2014.
režija:
Andrea Sedlačkova
scenario:
Andrea Sedlačkova, Irena Hejdova
uloge:
Judit Bardos, Anna Geislerova, Roman Luknar, Ondrej Novak, Roman Zach
Kada
se sve sabere i oduzme, u doba socijalizma je Jugoslavija bila
veselija od najveselije barake u logoru zvanom “Iza gvozdene
zavese”, Golom Otoku, bonovima i par-nepar vožnji uprkos. Barem je
bilo polutki preko sindikata, letovanja u Tučepima sa školom,
doznaka od tetke iz Frankfurta, krpica iz Trsta i ploča iz Londona.
Konkurencija direktno pod ruskom čizmom je po pravilu mnogo gore
prolazila. Mađarska 56-te, Čehoslovačka 68-e, Poljska pod vojnom
diktaturom, Rumunija pod grotesknom diktaturom, Istočna Nemačka u
kojoj je svaki treći bio cinker za tajnu službu i, naravno, “majka
Rusija”, tada zvana SSSR...
Život
prosečnog čoveka tamo je verovatno bio grozan, uslovi nečovečni,
vlast osiona i okrutna. Pa ipak, svako društvo ima svoje povlaštene
slojeve, a u “diktaturi proleterijata” to svakako nisu bili
proleteri. Beneficije je imala politička klasa, možda poneki doktor
i naučnik (oni su bar mogli da putuju po kongresima), državni
umetnici i, naravno, sportisti. Samo su kosmonauti bili veći narodni
heroji od sportista, a kosmonaute su ionako imali samo Rusi. Ostali
su morali da se bace na fudbal, košarku, vaterpolo, gimnastiku,
atletiku, dizanje tegova...
Jedna
stvar po kojoj su istočnoevropski sportisti, a naročito
sportistkinje, bili poznati je doping. Naime, kao što je Hitler hteo
da dokaže na Olimpijadi u Berlinu da su Arijevci moćniji od tamo
nekih Crnaca, pa izvisio, tako su i SSSR i sateliti hteli da na
primeru sporta dokažu superiornost socijalizma u odnosu na
kapitalizam. Kako rezultati zavise od fizičke snage i metodike
treninga, a ne od političkog sistema, u praksi je to značilo da se
pod tim “specijalnim režimima” najčešće podrazumevao doping u
državnoj režiji.
Junakinja
Fair Playa, smeštenog u Čehoslovačku 80-ih godina, je Anna
(Bardos), mlada sprinterka koja ima šansu da uđe u olimpijski tim i
dostigne olimpijsku normu. I pored ne baš najlojalnijeg porekla,
otac joj je emigrant, majka je bila aktivna 68-e, Anna nekako bude
primljena u državni sportski program. Treninzi su pojačani, obične
vitaminske injekcije zamenjene jačim i efikasnijim, dodeljen joj je
sportski doktor... Njen trener (Luknar) zna o čemu se radi, ali nema
nameru da se suprotstavlja vlasti. Njena majka (Geislerova), bivša
teniserka kojoj je zbog disidentskih simpatija ukinuta svaka šansa
da se makne sa posla čistačice, takođe zna sve zamke dopinga, ali
misli da je to najbolji način da Anna emigirira kada se nađe u
prilici. Dodatne varijable u tom procesu su i njen novi dečko Tomas
(Novak), mamin prijatelj iz disidentskih dana Marek (Zach) koji se
vraća u majčin život, sveprisutni birokratski, sportsko-komitetski
i špijunski aparat.
Dokle
god se drži sportske priče i strahote dopinga, Fair Play je
dobar i efektivan film. Kada se to malo proširi na socijalnu sliku,
pa upoznamo državnu orkestraciju te monstruoznosti i generalnu
društvenu klimu, Fair Play se još drži. Međutim, kada se u
sve to uključe i nikad do kraja razrađene ljubavne priče i
politička i špijunska komponenta, Fair Play postaje film
koji odaje utisak pretrpanosti i neujednačenosti. Naprosto, previše
toga je tu da bi se razradilo i uklopilo. Neke od tih stvari deluju
verodostojno, posebno fotografija kojim dominiraju sivo-smeđi tmurni
tonovi poznog socijalizma, iako priča deluje kao sportski dodatak
filmovima kao što su Barbara i The Lives of Others.
Film
spasavaju izvrsni glumci koji bez osude i bez opravdanja igraju svoje
likove, sitne točkiće u mašineriji koji su možda nebitni za
funkcionisanje sistema, ali sistem na njima može da se iživi.
Atmosfera straha je vidljiva u njihovim očima. Glumci imaju i sjajnu
pomoć u rediteljki. Andrea Sedlačkova je odrastala u doba
socijalizma, a nekoliko godina pred pad je emigrirala u Francusku. Od
početka novog milenijuma ima dve adrese i dva posla. U Parizu je
uglavnom montažerka (sa jednom Cesar nagradom), a u Pragu
televizijska i filmska rediteljka i scenaristkinja. Fair Play
je njen treći bioskopski film i češki kandidat za predstojeće
Oscare.
Ako
se Fair Playu doda ta jedna lična, ljudska, memoarska nota,
onda ni rastresenost priče ne predstavlja toliki problem. Ovaj film
je jedna lična vizija jednog bivšeg sistema.
No comments:
Post a Comment