Lista - Februar 2018

Ukupno pogledano: 45
Prvi put pogledano: 43
Najbolji utisak (prvo gledanje): The Real Estate / Topen av Ingeting
Najlošiji utisak: Damsel

*ponovno gledanje
objavljene kritike su aktivni linkovi

datum izvor Naslov na Engleskom / Originalni naslov (Reditelj, godina) - ocena

01.02. video Professor Marston and the Wonder Women (Angela Robinson, 2017) - 7/10
02.02. video Lowriders (Ricardo de Montreuil, 2016) - 5/10
04.02. TV The Other Side of Everything / Druga strana svega (Mila Turajlić, 2017) - 6/10
05.02. video A Dog's Purpose (Lasse Hallström, 2017) - 5/10
05.02. video The Limehouse Golem (Juan Carlos Medina, 2016) - 5/10
05.02. kino In the Fade / Aus dem Nichts (Fatih Akin, 2017) - 6/10
06.02. video Maudie (Aisling Walsh, 2016) - 6/10
06.02. video VHS Massacre: Cult Films and the Decline of Physical Media (Kenneth Powell, Thomas Edward Seymour) - 5/10
07.02. kino 12 Strong (Nicolai Fuglsig, 2018) - 6/10
07.02. video The Man with the Iron Heart / HHhH (Cedric Jimenez, 2017) - 6/10
*09.02. festival November (Rainer Sarnet, 2017) - 8/10
10.02. kino The Post (Steven Spielberg, 2017) - 8/10
11.02. kino The Boss: The Beginning / Gazda: Početak (Dario Juričan, 2018) - 6/10
12.02. kino Darkest Hour (Joe Wright, 2017) - 6/10
15.02. video Lucky (John Carrol Lynch, 2017) - 8/10
16.02. festival Isle of Dogs (Wes Anderson, 2018) - 7/10
16.02. festival Interchange (Brian M. Cassidy, Melanie Schatzky, 2018) - 4/10
17.02. festival The Heiresses / Las herederas (Marcelo Martinessi, 2018) - 4/10
17.02. festival Damsel (David Zellner, Nathan Zellner, 2018) - 4/10
17.02. kino I, Tonya (Craig Gillespie, 2017) - 8/10
18.02. festival The Real Estate / Topen av ingeting (Mans Mansson, Axel Petersen, 2018) - 9/10
18.02. festival Infinite Football / Fotbal infinit (Corneliu Porumboiu, 2018) - 8/10
19.02. festival Dovlatov (Aleksej German Jr, 2018) - 7/10
19.02. festival Transit (Christian Petzold, 2018) - 8/10
19.02. festival Cobain (Nanouk Leopold, 2018) - 5/10
20.02. festival U - July 22 (Erik Poppe, 2018) - 6/10
20.02. festival 3 Days in Quiberon / 3 Tage in Quiberon (Emily Aterf, 2018) - 6/10
20.02. festival Victory Day / Denj pobedi (Sergej Loznica, 2018) - 9/10
*20.02. festival A Gentle Creature / Krotkaya (Sergei Loznitsa, 2017) - 10/10
21.02. festival 7 Days in Entebbe (José Padinha, 2018) - 8/10
21.02. festival Foreboding / Yocho (Kiyoshi Kurosawa, 2018) - 5/10
21.02. festival Hotel Jugoslavija (Nicolas Wagnieres, 2017) - 4/10
21.02. festival The Interpreter / Tlmočnik (Martin Šulik, 2018) - 8/10
22.02. festival Becoming Astrid / Unga Astrid (Pernille Fischer Christensen, 2018) - 8/10
23.02. festival Unsane (Steven Soderbergh, 2018) - 4/10
23.02. video Mark Felt: The Man Who Brought Down the White House (Peter Landesman, 2017) - 7/10
24.02. festival Don't Worry He Won't Get Far on Foot (Gus Van Sant, 2018) - 7/10
24.02. kino The Shape of Water (Guillermo Del Toro, 2017) - 8/10
25.02. festival The Happy Prince (Rupert Everett, 2018) - 6/10
25.02. video The Babysitter (McG, 2017) - 6/10
25.02. festival Yardie (Idris Elba, 2018) - 8/10
25.02. video Tulip Fever (Justin Chadwick, 2017) - 4/10
26.02. video Bitch (Marianna Palka, 2017) - 5/10
26.02. festival Cross My Heart / Les rois mongols (Luc Picard, 2017) - 6/10
28.02. kino Based on a True Story / D'apres une histoire vraie (Roman Polanski, 2017) - 8/10

Cobain

kritika originalno objavljena na Monitoru

2018.

režija: Nanouk Leopold

scenario: Stienette Bosklopper

uloge: Bas Keizer, Naomi Velissariou, Wim Opbrouck

Ako nagrade govore više o onome ko ih dodeljuje nego o onome kome se dodeljuju, imena više govore o roditeljima nego o deci i ljudima koji ih nose. Moje sasvim obično ime tu nije reprezentativno, ima nas raznih i od raznih roditelja, što je prednost tako običnog imena. Šta, međutim, pomisliti kada se neko zove Cobain sa jasnom i jedinom asocijacijom na pokojnog Kurta? Da mu je majka suludi fan? Verovatniji izgled je njena narkomanija i sklonost nepromišljenim, impulsivnim odlukama. Uostalom, da je sina nazvala Kurt, možda bi pokazala da je u stanju nabaciti masku normalnosti.

Narečeni mladić (Keizer) je, usled majčine nebrige, odrastao po domovima i bežao od udomiteljskih familija. Sada mu je 15 godina i sistem je već umoran od brige od njemu, pa mu se izbor svodi na poslednju udomiteljsku familiju ili na ustanovu zatvorskog tipa u kojoj će dočekati punoletstvo. On, međutim, samo želi da se brine o svojoj majci (Velissariou), a ona je baš posebna priča, ponovo trudna, bez stalne adrese, na heroinu i alkoholu, voljna da bilo kakvu vrstu pomoći primi isključivo pod svojim pomerenim pravilima. Na sreću ili nažalost, Cobain nije gadljiv na rad, posao i novac, čak ni na to da radi za majčinog bivšeg makroa Wickmayera (Opbrouck) koji je jedina očinska figura koju poznaje. Međutim, kako to biva ljudi u toj branši nisu baš tolerantni, taktični i puni razumevanja…

Linearan kakav već jeste, Cobain je film koji se lako prati i nosi očekivanu moralnu poruku, pa je zato pogodan za tinejdžersku populaciju kao ciljnu grupu, o čemu govori i premijera u sekciji Generation 14plus u Berlinu. Naravno, pod uslovom da zaista verujemo da su današnji tinejdžeri ili tinejdžeri generalno tako naivni da ne propituju te pojednostavljene obrasce dobrog i lošeg. Štos je, međutim, u tome da film ne dobacuje dalje od nivoa za plašenje dece i roditelja, o nastavnom osoblju da i ne govorimo. Naravno, nije moralno upitno da deci ne treba prodavati heroinski snobizam i slične koncepte iz filmova za stariju publiku, ali problem cele te “after school special” varijante je što je bazičnija i naivnija od svoje publike.

Cobain se drži tek mrvicu iznad toga zahvaljujući kompetentnoj glumi Basa Keizera i fotografiji pogodnoj za evropski arthouse film sa kamerom iz ruke koja se mota oko protagoniste. Odrasli u filmu su uglavnom jednodimenzionalni likovi, pa glumci zapravo nemaju s čime raditi i onda afektiraju, a klišei kojih je film pun (seksualno sazrevanje i “deal” sa jednom od Wickmayerovih prostitutki, da navedem samo neke) utisak zakopavaju još dublje u sivu zonu.

Nanouk Leopold je svakako autorica sa više potencijala od toga da radi nešto ovako obično, što je i dokazala svojom ranijom karijerom izgrađenom na ženskim likovima, pa i svojim prethodnim filmom It’s All So Quiet koji je možda pomalo nemušt i zatvoren, ali makar može zaintrigirati nesvakidašnjom temom i uglom iz kojeg joj pristupa. Eksperiment sa filmom za omladinu ipak nije urodio plodom, iako je teško reći da je negledljiv.

A Film a Week - The Happy Prince

It is obvious that Rupert Everett’s debut as a writer-director, Oscar Wilde biography focused on his last three years of life The Happy Prince, was a passion project. Everett played Wilde’s literary alter-ego in Oliver Parker’s The Importance of Being Earnest and An Ideal Husband and Wilde himself in the theatre play The Judas Kiss as he does in his own film, so we can even debate that he developed some kind of Wilde obsession. However, it is hard to see that from the meandering beginning of the film.

The good news is that The Happy Prince and the portrait of Wilde in it as a troubled man, fallen socialite and literary genius just needs a bit more time to kick in, and the film gets better and more emotionally resonant with time. Those acquainted with the biographical facts will not find anything that new here, but Wilde’s fall from grace shown a couple of times in the flashback scene on the train station where Wilde as a prisoner was spat on by an angry mob serves really well. On the other hand, the other recurring flashback scenes of Wilde telling his titular tale to his children as a bed-time story seems a bit sentimental and does not do much to establish his character as a man longing for family life as intended.

The focus is somewhere else, on relationships with his wife Constance (Emily Watson) which is more on the financial side and his friends and lovers sometimes providing support like his publisher Robbie Ross (Edwin Thomas) and loyal friend Reggie Turner (Colin Firth), but usually leading to more and more trouble like Alfred “Boise” Douglas (portrayed as a divine-looking, but charmless spoiled brat by Colin Morgan), Wilde’s financial struggle not just to get by but also to maintain the hedonist lifestyle, constant moving from one place to another, writer’s block and schemes to somehow get around it. Most of all, it is about his desperate search for love anywhere he could (not) possibly find it.

Which brings us to the title. The tale itself was, like most of Wilde’s work in that genre, atypically dark and with a bleak ending instead of a happy one, which goes well with the generally dark tone of the film. But Wilde as character is not selfless like the statue of the prince in the story. Maybe he is in an emotional sense (to all the wrong people), but in his actions he is quite selfish. The parallel has been drawn somewhere else – to the decay and his crumbling physical and mental health pictured by John Conroy’s cinematography in grayish rainy colours and underlined by Rupert Everett’s acting always a notch above his sense of directing the film. Wilde here is an unhappy prince, like the statue stripped of its glamour desperately trying to revert the time and to be loved and accepted.

I, Tonya

kritika originalno pročitana u Filmoskopu na HR3

Tonya Harding je prva u Sjedinjenim Američkim Državama, a druga na svijetu uspešno izvela trostruki aksl, skok koji se smatra najkompliciranijim u ženskom umjetničkom klizanju. Ilustracije radi, do dana današnjeg taj skok je na zvaničnom natjecanju izvelo ukupno 8 klizačica. To, međutim, nije bio potreban i dovoljan razlog da ona dobije svoju filmsku biografiju. Uostalom, rekord ili kamen-međaš u jednom elitističkom sportu kao osnova za biografiju bio bi nepobitni dokaz da je filmska industrija ostala bez ideja i bez priča. Tonyin vrlo atletski stil klizanja, ekscentrično odjevanje i razbijanje klišeja nježnih princeza i balerina na ledu možda bi zasluženo donijeli medijsku pozornost i filmovanu romantiziranu biografiju, ali ni to ovdje nije slučaj. Razlog zbog kojeg se Tonyu Harding pamti je drugačije prirode: jedan ružni incident, fizički napad na njenu kolegicu i konkurenticu Nancy Kerrigan za koji Tonya nije bila osobno odgovorna, ali joj je to presjeklo karijeru, uništilo snove o sportskoj slavi i u konačnici obilježilo cijeli život. Pasionirani ljubitelji umjetničkog klizanja će ju pamtiti po sportskim uspesima (i tome da nije zablistala na najvažnijim natjecanjima poput Olimpijskih igara), ali je za američku javnost ona prvo bila dežurni sportski krivac prve polovice 1994. godine (sa tog neslavnog trona ju je skinuo O.J. Simpson), da bi zatim postala sinonim za ružno lice natjecateljskog duha i na koncu “ubod” otrcane medijske šale.

Film Craiga Gillespieja Ja, Tonya je istovremeno i pokušaj njene rehabilitacije u javnosti i pogled u naličje sporta u kojem je gracioznost prvi prioritet, ali i studija slučaja kako pojedinac koji se ne uklapa u zadanu sliku na kraju završava na dnu. Tonya Harding je možda u nekom trenutku bila najbolja u tome što je radila, ali je bez obzira na to bila bez šansi da za svoj talent i trud dobije odgovarajuće priznanje zbog toga što nije dolazila iz poželjnog miljea. Nasilje u obitelji i kasnije u braku joj svakako nisu bili od pomoći. Tonya Harding, iako i sama, pod navodnicima, kriva po osnovama neuglađenosti i eksplozivne naravi, žrtva je cijelog društva koje ju je odbacilo. Uostalom, Gillespiejeva poanta izrečena kroz usta Margot Robbie u ulozi Tonye Harding je da Amerika treba svoje heroje kojima će se diviti, ali i zlikovce koje će mrziti. Potpisnik ovih redova bi tu tvrdnju podigao na viši nivo: u tom smislu se cjelokupno ljudsko društvo ne razlikuje puno od američkog.

Gillespie, međutim, ne propovjeda i ne maše “teškom rukom”, već film, naprotiv, otvara “mockumentary” snimkama različitih formata i kvaliteta na kojima se predstavljaju “personae dramatis” incidenta, Tonyine karijere i života: sama Tonya, njena majka LaVona (Allison Janney), muž Jeff Gillooly (Sebastian Stan), njegov priglupi prijatelj Shawn (Paul Walter Hauser) koji je i organizirao napad na Nancy Kerrigan, te tabloidno-sportski novinar Martin Maddox (cameo uloga u kojoj briljira Bobby Cannavale) koji je o incidentu izvještavao. Svi oni su dani u svojim “prirodnim okruženjima”, Tonya i Jeff u skromnim kuhinjama, LaVona na kauču, sa papigom na ramenu i sa cigaretom u ustima, Martin u redakciji, i svi se oni trude opravdati sebe i preusmjeriti odgovornost na drugoga. Čak i Tonya koja “nikad nema sreće”. Takav maštovit postupak djeluje kao nešto što Gillespieju, autoru nekoliko otkačenih komedija i pomalo beskrvnih sportskih “feel good” filmova, ne bi palo na pamet, ali on ga koristi do maksimuma ne samo na početku filma, već i kada je potrebno odvojiti cjeline i ponovno ubrzati posustali tempo. Ono što slijedi je dva sata “Goodfellas na ledu”, manično, crnohumorno ili otrežnjujuće mračno filmsko iskustvo. U prvoj polovici filma koja se bavi Tonyinim usponom usprkos svim preprekama, usprkos siromaštva odakle potiče, usprkos nasilnogj majci i nasilnom mužu, usprkos slici koju klizačka federacija želi gajiti o klizačicama, redateljev pristup potpuno funkcionira. Gillespie nam daje Tonyu u cjelosti, ranjivu, determiniranu, povrijeđenu, poniženu, ponosnu i uvijek drugačiju, Tonyu koju sa uživanjem, talentom, znanjem i elanom igra Margot Robbie, jedna od rijetkih glumica koja bi prihvatila toliki izazov i na njemu gradila dalji tok svoje karijere. Redatelj nam podastire i LaVonu kao zlu majku iz horora čije manirizme Allison Janney, poznatija po ulogama nešto uglađenijih, ali svejedno jezikavih žena, pretvara u mješanicu stripovski smiješnog i prijeteći nasilnog negativca. Slično važi i za Jeffa u čiji lik Sebastian Stan ulazi kameleonski i bez rezerve, s tim da je doziraniji i manje epski razmahan od Janney, dok Shawn kao lik pokazuje potencijal da bude jedan od epskijih glupaka u filmskoj povijesti. U kombinaciji sa furioznim tempom, događaji na ekranu i njihova vizualna i ina pozadina (milje radničke sirotinje i polu-kriminalnog gubitništva) djeluju humorno čak i kad su izrazito nasilni, iz jednostavnog razloga što se izbrusi nasilja pojavljuju mimo svih očekivanja i bez razloga, pa je smijeh instinktivni obrambeni mehanizam. Kako vrijeme prolazi, jasno nam je da nisu u pitanju začudni momenti, već obrasci ponašanja, pa se humor efektno transformira u neprijatnost. Također, ismijavajući kompletno Tonyino okruženje uz možda izuzetak tek lagano blazirane instruktorice i kasnije trenerice Diane Rawlinson (odmjereno ostvarenje Julianne Nicholson), Gillespie i scenarist Steve Rogers nijednog trenutka se ne podsmjehuju Tonyi i ne ubiraju lake poene klasizmom. Zapravo, jedini minorni problem prve polovice filma je izbor muzičke podloge sačinjene od klasičnih rok numera koje u sebi nose preočitu simboliku. Jasno, to je Tonyina muzika, ona bi ju na nastupima koristila namjesto klasike, ali je ipak izbor samih pjesama mogao biti manje “šaka u oko”.

Druga polovica filma je, ipak, za nijansu ili dvije problematičnija. Radi se tu o klasičnoj “sprinterskoj logici” i percepciji da je većina dobrog materijala već potrošena u furioznom tempu, pa se može samo reciklirati. Radnja se usporava i fokus je na incidentu, onome što mu je neposredno prethodilo i njegovim neposrednim posljedicama. Montažerka Tatiana S. Riegel se vraški trudi da se pad u tempu ne osjeti, ali i ona ima svoje granice, baš kao i direktor fotografije Nicolas Karakatsanis koji se trudi izvući maksimum atraktivnosti iz klizačkih scena (za pohvalu je i ekipa koja je radila efekte koji su neprimjetni, a prijeko potrebni). Margot Robbie ima “govor za Oscara” (ili makar nominaciju) u sudnici, ali je on manje katarzičan, a mnogo više u duhu standardnog Hollywooda. Uostalom, ona je već ranije u filmu imala briljantnijih, luđih, hrabrijih i ležernijih momenata, a ova promjena tona koja se nastavlja didaktično intoniranom naracijom na kraju filma ipak utječe na dojam o njenoj ulozi, iako za to nije kriva ona koliko scenarist i redatelj. U konačnici, Ja, Tonya daleko je od slabog filma, zapravo je vrlo dobar, i kao takav se može pokazati presudnim za karijere redatelja koji se konačno uzdigao iznad prosjeka, glavne glumice koja je od svog internacionalnog proboja u Vuku s Wall Streeta pokazivala potencijal i aspiracije za glumu na vrhunskom nivou, kao i za daljnju javnu percepciju svoje unekoliko tragične junakinje.

Lucky

kritika originalno objavljena na DOP-u

Jedan od uspešnijih viceva iz kultne srpske animirane satirične serije Nikad izvini (varijacija na temu Stilskih vežbi Raymonda Queneaua u kojoj se likovi – političari ponašaju isto “in character” u obilju prepoznatljivih kulturoloških konteksta, od TV reklama za deterdžent preko telenovele na esperantu do Star Warsa i Matrixa), bio je to da, upitan o iskustvima o kućnim ljubimcima, Vojislav Koštunica (bivši premijer poznat po svom letargičnom govoru, ako ga se neko još seća) izjavi: “Imao sam kornjaču, ali mi je pobegla.” Ova urnebesna “lajna” se ne reinkarnira direktno u filmu Lucky, rediteljskom prvencu glumca Johna Carolla Lyncha, ali tajnoviti odlazak kornjače od njenog vlasnika Howarda (reditelj David Lynch, nije u srodstvu sa svojim prezimenjakom, u jednoj od začudnih glumačkih ekskurzija) tu nije samo “running joke” (namerno takva konstrukcija!), nego i jedna od potpornih tačaka radnje. Druga potporna tačka je i okidač za radnju, pad nesvakidašnjeg naslovnog junaka kojeg igra Harry Dean Stanton, ratnog veterana, strastvenog pušača, vežbača joge i mentalne gimnastike kroz rešavanje križaljki koji će Luckyja naterati na razmišljanje o zamoru materijala, smrtnosti i svom vremenu na Zemlji.

U filmu se, primetićete, uglavnom ništa ne dešava, odnosno dešavaju se događaji niskog intenziteta, dnevne rutine jednog starca, cigarete, joga, posete lekaru, lokalnoj trgovini i zalogajnici, šale sa kuvarom i konobaricom, posete koktel-baru i interakcija sa prijateljima, pre poznanicima, verbalni ping-pong i večito filozofsko pitanje je li realizam prava stvar. Sve se to odvija u pustinjskom gradiću punom čudnih, ali dobrih ljudi. U suštini sasvim dovljno da nam skrene i zadrži pažnju.

Pravi vic, međutim, nisu ni David Lynch, ni Ron Livingston (tip iz Office Space koji ovde igra prodavca osiguranja sa ljudskom dušom), ni brojna druga lica kojih se možda i kroz maglu sećamo poput Toma Skerritta sa kojim je Stanton delio ekran u Alienu. Pravi vic je upravo Stanton, karakterni glumac odogovoran za blizu 200 uglavnom dirljivih i pamtljivih epizodnih uloga u filmovima širokog raspona, od westerna B-produkcije s početka karijere do kultnih ostvarenja poput Aliena i arthouse lektire kao što je to Wendersov Paris, Texas i dobar deo Lynchovog opusa. Od njega smo do sada dobivali i prepoznatljivost i promenljivost za potrebe uloge i lice koje odiše integritetom, ali u principu ga nismo viđali kao protagonistu.

Dokumentarac Harry Dean Stanton: Partly Fiction smiksan od isečaka iz njegovih filmova se ne računa, ali već u naslovu pogađa suštinu – samozatajnost i legendarnost takvu da bi sam Stanton mogao vrlo lako biti lik iz nečijeg filma, i to vraški dobrog. Lucky nije samo Stantonov film, niti je nekakva neukusna posveta dugotrajnoj karijeri, već je film o Stantonu jer je Lucky kao lik u velikoj meri podudaran onome što smo povremeno mogli da saznamo o Stantonu kao čoveku. Cigarete nisu fol, zdravo-nehajan odnos prema zdravlju takođe nije fol, kao ni službovanje u mornarici za vreme Drugog svetskog rata, kao ni pevanje jer je glumac po tome poznat i njegovo ime je prisutno na “soundtracku” za film.

Scenaristi Logan Sparks, inače nekada asistent produkcije, i Drago Šumonja, glumac i dokumentarist, očito su odlično poznavali Stantona, dalje od njegove filmske persone i trivije, pa su scenario pisali samo i isključivo s njim u mislima za glavnu ulogu. Izbor debitanta za reditelja takođe nije tako rizičan kada se uzme u obzir da je John Caroll Lynch takođe karakterni glumac, večiti epizodista i retko negativac koji vrlo dobro poznaje problematiku takve pozicije.

Nažalost, Harry Dean Stanton je umro u 91. godini života, ni mesec dana pre svetske premijere filma, pa nije mogao da vidi film sebi u čast. Verujem da bi bio i više nego zadovoljan kako je ispao Lucky kao njegov stvaralački testament.

Darkest Hour

kritika objavljena na Monitoru

2017.

režija: Joe Wright

scenario: Anthony McCarten

uloge: Gary Oldman, Lily James, Kristin Scott Thomas, Ben Mendelsohn, Stephen Dillane, Ronald Pickup, Samuel West, David Schofield

Moram priznati da sam izbegavao gledanje ovog filma koliko se može, ali sezona Oscara i skor od 6 nominacija ipak zahtevaju određeno poštovanje od nekoga ko se izdaje za filmskog kritičara. Nisam zazirao od kvaliteta filma, i laiku je jasno da je Darkest Hour u najmanju ruku korektan film “oscarovskog tipa”, ratna biografija osebujne ličnosti kao što je to Winston Churchill i da bi tu malo toga smelo poći naopako. Razlog mog oklevanja i odlaganja gledanja bila je prosta zasićenost materijalom te sorte ove godine: ovo je već drugi biopic o Churchillu (prvi, imena Churchill, nije na potpisnika ovih redova ostavio jak utisak, odličnoj glumi Briana Coxa unatoč), te treći koji se bavi temom “blitzkrieg” faze Drugog svetskog rata iz britanske perspektive i gde se barem ponešto od radnje vrti oko Dunkirka (osim još jednog višestrukog kandidata za Oscare, Nolanovog filma Dunkirk, tu je još i Their Finest Hours, tehnički iz pretprošle godine, ali sa distribucijom iz prošle).

Na ovom mestu moram dodati da mi Joe Wright nije ni blizu liste omiljenih reditelja, da mi njegov opus filmova, naročito onih sa Keirom Knightley u glavnoj ulozi (Pride and Prejudice, The Atonement, Anna Karenina), nije nimalo impresivan i da mi njegov “raskošni” stil najčešće deluje hvalisavo. Takođe, činjenica da scenario potpisuje Anthony McCarten (The Theory of Everything) takođe ne uliva puno poverenja da će Darkest Hour u debatu doneti nešto supstancijalno novo.

Na generalnom nivou to i ne čini: Churchill je portretiran tako kako ga i inače zamišljamo, kao vešt govornik, samouvereni državnik preke naravi, oštrog jezika i nezdravih navika, povremeno sklon depresijama, odnosno padovima samopouzdanja, iz kojih ga izvlači požrtvovana i inteligentna supruga Clemmie (Scott Thomas). Znamo da je njegovo imenovanje na premijersku poziciju bio iznuđen izbor, a da on, svojem vojnom i političkom iskustvu unatoč, nije bio prvi izbor ni svoje partije ni kralja Georgea VI (kojeg sa vrlo limitiranim zamuckivanjem impresivno igra Ben Mendelsohn), već jedino kompromisno rešenje na koje je htela pristati i parlamentarna opozicija.

Pod slojevima šminke i maske, te u kalupu koji mu proširuje telesne gabarite (“fatsuit”), igra ga, maestralno, Gary Oldman. Britanskog glumca je američka Akademija do sada uglavnom zaobilazila kada je reč o nominacijama, pre ove ima samo jednu (za glavnu ulogu u Tinker, Taylor, Soldier, Spy) i sada ima izgledne šanse da osvoji kipić, pa s tim u vezi ostatak nominacija koje je film zaradio treba gledati kao logističku podršku u tom ostvarivom cilju. Nagrada bi svakako bila zaslužena, sve i da neko ima bolje ostvarenje od njega (recimo Daniel Day Lewis u Phantom Thread), ono ne može biti toliko bolje. Oldmanov Churchill nije ni blizu proste imitacije istorijskog modela već veoma prefinjeni balans između prepoznatljivog i sasvim svežeg, pa mu je tako osim, za oscar-filmove standardnih momenata političkih govora, najjača tačka momenat ljudske slabosti u kojima svog neprijatelja Hitlera vređa nazivajući ga ludakom i, krajnje klasistički, molerom i kaplarom.

Za pohvalu je još i pomenuta razmetljivost Wrightovog stila koja je ovde pravilno usmerena i dolazi do izražaja na pravi način. U svojim poigravanjima sa kamerom i osvetljenjem, reditelj se ne libi čak ni da citira žanrovske klasike dok svejedno budno motri na atmosferu koja mora biti mračna i smrtno ozbiljna. Takođe, odluka da se Nemci ne vide, već da se posledice njihovih delovanja (bombe i borbe) pojavljuju kao svojevrsni intermezzo takođe je ispravna i film čini ritmičnijim, kao i ponajbolje scene, one koje prikazuju kućnu idilu sa Clemmie i strogom državniku i jezikavom političaru daju novo, humanije lice. Ulogu negativaca onda moraju da preuzmu konzervativci koji su bili za mir sa Nemačkom, bivši premijer Neville Chamberlain (Pickup) čija politika ustupaka Hitleru u dobroj veri da on neće pogaziti dogovorene uslove nije davala rezultata godinama pre toga i partijski favorit za premijersku fotelju maskiran u surovog realistu, Halifax (Dillane) koji uglavnom održava napetost sukoba na nekom nivou.

Tu dolazimo do inherentnog problema kod filmova ovakvog tipa: nije nam samo poznata istorija, što je samo po sebi “spoiler”, već i dramaturgija podžanra istorijskih ratnih biografskih drama po istinitom događaju. Kralj, predsednik ili premijer će održati taj govor, ukinuti ropstvo, povesti sile dobra u borbu protiv sila zla, a masa će mu pljeskati u parlamentu ili na trgu, a toj masi će se priključiti i negativac koji priznaje poraz. Naravno, uvek je pitanje kako te tačkice spajati od početka preko sredine do kraja i tu ima prostora za inovativnost i kreativnost. Možda je ponajbolji primer za to Spielbergov Lincoln u kojem nismo očekivali toliku količinu političkog mešetarenja, što film čini zabavnim, čak i nepredvidljivim poznatosti istorijskih činjenica unatoč. Darkest Hour ne dostiže taj nivo, a jedini pokušaj da se film izvede van očekivanog kanona završava neuspešno i u još glupljem klišeu na rubu da potopi ceo film: Churchill ulazi u vagon metroa i tamo sluša glas naroda, pa odatle formulira svoj politički stav.

U konačnici, kada se podvuče crta, Darkest Hour i pored briljantne glume Garyja Oldmana, fotografije Bruna Delbonnela i njene upotrebe od strane Joea Wrighta, ostaje tek blago natprosečan film. Možda je stvar i percepcije usled zasićenja i možda mu je glavni krimen što nije drugačiji kao Dunkirk i što je u pitanju “lovac na oscare” starog kova kada su takvi filmovi toliko izašli iz mode da zaista moraju biti sjajni da bi skrenuli pažnju na sebe.

The Post

kritika originalno pročitana u emisiji Filmoskop na HR3

Washington Post je postao jedna od svjetskih najrelevantnijih dnevnih novina sa otkrivanjem i objavljivanjem materijala afere Watergate, što je bila tema apsolutnog filmskog klasika na temu novinarstva, Pakulinog Svi predsjednikovi ljudi. Zanimljivo je zamjetiti da se kroz tekst filma provlači da je Post još uvijek prije svega lokalni list (bez obzira što “lokal” podrazumeva grad u kojem je koncentrirana politička moć na nacionalnom i globalnom nivou), te da je prvoligaški status koji se za New York Times podrazumjeva stečen nedavno. Riječ o aferi The Pentagon Papers koju Post nije pokrenuo, ali se na nju znalački brzo zakačio usljed novinarskog instinkta urednika Bena Bradleeja i izdavačke hrabrosti Katherine “Kay” Graham, što je tema Spielbergovog filma Novine koji se može pokazati “vrućim” u predstojećoj Oscar-sezoni, iako je na Zlatnim Globusima ostao bez ijedne nagrade od šest nominacija.

 Veza sa Pakulinim filmom, ali i sa suvremenim dobom, očita je kroz lik agresivnog predsjednika Nixona koji ratuje protiv medija (zvuči poznato), kojem čujemo samo glas i vidimo stas sniman s leđa, iz daljine i kroz prozor Bijele kuće, te na samom kraju filma gdje imamo aferu Watergate. Ipak, neozbiljno bi bilo tvrditi da su Novine prednastavak, čak i nezvanični, što je teza koja se progurava kroz američku filmsku kritiku, premda će se Spielberg referirati na Pakulin klasik nekoliko puta snimajući užurbani desk, uredničke kolegije, ogromne tiskarske prese, cigarete, kave, pisaće mašine i ostatak novinarske nostalgije iz ranih 70-ih (uključujući i užurbane dostavljače u ranim jutarnjim satima, telefonske govornice i sitniš koji ispada iz ruku pred važan poziv, novine relativno velikog formata čiji listovi lete na vjetru i slično). Sami pentagonski dokumenti (zapravo studija povijesti američko-vijetnamskih odnosa i svih duboko krivih poteza svih poslijeratnih američkih administracija koja implicira da rat nikada i nije bilo moguće dobiti, a da bi pat-pozicija tek zadržala SSSR-ove komunističke satelite i Kinu na istim pozicijama) s kojima nakon vijetnamske epizode budućeg zviždača, a tada istražitelja za Ministarstvo obrane, Daniela Ellsberga (Matthew Rhys) Spielberg otvara film, opet se mogu promatrati u svojevrsnoj opoziciji s današnjim aferama: diplomatskim tračevima i špijunskim podvalama selektivno objavljivanim na Wikileaks, Snowdenom i maglom oko njega, a naročito s minimumom pažnje koju je dobila jedna prava i suvisla suvremena afera, The Panama Papers. U doba instantnih, a neprovjerenih informacija, kratkog opsega pozornosti i “info-tainmenta”, Spielberg nas želi podsjetiti kako je to bilo nekad kada su novine nešto značile. Jedan od preostalih hollywoodskih veterana i jedan od rijetkih još uvijek hollywoodskih “prvoligaša” zna kako s takvim materijalom raditi: kamera Janusza Kaminskog se ozbiljnije i kontroliranije kreće kroz sve tri dimenzije, nije zakucana u rakursu oduševljenog djeteta kao u recentnim Spielbergovim “ozbiljnim” radovima, dok muzika Johna Williamsa pleše na rubu patetike akcentirajući za to predviđena mjesta, ali ga ne prelazi. Također, izbor glumaca za glavne uloge (sveamerički heroj Tom Hanks kao Bradlee i feministička i glumačka ikona Meryl Streep u ulozi Kay Graham), kao i za sporedne (Bob Odenkirk kao naoko neugledni Ben Bagdakian koji je jedini u redakciji na tragu nečega, Sarah Poulson kao gospođa Bradlee, Alison Brie kao Lally Graham, Tracy Letts kao advokat i savjetnik, Bruce Greenwood kao jedna od najintrigantnijih ličnosti globalne povijesti Robert McNamara, te brojni karakterni glumci poput Jesseja Plemonsa, Davida Crossa, Pata Healyja i drugih) apsolutno je impozantan, kao i izbor debitantice Liz Hannah i Josha Singera koji iza sebe već ima scenarij za jedan suvremeni klasik na temu istraživačkog novinarstva, Spotlight.

 Spielberg ima ambiciju da Novine budu više od klasične doku-dramske kronike afere i njezina objavljivanja, političkih pritisaka i sudskih sporova, pa zato uvodi nove momente i riskira gužvu ideja. U tom smislu, razbijanje očekivanih kanona i žanrovskih matrica nije novina u njegovom opusu, već ju je s uspjehom isprobao u Lincolnu gdje je predsjednik postao sporedan lik u političkoj igri skupljanja glasova za Trinaesti amandman. Ovdje, pak, imamo gotovo trilerski pritisak izlaska na burzu te opasnost da afere i kršenje sudskih zabrana otjeraju potencijalne investitore, što se kasnije razvija u borbu moći u upravnom odboru u kojem Kay, iako, nominalno izvršna predsjednica, biva gurana u stranu i ignorirana od strane ostatka članova, redom muškaraca. To će se na kraju pretvoriti u studiju pozicije žene u muškom svijetu, gdje se ona teško snalazi, dok drugi misle da tu čak ni ne pripada, da je njeno da priređuje zabave i bankete, a ne da donosi izvršne odluke na svoju ruku. Takav tip pritiska, ma koliko okvir djelovao didaktično, nije lako odigrati, i u tom smislu je Meryl Streep ne samo pravi izbor nego i noseći stup filma, posebno ako znamo što je “na kocki” za Kay (prijateljstvo s McNamarom i veze sa prethodnim demokratskim administracijama) i koliko će takav potez promjeniti odnos između tiska i politike, baš kao što je Hanksova sasvim nova i svježa interpretacija uloge koju vezujemo za Jasona Robardsa iz Svih predsjednikovih ljudi drugi čvrsti oslonac filma. Konačni dojam je da je Steven Spielberg sa Novinama ipak pokušao ispričati nekoliko odvojenih priča i nije polučio jednaki uspjeh sa svima njima, ali interesantni i inteligentni dijalozi, furiozni tempo, vrhunska gluma i raskošno posuti začin nostalgije to vješto maskiraju.

12 Strong

kritika originalno objavljena na DOP-u

Osim projekata koji su se otrgli kontroli i žanrovskih filmova koji nisu zadobili poverenje svojih produkcijskih kuća, početkom godine obavezno dobivamo i makar jedan ratni film na temu sukoba novijeg datuma (Irak, Afganistan, Libija) snimljen po istinitom događaju i sa izrazitim američko-patriotskim nabojem. Nešto od toga smeća završi čak i u nominacijama za Oscare (Eastwoodov American Sniper), nešto, pak, na liderskom mestu januarskog ili februarskog “box officea” (Bergov Lone Survivor), a nešto jednostavno preživi taj termin i namakne nešto novca bez previše pompe. Sva je prilika da će to biti slučaj sa 12 Strong.

Autor Nicolai Fuglsig nije poznato ime u svetu filma. Kako bi i bio, ovo mu je prvi ozbiljan film, a u prošlosti je snimao reklame i bio fotoreporter. Upravo ta dva iskustva ovde dolaze do izražaja: 12 Strong je izbalansiran u pristupu koji kombinira mužjačku atraktivnost do granice napaljivosti (vojnički humor, bravado, akcija i eksplozije) i verodostojnost (film je sniman na američkom jugozapadu, ali Fuglsig se makar potrudio da pronađe planine i klance koji mogu proći kao pejzaž severnog Afganistana, doduše hladnoća kojom se preti u tekstu ostaje neprimetna na ekranu, ali ne može čovek sve ni imati). U konačnici, za malo predugih 130 minuta koliko traje, 12 Strong je gledljiv film namenjen prosečnom gledaocu-”kokičaru”, ali ni zahtevnija publika neće imati dojam da joj se vređa inteligencija, barem ne previše.

Istiniti događaj u pitanju je prva operacija male grupe specijalaca američke vojske, “zelenih beretki” i prva pobeda na bojnom polju u Afganistanu nedugo nakon terorističkih napada 11. septembra kada je oslobođen ključan grad na severu zemlje Mazar-i-Šarif. Posebnost tog poduhvata je bila u tome da su Amerikanci pre svega pružali podršku trupama Severne Alijanse u borbama protiv Talibana, a njihov prvenstveni zadatak je bio da navode bombardere na ciljeve te lokalnim (para)vojskama omoguće napredovanje u borbi protiv brojnijeg, organiziranijeg i bolje opremljenog neprijatelja. Druga specifičnost je, pak, teren koji skoro potpuno anulira prednost američkog visokotehnološkog naoružanja, koji ne pruža mogućnost za osiguranu komunikaciju sa bazom i koji u kombinaciji sa klimom stvara dodatni pritisak na “naše momke” kojima su jedino odgovarajuće prevozno sredstvo konji da posao obave pre zime.

Treće, saveznike je teško razlikovati od neprijatelja, jer kako koja vojska prođe, tako pokupi sve muško stasalo za borbu iz sela, sa sve civilnom odećom i napabirčenim naoružanjem. Ideološke i ine preferencije su tu od sekundarnog značaja. Uostalom, jedan od vođa Severne Alijanse, ovde portretiran kao ratnik-heroj Abdul Rašid Dostum (Navid Negahban iz serije Homeland), zapravo je bio vešt političar koji je često znao da promeni stranu u pogodnom trenutku, a opet dovoljno principijelan da se sa talibanskim monstrumima i internacionalnim teroristima nije “lizao”. Rame uz rame s njim, ponekad i mimo njegove volje, naši će momci izvesti podvig ne propitujući mnogo “zašto”, nego isključivo “kako”. Hu-ra!

Problem je, međutim, što od naslovnih 12 izabranih samo četvorica imaju makar i natruhe ličnosti. Prvi je zapovednik Nelson (Chris Hemsworth u civilnom životu poznat kao Thor) koji ima dovoljno teorijskog znanja i hrabrosti, ali ne i borbenog iskustva (što će se ispostaviti kao prednost u jednom sasvim posebnom ratu za koji još nije postojala doktrina). Drugi je njegov direktno podređeni, ali u borbi prekaljeni Spencer (Michael Shannon, glumac za dva broja većeg formata nego što mu uloga nudi). Treći je generički lajavi Meksikanac atipično anglosaksonskog imena Sam Diller (Michael Pena), a četvrti jedini Afroamerikanac u družini Ben Milo (Trevante Rhodes iz prošlogodišnjeg “oscarovca” Moonlight). Dostum je više koncept nego lik od krvi i mesa, glavni negativac je karikatura, nadređeni oficiri su tipovi, žene doma karakterna pozadina, a ostali, uključujući i vojnike i civile, i prijatelje i neprijatelje, manje ili više scenografija oko i preko koje se odvija radnja, a ne njeni aktivni učesnici. Nema razvoja likova, radnja ide zacrtanom linijom žanrovskih klišea sve do trijumfalnog kraja.

Solidna stvar kod toga je što je što malo toga može poći po zlu. Ted Tally (Silence of the Lambs) i Peter Craig (The Town) su svakako bolji scenaristi od toga da pišu za ovakve niskorizične projekte, ali ponekad šablon nije loša stvar. Recimo, kad ne nudi komentar koji bi verovatno bio glup ili kada ne pokazuje naknadnu pamet, odnosno pokazuje je sasvim ograničeno, a umesto toga pre svega poštuje kontekst. Jer u šta se god pretvorio rat u Afganistanu i ma kako kasnije bio vođen, ovi momci su uradili nešto nesvakidašnje i pritom su bili na pravoj civilizacijskoj strani, tako da ona skulptura vojnika na konju na mestu nekadašnjih Blizanaca u New Yorku itekako ima smisla.

Ono što se, osim generičnosti, može zameriti su i sumnjive političke i svetonazorske namere koje se vezuju uz producenta Jerryja Bruckheimera. Podsetimo, on je jedan od poslednjih ljudi iz filmske industrije da je ostao uz Georgea Busha i njegove ratne avanture, videvši u njima moralnu čistinu. Je li zaista u to bio uveren ili je prosto računao na simpatije određenog dela publike, to ne možemo znati. Fakat je, međutim, da se takva ikonografija može itekako vratiti u modu, i već ulazi na mala vrata u zimskom terminu na krilima rovovske proze i nezahtevne zabave. Jerry će to svakako iskoristiti, a 12 Strong je demonstracija njegove gornje granice suptilnosti.

In the Fade / Aus dem Nichts

kritika originalno objavljena na Monitoru:

2017

režija: Fatih Akin

scenario: Fatih Akin, Hark Bohm

uloge: Diane Kruger, Denis Moschitto, Numan Acar, Johannes Krisch, Hana Hilsdorf, Urlich Brandhoff

Ako je neko dvojnost nacionalnog identiteta, onog koje određuje poreklo iz “stare domovine” i onog usvojenog, vezanog za “novu domovinu”, uspeo da prikaže na filmu, onda je to Fatih Akin, nemački filmaš turskog porekla koji je vrlo dobro shvatao razliku između Istoka i Zapada i međusobni upliv koji ta dva koncepta imaju jedan na drugi. Njegovi (raniji) filmovi su delovali iskreno, bili su pratljivi čak i kad nisu bili naročito pamtljivi (Akin se rado koristio opštim mestima kao elementima zapleta) i bili su pitki, a da nisu bili plitki.

To, naravno, važi za filmove iz prve decenije našeg milenijuma, zaključno sa zabavnim Soul Kitchen (2009) kojeg je lako voleti, ali koji je nagovestio da se Akin možda već “ispucao”. Sa novom dekadom kao da postaje teško prepoznati autora koji nam je nekada bio toliko interesantan. Prvo dokumentarac koji spaja socijalnu sa eko-pričom, zatim onaj preskupi kupus od filma The Cut (2013), pa onda zabavna, uvrnuta, ali nimalo lična zezalica Tschick (2016) sa kojom se Akin igrao tinejdžerskog žanra.

In the Fade kao da nastavlja niz filmova koji nisu nužno loši, ali su izuzetno problematični. Za ovaj film je to posebno šteta jer je njegova tema aktuelna (napadi nacisitičkih skupina na imigrante od kojih nisu pošteđena ni najstabilnija društva sveta), a u svom centru ima jedno od najboljih glumačkih ostvarenja prošle godine u izvedbi maestralne Diane Kruger koja po prvi put igra u nemačkom filmu i na nemačkom jeziku. (Zvuči kao nepotrebni statistički podatak, ali glumica je karijeru izgradila paralelno u Hollywoodu i Francuskoj i upada u tip germanske lepote, ali je u kadru nemački govorila jedino kod Tarantina u Inglorious Basterds.)

Početna montažna sekvenca je primer elegancije u filmskom stvaralaštvu. Akin bez nepotrebnih objašnjavanja slika elipsu dela životnog puta, ispostaviće se, sporednog lika Nurija (Acar) od zatvorskih dana, preko venčanja sa Katjom (Kruger) do njihovog skladnog porodičnog života sa sinom Nicom. Upravo će Nurijeva i Nicova pogibija od bombe postavljene ispred njegove kancelarije u turskom kvartu Hamburga biti pokretač radnje. Katja oseća grižu savesti da je u tom trenutku bila odsutna i da joj je promakao, ispostaviće se, krucijelan detalj: mlada žena koja je tu ostavila potpuno nov bicikl sa nadograđenim koferom.

Uporedo sa tugovanjem, Katja se sreće sa nerazumevanjem svoje neposredne okoline, a i društva u celini. Nurijevi roditelji insistiraju da telo sina i unuka sahrane u Turskoj, a njeni joj ipak nisu oprostili da se udala za stranca, pa bez razmišljanja prihvataju pogrešni pravac u kojem se kreće policijska istraga koja se fokusira na Nurijevu kriminalnu (sitno-dilersku) prošlost umesto na rasističke motive. Simptomatično je to da je on bio primer uspešne resocijalizacije i integracije u društvo, bez ikakvih veza sa religijskim i nacionalnim grupama, dobar otac i uspešni mali poduzetnik koji je zarađivao pružajući prevodilačke usluge.

Ispostaviće se da su počinioci ipak deo neonacističkog podzemlja, da su radili sami i da napad kao takav nije bio nikakav primer briljantnog planiranja. Katjina borba će dalje voditi preko suda, a kada se i pored jakih materijalnih i posrednih dokaza presuda izjalovi usled tehnikalije, ona uzima stvari u svoje ruke i sama se upušta u potragu za počiniocima i obračun s njima.

Najveći problem filma je njegova struktura u tri čina ili poglavlja odvojenih kućnim snimcima u formi nekakvog intermeca. Radnja filma se sasvim logički pretapa iz jednog čina u drugi, ali je utisak svejedno kao da gledamo tri povezana kratka filma u različitim žanrovima, što samo po sebi donosi određene dramaturške šablone. Prvi deo je nekako i najsolidniji, deluje najverodostojnije i najmanje je opterećen konvencijama. Takođe, glumica na tom mestu može da pokaže i najviše znanja, talenta, ali i mere koja je neophodna za dočaravanje tugovanja. Diane Kruger ulazi toliko duboko u psihologiju takvog lika da uspeva da iznijansira i uspone i padove koje jedan takav proces nosi sa sobom.

Ona nastavlja sa svojom izuzetnom glumom i dalje kroz film, ali je sudska drama u koju se In the Fade pretvara u središnjem delu ipak dosta rigidniji žanr. Akin se tu solidno snalazi i nalazi balans između u suštini dosadne i ne-filmične evropske sudske prakse i elemenata pokupljenih iz američkog filma. Verbalni obračuni njenog advokata (Moschitto) i napadno ružnog i zlobnog advokata odbrane (Krisch) možda ne bi bili mogući u nemačkoj sudnici, ali Akin tu koristi umetničku slobodu kako bi podigao tempo filma, a forenzičko izlaganje o “šteti” na dečakovom telu i reakcija Diane Kruger kao Katje je svakako emotivni vrhunac filma.

Poslednji, žanrovski, triler-deo smešten u Grčku gde Katja traga za nacističkim teroristima i kontemplira kontra-napad na njih je ujedno i najslabiji deo filma. Prvo, najkraći je. Drugo, dugo smo ga čekali imajući u vidu tekstove u promotivnim materijalima i zbog toga vodi u zonu “spoilera”. Treće, Akin ima najmanje mesta da bi uneo inovacije u klasične dramaturške momente potrage, istrage, prismotre i kontemplacije da bi pritom ubacio samo jednu pravu žanr-scenu, trku automobilima, i to ne baš impozantno urađenu. Diane Kruger je još uvek dobra, iako svedena na dilemu između humanog premišljanja i osvetničke determiniranosti (stoga je i katarza prilično tipska), ali kao da je zaslužila ujednačeniji film. Za utehu je, pak, da Akin zna da ga završi pre kartica koje govore o učestalim napadima pravih ekstremista u Nemačkoj tako što obrne sliku i upita nas je li moguće zamisliti drugačiji svet.

A Film a Week - The Boss: The Beginning / Gazda: Početak

When Dario Juričan’s début documentary feature The Boss came out in 2016. its subject Ivica Todorić was still considered the captain of industry and his company Agrokor, even though burdened with huge debt to foreign creditors, simply too big to fall. The situation now is somewhat different: Todorić is a fugitive from the law and a blogger exposing his private and professional connections with different Croatian administrations and Agrokor, still too big to fail, fell under the state-sponsored management trying to “solve the crisis”. It is safe to assume that he did not fall from grace because of the documentary itself, but let us hope that it at least contributed, even as “bad press” about the topic. However, until recently, the film did not have a regular distribution and was not shown on television since media did not want to upset “The Boss” and his friends in high politics, which is a textbook example of corruption in Croatian society.

Anyhow, Juričan and his investigating team decided to go further in the past and examine another big boss, the one who got filthy rich in the time of war using his political connections, the one who is actually convicted by the court of law. The subject of The Boss: The Beginning is Miroslav Kutle, the tycoon from the deep 90’s and the boss of the first wave of privatization in Croatia. His Globus Group was involved in different branches of business, from restaurants, bakeries, retailing, media, real-estate and so on, intertwined with banking and financial industry on the national level and sanctioned, if not by the government, than by the structures of the party in power. Kutle made most of his money by draining the firms he acquired “for peanuts”, through financial scam or by government decision. He now lives in Bosnia and Herzegovina where he walks freely due to legal loopholes.

The chief value of the film is an informative one, both for Croatian viewers to remind themselves of the chaotic privatization and the regional ones to get some kind of insight to it. Juričan constructed the story around his subject and gave us a look into the different aspects of society that was too concentrated on war, politics and nationalist propaganda to see a robbery going on masked as the transition from socialist to free market system, with all the “creative accounting”, threats of violence, and plain old forgery included. His choice of persons he interviewed is more than interesting and covers all the spectre politically and intellectually, from washed-up politicians, war-time buffoons, douchebags and nitwits (some of them actually defending Kutle after all) to respected lawyers and journalists.

Aside of talking heads in the interviews and rarely used archive material, Juričan fills the gaps with situational shots of cities and city streets, empty, devastated buildings and footage of his travelling by car or bike and his investigating in archives. From the cinematic point of view, The Boss: The Beginning is a run of the mill news documentary, almost ideal for television, but not inspired and inspiring enough for the big screen, with the graphic of rats leaving the screen by the end of the film being its only comment.

November

2017.

režija: Rainer Sarnet

scenario: Rainer Sarnet (prema romanu Andrusa Kivirähka)

uloge: Rea Lest, Jörgen Liik, Arvo Kukmägi, Katariina Unt, Taavi Eelmaa, Heino Kalm, Jette Loona Hermanis, Dieter Laser

Baltik danas je region kontrasta gde se prelamaju skandinavski uticaji, prodor kapitala i inovativna poduzetnička kultura sa post-sovjetskom zaostavštinom, protestantskom restriktivnošću i paganskom tradicijom. Takvo stanje je bilo na snazi i kroz veći deo istorije u kojoj su se mali narodi nalazili na meti osvajača sa istoka, zapada, severa i juga, te bivali potlačeni i zanemareni. Iz toga se ljudi i narodi nauče dovijanju i preživljavanju, često gazeći bilo kakve moralne vrednosti, i to preživljavanje je često sve čemu se mogu nadati na terenu punom hladnih močvara gde su zime duge i hladne. Progres Baltika danas ogledalo je progresa tehnologije: makar se ne ratuje toliko i ne gladuje skoro uopšte.

Dva veka ranije, međutim, nije bilo tako. O tome nam govori roman Andrusa Kivirähka Rehepapp (što je estonski arhaični naziv za mesec novembar), prilično verno ekraniziran relativno uspešan bestseller novijeg datuma koji se bavi fenomenologijom duha estonskog naroda pod jednom od nemačkih okupacija u post-napoleonskom periodu. Možda se nešto zapadnog (ili makar ruskog) moderniteta očešalo o gradove, ali seoski život je izgledao isto kao u srednjem veku, ili kako bi izgledao u nekoj distopiji: bolest, glad, mraz i smrt.

U skladu sa tim su na snazi i naredna verovanja. Kuga uzima oblik divlje svinje ili mlade žene i grabi ljude, a moguće ju je nakratko prevariti oblačenjem pantalona preko glave da pomisli kako neko ima dve guzice. Meci se oblažu prežvakanim hostijama kako bi sigurno pogodili metu (pragmatično čitanje hrišćanstva, nema šta). Vukodlaci se slobodno kreću i špijuniraju. Veštice mogu nekoga uvračati. Duhovi na Svisvete izlaze iz grobova, jedu i čiste se u sauni. A Vrag koji izgleda kao zli blizanac Deda Mraza udahnjuje duše frankenštajnskim spravama zvanim “kratt” koje seljani prave od poljoprivrednih i kućnih alatki i pretvara ih u robote naplaćujući za to u krvi ili u duši.

Sličnom linijom kreće se i uobičajeno ponašanje ljudi. Kratt se pravi kao rana verzija kućnog robota i ne sme biti besposlen. Krade se od Boga i od Vraga, da ne pričamo o komšijama, gazdama i familiji. Kćeri se udaju posle pijanih razgovora u krčmama, a curama svileni šalovi vrede više od venčanog prstenja. Očajnička vremena zahtevaju očajničke mere, poštenje često ne vodi nikamo. U takvom svetu čak i kad se rodi ljubav, kao ona koju seoska cura Liina (Lest) gaji prema seoskom momku Hansu (Liik), ona ne ostaje dugo čista i nevina. O, ne, tu su spletke, krađe i vradžbine, naročito zato što je Hans beznadno zateleban u nemačku baronicu (Hermanis) koja mesečari da se zaposlio u dvorcu kako bi je čuvao i zaveo. On kod nje nije ni na radaru, baš kao što Liina nije kod njega, baš kao što stari sused nije kod Liine i kao što seoska veštica nije kod seoskog šamana. Potraga za srećom na takvom mestu se čini odveć optimističnom.

Sad, film se romana prilično verno drži, što mu je i prednost i lagani nedostatak. Prednost je u smislu da se Sarnet ne stidi kada je reč o prikazivanju ljudske podlosti i gadosti i da u tome nalazi čak i inspiraciju za izuzetno crni humor. Takođe, nije teško povući paralele između pozno-feudalnog kmeta negde u evropskoj vukojebini i današnjeg sluđenog čoveka kojem se svašta može podvaliti. Suštinski, ondašnji nedostatak relevantnih saznanja se u rasponu dva stoleća transformirao u šum potpuno irelevantnih neo-primitivnih naklapanja. Narod koji želi naći sreću mora početi sa promenom u sebi i iz sebe.

Problem u adaptaciji je taj što izvorni roman nije naročito adaptibilan i sam deluje adaptirano, odnosno kao zbirka folklornih mitova i starih seoskih legendi i izreka gde nam Liina, Hans i ostatak seljana i vlastele samo pružaju iluziju nekakve radnje, dok se “prava stvar” skriva na rubovima i u pozadini. Sa takvom strukturom film retko kad može dugo trajati, a pre ili kasnije će se uhvatiti ponavljanja ili se potpuno raspasti na sve strane i pravo je čudo kako se November svejedno drži i fiksira pažnju skoro do samog kraja filma.

Razlog tome je stil za koji se Sarnet odlučio i kojeg se drži kroz ceo film. Crno-bela fotografija nije baš zahvalna za boje jeseni i zime, ali ovde to sjajno izgleda, naglašava melanholiju, očaj i beznađe tako da kolibe izgledaju još trošnije, zima još hladnija, a ljudi još zapušteniji, prljaviji i zlobniji nego što bi to bio slučaj u nekom prirodnom koloru. U tom sivilu su čak i dvorac i crkva lišeni bilo kakvog glamura, a njihovi vlasnici, odnosno stanovnici ionako pojma nemaju gde su i šta rade. Uz savršenu kompoziciju svakog kadra, proračunate pokrete kamere i aktivnu montažu, November je atraktivan i u celini, a naročito u pojedinostima ( recimo, dizajn “krattova” je takav da od strašnih na početku postaju nekako melanholični prema kraju filma). Uz savršeno uklopljen minimalistički soundtrack na gudačima, sve to deluje još bolje, pa je November komad filmske egzotike koja vešto spaja žanrove, nudi različite oblike zabave, ali i sasvim ozbiljnu analizu tog idealiziranog malog čoveka i zaslužuje preporuku.

Wonder Wheel

kritika originalno objavljena na DOP-u

Šta god se dogodilo, ostajem pri svojoj teoriji da su filmovi Woodija Allena kao pica: kada su dobri, mogu se nazvati gurmanskim užitkom, u prosečnima se uživa daleko više nego u ostatku filmske “brze hrane”, a čak i loši su nekako probavljivi. Za Wonder Wheel mi dođe da se zapitam jer je njegov kulinarski ekvivalent pica koju je neko napravio mamuran, od ne baš najsvežijih sastojaka koje je napabirčio u frižideru i koja je takva stajala još dva dana na sobnoj temperaturi. Da je Wonder Wheel film nekog drugog autora, prvi utisak bi bio da je u pitanju loša i nepromišljena parodija kasne faze Woodija Allena, ali je to Allenov film iz pomenute kasne faze u kojoj vremešni autor izbacuje po film godinu za godinom, pa tu i tamo mora doći i do ozbiljnih promašaja negde između solidnih i retkih izvrsnih filmova. Kao da Magic in the Moonlight, pa i Blue Jasmin kojeg doduše spasava glumačka bravura Cate Blanchett nisu bili dovoljni, a Wonder Wheel ih čak primetno “šiša”.

Počnimo od onoga što je dobro, od toga da kada Allen ne putuje po svetskim metropolama i mondenskim mestima od značaja upisanim u mali mozak i onih koji tamo nisu nogom kročili, on putuje kroz vreme u Državu Nostalgije. Ovde je lokacija Coney Island u Brooklynu, odnosno onaj čuveni zabavni park na tamošnjoj rivi, a vreme radnje su 50-te sa svojim kupaćim kostimima, vojničkim i mornarskim uniformama, haljinama i negližeima, lokalima, kino-dvoranama, filmovima i njihovim plakatima i automobilima. Scenograf Santo Loquasto je imao zahvalan zadatak da sa odrešenim rukama i pristojnim budžetom sve to rekreira i uspeo je toliko da je scenografija jedna od najsvetlijih tačaka filma. Druga glavna zvezda filma je direktor fotografije Vittorio Storaro, vlasnik tri zlatna kipića za Apocalypse Now, Reds i The Last Emperor, koji po drugi put s Allenom i po drugi put generalno (kao i Allen) radi sa digitalnom tehnologijom, pa ispituje njene mogućnosti. Tako se film topi i pretapa u bojama i filterima, od zlatnog do sivog, od crvenog do plavog, od pastela do neona, od kišnih ulica do orijentalnog vrta, pa iz scene u scenu fotografija postaje glavna atrakcija ma šta glumci izvodili.

U tom i takvom svetu gde se susreću veliki snovi sa malim životima i gde je čak i jezik specifičan, prvi koji iskače je potpuno pogrešno izabrani Justin Timberlake u ulozi woodyallenovskog naratora, (dramskog) pisca u pokušaju i studenta zaljubljenog u poeziju i ideju romantike kojem je letnji posao da bude spasilac na plaži. Na stranu što newyorški, zapravo brooklynski govor iz onog vremena ne može da uhvati nikako, Justin Timberlake, iako bolji glumac nego muzički izvođač, ipak nije kalibar za ovakvu ulogu. Posebno zbog toga što je rođeni komičar čak i u dramskom materijalu kao što je The Social Network, a Wonder Wheel nije komedija. Možda je pre neki starački, ogorčeni pokušaj humora.

Lica radnje u ovoj priči su, osim našeg naratora, i njegova ljubavnica Ginny (Kate Winslet), propala glumica i konobarica u lokalnoj kafani sa detetom iz prvog braka koji pokazuje ozbiljne piromanske težnje (ponajbolji član glumačkog ansambla, mladi Jack Gore, tako opravdano groznog klinca već dugo nismo imali prilike videti), njen sadašnji muž, operater jedne vožnje u zabavnom parku Humpty (iz naftalina izvađeni Jim Belushi) i njegova kći Carolina (Juno Temple) koja je u begu od gangstera koje je izdala FBI-ju. Naš vrli spasilac se zaljubljuje u Carolinu, otac ju ispostavlja kao prioritet svojoj supruzi, a nesretna Ginny upada u probleme i dolazi do ruba nervnog sloma.

To u praksi izgleda još gore nego na papiru, toliko da se više ne možemo ni zapitati šta je tačno pošlo po zlu. Jasno, Woody Allen reciklira jedan od svojih omiljenih likova, neurotičnu ženu, onako kako je to nedavno učinio sa Blue Jasmine, što je opet poveznica sa američkom posleratnom dramom, Tennessee Williamsom i Tramvajem zvanim čežnja. S tim je Ginny ovde još niže u socijalnoj hijerarhiji i duže tu tako da ne bi smela više imati iluzija, ali ona ih svejedno ima, tako da mračni ton u memoriju priziva i Eugenea O’Neilla. Ali izvedba je daleko od vrhunske drame i teatra, više Allenovom krivicom nego krivicom njegovih glumaca koji se samo pokušavaju izboriti sa tim kobasicama od dijaloških replika i iznenadnim navalama emocija. Juno Temple deluje izgubljeno, Jim Belushi karikira, a Kate Winslet šmira sa promenjivim uspehom i ponekad deluje zaista jezivo.

Sve u svemu, po izvedbi je ovo na nivou onovremenih televizijskih adaptacija takvog kvalitetnog dramskog materijala, što je možda i bila Allenova izvorna namera. Možda je Wonder Wheel tako i zamišljen, kao nekakva parodija dramskih klasika, sa ili bez namiga prema Allenovoj kućnoj situaciji i istoriji seksualne patologije, ali u konačnici ne uspeva da se nametne ni u tom svetlu. Film naprosto nije dovoljno pamtljiv kao što nije ni gladkog toka ni zanimljiv. Naravno, ima svojih momenata (poput klinca piromana koji je nedvojbeno otrovan komentar) i vizuelno je impresivan, ali je svejedno na dnu Allenovog opusa čak i po standardima neimpresivne pozne faze. Možda bi mu odmor dobro došao, ali on ga neće uzeti, sledeći film je već u fazi post-produkcije. Ostaje nam da se nadamo da će biti dosta bolji, pa makar i pukom srećom.