular film. Screened in a wrong selection at the right festival, it could get lost on the circuit and end up forgotten. This year Ramón Salazar’s fourth feature Sunday’s Illness serves as a perfect example: after the premiere at Berlinale’s Panorama and a very short spring festival tour, it ended up on Netflix (in the “International” section) in the early summer interesting only to the niche audience. Great reviews and “word of mouth” did not help much, so one of the best features of the year is largely overlooked.

The plot can be summed up in one sentence: a woman in her 40’s shows up in her estranged socialite mother’s life with a strange demand that two of them spend 10 days together in a mountain village and at home the mother abandoned without looking back. Over the course of days filled with scarce passive aggressive communication some personal and family secrets are revealed changing the lives for the both of them.

It all sounds like a bog standard material to be worked with in either the quiet arthouse mood piece register or as a more luscious Almodovar-esque melodrama, but Sunday’s Illness is something special right from the start. The film opens with a sharp contrast of messiness of younger Chiara’s (Bárbara Lennie) walk through the wooded area in the mountains and older Anabel’s (Susi Sánchez) preparations for hosting a charity dinner at her upscale, mansion-like home. The forest is wild and threatening, the inside of the house seems safe, but with more than a hint of rigorousness in the DOP Ricardo de Garcia’s symmetric framing and tone-down lighting, while the contrast is highlighted with the women’s hair colours – raven black and silver, almost white.

Their first encounter, with Chiara being on of the waitresses at the party and the very one to pour the last glass of wine before bedtime for Anabel, is awkward, as is Chiara’s request that will ensue. The next day, when the request is formally granted, with Chiara signing the papers stating that she will not seek further compensation, Anabel’s rich husband (Miguel Ángel Solá) seems relieved, but Anabel is not so sure what she is getting into. For a good reason, that is, since she is aware what she had done to her daughter when the latter was only 8 years old.

It would be bad to spoil the plot any further, even though the revelation comes at the two-thirds mark after a stretch of an exceptionally well written, elaborate banter between the two. Let us just say that Sunday’s Illness transcends both of the niches, the artsy and the melodramatic ones, by offering a genuine feeling of the drama with artistic elegance and striking emotion.

Sunday’s Illness depends a lot on its actresses, and they are both brilliant choices for their roles. On the surface, Susi Sánchez might seem as a link to Almodovar films (at least the last three where she featured), but here her performance is as strong as it is nuanced, which makes her character arc compelling. This year might prove to be crucial also for Bárbara Lennie who appeared in significant parts in four high-profile titles, including also the Cannes opener, Asghar Farhadi’s Everybody Knows, but her performance in Sunday’s Illness leaves the viewer virtually speechless.

Salazar rarely misses the step in constructing the story (the dying bird detail is a tad too blatant character-building stunt for such a subtle work), while he shines as a director, employing a lot of purely visual storytelling through the predominantly static shots, with the excursion to something way wilder than that in the film’s technically most demanding shot of the two women riding some kind of cart down the slopes.

It is fair to say that Sunday’s Illness is one of the best films of the year for both its formal and narrative merits.

Grace Jones: Bloodlight and Bami

kritika objavljena na DOP-u

Nije teško reći šta je Grace Jones. Ona je pre svega Pojava, pažljivo dizajnirana i doterana, sama od sebe ili tuđom rukom, ali u svakom izdanju napravljena tako da upada u oči i da se pamti. Ona je model. Ona je pevačica, zapravo više izvođač, “performer”. Ona je glumica. Ona je androgina i agresivna. Ona je glamurozna ratnica i ceo svet je njena pozornica.

Mnogo je teže, međutim, reći ko je ona dalje od biografskih, diskografskih, filmografskih i bibliografskih podataka. Odakle dolazi (prvo sa Jamajke, onda iz New Yorka), kamo ide (London, Pariz, Moskva ili Tokyo), s kim (sa producentskim duom Sly & Robbie, sa Dolphom Lundgrenom s kojim je bila u vezi i navodno mu jednom zapalila hlače, sa bivšim mužem Jean-Paulom Goudeom, sa dizajnerom šešira Philipom Treacyjem čije kreacije obavezno nosi na svakom javnom nastupu ili sa voditeljem Russellom Heartyjem kojeg je jednom prilikom odalamila uživo u programu) i sa kojim ciljem. Možda će to nekome biti novina, ali Grace Jones sada ima 70-ak godina (iako je u dobroj kondiciji, fizičkoj, mentalnoj i vokalnoj), majka je i baka, ali je takođe i kći i sestra i rođakinja i suseda. Time se, nominalno, bavi dokumentarac Sophie Fiennes pod-naslovljen Bloodlight and Bami.

Film je nastajao dugo, oko desetak godina i sniman je uporedo sa Graceinom ekstenzivnom turnejom, radom na albumu Hurricane i posetom familiji i poznatim mestima u Kingstonu, što služi kao nekakav, kakav-takav okvir za priču, doduše oslobođen linearnosti i, usuđujem se reći, svakog konteksta. Na taj način Fiennesova, inače poznata po svoja dva A Pervert’s Guide filma snimljena sa “stand-up” filozofom Slavojem Žižekom koji su takođe snagu crpeli iz svog subjekta, doduše na vrlo verbaliziran način, odstupa od klasične “rockumentary” forme koja podrazumeva intervjue i arhivske snimke, a umesto toga nudi opservantni, “fly on wall” pristup i za potrebe filma posebno (re-)kreiran koncertni spektakl snimljen u Dublinu.

Ekstenzivno snimanje bez intervencija je rezultiralo dugom montažom i selekcijom materijala snimljenog u raznim formatima i aspektima slike, od kućnih do profesionalnih i od vertikalnog videa s mobitela do “widescreena”. Nešto najbliže temi filma, osim posmatranja Grace Jones kako se ponaša na sceni i van nje, je i pitanje kako je i zašto postala to što je, a odgovor na njega Fiennesova pokušava pronaći upravo u domaćinskom okruženju Jamajke, odakle dolazi i pod-naslov. Bloodlight je crveno studijsko svetlo, a Bami kruh na lokalnom dijalektu. Ili prevedeno na jezik zaboravljenog Ekrema Jevrića – Kuća Pos’o.

U tom smislu najveće otkriće može predstavljati činjenica da je Grace detinjstvo provela s bakom jer su se njeni roditelji otisnuli u potrazi za boljim životom i da je bakin drugi muž, religiozni fanatik nadimka Mas P fizički maltretirao Grace i njenu braću i sestre. On je kao duh i dalje prisutan i u kući i u Graceinom stvaralaštvu jer ona svoju dominantnu i svadljivu crtu vezuje upravo za njega, a to joj može pomoći možda na sceni ili prilikom uživljavanja u filmsku ulogu Bond-negativke ili Conanove kameratkinje, ali ne i u životu.

Bloodlight and Bami je zato film koji valja osetiti pre nego razumeti i tome pomaže ako ste fan Grace Jones, što ja zapravo nisam. Meni je ona samo zanimljiva, i to vizuelno daleko više nego muzički jer sam njene hitove slušao samo usputno, a ne koncentrirano. Filmu se, međutim, ne može osporiti formalna hrabrost da se uputi u zonu nepoznatog i artističnog (što i nije tako daleko od suštine Grace Jones), ali manjak konkretnog konteksta ga čini težim štivom za ne-fanove, dok je za iskrene i totalne poštovaoce, sa druge strane, obavezna lektira.

Suspiria

kritika objavljena na XXZ

2018

režija: Luca Guadagnino

scenario: David Kajganich

uloge: Dakota Johnson, Tilda Swinton, Chloë Grace Moretz, Mia Goth, Malgosia Bela, Angela Winkler, Alek Wek, Ingrid Caven, Sylvie Testud, Renée Soutendijk, Jessica Harper

Luca Guadagnino, jedan of filmskih autora na koje se računa u globalnim kinematografskim okvirima, insistirao je na pojmu “cover”, a ne “remake” za svoju verziju Suspirije. Oba pojma označavaju manje ili više isto, samo dolaze iz različitih grana umetnosti, pa konotacije mogu biti drugačije. “Cover” asocira na muziku u kojoj se od klasike nadalje ustalila praksa izvođenja istih kompozicija od strane različitih izvođača. “Remake” u tom smislu ima negativne konotacije jer se film ne smatra interpretativnom umetnošću, iako ponekad itekako ima smisla ponuditi novo čitanje poznatog materijala.

Osnova priče nove Suspirije ista je kao i kod stare, legendarne Argentove: američka plesačica dolazi u prestižnu plesnu školu u Nemačkoj i otkriva da je ta škola paravan za veštičiji klan. Međutim, kod Argenta priča ni u kojem slučaju nije krucijelna, niti je presudni razlog kultnog statusa originalnog filma, već je to njen tok logikom snova i košmara, elaborirane “set piece” scene ubistava, dizajn scene u jarkim bojama, rapidna montaža, nesvakidašnje pozicioniranje kamere, “giallo” stil glume, pomalo “off” sinhronizacija i, konačno, manična muzička podloga koju potpisuje prog-rock sastav Goblin. Suspiria je, dakle, bila i ostala neskriveni i neiskvareni “pulp” i upravo je to čini kultom, ma kakva se tumačenja tu mogla izvući.

 

Guadagnino kao da u planu ima druge stvari, pa radnju filma seli iz Freiburga u Berlin, ubacuje veštačku strukturnu podelu na šest činova i epilog, političke momente Hladnog rata i RAF-ovih terorističkih napada i još jedan celi pod-zaplet, što trajanje filma produžava sa originalnih 90 i kusur minuta na preko 150. Upadljivo je takođe čega u novoj Suspiriji nema, a to su jarke boje (Guadagninov film je sav u štihu jesen-zima, kiša-sneg, smeđe-sivo-bež i isprano), nema sinhronizacije jer svi govore na svojim jezicima koristeći engleski, francuski ili nemački kao zajednički, maniju u “soundtracku” je zamenila melanholija, ubistva i košmari su retki, pa pitanje nije toliko “šta” koliko “kada” će se nešto dogoditi, a primetno je i odsustvo “pulpa”, do samog finala, to jest.

Naša junakinja ima blago promenjeno ime i zove se Susie Bannion (Johnson). U novoj verziji je dobila i pozadinsku priču, tako da znamo da dolazi iz menonitske komune u ruralnoj Americi i da je kod kuće ostavila umiruću majku (Bela). Film, međutim, počinje sa drugom curom, Patriciom (Moretz) koja panično beži iz plesne škole Markos i odlazi kod svog psihijatra kojem nekoherentno izlaže nešto o vešticama i terorističkim aktivnostima RAF-a. Psihijatar Dr Klemperer (Tilda Swinton u jednoj od tri uloge, potpisana pseudonimom i skrivena pod elaboriranom maskom starog muškarca) njeno svedočanstvo otpisuje kao deluzije, odnosno laži ispod kojih se krije nekakva već istina.

Njen nestanak se u školi tumači tako da se ona pridružila RAF-u i nju treba zameniti u sledećoj predstavi Volk koja se na simboličkoj ravni bavi nemačkom nacističkom prošlošću i u njenu ulogu ulazi Susie, kao što nasleđuje i njenu sobu u školskom internatu koju deli sa Sarom (Goth). U školi se, međutim, odvija nekakva klanovska borba među zaposlenima, a dva klana su oličena u trenutno odsutnoj gospođi Markos i trenutnoj glavnoj instruktorki Blanc (opet Tilda Swinton, sada u ženskoj ulozi koja kombinaciju topline i striktnosti). U centru svega će se naći Susie, delimično silom prilika, a delimično svojom voljom, što vodi do kulminacije, dok sa druge strane pratimo razvoj događaja oko Klemperera, njegovu pozadinsku priču s obe strane zida i traumu iz prošlosti u kojoj se u ključnom trenutku pojavljuje u cameo ulozi zvezda stare Suspirije, Jessica Harper.

Nova Suspiria, dakle, sa starom deli taman toliko stvari da se može nazvati istim imenom, ali reč je o sasvim drugom filmu u sasvim drugom ključu, zapravo bez prevelike misterije u centru i sa prenaglašenim, ali ne uvek funkcionalnim političkim kontekstom. Guadagnino insistira na hladnoratovskoj estetici smeštajući školu odmah do Berlinskog Zida, čak i prateći lik koji granicu opetovano prelazi, a da za to ne postoji neko naročito opravdanje. Isto važi i za kontekst RAF-a koji ima smisla dok se pojavljuje u pozadini i na televiziji, ali treba imati na umu da je RAF bio aktivniji u gradovima koji su bili industrijski i finansijski centri u Zapadnoj Nemačkoj, a ne toliko u Berlinu. Utisak je, dakle, da je Guadagnino dosta toga podredio svojoj viziji hladnoratovske podeljene Nemačke i da je to učinio malo na silu i bez preke potrebe, naročito u smislu razvoja priče, pa je tako opteretio film.

Iz toga proizilaze i estetski izbori kojima se originalna Suspiria u teoriji “popravlja”, a zapravo negira oduzimanjem pulp momenta. Guadagninova verzija izgleda kao onovremena nemačka egzistencijalna drama na tragu Fassbindera ili Schlöndorfa, što bi bilo sasvim legitimno da nije toliko nekompatibilno sa samom pričom. Isto vredi i za muzičku podlogu koju potpisuje Thom Yorke koja deluje namerno umrtvljeno, osim u “set piece” koreografiranim scenama plesa kada se menja muzička tema u pravcu hipnotičkog minimalizma. Zapravo, scene plesa su mesto gde će Guadagnino pokazati svoju režijsku veštinu, a posebno je u smislu horora intrigantna ona paralelna montaža između plesne probe i plesačice koja nema kontrolu nad svojim telom.

Jača strana filma je svakako i glumačka postava sačinjena od mladih interesantnih glumica kao što su to Dakota Johnson koja sve uspešnije kanalizira mladalački seksipil svoje majke Melanie Griffith i koju je lako otpisati zbog uloge u 50 Shades trilogiji, iako pod pravim vođstvom nije loša glumica, što je Guadagnino već iskoristio u svom filmu A Bigger Splash, te Chloë Grace Moretz večito na rubu hollywoodske slave i Mia Goth specijalizirana za čudne i zahtevne epizode. Postava je pojačana i starijim, sada pomalo skrajnutim, ali kultnim glumicama kao što su Jessica Harper (naklon originalu), nekadašnja Verhoevenova zvezda Renée Soutendijk, te nemačke glumice Angela Winkler i Ingrid Caven u ulogama profesorki u kojima možemo videti i Sylvie Testud i sudansku manekenku Alek Wek čija je pojava impresivna na tragu Grace Jones.

Tilda Swinton je klasa za sebe, a igranje trostruke uloge, od kojih je samo jedna njoj prirodna nije samo demonstracija njenog glumačkog umeća ili otkačenosti, što njene, što Guadagninove (u A Bigger Splash je, recimo, imala ulogu trenutno neme rok-zvezde), nego i aktivistička izjava u smislu fluidnosti rodnog identiteta. Naravno da se ispod površine staračke maske vidi, a i čuje, da to Tilda Swinton igra starca, dok ju je u još grotesknijoj i našminkanijoj pojavi Helene Markos još teže naći. Iz tog eksperimenta, kao i iz činjenice da nema profiliranijeg muškog lika, može se izvući poruka o suvišnosti i beznačajnosti muškaraca u današnjem ili ondašnjem svetu (koji su oni stvorili ratovima i političkim podelama), što novoj Suspiriji daje jednu feminističku notu.

Tu, međutim, dolazimo do problema i kvalifikacije mizoginog koji Argentov film imao zbog fetišizacije nasilja nad ženama. Argentova sadistička crta je prisutna i može se smatrati iskrenom, a ne fingiranom, međutim to u njegovim filmovima itekako ima smisla i obrađeno je tako da on žene kroz odgovor nasiljem na nasilje zapravo osnažuje. Nema ničeg lošeg u ukazivanju na neke ne baš laskave prakse iz prošlosti, ali čini se da Guadagnino ovde ne cilja samo na jednu, već kompletni film, remek-delo i kultni klasik prepravlja i “popravlja” oslobađajući ga od pulpa XX veka, a da ga pritom ne shvata. Pulp, šok, senzorna bombastičnost i košmarnost nisu samo sastavni delovi Suspirije, već njena suština. Po tome gledano, Guadagninov film ni u kojem slučaju nije Suspiria, a pitanje je koliko bi bio dobar i sam za sebe.

A Film a Week - Samouni Road

Disclaimer: The text was written during the workshop organized by Go Critic and Restart held in Zagreb on 13th and 14th of December under the mentorship of Jay Weissberg

Stefano Savona’s Samouni Road is a demanding watch since it portrays the aftermath of the events of 2008/09 Gaza War, especially the Zeitoun massacre in which 29 family members of the titular clan were killed by IDF infantry and air force. However, it is also interesting because of its focus on a particular group of people and a particular farmland area and Savona’s ability to find a new, fresh angle, as well as the deliberate choice of technique, combining the documentary footage, animation and drone shots recreation.

Our guide to the post-war reality of Zeitoun is Amal, a young girl who survived the massacre but has to deal with the trauma, both physical and psychological, since she has lost her father and younger brother and still has pieces of shrapnel in her brain while living in extreme poverty with her mother, surviving siblings and extended family members. The orchards and olive gardens that have been destroyed in the war should be rebuilt and the first cheerful event, a wedding, is about to happen in the community since it has been converted into the pile of rubble.

Early on Amal tells that she is not a good story-teller, which cannot be further from the truth: her memories of her father and the pre-war life are both fond and vivid, here done in the form of short animation sequences in the linocut fashion by Stefano Massi. The initial dream-like reality of the animation turns gradually darker, culminating with her dream of a story from Koran about the elephant-mounted army being defeated by the birds throwing stones and the re-enactment of the attacks by Israeli soldiers intercut with the drone sequences in the emotional centrepiece of the film which is also the most problematic.

There is an obvious reason for going for animation and drone graphics since the pre-war and wartime material was unavailable, but the question rising from that particular sequence is whose story is that after all – hers, the community’s or the director’s. What is the whole film about then? The girl? The family? The post-war life reality of once prosperous, peaceful community whose male members were somehow integrated in Israeli society and not very political per se? About the particular aspect of the Gaza conflict? The correct answer would be: “all of the above”, and that will prove to be the film’s greatest flaw.

Savona’s approach of combining bits and pieces from the past and the present from the close, yet noticeable distance serves the purpose well enough for the first third of the film where the filmmaker demonstrates that he is a talented observer and selector, but shifting focuses becomes a bit painful in the anticlimactic final act where he finally introduces the politics, but too little and too late. Having in mind that Samouni Road is a sort of sequel to his previous Gaza-themed documentary Cast Lead (2009) filmed on the spot during the war helps to understand some of Savona’s choices and the film profits from the, technically speaking, precise Luc Forveille’s editing in the sense of glueing frame to frame and scene to scene, which eases enduring the 130 minutes runtime, but the feeling is that the film is, while occasionally impressive, a bit all over the place due to the lack of sense of direction in the terms of the story.

Colette

kritika objavljena na DOP-u

Emancipacija žena bio je dugotrajan i mukotrpan proces suočen sa iracionalnim (ili, pak, sasvim oportunim) otporom kako muškaraca, tako i drugih žena koje nisu bile sposobne ili voljne da zamisle svet izvan okvira koje je nametao patrijarhat. Dok se o društvenoj i političkoj emancipaciji (pravo na rad, pravo glasa, pravo nasleđivanja i slično) govori dosta često i sa puno istorijski uslovljenog poštovanja, o intimnoj (odnosno seksualnoj) govori se vrlo malo, naročito u kontekstu starijem od 60-ih godina i seksualne revolucije. Na tom polju je u francuskim nacionalnim, ali i globalnim okvirima prve važne korake načinila Sidonie-Gabrielle Colette svojim romanima o Claudine koji su ujedno i tema bio-pica u režiji Washa Westmorelanda jednostavno nazvanog Colette.

Naslovnu junakinju u još jednoj kostimiranoj interpretaciji Keire Knightley upoznajemo kao seosku devojku “iz dobre kuće”, ali bez miraza kojoj se udvara slobodoumni pariški pisac i izdavač Henry Gauthier-Villars, zvani Willy (Dominic West), onako kako je to bilo uobičajeno za kraj XIX stoleća: pismima i retkim posetama. Razlog da se dvoje ljudi iz različitih svetova sretnu posve je banalan: njihovi očevi su zajedno služili vojsku u jednom izgubljenom ratu. Pomalo doduše ostaje misterija kako se “gradski mačak” Willy zagledao / zaljubio u seosku curu razapetu između prirodnih strasti i društvenih normi, ali objašnjenje može biti dvojako i u oba slučaja on ispada proračunati gad.

Već nakon venčanja, Colette mu stavlja do znanja da neće biti njegova domaćica dok on okolo naganja kurve, makar i po cenu povratka na selo. Tu nastupa drugi Willyjev proračunati plan: “upregnuti” Colette u svojstvu “ghostwritera” i time pokrenuti posustalu karijeru popularnog pisca lakog štiva. Prvi “draft” autobiografskog romana ocenjen je suviše ženstvenim i romantičnim, ali već drugi, retrospektiva života propupale curice iz ugla zrelije i seksualno verzirane dvadesetogodišnjakinje, postao je pravi hit i to ne samo kod književne publike. Cura imena promenjenog u Claudine ubrzo se pretvorila u franšizu, preselivši se prvo u teatar i kabare, pa onda i na omote bombona, poklopce krema i ostale ne naročito literarne proizvode.

Publika je tražila još, Colette je vredno pisala, ponekad uzimajući kao inspiraciju stvarne avanture kao što je bila ona njena i Willyjeva sa bogatom američkom naslednicom (Eleanor Tomlinson), ponekad puštajući mašti na volju, a Willy se na to uredno potpisivao, objavljivao, zarađivao i – kockao se. Jasno, opsesivni nevaljalac u svakom smislu te reči nije baš sjajan izbor za bračnog partnera, ali čini se da Colette nema izbora. Ili možda ima, vremena se menjaju, XX stoleće se zahuktava, a na Willyjeva bračna neverstva ona odgovara svojima. Možda će veza sa još jednom slobodoumnom (i za takav status nužno bezobrazno bogatom) ženom koja se oblači u mušku odeću koja se predstavlja kao Missy (Denise Gough) Colette pogurati u smeru nezamislivog – razvoda i sudskog procesa za autorska prava protiv bivšeg muža…

Bez ikakve dileme, Colette je bila jedna revolucionarna ličnosti koja je spajala višestruke talente, intelekt i prostodušnu iskrenost i kao takva je postala jedna od ranih feminističkih ikona. Publika ju je volela i verovala joj možda upravo zbog toga što se nije činilo kao da ima agendu, već da polazeći iz sebe diktira duh vremena umesto da ga prati. Pitanje je, međutim, koliko duh takve ličnosti može uhvatiti autor kalibra Washa Westmorelanda u čijem se čak i najuspešnijem filmu Still Alice (pritom inspiriranim stvarnim iskustvom njegovog ko-scenariste i partnera Richarda Glatzera) jasno vidi kalkulacija i koji će biti upamćen samo po sjajnim glumačkim ostvarenjima Julianne Moore i Kristen Stewart.

Ovde čak ni gluma nije zadivljujuća iako je Keira Knightley u boljem izdanju nego obično zato što njen lik ima više duha od ljudske lutke za oblačenje raskošnih haljina, kako se može opisati njen tip uloge. Dominic West ne uživa u teatralnosti potrebnoj za lik Willyja, ostatak ansambla je korektan ali bez pamtljivih epizoda (osim Eleanor Tomlinson, ali ne nužno zbog njenog glumačkog angažmana koliko zbog ličnih preferenci kritičara koji ovaj prikaz piše). Bazično, Colette nije nimalo revolucionaran film, već je primer autorski konzervativnog, da ne kažem zastarelog “mainstreama”, kostimirana drama na tragu onih s kraja prošlog stoleća. Colette nije loš film, ali je Colette zaslužila ako ne bolji, onda barem hrabriji.

High Life

kritika objavljena na XXZ

2018

režija: Claire Denis

scenario: Claire Denis, Jean-Paul Fargeau, Geoff Cox, Nick Laird

uloge: Robert Pattinson, Juliette Binoche, André Benjamin, Mia Goth, Lars Eidinger, Agata Buzek, Claire Tran, Ewan Mitchell, Gloria Obianyo, Scarlet Lindsey, Jessie Ross

Mnogi će se površno, a neretko i pogrešno, povoditi za trivijom bez dublje analize i zaključiti kako je High Life dvostruko revolucionaran film u kontekstu karijere Claire Denis, kao njen prvi žanrovski film, i to na engleskom jeziku. Obe ove tvrdnje su posve netačne i padaju u vodu na primeru filma Trouble Every Day koji je horor-misterija sa vampirima, jedan od češće citiranih predstavnika “novog francuskog ekstremnog filma” sa prelaza milenijuma i dijalozi su delimično na engleskom jeziku jer glavne uloge američkih turista igraju, gle čuda, američki glumci. Francuska se autorica u svojoj karijeri i ranije bavila žanrovskim filmom, i to u čistijem obliku, jer je još sredinom 90-ih snimila triler I Can’t Sleep, a i njeni filmovi najbolje opisivi kao neprijatne atmosferične drame o ljudskim odnosima neretko imaju atmosferu blisku hororu. Poslednji naslov Bright Sunshine In je tu reputaciju pomalo razbio romantično-komičnim tonom, ali sa High Life to nema nikakve veze jer se autorica istovremeno vraća na staro i odlazi u sasvim novom pravcu.

Horor je za mene bio i sam početak filma: beba od godinu i nešto dana (igra je Scarlet Lindsey, ali to ostvarenje treba da posluži kao primer koordinacije cele ekipe) u krevetiću okruženom ekranima na kojima se vrte slučajne slike i zvučnicima na kojima se čuje glas njenog oca. On, Monte (Pattinson) je, pak, izvan prostorije i otkrivamo da su njih dvoje zapravo na svemirskom brodu i da su jedini preživeli. On ga, naravno, sam popravlja, brine se i za internu baštu, održavanje sistema i komunikaciju sa Zemljom (nije baš jasno sluša li neko ili se njegovi upiti automatski odobravaju). Biti samohrani otac deluje strašno samo po sebi, a biti to na derutnom svemirskom brodu posebno…

 

Dalje, kako se priča kroz nelinearno složene “flashback” ili možda čak i “flash-forward” scene odvija, saznajemo da je Monte jedini preživeli od originalne posade broda koju su (verovatno osim kapetana kojeg igra Lars Eidinger) činili na smrt osuđeni robijaši koji su služeći nauci možda tražili iskupljenje. Cilj putovanja tog broda bila provera hipoteze Penroseovog procesa (ima veze sa iskorištavanjem energije u neposrednoj blizini crne rupe), što će reći da je njihova misija zapravo bila put bez povratka.

Iako je na brodu postojao kapetan, vlast je zapravo u svojim rukama držala osuđenica i “luda naučnica” dr Dibbs (Juliette Binoche, sa svojom ekstremno dugačkom kosom uvezanom u pletenicu) koja je imala svoj eksperiment u okviru misije na kojem je pokušala da stvori život u po definiciji beživotnom prostoru koristeći raspoloživi genetski materijal. Žene su bile protiv svoje volje oplođivane, a muškarci su u tome dobrovoljno učestvovali kao donatori koristeći kabinu za masturbaciju (u kojoj se odvija i najsuludija moguća scena seksa Juliette Binoche same sa sobom i sa pomagalima). Od žena se najviše buni Boyse (Mia Goth koja se nakon debija u Nymphomaniac vol. 2 izgleda specijalizirala za vrlo uvrnute filmove), dok je Monte dobrovoljno u celibatu. Međutim, prsti sudbine i dr Dibbs će hteti da se njihovi genetski materijali spoje, što koincidira sa raspadom sistema, pobunom, samoubistvima i katastrofom…

Zapravo, možda bi odrednicu “science fiction” ovde trebalo ostaviti i po strani jer se film od svega najmanje bavi naukom i tehnologijom i promišljanjem tendencija u budućnosti na osnovu njihovog razvoja. Naprotiv, svemirski brod ovde bi valjalo uzeti kao laboratoriju neke vrste, zatvoreni prostor u kojem se odvija ljudska interakcija u vremenu koje nepravilno teče. Dovoljan namig bi tu bio i produkcijski dizajn koji kombinacijom stilova puno govori, jer sa jedne strane imamo “used future” kao u Alienu koji nam govori da je to radni brod niže klase gde nema puno prostora ni za osnovnu ergonomiju, gde čak i svemirski skafanderi deluju odrpano, izraubano i na rubu cepanja. Toliko o veri u uspeh misije. Međutim, u kombinaciji sa retro-futurizmom koji asocira na 70-te i sa nezavršenom istorijom eugenike na pameti, nameće se teorija da se radnja dešava sada, samo ne ovde, a da su robijaši poslati u svemir 70-ih, ali to bi zapravo bilo nezahvalno pogađati jer je Claire Denis stvari ostavila otvorenim za tumačenje. Bilo kako bilo, bolja je smernica za shvatanje istočnoevropska SF literatura i kinematografija (Lem, Tarkovski, Solaris), nego li anglofona (Clarke, Kubrick, 2001: A Space Odyssey).

U tom smislu su meni u oči upale neke druge stvari, odnosno nedostaci po pitanju logike unutar političke ekonomije takvog poduhvata. Ok, oni idu u nameri da pokušaju da izvuku uzorak neke energije s oboda crne rupe. Čime? Nije li jednostavnije za početak u tom generalnom pravcu poslati sondu sa nekakvom automatskom napravom? Zašto bi na tako kompleksnu misiju slali neobučene astronaute, pa makar oni bili i na smrt osuđeni robijaši? Bi li neko poslao svemirski brod ma kako olupan i nalik na brodski kontejner na samoubilačku misiju, jer i takav ipak košta? Na koji se pogon on kreće, jer ma kako upotreba paradoksa blizanaca (odnosno teorija da vreme sporije teče u vakuumu) bila zabavna, njihova je destinacija izvan domašaja sadašnje ljudske tehnologije? I konačno, šta je sa sličnim misijama jer je teško poverovati da je baš ova jedina? Doduše, pred kraj, u emocionalnom klimaksu filma će se pojaviti i drugi brod…

No, Claire Denis se time ne bavi. Ona se bavi ljudima, teskobom, odnosima moći. Zato i stavlja toliki akcenat na atmosferu, na produkcijski dizajn, na fotografiju Yoricka Le Sauxa namerno lišenu bilo kakvog spektakla, kao i na originalnu muziku Stuarta Staplesa kojom dominiraju gudači. Naravno, i na glumu. Jer smo retko kad imali prilike videti luđu Juliette Binoche i šareniju plejadu glumaca u kojoj čak ni Mia Goth, specijalizirana za vrlo čudne uloge u artistički nabrijanim filmovima, ne štrči. Šta tek treba reći za Roberta Pattinsona kojeg je uloga svetlucavog vampira mogla obeležiti za čitav život koji ovde pokazuje svoj redak talenat apsolutne prezentnosti i sa lakoćom stoji, postoji i dominira kadrom?

I to je sasvim dovoljno da pokrije nedostatke filma kojih ipak ima. Recimo treba mu vremena da uhvati ritam pripovedanja i da možemo posložiti neke osnovne smernice u glavi. Posledično, da se iskristalizira neki ton i tema, sve dok scenario Claire Denis i armije saradnika ne skrene u nekom drugom pravcu. Utisak je difuzan, ali ga je nemoguće osporiti, a ovaj teško pomalo nedostupan, a opet itekako impresivan film je vredan gledanja.

A Film a Week - Birds of Passage / Pájaros de verano

With his previous film, The Embrace of the Serpent, Ciro Guerra has done a good job of telling the story of an almost extinct tribe, the perils of civilization, colonization and exploitation from a distinctive angle. The film was so masterfully shot and astonishingly beautiful that an average viewer would miss an obvious left-wing, tribal nationalist, anti-civilization attitude constructed around the “noble savage” kind of trope. The film got an Academy Award nomination for foreign language film and had a long and fruitful festival tour, effectively putting the Colombian cinema on the world map.

His new one, Birds of Passage, co-directed with his producer and wife Cristina Gallego, is equally mesmerizing and breathtaking, but in a completely different way. Instead of stark black and white with the shades of grey in the surroundings of the Amazonian rainforest, now we have desert-like landscapes of Guajira peninsula shot in Sergio Leone-like full-blown colourful vistas. Guerra’s traditionalist, romantic point of view is still present, but not the main topic of the film, which makes things a bit more complicated and problematic, morality-wise, since Guerra’s ambition could be an elaborate allegory about the recent Columbian history.

On the plot level, Birds of Passage is a standard issue mobster rise and fall epic, set between late 60’s and early 80’s in somewhat exotic environment of Wayuu tribes that kept their original lifestyle even through the 20^th century. Our guy is Rapayet (impressive newcomer José Acosta), a simple man with a somewhat influential uncle living on the outskirts of the tribe, but dreaming to marry the clan matriarch’s daughter Zaida (beautiful Natalia Reyes), which would pull him up in the ranks. However, the matriarch Ursula (Carmina Martinez, scary good in her role) sets the almost impossible dowry for Rapayet to collect. Realizing that coffee trade does not bring that much profit, Rapayet and his “alijuna” (the term for an outsider or a Spanish-speaking foreigner in Wayuu language) Moises (Jhon Narvaez) start dealing with the American hippies working under the cloak of peace corps, but actually seeking for a marijuana connection. Rapayet has some connections within the ranks of his relatives from another clan, which is enough to start the business.

Not just that the dowry is collected swiftly, but also money starts to flood the tribe, corrupting the simple life, not just by imported technology (like cars and arms stashes) and the ridiculously looking houses in the place of former tent settlements, but also leaving consequences on the psyche of the tribesman who are, as we see, not immune to greed. It might be the foreign Moises who fires the first shot, but a lot of trouble and “alijuna” interference is yet to come, leaving the most rational and realistic of the bunch, Rapayet, in the crossfire of interests drawn frivolously from the old tribal traditions and modern greed.

Just like in Embrace of the Serpent, the references to other directors’ works in Birds of Passage are numerous, but not in the way to make the film stale and derivative. Here, instead of Herzog and Apocalypse Now-period Coppola, the spectator might recognize the ultra-violent ending from de Palma’s Scarface, the attention to details at the family gatherings and rituals in the likes of Coppola’s Godfather, while the visual identity owes something to both classical and “Spaghetti” Westerns. There is also a sense of authenticity in depiction of Wayuu way of life, from their clothes to the beliefs and obsessions over birds as omen-bringers.

As the metaphor of the recent Columbian history, the film does not work, since its take is overly simplified, excluding many other factors from the equation, leaving only drugs, money, cartels as a form of corporations and Americans as the reason for the natives demise. That opens the field for criticising the film on its moral grounds: the director’s sympathy is in the state of schizoid division between Rapayet’s down-to-Earth approach and Ursula’s monstrously frivolous interpretation of tradition that is usually based on her initial almost classist dislike of her son in law, with a leaning towards cheering for the tradition for the sake of tradition and blaming everything on money, drugs and “alijunas”. The biggest trouble is that it should not be the main subject of the film, but Guerra and co. make it that way.

Madeline's Madeline

kritika objavljena na DOP-u

Neki filmovi su zahtevniji od drugih, i to sa dobrim razlogom, bilo da pričaju važnu priču ili da ispituju i menjaju način na koji priču pričamo, tako doprinoseći razvoju filma kao medija. Ponkead, međutim, razloga za toliku zahtevnost nema jer ona služi kao maska za odsustvo priče, odsustvo strukture u pričanju, odsustvo ideje ili kontrole nad njom. Tanka je granica između ambicioznosti i pretencioznosti, a u slučaju Madeline’s Madeline, jednog od ovogodišnjih indie-hitova koji je svoj festivalski život započeo na Sundanceu i Berlinalu početkom godine da bi hrvatskoj publici stigao na Human Rights Film Festivalu na zatvaranju sezone, najbolje će biti da prosudite sami.

Naslovna junakinja je naizgled obična tinejdžerka koju sa žarom i sirovim talentom igra debitantkinja Helena Howard. Ona radi ono što tinejdžeri bazično rade, opire se autoritetima i traži sebe i prostor / medij da se izrazi. Za nju je to gluma u eksperimentalnom teatru, u amaterskoj trupi koju vodi Evangeline (Moly Parker) koja zna da objasni finese posla kao što je razlika između imitacije i identifikacije, ali nije baš sasvim sigurna u kojem bi smeru njen projekat išao i zato kao da inspiraciju crpi od svoje najtalentiranije polaznice Madeline, pomalo čak i parazitirajući na njoj.

Sa Madeline ipak, saznajemo, nije sve u redu i razlog za to verovatno nije njeno mešano rasno poreklo (u New Yorku XXI stoleća to je norma pre nego nešto neobično) ili iskustva koja je zbog toga imala. Saznajemo da je bila institucionalizirana, ne znamo zbog čega, da se njena raspoloženja često menjaju, da ima nasilne fantazije (verovatno ništa neobično za tinejdžere), kao i da je vrlo često na rubu njihove realizacije (talenat za glumu, možda). Ona živi sa svojom previše zaštitničkom majkom Reginom (Miranda July) koja je tim odnosom zapravo guši i takođe zna biti nasilna (verbalno svakako – pasivna agresija je čudo) i to je pre razlog Madelinine bolesti nego puka posledica. U odnosima između tri žene, odnosno prelamanjima dve mentorske figure kroz Madeline će proći i ceo film…

Ono što se bez ikakve rezerve mora pohvaliti je gluma Helene Howard koja je toliko versatilna, eksplozivna, a opet kontrolirana da zahvaljujući njoj Madeline’s Madeline nije dosadan film čak i kada meandrira, pa se rediteljicu Josephine Decker kojoj će ovaj film verovatno poslužiti kao proboj u okvirima indie scene (ili je makar uzdići iznad “mumblecore” korena) mora pohvaliti i za otkriće i za rad sa mladom glumicom pred kojom stoji zvezdana budućnosti. Nemam nikakvu potvrdu, ali mi intuicija govori čak da se proces stavaranja ovog filma odvijao unatrag, i da je sve počelo od glumice, a da su lik, prosede i scenario (koji sam po sebi deluje kao improvizacija u stilu ranijih radova Mikea Leigha) nastali zapravo iz nje.

Konfuzija je posebno prisutna na tematskom planu, pa ne znamo je li Madeline’s Madeline film sa nekakvom rasnom agendom, film o izazovima roditeljstva i odgoja, film o atipičnom odrastanju, film o ulozi umetnosti u formiranju ličnosti ili film o tome ko ima pravo da priča čije priče, što se takođe može spojiti sa prvom, a u nekoj meri i sa ostalim stavkama.

Ovako, meandrirajući i konfuzan (pobornici bi rekli fluidan) na tom planu, ovaj film zaista postaje izazov čak dosta blagonaklonijem gledaocu od poslovično smorenog filmskog kritičara. Svakako da su navedene teme važne, sve do jedne, i zato su zahtevale ili detaljniju razradu ili bolje međusobno prožimanje. Tu argument ostavljanja slobode za interpretaciju ne pije vodu jer je pitanje autorstva, parazitiranja i prava na pričanje svojih i tuđih priča možda i najznačajnije pitanje našeg vremena. Madeline’s Madeline na kraju ispada nedovoljno formuliran film da bi “pipao” puls našeg vremena, ali svejedno dovoljno zanimljiv kao kuriozitet.

Victory Day / Den’ Pobedy

kritika objavljena na portalu Dokumentarni.net

Scenarist, redatelj i producent: Sergej Loznica
Direktori fotografije: Sergej Loznica, Diego Garcia i Jesse Mazuch
Montaža: Danielius Kokanauskis
Dizajn zvuka: Vladimir Golovnitski
Zemlje podrijetla: Njemačka / Litva
Godina proizvodnje: 2018.
Trajanje: 94 minute

Ma koliko varirao u temama, tehnikalijama i autorskim pristupima te poduzimao ekskurzije u igrani film, od ukrajinskog dokumentariste Sergeja Loznice možemo sa sigurnošću očekivati jedno: studiju ponašanja ljudi, najčešće mnoštva, u određenom prostoru i kontekstu. Loznica je hroničar, etnograf i istoričar, dakle posmatrač više nego pripovedač. To važi za skoro sve njegove filmove u dugoj i plodnoj karijeri, od ranih kratkometražnih radova, preko found footage perioda karijere kojeg su obeležili “Blokada” / “Blockade” (2005) i “Revija” / “Revue” / “Predstavljanje” (2008), pa sve do recentnih naslova “Majdan” / “Maidan” (2014), “Događaj” / “The Event” / “Sobytie” (2015) i “Austerlitz” (2016), kojem bi “Dan pobjede” / “Victory Day” / “Den’ Pobedy” (2018), jučer prikazan na 16. Human Rights Film Festivalu, po nekim aspektima trebao predstavljati idealan parnjak na dvostrukoj projekciji. Valja napomenuti da je samo u 2018. godini Loznica izbacio tri naslova, dva dokumentarna i jedan igrani; mada kod njega i igrani filmovi deluju dokumentarno u izrazu, što zbog opsesije za snimanjem gomile, što zbog navade da upotrebljava duge, statične kadrove. Postoji stoga bojazan kako je autor upao u hiperprodukciju, no sudeći po prvom filmu iz 2018. godine, “Danu pobjede”, premijerno prikazanom u sklopu Foruma na Berlinaleu, površnosti i brljotine, ako ih ima, ostavljene su za igrani “Donbass” / “Donbas” (2018) (premijera u Cannesu) ili “The Trial” (2018) (premijera u Veneciji).

Kao što je “Maidan” posmatrao ukrajinsku demokratsku revoluciju na naslovnom kijevskom trgu, “Događaj” bio doprinos kulturi sećanja na moskovski puč 1991. godine, a “Austerlitz” ispitivao savremeni fenomen turističkih ruta tragedije po mestima stradanja poput koncentracionih logora, “Dan pobede” se bavi fenomenom proslave 9. maja, Dana pobede nad fašizmom, i to na jednom od potpisnih mesta, oko sovetskog memorijala u (istočno)berlinskom parku Treptower, gde je film i snimljen na licu mesta prilikom prošlogodišnje proslave. Samo mesto posebno je interesantno u kontekstu rusko-nemačkih i rusko-evropskih odnosa u rasponu od Drugog svetskog rata, preko Hladnog rata do današnjih dana. Valja imati u vidu da se Nemci, a pre svega Berlinci, nisu odrekli antifašizma i da se proslava inače instalirana od strane sovjetske okupacione vlasti neometano odvija i nakon završetka Hladnog rata.
Film se bavi raznorodnom skupinom ljudi koji tu pobedu slave, pretvarajući celu proslavu navodno punu pijeteta prema žrtvi koju su oslobodioci podneli, u zabavu vašarskog tipa, farsu, pa čak i ideološku negaciju vrednosti antifašizma. S jedne strane, imamo čisto folklorne aspekte proslave, poput mladića u preširoko skrojenim uniformama koji uvežbavaju crvenoarmijski strojevi korak, amaterske zborove sastavljene od bakica koje pevaju onovremene borbene pesme i romanse (koje imamo prilike čuti i kao muzičku podlogu iz offa), kulturno-umetnička društva, prodavce suvenira i potomke poginulih. S druge strane, tu je i raznorodna – u klasnom i ideološkom smislu – ruska i generalno ex-sovetska dijaspora kojoj je to prilika za okupljanje i druženje. Na trećoj strani, tu su i ideološki čisti mladi lokalci koji istinski proslavljaju pobedu nad fašizmom. Na četvrtoj, nostalgičari koji se sa setom sećaju tekovina socijalističkog DDR-a. Na petoj, familije s decom koje uživaju u prazničnoj atmosferi. Paradoksalno, svoje mesto naći će tu i oni kojima je antifašizam neka vrsta kolajne kojom se ponose, a svojim delovanjem zapravo od fašizma ne odstupaju previše, poput podružnica moto-bande Noćni Vukovi iz različitih istočnoevropskih zemalja, te raznih paramilitarnih skupina kojima je jedna od retkih zajedničkih stvari podrška politici Vladimira Putina. I sve te grupe nekako egzistiraju zajedno, vođene strukturiranim protokolom, dok na rubovima skupa povremeno izbijaju sukobi, na sreću samo verbalnog karaktera.

Dok se poveznice s “Austerlitzom” nameću po tematskoj bliskosti, iako uz posve različit ton, Loznica različitosti naglašava potpuno drugačijim formatom slike i paletom boja. Nešto uža (16:9) i crno-bela fotografija “Austerlitza” odgovarala je mestu stradanja, ali ovde za promenu imamo widescreen (2.39:1) i puni kolor koji su u tonu s proslavom pobede, ma šta kome ona predstavljala. Loznica sebi namenjuje ulogu posmatrača i ostaje potpuno nevidljiv u snimljenom materijalu, dok su jedine primetne intervencije upotreba muzike i struktura punog kruga u vidu prve i poslednje scene prikaza samog spomenika. Možda se ideja fokusa prema jednoj proslavi sa svim njenim formama i protokolima čini banalnom, ali snimajući ljude koji u njoj učestvuju i koji ju čine, Loznica uspeva sprovesti “Dan pobjede” kao ultimativnu studiju jednog fenomena i raskoraka između svečarskog narativa i banalne realnosti, u osetljivom političkom trenutku kada je sve teže uočiti suštinske razlike između deklarativnog antifašizma i neofašističkih praksi.


 

Consequences / Posledice

kritika objavljena na XXZ

2018.

scenario i režija: Darko Štante

uloge: Matej Zemljič, Timon Šturbej, Gašper Markun, Lovro Zafred, Lea Cok, Rosana Hribar

Iako se po pitanju prihvaćenosti gay osoba Slovenija čini milionima godina ispred ne samo svojih balkanskih suseda, nego i kompletnog istočnog bloka, situacija svejedno nije sjajna. Zakon o sprečavanju diskriminacije se poštuje, uvedena je opcija životnog partnerstva, ali ono se svejedno ne naziva brakom, niti postoji mogućnost usvajanja dece (istini za volju, procedura je dugotrajna i kompleksna čak i za heteroseksualne, podrazumeva se bračne, parove). Međutim, relativno povoljna regulativa i generalno nenasilno društvo (za tu ciljnu skupinu, dok je sada bes svetine usmeren prema “migrantima”, baš kao što je do pred koju godinu bio prema “južnjacima” i “čefurima”) i dalje ne znače nikakvu garanciju da će gay osobe biti bezrezervno privaćene, prvo u svojoj familiji, pa onda i u neposrednom društvenom okruženju.

Darko Štante, autor prvog slovenačkog gay filma Posledice, premijerno prikazanog ove godine u Torontu, a od nedavno uvrštenog na redovni repertoar gradskih i arthouse bioskopa, ipak pronalazi vrlo uzak ugao da ispriča tipičnu priču o “izlasku iz ormara” tamo gde se to ne čini kao baš toliki problem. Taj ugao je ono što se naziva toksičnom muževnošću u zatvorenim čisto muškim grupama, a ovde su to delikventi, stariji maloletnici u popravnom domu, što Štante koji i sam ima volonterskog iskustva u ustanovama tog tipa, pak, ne okreće na izlizani pop-kulturni “zatvorski” kliše, već tu sredinu koristi kao tačku ulaza u ispitivanje disfunkcionalnosti određenih društvenih aspekata, pre svega birokratije, u Sloveniji.

 

Naš anti-junak je Andrej (Zemljič), momak koji se za početak ne zna nositi sa svojim besom. Usled skrivanja svoje seksualne orijentacije, biva osramoćen u situaciji sa devojkom, pa se iskali na njoj, za šta ona podnese prijavu. Na sudu ga majka (Hribar) spektakularno uvali u još veću nevolju svedočeći iz svog ugla kako je on užasan sin kojeg nikad nema kod kuće i u školi, i eto njega u popravnom domu, da se suoči sa posledicama svojih dela.

Znamo već kako to ide, takva mesta ne samo da ne mogu nekoga da “poprave” i izvedu na pravi put, već najčešće služe kao neka vrsta škole za ozbiljniji kriminal. Računica je prosta: raspored, škola i rad u radionici im neće oduzeti dovoljno vremena da se oni ne bi međusobno socijalizirali i formirali bande koje po pravilu vodi “alfa-baraba”, ujedno i najozbiljniji prestupnik. Vaspitača je malo i relativno su nemoćni, vrhunac kaznene politike je da pitomcima zabrane izlazak vikendom ili da prijave bekstvo i pošalju nekome policiju za vrat, policiju koja će dotičnog kad ga uhvati ispratiti nazad i tako u nedogled. Kao i kod svake birokratije, pravilo tuđeg problema i tuđeg posla ovde “savršeno” funkcioniše.

Alfa-mužjak u Andrejevom slučaju je agresivac Žele (Šturbej) kojeg u stopu prati Niko (Markun) i Andrej je pred izborom da im se postavi ili da pristane da bude njihova žrtva. Bira prvo i za nagradu biva pozvan da im se pridruži u “biznisu” sitnih do srednjih krađa, te reketiranja / kamatarenja kako “domaca”, tako i sitnih baraba na slobodi u miljeu ljubljanske periferije gde večito trešti domaća ili srpska muzika rap, trap ili turbo-folk orijentacije. Pokazuje se kao koristan, za uzvrat ne traži puno, toliko da ide s njima po žurkama, pije žestinu, puši travu i šmrče kokain… Gay aspekt ulazi u priču kada otkrijemo da ni Žele nije imun na dečke, iako to ne pokazuje otvoreno, ali nameće se pitanje koliko je on zaista zainteresovan za Andreja, a koliko ga “uzima u rad” i traži manevarski prostor za buduće manipulacije.

Istini za volju, linearni prosede deluje iskonstruisano, često neopravdano ničim drugim do scenariom samim po sebi u kojem veliki broj ranije izrečenih sugestija dolazi na naplatu. Viši cilj je, čini se, dati smisao naslovu iako posledice nisu uvek direktne i propisane. Isto tako, svi likovi osim Andreja i do neke mere Želeta su linearni i svoju svrhu nalaze samo u scenariju, dok ih je teško takve zamisliti van njega, što naročito važi za Andrejevu karikaturalno sebičnu majku i donekle popustljivog oca čija je međusobna dinamika posve neuverljiva. Što se režije, pak, tiče, Štante tu klizi u repetitivnost, što donekle ima smisla kada je reč o životu u “sistemu”, dok u slučaju žurki i provoda to deluje pomalo nespretno, bilo iz razloga neiskustva, bilo kao manifestacija poentiranja teškom rukom.

S druge strane, rad s mladim i neiskusnim glumcima mu je izvanredan, Matej Zemljič briljira kao Andrej u svoj njegovoj kompleksnosti, nesnađenosti i napadima besa, pritom retko promašujući ton, dok je Timon Šturbej posve uverljiv kao psihopata Žele. Na taj način Štante vrlo uspešno priča gay priču i u tome se ne oslanja na kanone (moguće je povući paralelu s prošlogodišnjim naslovom Beach Rats u smislu miljea s margine, mužjaštva i homoerotike, ali priča je tu nešto drugačija), a u drugom planu se bavi problemima od svih napuštene omladine i pitanjem malograđanštine u Sloveniji. Imajući u vidu mladost i limitirano iskustvo ekipe ispred i iza kamere, Posledice mogu, svojim nedostacima uprkos, s vremenom postati prelomni film u nacionalnoj kinematografiji.

A Film a Week - Wasted Eggs

previously published on Asian Movie Pulse

The mixture of ultra-modern technological achievements and ancient-old traditions, norms and codes of conduction in Japan might seem to work perfectly, but an in-depth look would reveal some major flaws and injustices of the system. In a deeply traditional and patriarchal society such is Japanese, women often find themselves on the receiving end, and that topic rarely finds its way to movies. Having that in mind, Ryo Kawasaki’s debut feature “Wasted Eggs”, world-premiering at the first films competition of Tallinn Black Nights Film Festival (PÖFF) might seem like a maverick effort addressing the important topics from a distinctively female point of view.

It is expected for a Japanese woman to find the meaning of life in marriage and having children and the presumed “due date” would be her 30^th birthday because after that she would be considered somewhat undesirable candidate for a bride and a mother. Also, as we are informed early on in the film, Japanese policies on artificial insemination are quiet restrictive: while it is not illegal per se, the procedure has to take place abroad. However, women of certain age with no marriage prospects in sight who still want to leave the trace, genetically speaking, can become egg donors in fertility clinics and the perks for the candidates selected include a winter vacation in Hawaii and a paycheck of 500.000 yens.

One of them is our lead Junko (Mitsue Terasaka) who we meet doing a survey at the clinic. She is a quiet, mousy type, has no career to speak of, working a secretarial kind of job at the office, lives alone and is not into dating, while her mother pushes her to give her the grandchildren. At the same clinic she meets her younger cousin Aoi (Sora Kawai) who is in financial troubles and is still trying to get herself together after a breakup with her girlfriend. Needless to say, she is not the marrying type either with her tomboyish appearance and rebellious attitude and she is facing a severe pressure from her family. The two women start living together, but their differences in character and way of life get in their way…

Kawasaki’s directing is competent, but far from astonishing, relying on the combination of shots by the DOP Kyohito Tanabe’s hand-held camera and the dialogue scenes done in a shot-reverse shot fashion. Since her past credits include mainly television and some shorts, her achievement here can be considered a step forward.

She takes her time (of the brisk 70 minutes total) to get to the point and to the main topic which is quite universal: the fear of getting old, but it has a specially bitter flavour in the context of being a woman in Japan. Both of the characters need some kind of change, but they are not sure about it or if they are able to handle it. Some of the metaphors developed from the title in the film’s script are extremely clever, like the economic cost of the menstruation (on hygiene, for instance), which is a clear manifestation of wasting eggs. On the other hand, the central, recurring metaphor of eggs (chicken) being scrambled in a bowl from the beginning only to be wasted in the moment of an artificial dramatic climax in the end is a bit vulgar, though sometimes neatly incorporated in the film’s sound scheme, adding some rhythm to Miki Kobayashi’s piano-heavy soundtrack.

The feeling of the artificial drama is highlighted by pretty stale character development and almost no development of the relationship between the two women, while somewhat clunky dialogue does not help either. Having that in mind, both of the relatively inexperienced actresses are doing a decent job in their roles and are quite successful in bringing the positions of their characters close to the audience.

Modest in the terms of budget and artistic aspirations, “Wasted Eggs” works best as a subtle expose of concrete social issues and can be commended for its activist value.

Kursk

kritika objavljena na DOP-u

Lako rešenje nameće se samo od sebe: napišem “E, do Kurska” i završim posao, ali u svojoj razačoravajućoj pipavosti u cilju ne-talasanja, film Kursk u režiji Thomasa Vinterberga zapravo nije komad filmskog otpada. Ne, reč je o tehnički solidnom filmu čiji autori Vinterberg, scenarista Robert Rodat (poznat po filmovima s kraja prošlog stoleća Saving Private Ryan i The Patriot) i producet Luc Besson verovatno hteli različite stvari, pa u konačnici film deluje kao iznuđeni kompromis.

U prologu se upoznajemo sa likovima: Mihailom (Matthias Schoenaerts kao sinonim za evropsku muškarčinu novog kova), njegovom ženom Tanjom (lepotica Léa Seydoux vrlo dobra u deglamuriziranoj ulozi trudne ruske domaćice), kolegama koje ćemo kasnije razlikovati samo po funkcijama koje obavljaju, Mihailovim sinom Mišom (debitant Artemij Spiridonov) i drugima, a sve se događa na svadbi, kao naklon Ciminovom filmu The Deer Hunter, te otkrivamo neku vrstu esnafske povezanosti i međusobne lojalnosti mornara-podmorničara. Nakon toga se radnja grana na tri nivoa, onom podmorskom koji prerasta u film katastrofe, onom na površini koji prati Tanju i druge supruge u strahu, nadanju i potrazi za informacijama, te onom geopolitičkom koji, navodno, ispituje uzroke spore i neadekvatne reakcije ruskih vojnih i državnih vlati, te njihovo oklevanje da prihvate pomoć ponuđenu od strane britanske i norveške mornarice, u čemu naizmenično pratimo ruskog admirala Gruzinskog kojeg igra Peter Simonischek i britanskog komodora Russella (Colin Firth kojem ovakve dostojanstvene oficirske uloge stoje kao dobro sašivena uniforma), dok se ruska birokratija oličene u liku kojeg tumači legendarni Max von Sydow u priču uvode kasnije…

 

Što se same katastrofe tiče, Kursk mora “plivati uzvodno” glede na činjenicu da je u pitanju film ne samo prema istinitom, nego i detaljno ispitanom, dokumentiranom i medijski ispraćenom događaju iz novije istorije. Odgovor na to može biti delimična fikcionalizacija likova i njihovo građenje na osnovu potvrđenog materijala u smislu toga šta je izazvalo eksploziju, koliko je inicijalno preživelih bilo, u koji deo podmornice su se sklonili, šta im je protokol nalagao da moraju učiniti u slučaju havarije… Vinterbergov interes za zajednicu koji po pravilu pokazuje u svojim filmovima bi tu onda jako lepo došao do izražaja, recimo na tragu onoga što je njegov česti scenarista Tobias Lindholm napravio u svom slično postavljenom filmu A Hijacking, ali Rodat u svom scenariju taj aspekt ne razrađuje dalje od klišea, pa je vrhunac jedna i jedina žanr-scena rizične misije u potpoljeni deo podmornice po patrone za generator za kiseonik, dok je rasplet prigodno-slučajan, verovatno zbog kalkulacije koliko brutalnosti prosečan gledalac filma katastrofe može da podnese.

Kao socijalna drama smeštena u povezanu zajednicu kojom upravlja tradicionalni autoritet (u ovom slučaju mornarica), Kursk je više “vinterbergovski”, ali i tu granice postavlja scenario koji ne produbljuje sukob mornarskih žena sa mornaricom samom po sebi, već kao da pokušava da izbalansira strah i nadu sa kritikom društva i jednog sistema koji se raspada, a da bi sačuvao iluziju veličine spreman je da žrtvuje ljude. Opet, kritička oštrica je ublažena i otupljena, da ne kažem potpuno iskrivljena u smislu koga cilja i koga treba ciljati, ali to već može biti krivica Luca Bessona koji je čak pristao da pokojnog Jeljcina ni krivog ni dužnog “namaže govnima” ne bi li sakrio trag Putinove nesposobnosti i neodlučnosti na njegovom prvom državničkom testu. Čini se da je namera bila na taj način “izmoliti” snimanje na lokacijama, ali izgleda da ni takav kompromis nije bio dovoljan trenutnom ruskom diktatoru.

 

To nas dovodi do geopolitčkog nivoa katastrofe i pitanja zašto Rusi nisu prihvatili ponuđenu pomoć sa Zapada, a odgovor je isti kao i u slučaju odbijanja snimanja na lokacijama i koprodukcije: hladnoratovsko stanje uma. Prvo, ugled države se mora očuvati po svaku cenu, a to je nemoguće ako priznaš da ti se “trofejna” nuklearna podmornica “spotakla” na vlastiti trenažni torpedo, pa zato u prvo vreme izmišljaš bajke o neprijateljima, a onda odbijaš da pustiš pomoć. Druga stvar, Kursk je bio prepun napredne tehnologije i vojnih tajni, pa ne bi bilo zgodno da se konkurencija toga domogne, premda su one bile skoncentrirane u prednjem, uništenom delu. Treće i konačno, valja sakriti vlastitu bedu i nesposobnost od očiju sveta: činjenicu da su spasilačke podmornice prodate ili na dugotrajnom remontu, da je oprema neodržavana i da se ekonomija države generalno raspada, a da vojske može samo slediti taj trend. Za takvu državu su gubici ljudskih života podnošljiva alternativa. Upravo je taj nivo filma relativno najuspeliji, a bio bi još uspeliji da je dobio više prostora na ekranu jer je o tome dostupno i najviše podataka i ima najviše manevarskog prostora za detaljnu doku-dramu.

Opet, teško je reći da Kursk, ma koliko u konačnici bio rađen za generalnu i ne naročito političnu kino-publiku (i to na Zapadu pre svega), nema momenata čiste inspiracije. Jedan od tih detalja je i briljantna anti-intuitivna odluka da klaustrofobični kadrovi u podmornici pod vodom budu snimani u širem “widescreen” formatu od onih nadzemnih koji su uslikani u standardnih 16:9. Među uspelije delove se mogu ubrojiti i vrlo elegantan “soundtrack” ruskog i klasičarskog štiha koji potpisuje Alexandre Desplat, te korištenje VHS-snimke legendardnog koncerta Metallice u Moskvi kao najave zloslutnih događaja. Za verovati je da bi Vinterberg više postigao da je imao više kreativnog uticaja, ali studijski sistem oličen u Europacorp.-u je uzeo svoj danak. Opet, kada se crta podvuče, Kursk nije loš film. Nije ni dobar. Tek korektan.