American Pastoral

kritika originalno objavljena u DOP-u

Sve je im’o, ništa im’o nije. Seymour “Šveđanin” Levov, protagonista romana magnum opusa Phillipa Rotha American Pastoral, isto kao Vasa Ladački, junak Balaševićeve balade isto nije bio s onom koju “vole”. Razlike su, pak, drastične: Amerika i američki san koji Roth preispituje su stvarne, za razliku od nostalgičnog imaginarijuma o Vojvodini Staroj za koji je Balašević sinonim, tako se Šveđanin nije propio, a osoba koju voli, a sa kojom nije, nije cura koju nije uspeo oženiti (jer je oženio onu koju je hteo, bez brige), nego njegova kćerka psihofizički izgubljena u generacijskom jazu i duhu vremena. Zajedničke su im, pak, nade i očekivanje njihovih sredina da će oni uspeti u životu ili se makar maknuti sa (relativnog) dna, bogatom ženidbom ili poštenim radom, to je već pitanje kulture, i to da su te nade su bile izneverene. Šveđanin je naš književni Vasa Ladački, a Rothovom naratoru / alter-egu Nathanu Zuckermanu on je bio njihov, jevrejski Kennedy iz Newarka.

Roth je veliki pisac osebujnog stila i mnoštva tema koje prožima čak i u svojim najkraćim delima, pa je stoga vrlo nezgodan za filmsko čitanje. Takođe, svojom veličinom i filozofičnošću, on će pravu ekranizaciju nagraditi, a onu slabu potopiti u zaborav mediokritetstva. American Pastoral je k tome još i posebno težak roman koji pokriva dugačak vremenski period i koji se dotiče brojnih istorijskih događaja, koji je pun refleksije, humora, unutarnjih ili makar izuzetno tihih spoznaja koje se teško prevode na platno.

Zbog nekolikih razloga je American Pastoral razapet na križ što se tiče kritike, ali glavna tri su neujednačena glumačka ostvarenja u kojima prednjači miscast Ewana McGregora za glavnu ulogu, McGregorova režija na autopilotu koja samo prolazi kroz tačke scenarija bez dinamičkih akcenata i scenario koji potpisuje televizijski i filmski iskusnjak John Romano (The Lincoln Lawyer, Intollerable Cruelty) za koji su mahom američki kritičari smatrali da je svojim pojednostavljenim pristupom potpuno promašio duh romana koji se krije u nijansama i bogatoj pod-tekstualnoj strukturi. Iako adaptacija koju potpisuje debitant u svojstvu reditelja Ewan McGregor koji je tu, uzgred, došao kao zamena za daleko iskusnijeg Phillipa Noycea ni u kom slučaju nije savršena kao recimo prošlogodišnji Indignation, ali nije zaslužila ovako loše kritike.

Prvo, Ewan McGregor kao glumac možda nije idealan izbor za Šveđanina, što zbog fizičkog izgleda koji odudara od onog opisanog u romanu, što zbog specifičnog akcenta koji se i ne trudi da pogodi i njegova uloga u ovom filmu nije jedna od onih za pamćenje pošto je on naprosto hladan i deluje polu-angažirano. Problem je u režiranju samog sebe za šta očito nema ni dara ni škole ni iskustva. A i generalno, režija nije nešto gde se McGregor snalazi kao na svom terenu, on režira korektno i koliko se da nevidljivo, više držeći ritam i tempo nego pazeći na dinamiku, ali reći da American Pastoral nema emotivnih trenutaka je u najmanju ruku neozbiljno, a možda i zlonamerno.

Srećom pa ostatak glumačkog sastava pokriva McGregorove propuste. Jennifer Connelly je sjajna u ulozi Šveđaninove žene Dawn u mnogim inkarnacijama, od lokalne lepotice, preko buržoaske žene-majke do rezignirane štićenice mentalne institucije i žene koja je nakon toga potpuno izmenila svoju pojavu i identitet. Ključnu ulogu kćeri Meredith igraju tri glumice u različitoj starosnoj dobi, od Ocean James u dobi od 8 godina, preko Hannahe Nordberg u pred-tinejdžerskoj dobi do Dakote Fanning u tinejdžerskoj i kasnijoj dobi. Ona je briljantna, snažna u svom odsustvu jednako kao i u prisustvu. Od epizodista, u nekom komičnom ključu sjajan je Peter Riegert kao Šveđaninov otac Lou, dok triler-zaplet pokreće Valorie Curry igrajući Ritu Cohen, radikalnu curu koja navodno poznaje Meredith. Kao i Rothov roman, i film ima narativni okvir u kojem pratimo Šveđaninovog brata Jerryja (Rupert Evans) i Zuckermana (David Strathairn) na godišnjici mature i Šveđaninovoj sahrani nekih 30 godina od glavnine radnje.

Takođe, scenario koji navodno zanemaruje ili nepristojno pojednostavljuje pojedine aspekte Rothovog romana ne samo da je legitiman, nego je i ispravan, možda čak i jedini mogući način da se izvrši transfer na medij filma. Na centralno pitanje Šveđaninove nesreće i propasti, Romano pokušava da odgovori kroz odnos oca i kćeri, odnosno kćeri i porodičnog okruženja. Kroz to se mogu iščitati i duh vremena od plemenitih, anti-ratnih i ljudsko-pravaških namera hippie pokreta do tamne senke koju su na to bacile radikalne frakcije sklone terorizmu, usput se hvatajući odgoja dece, odnosa do tržišta i radničkih prava i umerenosti, pristojnosti, humanosti i odgovornosti koje Šveđanin zastupa u odnosima sa gotovo svim likovima iz svog okruženja. Istorijski događaji poput rasno motiviranih nereda u Newarku (u Šveđaninovoj fabrici uglavnom rade Afroamerikanci), rata u Vijetnamu i terorističkih napada raznih levičarskih radikala vidimo u vešto umetnutim montažnim sekvencama sačinjenim od arhivskih snimaka.

Može li jedan film objasniti temeljnu redefiniciju američkog sna tokom 60-ih godina? Mogu li se promene u odnosima među ljudima i u odnosima ljudi do autoriteta i društva zbiti u nekih 100 minuta filma? Roth to uspeva u formatu romana i za to dobiva Pullitzera. Što se filmske adaptacije tiče, sama odluka da se u nju krene zahteva hrabrost. A u slučaju McGregorovog filma, izvedba je sasvim zadovoljavajuća.

Viral

2016.

režija: Henry Joost, Ariel Schulman

scenario: Barbara Marshall, Christopher Landon

uloge: Sofia Black-D’Elia, Analeigh Tipton, Travis Tope, Michael Kelly, Colson Baker

Crvni grip napada svet i stiže u ušuškanu kalifornijsku suburbanu zajednicu. Jajašca ulaze u organizam dodirom na kožu ili inhalacijom, formiraju se u crve-parazite koji prvo iscrpljuju, pa onda preuzimaju žrtvu koja postaje besvesna mašina za ubijanje tipa zombi. Nakon nekoliko zabeleženih slučajeva, vojska proglašava naselje za karantin sa strogim pravilima ponašanja. Dve srednjoškolke odvojene od oca i majke, buntovnički nastrojena Stacey (Tipton) koja fura imidž zločeste devojke i introvertnija, naivnija Emma (Black-D’Elia) moraju da se izbore sa iskušenjima da zajebu sve i zabavljaju se do kraja sveta, onda sa opasnostima virusa koji ubija njihove komšije, a na kraju i da odluče između lojalnosti jedna drugoj i imperativa preživljavanja.

Viral je novi film rediteljskog dvojca Henry Joost – Ariel Schulman koji je široj publici poznat po pritupastom kino-hitiću Nerve koji je video relativno široku distribuciju u režiji kuće Lionsgate. Za razliku od bedaste plašilice za naivne Nerve, Viral ne samo da je u bioskope izbačen žurno i kratko pre DVD i VOD distribucije (argument da je to ipak respektabilno tržište kvantitativno i kvalitativno na nivou bioskopskog me nije sasvim ubedio), nego je zapravo zanimljiv komad filma koji ima nešto za reći, pa makar to bila puka varijacija na temu opšteprihvaćenih klišea tinejdžerskih i filmova o zarazi.

Prvo i osnovno, za američki horor, Viral je revolucionaran u tretmanu porodice kao nečeg nebitnog umesto kao osnovne ćelije društva i stožera opstanka u krizi. U prilog tome govori da majku niti ne vidimo kroz ceo film jer odlaže povratak sa poslovnog puta, otac (Kelly) konačno odlazi da je pokupi sa aerodroma iako i sam daje nagoveštaje da im je brak u krizi i praktički nestaje iz filma kao relevantan faktor, a (SPOILER!) Emma može preživeti jedino ako ubije obolelu Stacey ili je makar prestane po svaku cenu spasavati i šlepati sa sobom. To što Stacey okleva da napadne sestru nije nikakva rehabilitacija porodičnih vrednosti, već elementarna mera balansa. (KRAJ SPOILERA!)

Druga stvar je balans i u inače osetljivim tinejdžerskim pitanjima, odnosno njihovom tretmanu. Logično, lakomislenija Stacey će naći odgovarajuće blesavog dečka (Colson Baker poznatiji pod umetničkim imenom Machine Gun Kelly), dapače neodgovornu budaletinu koja hoda na štakama, ne zna sročiti suvislu rečenicu i sve vreme se zajebava. Emma će se, pak, zagledati u pristojnog dečka iz komšiluka, Evana (Tope). Likovi, međutim, nisu karikature svojih osobina: čini se da je Stacey jasno da je retard samo privremeno rešenje za nerviranje okoline, retardu je jasno da će njegova budalasta slava kratko trajati, pa uživa dok može, Emma je možda dobra, ali nije mutava, a njen pristojni Evan nije nikakav super-junak, već jednostavno pristojno ljudsko biće koje postupa po svojoj savesti.

Takođe, tretman virusne infekcije koja može uništiti čovečanstvo vešto balansira između makro i mikro-nivoa. Globalna panika nije prenaglašena kao u većini filmova sa tom tematikom, ali je vidimo u vestima (imamo čak i umontiran klip Obame koji govori o mini-epidemiji ebole 2014. godine u Americi), u procedurama poput vojske koja patrolira i obaveštenjima, a pri kraju filma možemo videti i posledice takvog postupanja. Centar našeg zbivanja su sestre i njihova međusobna dinamika, te njihova zajednička dinamika sa okruženjem. Jasne su nam njihove emocije i strahovi, kao što nam je jasno da su njih dve same u tome, same svaka za sebe i same u kući, uslovno rečeno. Takođe, film odlazi još dalje, pa nam eksplicitno prikazuje napade bolesti, odnosno crva, dakle upoznati smo sa pojedinostima o njemu, što filmu dodaje “body horror” dimenziju.

Naravno, film će svojim tokom upasti u sijaset opštih mesta i nelogičnosti, ali i to je rizik koji se mora pretrpeti. Valjalo bi naglasiti da je Viral osim prilično jedinstvene “no bullshit” perspektive na svakom polju solidno urađen film, od glume uglavnom mladih i ne baš afirmiranih glumaca, preko kamere koja pomoću palete letnjih boja stvara dojmljivu atmosferu, pa sve do efekata maske i šminke u onim eksplicitnijim scenama. Iako nije spektakularan, Viral ipak zaslužuje preporuku.

King Arthur: Legend of the Sword

kritika originalno objavljena na Monitoru

2017.

režija: Guy Ritchie

scenario: Guy Ritchie, Joby Harold, Lionel Wigram, David Dobkin

uloge: Charlie Hunnam, Astrid Berges-Frisbey, Jude Law, Eric Bana, Djimon Hounsou, Aidan Gillen, Tom Wu, Kingley Ben-Adir, Neil Maskell, Annabelle Wallis, Peter Ferdinando, Michael McElhatton

Novi King Arthur je slika i prilika šta ne valja sa današnjih Hollywoodom: na osnovu dogme o klasicima sa postojećom fan-bazom ulupati 175 miliona dolara u film o temi koja uglavnom nikog ne zanima (što se da iščitati i iz neuspeha prethodne, Fuquine verzije iz 2004. godine), sa rediteljem koji je najbolje od sebe dao u svoja prva dva filma, scenariom sklepanim iz nekoliko različitih verzija i projekata, glumcima koji niti imaju baš takav zvezdani status da film mogu prodati, niti imaju talenta, niti mesta da iz tako nečeg izvuku sjajnu ulogu o kojoj će se pričati, te sa gomilom CGI-ja koji je možda skupo prodat, ali je jeftin i podložan starenju. Poslovni model je, dakle, na umoru. Kritika to vidi, publika oseća, a jedino su producenti i studijske glavešine uvereni u svoju genijalnost, a kad shvate – biće kasno. Dovoljno govori podatak da je novi King Arthur zamišljen kao prvi, “origins” deo buduće franšize podbacio čak i na kineskom tržištu gladnom svega spektakularnog.

K tome još treba dodati da je studio Warner Brothers, očajnički se takmičeći sa Marvelom, u svom pokušaju franšiziranja dobrano promašio one važne tačke izvorne legende. Možda je simpatično da Arthur deluje kao križanac Mojsija i “cockney” barabe, da svakoga oslovljava sa “mate” i da budući vitezovi okruglog stola izgledaju kao da su sišli sa postera za Beneton. Ali izostavljanje sočnih delova, poput Morgane, Lancelota i još par vitezova, Guinevere (premda se očekuje da bi neimenovana čarobnica koju igra Astrid Berges-Frisbey mogla postati upravo legendarna kraljica u nekom sledećem nastavku, ako ga bude), Merlina (koji se pominje kao referenca), te svođenje Gospe od Jezera na teško opisivu CGI kreaturu, teško da čine uslugu bilo izvornoj legendi, bilo filmu. Legenda je, uostalom, preživela brojne revizije, od Marka Twaina, preko Monty Pythona do Johna Boormana i njegovog Excalibura, a najbolja “origins” priča je Disneyev animirani film.

Znajući da vode bitku koju ne mogu dobiti, Ritchie i ekipa ko-scenarista pokušavaju pružiti makar kakav otpor tako što u nju utrpavaju prepoznatljive delove drugih priča koji tu možda i nemaju šta tražiti. Tako imamo Bibliju, Hamleta (strica-uzurpatora kojeg ozbiljno, kao potpunog ludaka, igra Jude Law), Batman Begins, Lord of the Rings, Star Wars (ovladavanje “silom”, odnosno čudotvornim mačem), The Matrix, Game of Thrones (ne samo dvorske intrige nego i vizuelni identitet), klasični Ritchiejev gangsterski film, falusne simbole, džinovske zmije i slonove i CGI. Jesam li već pomenuo CGI? Da, toga baš puno ima.

Ritchie je jedan od onih reditelja koji običavaju postati glavne zvezde svojih filmova, što može biti znak vrlo loših manira, odnosno čistog bezobrazluka, ili temeljnog neshvatanja osećaja za meru. Ovde je to možda jedina slamka spasa jer Ritchie makar zna ispričati vic i prodati mangupski štos. Tako imamo jedan momenat u kojem prepoznajemo filmskog genija, onu montažnu sekvencu odrastanja malog Arthura u Charlieja Hunnama, a i film se iskreno dobro snalazi na terenu njegovog tipičnog gangsterskog filma, toliko da poželimo da se taj koncept prebačen u srednji vek i milje uličnih secikesa Londiniuma ili nekog drugog velegrada u nastanku jednom u punoj meri ostvari, sa Kraljem Arthurom ili bez njega.

Problem je, međutim, što ovde u taj miks treba ubaciti i avanturu i fantaziju i legendu i, naravno, potrošiti brdo studijskih para na efekte. Ritchie to rešava tako što brza, frenetično montira, snima treskavom kamerom (možda da bi maskirao CGI) i stalno nas zasipa nekom novom senzornom bombom, jarkim bojama ili glasnim zvukovima. I to mu ne leži, kao što mu nije ležao ni onaj Sherlock u dva nastavka koji su se isto “vozili” na kompjuterskoj grafici, ali su makar pogodili duh vremena i pokrenuli novi trend, što sa King Arthurom koji dolazi na kraj banketa apsolutno nije slučaj. Takvo brljanje nije dosadno samo zato što će se Ritchie tu i tamo vratiti na ono što mu ide, što će reći rapidne montaže, dijaloški ping-pong i onaj osećaj “badass” kameraderije, ali može biti itekako naporno.

Kako se u svemu tome snalaze glumci? Iskreno, kako ko. Ritchie nam neće otkriti nekog novog Vinnieja Jonesa ili Jasona Stathama sa ovim uratkom, niti mu je ro cilj. Jude Law zna biti dobar i u lošijim filmovima od ovog. A hoće li Charlie Hunnam i Astrid Berges-Frisbey biti lansirani u višu ligu, on u akcione heroje, ona dalje od epizodnih i sporednih uloga – teško, premda za to nisu krivi ni oni, ni reditelj, koliko tip projekta koji od njih traže da poziraju, izgledaju, budu egzotični ili dopadljivi određenoj publici.

Možda je i taj rizik uračunat, ali ponekad se računica jednostavno izjalovi. Ritchie će se već dočekati na noge, već je najavljen za igranu verziju Disneyevog Alladina, što opet zvuči bizarno, ali donosi honorar. Glumci će možda više profitirati od neke sledeće uloge, nikome od njih neće zbog ovog filma karijera biti okončana. Čak ni Warner neće zbog toga bankrotirati, ali to ne znači da večito može trpeti finansijske udarce ovog tipa. A ljubiteljima legende o Kralju Arthuru ostaju knjige i stariji, bolji filmovi.

A Film a Week - Anthropoid

As the first series of title cards informs us, Anthropoid is the codename for a top-secret operation conducted by the Czech Resistence in Prague in the midst of the German ocupation during the WW2. The target was Reinhard Heydrich, “The Butcher of Prague”, the governor of Bohemia and Moravia, the ideologist and the engineer behind the Final Solution and arguably the third man in the chain of command of the Third Reich. The fact that you might not know about him is the confirmation (spoiler alert!) of the success of the brave men (and women) of the Resistence. The bastard died a couple of years before Nazis ran out of their luck.

It is not the first film on the subject, however. Two famous German emigrants in Hollywood made their films during the war. Both, Douglas Sirk’s Hitler’s Madman and Fritz Lang’s Hangmen Also Die, could be considered the film-makers’ weaker pieces, since there was not nearly enough historic distance to put things into perspective. Several decades and films for both big screen and television later, it looked like the time was right for Sean Ellis (Cashback, Metro Manila) to make a compelling effort. Alas, it doesn’t work as well as it should.

The main problem is the film being a diptich, with the first part dealing with the preparations and the execution of the assassination and the second portraying the aftermath. Two of them feel like separate films welded together, with the gaping tonal inconsistence. The preparation part seems like a PG-13 tour of WW2 urban guerilla warfare, with obligatory Germans giving the suspicious looks to our heroes Jan Kubiš (Jamie Dornan) and Josef Gabčik (Cillian Murphy) and the rest of the gang lead by Uncle Hajsky (Toby Jones), sticky situation and cover-up girlfriends Marie (Charlotte Le Bon) and Lenka (Anna Geislerová) that during the course of the film become the legitimate love interests. The aftermath part that mostly takes place during a church standoff between several Resistence fighters and German forces, stronger in numbers and firepower, is an action-packed excersise in cinematic brutallity.

The problems also occure in both the cinematic vision and technical aspects of Ellis’ film-making. The characters are pretty shallow, and the actors, especially Mr. Murphy, try to fix it by getting deep into them, but it still is not nearly enough to make them look like human beings rather than empty vessels. The dialogue riddled with the clichés is not helpful either, and the whole idea to film it in English with Czech and German accents is an insult to injury, especially when almost nobody gets the accent right. In the second part, the mixture of ultra-wide screen and hand-held camerawork makes the whole thing a total mess, aiming for the high naturalism, but ending in chaos of blood, meat, bones and bullets. Looks like Ellis serving as his own DoP was not such a good idea.

But the real trouble and viewer’s frustration is that Anthropoid could be far superior piece of cinema if the co-writer-director Sean Ellis only could get the right angle to it. And in two places, one at the very beginning and the other when the planning is under way, he almost nails it by asking the question if the whole action ordered by the government in exile in order to impress the allies is worth the sacrifice of the remains of the movement and the large number of Czech and Slovak civilians. The massacre in the village of Lidice was mentioned as a reference, but the complete answer can be found only in the closing title card. So, Ellis is dealing well the title cards, but what is in-between them needs some polishing.

Morgan

2016.

režija: Luke Scott

scenario: Seth Owen

uloge: Kate Mara, Anna Taylor-Joy, Rose Lesley, Michael Yare, Toby Jones, Chris Sullivan, Vinette Robinson, Boyd Holbrook, Michelle Yeoh, Jennifer Jason Leigh, Paul Giamatti, Brian Cox

Naučnici, nemojte se igrati boga i stvarati čovekolika bića poput robota i klonova. Barem ne u filmovima. Filmadžije će vas za to kazniti. Za Frankensteina i Blade Runner kao najeklatantnije primere je ipak postojao literarni predložak, ali dva najnovija Alien nastavka i Ex Machina su sasvim dovoljni da potkrepe tvrdnju. Druga stvar, ako se već zezate na tu temu, budite makar dovoljno pametni, jebem mu mater, naučnici ste i završili ste silne fakultete, pa kada vam se eksperiment otrgne kontroli, okončajte ga pre nego što on okonča sve vas.

Problemi sa Morgan (ženska deklinacija, žensko ime, ženski lik) počinju na početku, kada naučnica koju igra Jennifer Jason Leigh popije šiljak u oko od strane naslovne junakinje koju igra Anna Taylor-Joy, zvezda naj-horora prošle godine, The Witch. Morgan je, očito, eksperiment, a o njoj ćemo saznati da je stara pet godina, ali ima telo i mentalni sklop tinejdžerke, a snagu super-heroja u razvoju.

Zato posle incidenta neimenovana Korporacija (koja je vodeća u grani industrije, ako već ne upravlja svetom) šalje svoju stručnjakinju za procenu rizika Lee Weathers (Mara), a njen zadatak je da propita osoblje, od šefice koju Morgan zove majkom dr Cheng (Yeoh) koja se stalno referira na incident sličnog tipa u Helsinkiju koji je odneo brojne ljudske živote, preko dr Zieglera (Jones) čiji je Morgan zapravo projekat, bračnog para dežurnih (Sullivan, Robinson) koji se o Morgan brinu kao o svom detetu i na Morgan posebno vezane psihijatrice Amy koju igra Rose Lesley koristeći fizičku sličnost sa mladom Debrom Messing da je imitira, pa sve do domara Teda (Yare) i kuvara Skipa (Holbrook) koji deluje kao da jebe sve što ne može pobeći od njega, a na Morgan je ljubomoran jer je skuvala savršeni rižoto. Tu će se pojaviti eksterni psiholog Shapiro (Giamatti) i gurnuti Morgan preko ruba, pa će ova popizdeti i krenuti da ubija sve redom, a za korporacijskog aparatčika Lee će se ispostaviti da može biti mašina za ubijanje ili makar za preživljavanje.

Sličnost sa Alienom, Prometheusom i Blade Runnerom nije nimalo slučajna. Produkcijska kuća je Scott Free, osigurana je hollywoodska distribucija, prvopotpisani producent je Sir Ridley, a reditelj Luke mu je sin, pa nije ni čudo da u paprikaš gura očev “Best Of” i trenutno-trajne preokupacije poput odnosa između čoveka kao kreatora i klona kao kreirane osobe. Štos je u tome što je Morgan u svemu tome izrazito glup film u kojem navodno pametni ljudi rade neopevane gluposti, pa ni kraj sa obratom nije šokantan nikome ko je pogledao barem dva filma ovog tipa, već je, naprotiv, vrlo predvidljiv. Vizuelno i glede akcije Morgan izgleda kao ono što je – klon originalnijih i boljih filmova koji se šlepa na njihovim idejama i njihovoj slavi. Zaobići ili pogledati i zaboraviti.

100 Streets

2016.

režija: Jim O’Hanlon

scenario: Leon Butler

uloge: Idris Elba, Gemma Arterton, Tom Cullen, Ken Scott, Franz Drameh, Charlie Creed-Miles, Kierston Wareing

Hyperlink priče su vrhunac svoje popularnosti i priznanja doživele početkom novog milenijuma sa Inarrituovom “trilogijom triptiha” i Oscarom za Haggisov Crash. Od tog trenutka, štosu o povezivanju nekoliko kratkih filmova navodnom tematskom ili lokacijskom bliskošću i montiranjem istih u jedan dugometražni polako ističe rok trajanja, ali zapravo nikako da istekne. Nije tu problem u strukturi, hyperlink se može maestralno iskoristiti, koliko u tome da ona privlači pretenciozne pacere i diletante koji bi voleli da njihova “fortune cookie” filozofija odjekne glasno.

100 Streets po scenariju debitantna u svetu dugometražnih filmova Leona Butlera i u režiji TV veterana Jima O’Hanlona primer je tog pretencioznog diletantizma koji meša nemaštovitu postavku u milje triju klasa južnog Londona, generalno neinventivnu tehniku u snimanju i režiji sa prenaglašenom melodramom iskazanom kroz šmirantsku glumu i tugaljivi soundtrack sačinjen od preglasnih klavirskih “loopova”. Međutim, koliko je to njihova krivica, toliko se može zameriti i Idrisu Elbi, inače dobrom i pouzdanom glumcu, koji se ovakvog nečeg prihvatio ne samo igrajući glavnu ulogu već i kao producent i (naročito) muzički supervizor.

Priča koja dobiva najveću minutažu prati ružnu rastavu između nekadašnjeg reprezentativnog ragbi kapitena Maxa (Elba) i njegove supruge glumice Emily (Arterton). Dok se on napija, drogira i ganja ženske, ona svoju tugu utapa u shopping terapiji u koju vuče i decu i sa jednim postojanim ljubavnikom (Cullen). Ali sportska sirovina ne ume da sportski prizna poraz, pa naizmenično cvili, preti i mulja kako bi se pomirio sa ženom, što će kulminirati incidentom.

Druga priča se tiče taksiste Georgea (Creed-Miles) i njegove žene Kathy (Wareing) koji, navodno, naporno rade i skladno žive, ali im samo fali dete, što će rešiti usvajanjem. George je zapravo brljiv do granice budalaštva, a Kathy čas deluje kao da bi ga zatukla tavom, a čas kao da je potpuno nemoćna pred njim. Njihove šanse za usvajanje će pasti na nulu kad George slučajno pregazi i ubije pešakinju, a oboje će se morati suočiti sa posledicama.

Poslednja priča ne odlazi dalje od srednjoškolskog nivoa naklapanja o opasnostima kriminala. Kingsley (Franz Drameh koji se trudi da njegov lik deluje uverljivo makar na sekund) je dilerčić koji posle jedva izbegnutog zatvora i slučajnog upoznavanja sa glumcem Terrenceom (Scott) reši da promeni ploču, pa se umesto kriminalom bavi umetnošću. Međutim, kad njegovi nekadašnji ortaci prebiju i ubiju njegovog novog mentora, Kinsley neće imati izbora nego da im se osveti, što ga opet vraća na stare staze.

Koliko je cela priča pseudo-pametno artificijelna, toliko je, što posebno nervira, arbitrarna u izboru likova i situacija. U 100 ulica južnog ili celog Londona svakako je bilo moguće naći i druge priče i likove: karakterističnije, neobičnije, tipičnije, povezanije nečim značajnim, a ne pukim slučajnostima. To bi možda, na dugi rok i uz puno rada od legitimne ideje portreta života u nekada sirotinjskom južnom delu grada koji se rapidno menja, napravilo film vredan pažnje. Ali 100 Streets je teška tupljavina koja se davi u klišeima.

Table 19

2017.

režija: Jeffrey Blitz

scenario: Mark Duplass, Jay Duplass

uloge: Anna Kendrick, Lisa Kudrow, Craig Robinson, Tony Revolori, Stephen Merchant, June Squibb, Wyatt Russell, Thomas Cocquerel, Rya Meyers

Svadba. Na svadbi sto. Za stolom par koji se stalno prepire (Kudrow, Robinson), napaljeni pubertetlija sa skoro nikakvim socijalnim veštinama (Revolori), bivši robijaš sa još manje socijalnih veština (Merchant) i starija gospođa (Squibb). Oni dolaze sa različitih strana, neko poznaje mladu, neko mladoženju ili imaju neke dalje veze sa njihovim roditeljima. Jasno, sto je „luzerski“, za raspar i rastur, za one koje nisu imali gde da stave i za koje su se molili da neće doći na venčanje. To će im sve objasniti devojka (Kendrick) koja je sređivala raspored sedenja i pravila hijerarhiju gostiju i koja tom stolu formacijski ne pripada, ali je ipak tu smeštena. Razlog tome je što ju je relativno nedavno ostavio dečko (Russell), pritom brat njene najstarije prijateljice koja je, sasvim slučajno, mlada na tom venčanju.

Takva postavka stvari i to otpadništvo u startu neodoljivo podseća na premisu film The Breakfast Club majstora teen dramedija Johna Hughesa, samo prerađena i prilagođena odraslima. Ona takođe i nije tako nezamisliva: ko je bio na nekom formalnijem venčanju zna o čemu govorim. I to sa u suštini dobrim glumcima koji igraju svoje tipove uloge nekako radi, makar do određene tačke, ma koliko svadba kao „setting“ za komediju bila kliše i ma koliko klišea iskakalo usput kako bi priču držalo na kursu.

Ako ćemo pravo, Jeffrey Blitz nije neko veliko rediteljsko ime, posle obećavajućeg početka karijere se skrasio na televizijskim tezgama. Braća Duplass, sa druge strane, jesu jedan od stubova „mumblecore“ kinematografije i kao scenaristi i kao producenti i kao reditelji, ponekad čak i kao glumci, ali Table 19 ne izgleda kao film iz te priče, iako ima pojedinih elemenata. Naprotiv, on izlazi ispod skuta velikog studija, to jest njegovog arthouse odeljenja. Radeći zajedno i u nekakvoj sinergiji, oni makar na početku mogu da isfuraju neke zanimljive ideje, pa je tako Hughes spojen sa Cassavetesom, odnosno momentima u kojima se likovi ispovedaju o svojoj sjebanosti. Takođe, „running joke“ koji oni izvode (onaj sa kostimom Lise Kudrow koji nalikuje na uniformu konobara na svadbi) je savršeno doziran i tempiran.

Međutim, problem nastaje u iznuđenom kompromisu sa hollywoodskim žanrovskim postulatima i klišeima. Tako će starija gospođa imati svega par meseci života, pubertetlija će u gaćama skrivati ogroman organ, devojka će biti trudna, a njen bivši i budući dečko će se ispostaviti kao blentavi međed, a ne kao samoživa svinja, pa će sve nekako otklizati u smeru happy enda. Što je šteta i nepravda prema prvih pola sata filma koji su retko poštena studija gubitništva sa kamerom fiksiranom za naslovni skrajnuti sto koja fizičkom perspektivom oslikava i psihološku. Bilo je suviše bistro da bi trajalo dugo...

Colossal

kritika originalno objavljena u DOP-u

Nacho Vigalondo je sagradio svoju reputaciju unikatnim pristupima žanru u svojim brojnim kratkim filmovima, učešćima u kompilacijama poput ABC’s of Death i trima dugometražnim filmovima u kojima kreće od standarda koje kasnije subvertira. Timecrimes balansira između horora, SF-a i trilera na temu putovanja kroz vreme, a sve to čini sa vrlo ograničenim glumačkim ansamblom i brojem lokacija. Extraterrestrial je zapravo romansa, takođe ograničena prostorom i likovima, koja invaziju vanzemaljaca koristi samo kao pozadinu priče i u kojoj ta stvorenja nećemo videti čak ni u “blink and you’ll miss it” kadrovima. Open Windows je, pak, kompleksni labirint sačinjen od mnoštva likova i priča koje sve pratimo sa jednog ekrana laptop računara.

Colossal je, opet, nešto drugačije. Zamislite spoj romantične komedije sa psihološkom poukom Sundance/indie tipa i azijskog “creature feature” filma u kojem ogromno čudovište uništava grad. Deluje blesavo, ali radi, čak i uprkos tome što autor veći deo filma polako i postojano objašnjava metaforu na kojoj se sve zasniva: da je čudovište naša projekcija vlastite destruktivnosti, a da su razvaline dalekoistočnih gradova ono što ostaje od naših života i života ljudi u našem okruženju nakon tih eskapada. Ideja se svakako može prepričati kao štos, možda snimiti kao kratkiš od nekih 20-ak minuta, ali Vigalondo uspeva da oko nje napravi ceo film i to bez rastezanja.

Naša junakinja i tačka gledišta Gloria (maestralna Anne Hathaway) ostarela je partijanerica koju upoznajemo u trenutku u kojem ona troši svoj poslednji kredit: posle noći napijanja i nejavljanja, njen uštogljeni, ali zaposleni, sređeni i dobrostojeći dečko Tim (Dan Stevens) je izbacuje iz stana i iz svog života bez druge šanse, sa već spakovanim koferima. Po špranci indie dramedija, Gloria se vraća u rodni gradić i u rodnu kuću koju su roditelji napustili kad su se odselili u toplije krajeve da provedu penziju, pa tamo sreće svog školskog drugara Oscara (Jason Sudeikis u jednoj od svojih ciničnijih uloga), frajera koji stoji čvrsto na zemlji i koji je možda oduvek bio zaljubljen u nju, samo se to nije usudio pokazati. Oscar se nikada nije maknuo iz rodnog gradića, nije se ženio, niti je imao dece. Nasledio je bar od svog pokojnog oca i to mesto uglavnom služi kao pojilo za njegovo društvo, brbljivog Gartha (Tim Blake Nelson) i ne baš bistrog lepotana Joela (Austin Stowell), i u njemu će ponuditi posao šankerice Gloriji, što će ovoj sesti “k’o budali šamar”: pijančenje na račun kuće i još kakva-takva zarada.

Međutim, tu dolazimo do situacije viđene u uvodnoj sceni, sa ogromnim čudovištem a la Godzilla koje gazi po Seulu, glavnom gradu Južne Koreje. Vest o tome iz nekog razloga pogađa Gloriju na emotivnom nivou i postaje glavna tema za razgovor u gradiću i globalno. Glorija će se tek iznenaditi kad otkrije da je sa čudovištem povezana i fizički, ali samo u određeno vreme (kada se najokoreliji pijanci vraćaju kući, a deca idu u školu) i na određenom mestu (u parku koji nije oduvek bio park). Ali kada se na istom mestu pojavi i džinovski robot koji je na isti način povezan sa Oscarom, naša će junakinja otkriti nešto o sebi, a i o svom prijatelju iz detinjstva koji nije onako prijazan i stabilan kakvim se predstavlja...

Na tom nivou je potpuno jasno šta nam Vigalondo poručuje, otkud onaj srednji, ženski prst na plakatu za film i koliko je zapravo u našoj prirodi da budemo budale i bežimo od odgovornosti, sa kojom ćemo se najčešće suočiti tek kada bude prekasno. Jasno nam je takođe da on svojom konstrukcijom priče i castingom prodaje film van svakog šablona dvema dijametralno suprotnim multipleks publikama kojima će viđeno na ekranu verovatno biti prst u oko. Stoga i ne treba čuditi zašto se Colossal toliko kratko zadržao u hrvatskim kinima.

Međutim, to kako se Vigalondo zabavlja rušeći žanrovske postulate i filmska opšta mesta, to je tek pravi doživljaj. Monstrume nećemo videti u nekoj spektakularnoj borbi, već samo posredno, preko televizije ili video-klipova. U tom ključu se oni mogu gledati i kao politička izjava o tome kako “prvi svet” svoje probleme izvozi drugde, pa se onda čudi uništenju koje sledi. Sa druge strane, iako naša protagonistkinja doživljava spoznaju i kreće da radi na sebi, antagonista je taj sa moćnijim i izgrađenijim lukom razvoja, što je redak primer takvog razmišljanja, jer antagoniste obično uzimamo u svojoj datosti. Treće i najvažnije, ceo taj kliše doma, familije, starih prijatelja i poznate sredine koji se iz “family friendly” kino-zabave uvukao i u svet nezavisnog filma ovde biva izvrnut naglavce u nešto opterećujuće, manipulativno, opasno i sputavajuće.

Da je Colossal uvrnut film, to smo znali od samog početka. Ali da je ta uvrnutost toliko utemeljena u stvarnom svetu, metodična i zabavna, to treba doživeti

The Hollow Point

2016.

režija: Gonzalo Lopez-Gallego

scenario: Nils Lyew

uloge: Patrick Wilson, Ian McShane, Lynn Collins, John Leguuizamo, James Belushi, Karli Hall, Nathan Stevens, David Stevens

Znate za onaj štos da se film, odnosno priča za isti, slaže po nekom receptu. Uzme frajer polazište u nečemu realnom, recimo da je druga strana medalje šverca droge iz Meksika u Ameriku šverc oružja i municije iz Amerike u Meksiko, pa oko toga složi opasno-krvavi krimi-triler smešten u pogranično okruženje, napiše tipske likove i “gritty” dijaloge koji zvuče okorelo i mudro i ubaci obrate na za to predviđenim mestima. Na reditelju je onda samo da to vizualizira i snimi, a nepisano je pravilo opaliti par pejzažnih kadrova gde je nebo plavlje nego ikad, sunce pržeće žuto, a pesak i prašina se dižu spajajući ta dva kontrasta u elegantno pretapanje.

Problem sa celom tom konstrukcijom je to da je lažna, bazirana u mašti i pop-kulturi, a ne u bilo čemu nalik na iskustvo i život. Mislim, zamislite pogranični gradić koji je toliko etnički čist da je jedini latino frajer finansijska veza sa kartelom. Ne samo da je glupo, nego je i uvredljivo. Nešto tako treba znati prodati, i to sa stilom. A ono što priliči Jupiteru, ne priliči volu.

U ovom slučaju Jupiter su braća Coen koji su sa No Country for Old Men osvežili žanr neo-westerna i backwoods noira, a volina je Gonzalo Lopez-Gallego, čovek koji je imao obećavajuću karijeru u rodnoj Španiji i u matičnom žanru horora, da bi prilikom transfera u Ameriku završio u zonskoj ligi B-produkcije. Njegov prethodni film Open Grave imao je jednog jačeg glumca i nekoliko dojmljivijih momenata od kojih još uvek pamtim otvaranje, ali je u principu bio kuruza predvidljive sorte.

Problem sa The Hollow Point je posve druge prirode: film se toliko davi u obratima, masnim dijalozima i pseudo-epskim, a zapravo tipskim likovima da postaje nebulozan i gotovo slučajan. Džaba ti veličine poput Johna Leguuizama i Jamesa Belushija ako njih dvojica igraju, redom, psihotičnog plaćenog ubicu (varijanta Javier Bardem za sirotinju) i ljigavog preprodavca automobila. Obojica su prevelike njuške za takav film, pa u njemu glume sa pola mozga. Ostatak ansambla, pa... Ian McShane šmira za sve pare, Patrick Wilson nema potencijal zvezde, Lynn Collins je zarobljena nebuloznim likom žene rastrzane između dva muškarca različitih profila, a Karli Hall se muči sa “outlandish” likom ludače. Braća Stevens igraju braću, ali ginu suviše rano da bi ostavili utisak.

Priča bi, zapravo, bila sledeća. Wilsonov lik je novi šerif u gradu, nekadašnji meštanin koji je tu premešten po kazni i tu pomoću starog šerifa otkriva shemu sa švercom oružja za kartel u koju je upetljan i novi ljubavnik njegove bivše žene, ali i, logično, kartel koji šalje plaćenog ubicu da počisti sranje jer nešto ne štima sa brojevima i lovom. Prodavac automobila ima nešto u svemu tome, ali šta tačno...

Kao što je to u principu slučaj kod Lopez-Gallega, montaža koju sam radi je solidna, pa The Hollow Point nije dosadan film, iako mu ponekad predah ne bi škodio. Takođe, ono što je već očekivano za reditelja, ima nekoliko momenata za pamćenje, od čega vredi izdvojiti barem dva najjača. Jedno je scena u kojoj novi šerif, tražeći skrivenu municiju, seče blok motora brenerom. Druga je činjenica da isti taj šerif više od pola filma mora biti heroj s jednom rukom jer je šaku izgubio u ranom obračunu, što ne viđamo baš često. Možda bi sa boljom pričom pretočenom u koherentniji scenario i film bio bolji, ali to nećemo nikad saznati...

Get Out

kritika originalno objavljena na Monitoru

2017.
scenario i režija: Jordan Peele
uloge: Daniel Kaluuya, Allison Williams, Catherine Keener, Bradley Whitford, Caleb Landry Jones, Marcus Henderson, Betty Gabriel, Stephen Root, Lil Rel Howery

'Get Out' je ono što bi se u anglofonom svetu nazvalo “pričom u uspehu”. U pitanju je rediteljski debi glumca-komičara i povremenog scenariste Jordana Peelea, češće prisutnog na televiziji nego na velikom ekranu, snimljen za “siću” od 5 miliona dolara, uvršten u zvanični program Sundance festivala, tamo otkupljen od strane velikog hollywoodskog studija, pušten u distribuciju u pravo vreme i sa zaradom blizu cifre od 200 miliona zelenih novčanica. Još kada kažemo da je reč o hororu, i to ne onom za blentave tinejdžere, već promišljeno uvrnutoj mešanici uticaja stari(ji)h kultnih filmova (od klasika poput 'Rosemary’s Baby', preko 'Invasion of the Body Snatchers' u novohollywoodskoj reinkarnaciji, pa do ranog Carpentera, srednjeg-do-poznog Cravena, 'The Stepford Wives', 'Oldboy' i još ponekih) sa začinom komedije i satire (što je i Peeleovo autorsko poreklo), pa je sve to prilagođeno novom kontekstu sa sasvim jasnim pod-tekstom u nadi da će istovremeno postići i cerebralni i visceralni učinak.
Ambicija, dakle, ne manjka, a i odijum relevantne američke kritike je i više nego pozitivan (ne pamtim takve pohvale za jedan horor još od 'It Follows'), što nas dovodi do jedne začkoljice: teško je o filmu reći nešto loše u strahu od, u najmanju ruku, etikete šupka. Naime, tema je rasizam u savremenom američkom društvu koji se ne razlikuje baš puno od rasizma u nekim prošlim vremenima, a autor pokušava da nas ubedi u postojanje “ur-rasizma”, da se poslužim analogijom sa Ecovim terminom “ur-fašizam”, odnosno onog večnog rasizma koji je ponekad toliko pritajen i pospremljen pod tepih da nismo sigurni je li izumro. 

Međutim, ambicije na stranu, nisam siguran da Peele u svojim namerama uspeva, a naročito uspeva li u potpunosti. Tu nije reč samo o tome je li nas on u svoju tezu ubedio, on ju je smelo i u solidnoj meri razložno izložio. Ona je svakako subjektivna, pa se mi, takođe subjektivno, možemo sa njom složiti ili ne, pozivajući se na sve, od “osećaja u stomaku” do relevantnih statistika. Pitanje svih pitanja je ima li on kontrolu nad svojim sadržajem i pripovedanjem i šta radi kada i ako je izgubi. Po tom kriteriju, 'Get Out' je nesvakidašnji film sa ponekom hrabrom, poštenom greškom koji se u ključnom trenutku vraća na kliše, pritom negirajući sebe: estetski, u smislu žanrovskog pristupa, pa i glede konteksta.
O radnji znate skoro sve još iz “trailera” koji se od zimus vrti po kino-dvoranama i koji već sam po sebi previše otkriva. Crnac Chris (Kaluuya) odlazi na vikend sa svojom devojkom Rose (Williams) kod njenih roditelja (Keener, Whitford). Vreme je sadašnje, ali on svejedno očekuje neugodnost makar na kursu 'Guess Who Is Coming to Dinner'. Rose ga uverava u suprotno, da njeni roditelji nisu rasisti (Obamin idealni treći mandat se pominje kao referenca), ali svejedno vikend ne ide baš glatko. Lako za crnu poslugu (Henderson, Gabriel) u kući koja izgleda kao južnjačka vila i za to što brat (Jones) deluje kao psihopata pobegao sa audicije za postavku 'A Clockwork Orange' u lokalnom teatru, pa i za to što je otac preterano srdačan, pa lupeta gluposti. Majka, psihijatrica sa specijalizacijom za hipnozu i žarkom željom da svoje znanje primeni, ipak je najsablasniji član kućanstva. Neprijatnost će eskalirati na okupljanju porodičnih prijatelja koje od samog početka ima lagano sektaške pod-tonove i ispostaviće se da je naš Chris u problemu, te mora da beži, kako i naslov nalaže.

Ono u čemu Peele uspeva je to da prikaže kako se osoba crne kože oseća u predominantno beloj Americi. Za to je ključna prva, uvodna scena u kojoj mladog crnca maskirani napadač savladava i otima u belačkom, srednjeklasnom do buržoaskom predgrađu. Uvodni kadrovi scene pokazuju mladićevu nelagodu: crnci se u belačkom kraju osećaju jednako nesigurno kao i belci zalutali u loš kvart u Bronxu. Kao što će naivni belac možda biti opljačkan u getu, tako će crnac u predgrađu možda biti tretiran kao uljez, strano telo i ne dao mu bog da naleti na policiju, zaštitare ili neku već kvartovsku stražu. Ponavljam, nije bitno je to tačno ili nije, Peele nam pod nos gura po definiciji subjektivan osećaj anksioze.

Iz toga će se razviti njegov šamar američkoj liberalnoj eliti koja, u najboljem slučaju, ne samo da nije svesna svog inherentnog rasizma, nego negira postojanje rasizma kao takvog, odnosno pred njim zatvara oči. U goroj varijanti, elita, ne nužno liberalna, svoj rasizam vešto krije, povremeno se gađajući referencama na Obamu ili Tigera Woodsa, a druge rase želi, ako ne u porobljenom položaju, a onda barem u funkciji “korisnih idiota” koji ne talasaju previše i ne traže raskid sa lošim praksama iz prošlosti. Na jednom ključnom mestu u filmu Peele, međutim, gubi kredibilnost: kroz usta jednog lika samom sebi postavlja pitanje (“Zašto mi?”) na koje ne uspeva da odgovori kroz usta drugog lika, pa tako ostaje zarobljen u vlastitom dvorištu, ne šireći sliku dalje preko američkog raznobojnog socijalnog pejzaža.

Treća stvar i ono što 'Get Out' sa nivoa izuzetnog filma spušta na nivo zanimljivog kurioziteta je njegov kraj. Ne govorim o onom poslednjem raspletu, premda se i oko toga možemo sporiti, nego o celom tom segmentu obračuna nužnom za horor filmove i kako je on izveden – zbrzano i klišeizirano. I to je šteta jer je Peele dotle pažljivo gradio atmosferu i davao nam dijabolične sugestije u pojedinim replikama koje imaju potpuno smisla kada odvrtimo film. Nekako se može podneti i “telefoniranje”, premda je ona sluškinjina histerija na granici nesnosne, a burazerova psihopatija u Jonesovoj nespretnoj izvedbi i preko te granice. Možemo podneti i pseudo-nauku kao aparat u zapletu koji dovodi do kulminacije, ali transformacija junaka od nesigurnog do determiniranog je nagla, slabo motivirana i ničim ranije nagoveštena.

Sve u svemu, 'Get Out' pokazuje da Jordan Peele ima i petlje i stila, da se ne plaši da provocira ili čak bude uvredljiv, kao i da zna kada sa time da stane, što pokazuju finansijski rezultati filma. Međutim, on otkriva i jednu nadobudnost mladog autora koji je, čini se, previše zagrizao i ne uspeva da žonglira između stila, teme, konteksta, žanra i brojnih posveta. Ali za prvenac, 'Get Out' je potpuno iskren, ludo hrabar i sasvim dobar.

A Film a Week - The Aquatic Effect / L'effet aquatique

What have we learned from The Aquatic Effect (L’effet aquatique), the latest and the last film by the French-educated Icelandic director Solveig Anspach who died of breast cancer almost a full year before the film was released? That swimming pool people are quirky. That Iceland is quirky. That love is quirky. And that amnesia can serve as a fresh start if the whole relationship was based on a lie, which is also quirky. I have no problem with quirkiness per se, but when it is being combined with overwhelming randomness in the terms of plot... It can be tricky.

It all starts with Samir (Samir Guesmi) buying his palm-decorated bathing shorts, which leads him to buying a season ticket for the local swimming pool, which leads him to falling in love at first sight with the lifeguard / swimming instructor Agathe (Florence Loiret Caille), which leads him to making her believe he cannot swim, so he could take classes with her in order to seduce her. Once when the truth is out, (and nobody likes lies, mkay?) she is so cross with him that she flies all the way to Iceland to a lifeguard convention.

And he follows her there, so the silly stream of events continues: he steals the identity of an Israeli representative so he can attend the conference. Under pressure to invent something really quickly, he comes up with, as he says, “together project” of building pools between Israel and Palestine so people can relax. He becomes an instant star, but Agathe is still unimpressed. And it turns out that Samir and Agathe both know the conference host Anna (Didda Jónsdóttir), which is funny because they are from the same French town and they didn’t know each other before, and that leads to both of them staying with her, bringing their awkward chemistry with them, which leads to Samir being accidentally electrocuted and contracting aforementioned amnesia...

Yeah, love is strange, and, according to Anspach and her co-writer/director Jean-Luc Gaget, so is pretty much everything else in life. There are several subplots involving quirky characters: French, Icelandic and the ones in the pool safety business, just to underline it. Somewhere in the background we can see a debate going on about cultural differences between two countries, with free body culture opposed to puritanism and fois-gras as a symbol of food industry opposed to sustainable eco-friendly farming, but it almost never reaches the spotlight.

On top of that, all three main characters are familiar to the viewers from Solveig Anspach’s previous films, Back Soon (2008) and Queen of Montreuil (2012), but now they are being put in a different context. Even their occupations and careers are different: Anna used to be a pot dealer and Agathe was a film director in previous instalments. I guess Solveig Anspach just likes to play with the idea of fluidity in life.

And, frankly, it is borderline ridiculous, but still, The Aquatic Effect is a pleasant journey. Grounded by the solid performances of the actors, in which Samir Guesmi’s clumsy confusion and Florence Loiret Caille’s nervousness is balanced by Didda Jónsdóttir’s act of cool, it kinda works. Also, the “photography porn” of the amazing Icelandic nature and crystal clear underwater shots can only help. In the end, it is hard to say if the overall result is good, since the film is not even trying to make sense, but it is fun and it is warm.

Cinema mon amour

Tekst je originalno pročitan u emisiji Filmoskop na trećem radijskom  programu HRT-a. Dostupan je na linku: ovde, a  ovde kao autor prenosim  u integralnom obliku i na hrvatskom standardu jezika. HRT  zadržava sva prava, kopiranje je zabranjeno, tekst je postavljen isključivo u neprofitne svrhe.

 Nije nikakva tajna da kino-dvorane iz godine u godinu imaju sve manje posjetitelja, te da su na udaru prije svega gradska kina sa po jednom ili dvije dvorane koja ne mogu preživeti bez ozbiljnih dotacija. Razumljivo, kino više nije jedina zabava ili makar jedna od rijetkih, što je bio slučaj prije nekoliko desetljeća, te se sada mora boriti sa nelojalnom konkurencijom kabelske televizije, interneta, video-igrica i koječega. Dio problema je svakako i piraterija, a gradska kina se moraju nositi i sa multipleksima po trgovačkim centrima i njihovom vizijom “wholesale” zabave za cijelu obitelj sa okusom kokica, čipsa, sladoleda i gaziranih pića. Međutim, strategija za preživljavanje ima, od dotacija iz gradskih ili državnih proračuna do stvaranja specifične kino-kulture gdje odlazak na film postaje bezmalo elitni događaj, gdje je projekcija “zalivena” probranim pićem i propraćena debatom. Tako barem važi na zapadu, dok se na istoku Europe u jednadžbi pojavljuju i drugi faktori. Jedan od značajnijih je privatizacija i logika kina kao poslovnog prostora, pa su se nekadašnje dvorane po pravilu na atraktivnim lokacijama u centru većih gradova pretvarale u kafiće, klubove, diskoteke, restorane, kockarnice, prodavaonice i druge objekte sa ne-filmskim sadržajem, a one koje nisu bile prodane naprosto su prepuštene zubu vremena, zastarjevanju tehnologije, te stoga slabijim mogućnostima za praćenje repertoara i gubitku interesa publike. Digitalizacija može riješiti dio problema, ali obnova dvorane ili same zgrade, grijanje i ostali minimum normalnog funkcioniranja zahtjevaju stalni priliv sredstava. Same ulaznice nisu dovoljne, a gradskih ili državnih sredstava često usfali, kao i volje.

 Upravo takva nesretna sudbina tavorenja i propadanja je bila namenjena kinu Dacia Panoramic u rumunjskom gradu Piatra Neamţ, oglednom primjeru i u neku ruku junaku filma Cinema, mon amour Alexandrua Belca. Troškova je previše, sredstava malo, ali tu na scenu stupa drugi, ljudski junak filma u obliku Victora Puricea, kino-operatera i ravnatelja te oronule ustanove koji odbija da se preda sveopćoj nebrizi i lošem upravljanju, već se bori za očuvanje prikazivačke djelatnosti u svom kinu. To će ponekad značiti dovijanje, iznošenje i unošenje grijalica i davanje deka i toplog čaja gledateljima. Sličnu će fleksibilnost pokazati i u programskom smislu: ponekad će program posjetitelji sami birati, ulazit će po dvoje na jednu ulaznicu, a Victor je “izumiranje” 35-mm trake “premostio” nabavkom blu-ray projektora kućne kvalitete i puštanjem ponekad legalnih, ponekad piratskih kopija sa kućnih formata. Znakovito je to da ponekad, usprkos svom njegovom trudu, nema nikoga na projekciji, pa se onda predimenzionirani foaje pretvara u poligon za zabavu između njega i dvije vjerne zaposlenice, Cornelije i Lorene. Pogrešno bi bilo pretpostaviti da je Victor nekakav šef, on je i pored melankoličnih “otvaranja duše” i povremenih crnohumornih ispada prije svega pokretačka snaga, ne samo programski selektor, marketing-menadžer, operater i ravnatelj, već po potrebi i domar, pitur, zidar, pregovarač, animator... Jer kino je njegov život i njegova borba, pa zato nije nimalo slučajno da centralno mjesto u obilju postera iz slavnijih, prošlih dana zauzima Gladijator. Trenutak najvećeg emotivnog naboja je onaj u kojem je on posve spreman odustati, nakon posjete Njemačkoj i uvida kako stvari funkcioniraju “u civilizaciji” odakle on, usljed nebrige nadležnih i manjka sredstava, ne može dopremiti ni poklonjena rashodovana sjedala.

  Tehnički kompetentan i stilski neupadljiv, film uspjeva prije svega zbog pravog izbora protagonista koji nas iskreno, emotivno i duhovito vodi kroz priču poznatu svakom tko se u jednom trenutku našao u dvorani provincijalnog kina prije digitalizacije, a možda čak i nakon nje. Međutim, umjetnički i festivalski dometi nisu u fokusu Cinema, mon amour, za koji je na prvi pogled jasno da je riječ o filmu za podizanje svijesti o problemu. Odsustvo patetike i didaktičnosti je za svaku pohvalu. Belc i producent Tudor Giurgiu, autor sjajne doku-drame Zašto ja? i predsjednik Rumunjske Asocijacije za Promociju Filma, rade na tome da temu propadanja kina na izabranom primjeru izlože staloženo i skrenu pažnju nadležnih. Logično, Cinema, mon amour je dio šire kampanje spomenute organizacije i kao takav je polučio rezultate. Victor je još uvijek ravnatelj Dacia Panoramic kina koje je u međuvremenu od državnih sredstava renovirano, osuvremenjeno i digitalizirano, pa sada spada u red uspješnijih gradskih kina. Također i kampanja je dala rezultate, pa se preostale gradske kino-dvorane polako renoviraju i digitaliziraju, a multipleksi se šire i na periferije manjih gradova. Također, vrijeme i mjesto prikazivanja filma nisu mogli biti bolje odabrani. Kino Gaj u Varaždinu ponovo radi nakon zimske pauze i neplaniranog prekida usljed pada gradskog proračuna i političkih previranja koja su trajala još neko vrijeme. Kino je u tome svakako bilo samo kolateralna žrtva, ali taj primjer iz lokalne sredine nam može poslužiti kao upozorenje da još uvijek nemamo razvijene mehanizme za očuvanje financiranja kulture u neplaniranim situacijama. A što se vremena tiče, kultni zagrebački Tuškanac se u trenutku gledanja filma i pisanja teksta opet nalazi na meti biznisa i politike, pa još vlada opasnost da namjesto kina na toj lokaciji bude ekskluzivni hotel.

Other People

2016.

scenario i režija: Chris Kelly

uloge: Jesse Plemons, Molly Shannon, Bradley Whitford, June Squibb, Paul Dooley, John Early, Zach Woods, J.J. Totah

“Sundance indie” bi mogao postati termin za žanr negde između komedije i drame sa obaveznim disfunkcionalnim ljudima na životnim prekretnicama i njihovim disfunkcionalnim familijama i disfunkcionalnim prijateljima koji im tu pomažu. A onda bi jedan od žanrovskih standarda bio tip na pragu 30-te, ali još uvek bez opipljivog uspeha u životu, koji se vraća kući u svoje selo / predgrađe kako bi se brinuo o bolesnom roditelju, što će mu pomoći da u glavi posloži stvari koje naziva svojim životom.

U Other People, rediteljskom debiju scenariste Chrisa Kellyja, taj lik je David (Plemons), gay-scenarista stacioniran u New Yorku koji upravo proživljava najgoru godinu u životu: raskinuo je sa dečkom (Woods) i pilot-epizoda neimenovane TV-serije na koju je potrošio godinu dana svog života nije prihvaćena od strane TV mreže. Bolesnik u priči je Davidova majka Joanne (Shannon), nekada vesela i energična žena koja umire od raka i upravo je rešila da prekine sa lečenjem koje nema efekta, pa dokle izdrži – izdrži. Tu su još i otac Norman (Whitford) koji i posle 10 godina otkako se sin deklarirao kao gay ne može prihvatiti njegovu seksualnu orijentaciju, dve mlađe sestre i još gomila familije među kojima po otkačenosti i izgubljenosti prednjače baba i deda (Squib, Dooley) koji kao da su zalutali iz nekog drugog filma, ali na onaj simpatičan način.

U suštini, u Other People nije jača strana “šta”, jer smo to već gledali nebrojeno puta, nego “kako”. Chris Kelly je vešt pisac i scenarista, naročito kad su u pitanju komedije, i igra na poznatom terenu, ne bojeći se klišea, ali u svemu tome uspeva da bude iskren i unikatan. Davidove nedaće ne deluju kao konstrukcija, već kao onaj “sudija, sviraj kraj” momenat u životu kada nam se sve skupi u najgorem mogućem trenutku, momenat koji je svako od nas preživeo. On se s tim ne nosi sa besom ili rezignacijom, već sa iskrenom zbunjenošću koja je podvučena najblesavijom scenom u filmu u kojoj on upoznaje mlađeg brata svog prijatelja iz mladosti koji je od bebe izrastao u kitnjastog gaya. Takođe, odnos do bolesti je iskren: Joanne nije jedna od onih pomirenih i premudrih umirućih majki koja deli životne savete svojoj familiji, naprotiv, ona je prestrašena onim što je čeka, mrzi svoju bolest i teško se nosi sa onim što postaje.

Precizno napisan tako da se ton između komedije i drame smenjuje nežno i ritmično i školski neprimetno režiran, Other People se jako oslanja na glumce koji sa uživanjem uranjaju u svoje likove. Karakterni epizodisti Paul Dooley i June Squibb su na svom terenu u ulozi izgubljenih staraca koji baš i ne kapiraju moderni život. Jesse Plemons je u svojoj interpretaciji Davida i njegove zbunjenosti suzdržan taman onoliko koliko treba, dok je Molly Shannon okean emocija kao umiruća majka. Other People svakako upada u tip, ali mu se veština izvedbe ne može poreći.

Collateral Beauty

2016.

režija: David Frankel

scenario: Allan Loeb

uloge: Will Smith, Edward Norton, Kate Winslet, Michael Pena, Helen Mirren, Keira Knightley, Jacob Latimore, Ann Dowd, Naomie Harris

Krećemo “u glavu”, sa presudom, odmah, na licu mesta. Collateral Beauty je jedan od onih groznih “new age” filmova koji nam prodaju jeftinu psihologiju i filozofiju iz udžbenika samopomoći kao vrhunsku i ultimativnu mudrost tako da prema njemu škrabotine Paola Coehla deluju kao decentan komad literature.

Naravno, ima loših i loših filmova, a ovaj čak nije ni zanimljiv u svojoj lošosti, toliko da se čovek upita zašto je uopšte snimljen i pušten u distribuciju. Da stvar bude blesavija, izgleda da je veliki studio Warner Bros. ovaj film razvijao sa nemalim ambicijama, možda čak i sa nagradama u planu. Reditelj David Frankel (Marley & Me, Devil Wears Prada) i scenarista Allan Loeb (The Switch, 21) možda nisu neka velika, zvezdana imena, ali važe za profesionalce na koje se može računati da naprave više nego pristojan film. Glumačka imena su, pak, par stepenica iznad toga i većinom svoj posao odrađuju stoički i na nivou svog poslovičnog profesinalizma. Šta je onda otišlo dovraga?

Nije tu stvar ni u tome što se celokupni logički kontinuitet filma raspada na paramparčad u poslednjih pet ili deset minuta. Taj raspad kontinuiteta je epski, ali je nekako “telefoniran” još u prvoj, uvodnoj sceni tako da nam je od samog početka jasno s čim imamo posla. Nije ni celo to “new age” preseravanje jedini krivac, premda stoji u korenu smaranja. Ono što film definira i potapa je ridikulozna premisa o žalujućem direktoru (Smith) kojem njegovi uposlenici i prijatelji (Norton, Winslet, Pena) iz svojih sebičnih i ne tako sebičnih razloga prirede igru a la Božićna priča sa glumcima koji igraju Ljubav (Knightley), Smrt (Mirren) i Vreme (Latimore). I ne, to nije smešno i parodično, premda bi moglo i trebalo biti, već je urađeno sa samrtnom ozbiljnošću i suptilnošću slona u staklarskoj radnji.

Jedna se stvar, doduše, mora priznati: za ovakvu lošost je trebalo imati “cojones”. Nije li spoj glamurozno ukrašenog prazničnog New Yorka i narativa kojim dominiraju mrtva deca, razvedeni roditelji, utučeni očevi, buđavi prijatelji, umirući ljudi, žene kojima otkucava biološki sat, muškarci koji žale što su ispali svinje, vidoviti glumci, lude babe koje poziraju kao detektivi, i grupne terapije na temu žalovanja totalno radikalan? Nije li štos da umesto slavlja imamo festival suza makar malo subverzivan? I nisu li rasprave o teoriji teatra i školama glume iz vedra neba začin na nivou Woodija Allena iz 80-ih i 90-ih godina prošlog veka? Svakako. Samo što to ne tvori neki veći i dalji smisao, pa je Collateral Beauty sa sve zombificiranim Willom Smithom najbolje preskočiti. Jer jednom kada ga pogledate, teško da ćete ga zaboraviti.

The Circle

kritika originalno objavljena u DOP-u

Otkad je demokratije, debatiramo koliko ćemo se od apsoluta slobode odreći u korist autoriteta ne bi li se osećali sigurnima u svojoj zajednici. Sa pojavom Međumrežja to se pitanje dodatno usložnilo: koja je idealna mera između komfora i umreženosti s jedne strane (ne bi li bilo fantastično da imamo sve na jednom mestu: druženje, obaveze, finansije, političku i društvenu aktivnost) i privatnosti s druge strane (jer se neke stvari, recimo telesne funkcije, ne pokazuju javno).

Takođe, otkad je Internet postao delom našeg života, na filmu se poteže pitanje zloupotreba ili makar monetizacije poverljivih ličnih podataka i totalitarnih tendencija pojedinih kompanija / institucija nastalih na Mreži, kao i mogućnosti potpune ovisnosti o komadu tehnologije i pretnje dehumanizacije usled te ovisnosti, još od The Net, pa do Disconnect i dalje. Komedije akcenat stavljaju na generacijske razlike između starijih koji ne kuže i mlađih koji kuže sve te touch-screen ekrančiće. Trileri nabijaju paranoju od sistema ili odmetnika koji nam uz pomoć tehnologije mogu nauditi. Drame, pak, postavljaju filozofska i pseudo-filozofska pitanja o privatnosti, ovisnosti, otuđenosti, komunikaciji i svemu što već vezujemo za taj kvantni skok u tehnologiji. The Circle u tom pogledu samo nastavlja trend pokušavajući da uhvati sva tri žanrovska pristupa.

Premisa je zapravo inteligentna: naslovna kompanija koja je kombinacija radne / životne etike i sveobuhvatnosti Google-a i ozbiljnosti u držanju / verodostojnosti ličnih podataka kakvu gaji Facebook pokušava da ovlada svim sferama javnog i privatnog života. Super je što nečija tehnologija pomaže policiji da lovi zločince, doktorima da prate stanje pacijenta u realnom vremenu, a službama za pomoć da tačno znaju ko je i gde u nevolji, ali tu se postavlja pitanje privatnosti i prava na izbor hoćemo li u tome učestvovati. Kao i uvek, kada mnogo toga ovisi o ljudskom faktoru i niskim strastima, utopija dostupnosti saznanja o svemu vrlo se lako pretvara u distopiju proganjanja i osuđivanja.

Šteta je, međutim, što The Circle na polje rasprave ne donosi neke naročito nove ideje niti one koje ima razrađuje na uverljiv i mislećem biću ugodan način. Umesto toga, imamo film koji teško uhvatiti za glavu i za rep, žanrovski svrstati ili uzeti ozbiljno u bilo kom pogledu, kojem je moguće naći na tone zamerki čak i kad niste dežurno zakeralo ili filmski kritičar, čija mehanika ni u jednom trenutku ne radi i koji, sve u svemu, često deluje zbrzano i proizvoljno, pa postaje najveća noćna mora svoje junakinje: nerealizirani potencijal.

O radnji ne valja tupiti, dosta toga je zbrkano na malo prostora, pa je opasnost od spoilera ogromna. Valja reći samo da je naša protagonistkinja Mae Holland koju igra Emma Watson nova zaposlenica kompanije koja sticajem okolnosti kreće stazom vrtoglavog uspona da bi spoznala da nije sve onako divno i krasno kako osnivač i guru kompanije Eamon Bailey (Tom Hanks u varijaciji na temu Stevea Jobsa) tvrdi. Obrada inače standardne priče je takva da se provlači kroz različite žanrovske ključeve koji nikada u potpunosti ne rade, pa sve deluje krajnje nespretno i nesretno. U domenu komedije, dolazimo do “deadpan” apsurda često bez humorne poante, za triler nema dovoljno napetosti jer sve deluje naivno, blesavo i smešno, a za dramu nema dovoljno dubine ni u razmatranju teme, ni u karakterizaciji likova, a ni u njihovim međusobnim odnosima.

Prvi i osnovni problem može biti dosta grub transfer iz forme romana na tragu Orwellove 1984. prilagođene novom vremenu u formu filma. Iz toga slede i određeni zakoni ekonomike u prikazivanju, pa se u transferu romana od 500-ak strana na film pristojnog trajanja od 110 minuta gubi i kompleksnost ideja, kao i likova i njihove motivacije.

To u nezgodan položaj dovodi glumce. Emma Watson se iz petnih žila trudi da deluje čas mesijanski nadahnuto, čas zabrinuto bez neke realne osnove. Tom Hanks koristi svoj šarm da ispliva iz lika koji je bazično napisan kao imitacija, a komičar Oswalt Patton je zarobljen sa likom su-osnivača i gospodara iz senke, pa je, umesto da bude strašan, više smešan kao recimo Bujanec. U celoj podeli uloga najgore je prošao Ellar Coltrane koji je pred našim očima odrastao u Boyhoodu kao Emmicin karikaturalno tehnofobni bivši dečko. Neku težinu, međutim, unosi Bill Paxton u svojoj poslednjoj filmskoj ulozi kao njen bolesni otac.

Ključ problema se možda skriva i u izboru reditelja. James Ponsoldt je svoje ime izgradio kao autor diskretnih indie drama: sa Smashed je pogodio kolotečinu ovisnosti u centar, sa The Spectacular Now je isto učinio sa tinejdžerskim pogledom na svet, dok The End of the Tour graniči sa remek-delom. On je uvek znao da izabere, prilagodi ili napiše scenario koji će sa lakoćom režirati, kao i da privuče glumce koji najviše odgovaraju likovima, bilo to očekivano ili ne. Ovde mu ne leži niti ton “priče veće od života”, niti žanrovski okviri, niti scenario koji pati od viška ega romanopisca Davea Eggersa koji i pored iskustva na filmu šlepa izuzetno teatralne replike u dijalozima. Je li to Ponsoldt odradio režiju za honorar, sprema li transfer u višu, hollywoodsku ligu ili je ovo kraj jedne časne karijere – vreme će pokazati. Možda već kod narednog filma. Naravno, ukoliko korporacija Facebook-Google dotle ne uspostavi monopol i na tom planu ljudske delatnosti.